Қазақстан республикасының бiлiм және ғылым министрлiгi

1. «Клиент-сервер» архитектурасының ерекшеліктерін сипаттаңыз.

2. MySQL жүйесінің негізгі ерекшеліктері мен мүмкіншіліктерін сипаттап беріңіз.

3. MySQL жүйесіндегі мәлімет типтері.

4. MySQL-ды орнатыңыз.

5. PhpMyAdmin программасы не үшін қажет?

Реляционды мәліметтер базасы дегеніміз – екіөлшемді кестеде сақталатын ақпаратпен байланысқан дене. Мекен жай немесе телефон кітпшасын еске түсіреді. Кітапта әрбіреуі белгілі ерекшелікке сай көп мөлшердегі кірістер бар. Әрбір мұндай ерекшелікке тәуелсіз фрагменттер сәйкес, мыслы, аты, телефон номері және мекен – жайы. Осы мекен-жай кітапшасын жолдары және бағандары бар кесте түрінде форматтау керексіз деп алайық. Әрбір жолға (жазба деп те аталады) белгілі ерекшелік сәйкес; әрбір бағанда әрбір мәліметтер типі үшін мән құралады – ты, телефон номері және әрбір жолда көрсетілгендердің мекен – жайы. Мекен – жай кітапшасы келесідей бола алады:

Аты	Телефон	Мекен - жайы
Gerry Farish	(415)365-8775	127 Primrose Ave.,SF
Celia Brock	(707)874-3553	246 #3rd St.,Sonoma
Yves Grillet	(762)976-3665	778 Modernas,Barcelona

Бірінші кестеміздің кейіпкерлері аурухана емделушілері деп алайық. Басқа кестеде осы емделушілер туралы қосымша ақпарат толтыруымызға болады. Екінші кесте бағандарын Емделуші, Дәрігер, Сақтандыру және Баланс деп белгілейміз.

Емделуші Дәрігер Сақтандыру Баланс

Farish Drume B.C./B.S. $272.99

Grillet Halben None $44. 76

Brock Halben Health,Inc. $9077.47
Көрсетілген параметрлерге сай осы кестелерден ақпаратты алып, көптеген күшті функциялар орындауға болады, әсіресе бұл параметрларда әртүрлі кестелерде байланысқан ақпарат фрагменттері бар болса. Мысалы, дәрігерлерді алайық. Дәрігер Halben өзінің барлық емделушілерінің телефондарын алғысы келді делік. Бұл ақпаратты алу үшін емделушілердің телефон номерлары бар кестені оның емделушілері қайсы екенін көрсететін кестемен байланыстыра алады. Дегенмен, бұл қарапайым мысалда оны басында ұстап, бірден Grillet және Brock емделушілерінің телефонын алуға болушы еді, бұл кестелер тым үлкен және тым қиын болуы мүмкін. Реляционды мәліметтер базасының бағдарламасы осындай типті мәліметтердің үлкен әрі қиын қосындыларын өңдеу үшін құрылғн, анық көріп тұрғандай іскерлік әлемде универсалды әдіс болып табылады. Аурухананың мәліметтер базасында жүздеген немесе мыңдаған ат болса да, тәжірибеде солай болады да, SQL бір командасы дәрігер Halbenге лезеде керек ақапаратты тауып беруші еді.

ЖОЛДАРДЫҢ РЕТІ КЕЗ-КЕЛГЕН

Максималды икемділігін сақтау үшін анықтау бойынша кесте жолдары белгілі бір реттілікте болмауы керек. Бұл көз қарас бойынша мәліметтер базасының құрылымы біздің мекен – жай кітабымыздан ерекшеленеді. Мекен – жай кітабына кіріс алфавитттік реттілікте болады. Реляционды мәліметтер базасы бар жүйелерде тұтынушылр үшін бір күшті мүмкіндік бар – бұл ақпаратты қайта құра алатындай етіп реттеу.

Екінші кестені қарастырайық. Кейде сізге бұл ақпаратты аты бойынша алфавитпен реттелген, кейде өсу не кему реттілігімен, ал кейде әлде бір дәрігерге қатысты топтасқан түрде көру керек болады. Жолдағы реттілікті жөндеуде тпсырыс берушының оны өзгерте алу мүмкіндігімен соқтығысамыз, сондықтан жолдар реттелмеген болып қарастырылады. Осы себеп бойынша сіз: «Біз кестенің бесінші жолын көргіміз келеді» деп айт алмайсыз. Мәліметтер еңгізілген немесе басқа критерийлер реттілігіне қарамай, біз басқа жолды анықтаймыз, дегенмен ол бесінші болады. Қарастырылатын кесте жолдары әлдебір реттілікте болмайды.

ЖОЛДАРДЫҢ ИДЕНТИФИКАЦИЯСЫ (БІРІНШІЛІК КІЛТ)

Осы және басқа себептер үшін әрбір жолды бұлжытпай идентифицировать ететін кестеңізде баған болу керек. Әдетте бұл бағанда номер болады – мысалы, әрбір емделушіге берілетін номері. Әрине сіз емделуші аттарын қолдана аласын, бірақ мысалға бірнеше Mary Smiths болуы мүмкін ғой, осындй жағдайда оларды бір бірінен айыратын басқа әдіс таппайсыз.

Сондықтан номерлер керек. Мұндай әрбір жолды әрбір жолды идентифицирлейтін және әрбір жолды юөлек сақтайтын бірден бір баған (немесе бағандар тобы) – кестенің біріншілік кілті деп аталады.

Кестенің біріншілік кілті мәліметтер бзасындағы маңызды элемент. Олар- сіздің файлға жазу жүйеңіздің негізі; егер кестедегі белгілі бір жолды тапқыңыз келсе осы біріншілік кілтке жүгінесіз. Сонымен қтар біріншілік кілт сіздің мәліметтеріңізде белгілі бір жинақылық барлығын дәлелдейді. Егер біріншілік кілт дұрыс қабылдап, қолданса сіз бос жолдың жоқтығын және әрбір жол басқасынан ерекшеленетінін біліп отырасыз.

БАҒАНДАР АТАЛАДЫ ЖӘНЕ НОМЕРЛЕНЕДІ

Жолдарға қарағанда бағандарреттеледі және аталады. Сонымен біздің мекен-жай кестемізде «баған мекені» немесе «3 бағанаға» нұсқауға болады. Әрине бұл дегеніміз әрбір бағанда өзіндік ат болу керек, әйтпесе қайталанып кетеді. Егер аттар өріс мазмұнын көрсетсе тиімді болады. Типтік кестелерде бағандардың атауларына қысқартулар қолданамыз, мысалы тапсырыс беруші атына cname, реттілік күніне odate. Сонымен қатар әрбір кестеге жеке сандық номер береміз, ол біріншілік кілт ретінде болады. Келесі бөлімде осы кестелерді және кілттерін түсіндіреді.

1, 2 және 3 кестелер реляционды мәліметтер базасын құрайды, олар минималды жеткілікті, оңай іздестіру үшін және жеткілікті толық негізгі мағлұматтарды иллюстрирлеу және SQL тәжірибесін қолдану.

Олар SQL әртүрлі ерекшеліктерін иллюстрирлеу үшін қолданылады.

Сіз әрбір кестенің бірінші бағанында әрбір жол үшін әртүрлі номер бар екенін байқаған боларсыз. Бұл кестелердің біріншілік кілттері. Бұл номерлерлердің кейбіреуі басқа кесте бағандарында көрсетілген. Мұнда еш қателік жоқ. Олар жолдар арасындағы байланысты көрсетеді.

1 кесте:

Salespeople – сатушылар

2 кесте:

3 кесте:

Мысалы Тапсырыс беруші кестесінде snum өрісінде қай сатушыға берілген тапсырыс беруші белгіленгені көрсетіледі. Сатушы кестесіндегі snum өріс номері осы сатушылар туралы ақпарат береді.

ЕСКЕРТУ: Мәтіндегі берілген үш кестенің аттары – Сатушылар, Тапсырыс берушілер және Реттілік, ары қарай да осылай аталады. Кесте кітабындағы басқа аттар ағылшын тілінде айтылады, оларды біздің базалық кестеден айыру үшін. Бірмәнділік мақсатта тапсырыс берушілер аттары, сатушылар, Жүйелік Каталогтар, сондай – ақ мәтіндегі өрістер латын тілінде беріледі.

Кестелер шынайы өмірдегі жағдайға ұқсас мысал сияқты берілген, SQL қолданғанда сатушылар, тапсырыс берушілер және тапсырыс беруші ретін бақылау үшін. Енді осы үш кесте мен олардың өрістернің мәнін қарастырайық.

1 кесте бағандары көрсетілген

ӨРІС МАЗМҰНЫ

(«қызметкер номері»).

city сатушы орны (қала).

comm ондық формадағы сатушылардың комиссиондары

2 кестеде келесідей бағандар болады:

ӨРІС МАЗМҰНЫ

--------- ----------------------------------------------

snum әрбір сатушыға белгіленген бірден бір номер

(«қызметкер номері»).

city сатушы орны (қала).

( Сатушылар кестесі)

3 кестеде келесідей бағандар бар:

ӨРІС МАЗМҰНЫ

onum әрбір алынған затқа берілетін бірден бір номер

odate сатып алынған зат күні.

cnum iстеушi алуды тапсырыс берушiнiң нөмiрi

(тапсырыс берушiлердiң кестелерiнен)

(сатушы кестелерiнен).

1 сурет

SQL барлық мәліметтер кесте деп аталатын нысандарда сақталады. Кестелерде нысандар, жағдайлар, процестер туралы мағлұмат қосындысын көрсетеді. Ешқандай басқа нысандар мәлімет сақтамайды, бірақ олар кестедегі мәліметке жүгіне алады. SQL кестелерінің құрылымы басқа да СУБД кестелеріндей:

• 
  Жолдар; әрбір жолда нақты нысан экземплярының атрибуттар қосындысы болады;
  
• 
  Бағандар; әрбір баған атрибут немесе атрибуттар қосындысы түрінде болады. Жолдан кейін минималды кесте элементі болып табылады. Әрбір бағанның аты, мәліметтер типі және мөлшері бар.
  

2 сурет
Ары қарай пайда болған терезеге (3 сурет) кесте құрылымын сипаттау керек, яғни баған аттары – Өріс бағанында

Мәліметтер типін Тип бағанында

Атрибуттарын

Үндестік бойынша мәні

3сурет

4 сурет

5 сурет