Қазақстан республикасының білім жəне ғылым министрлігі

Стильдердің  каскадты  кестесі (CSS) - HTML-құжатты  форматтауда 
қажет  құралдардың  бірі  болып  табылады. CSS Web-сайтты  біркелкі 
безендіруде  үлкен  роль  атқарады.  Ол  форматтау  кезінде  беттің  мазмұнын 
бөлуге мүмкіндік береді. 
CSS – бұл  көлемді  жəне  күрделі  технология,  сондықтан  біз  тек  негізгі 
жағдайларды  қарастырамыз. CSS жайында  толық  мəліметті  интернеттен 
алуға болады.  
Web-бетке CSS қосу жаңа атрибут қосқандай қарапайым . 
Кейде  құжаттың  үлкен  бөлігін,  кестені  немесе  бірнеше  кескінді 
бағдарламалау  қажет  болады.  Егер  құжаттың  бағдарламаланатын  бөлігі 
HTML-дің  жеке  тегі  болмаса,  онда  оны DIV немесе SPAN тегтерінің 
көмегімен белгілеп алуға болады. 
 
Ұсынылатын əдебиеттер 
1. Кузнецов С.Д. PHP 4.0. Руководство пользователя. – М.:Майор,2001. 
2 Леонтьев Б. Web – дизайн: Хитрости и тонкости: - М.: МиК, 2001. 
3. Николенко Д.В. Практические занятия по JavaScript. – СПб.: 2002. 
4. Гультяев А.К., Машин В.А. Уроки web – мастера. – СПб.: 2002.  
5. Рик Дарнелл. Javascript – справочник. 2001. 
6. Жумагалиев Б.И.Лабораторный практикум по Интернет-технологиям. 
Учебное пособие. – Алматы: АЭИС. 2003. 
 
СӨЖ-ге бақылау тапсырмалар  
1. Динамикалық DHTML не үшін қолданылады? 
2. CSS дегеніміз не? 
3. Қандай тегтердің көмегімен бөліктерді бағдарламалау жүреді? 
4. DHTML  оқиғасы қандай оқиғаға ұқсас? 
 
Тақырып 3.2 DHTML, XHTML, XML-ерекшкліктері. HTML-де  
CSS-ті қолдану технологиялар (2 сағ) 
 
Дəріс жоспары 
1 DHTML оқиғалары
 
2. Динамикалық HTML бетін құруда Java Script тілін пайдалану 
3. XML-ерекшкліктері 
4. HTML-де  CSS-ті қолдану технологиялар 
 
JavaScript  қосымшасы  тіл  браузердегі  интерпретатормен  өнделіп 
отыратын    операторларының  тізімін  береді.  Əрбір  операторды  жеке  жолға 
орналастыруға  болады.  Бұл  жағдайда  бір  операторды  екінші  оператордан 
айыратын бөлгіш (;) қажет емес. Оны бір жолда бірнеше оператор берілгенде 
ғана қолданылады. Кез-келген операторды еш символсыз бірнеше жолға жаза 
беруге 
болады. 
Мысалы, alert функциясының 
екі 
шақыруы 
alert(“Подсказка”); alert(“Подсказка”) ұқсас. 
VBScript  сценарий  құру  тілі Microsoft фирмасымен  құрылған  жəне 
бағдарламалаушылар  ортасында  көп  таралған Visual Basic тілінде Windows- 

қосымшаларын құру. VBScript тілі де түсінуге оңай. Оны қолдану жетістігі, 
ол Visual Basic жəне Visual Basic for Application тілдерінде  жазылған 
процедураларды сценарий құру кезінде қолдану. 
VBScript  тұтынушы  сценариийін  жазуда  (бұл  жағдайда  браузерде 
орнатылған интерпретатор болуы тиіс) жəне серверде сценарий құру (сервер 
VBScript  тілінқолдау  керек)  кезінде  қолданылады.  Тұтынушы  сценариийін 
жазу  кезінде JavaScript объектісінің  тізіміне  ұқсас  объектілер  тізімі 
қолданылады. Объекттер бір-бірінен өзгеше, бірақ олардың ортақ бөлімі бар 
(ядро),  ол  тұтынушының  да,  сервердің  де  сценариийін  құру  кезінде 
қолданылады.  
CSS  механизмі (Cascading Style Sheets — Стильдің  сарқырама 
кестелері) – HTML тілінің ерекшелігі, оны (мынандай əріп, түс, бəсеңдету, 
алаң, орналастыру жəне т.б.) HTМL-құжат кезенімен стильдерді салыстыру 
үшін қолданады.  
Стильдің  кестесі  (style sheet) – бұл  бірнеше  құжатқа  қолданатын 
форматтау ереже жиыны. Нəтижесінде ол 15 компьютерлі баспа жүйесінде 
шаблон болып жұмыс істейді. Шаблон сияқты, стильдің кестесі де олармен 
байланысатын    барлық  құжаттарда  автоматты  түрде  анықталған  элементті 
форматтауға    рұқсат  етеді.  Мысалы,  сіз  барлық  жоғары  деңгейдің  атына 
Arial  шрифтін, 20 пункт  өлшемін,  семіз  кескінін  қолдануға  еріктісіз.  Бұл 
механизмнің  «Сарқырамалық»  мəні  бірнеше  стильдің  кестелерінде  өзінің 
ережелерімен əрбір нақты құжат үшін  қолдану мүмкін. 
Стильдің  кестесі HTML-құжатымен  бірнеше  амалмен  байланысады. 
Оны  бірнеше  құжаттар  орын  аударатын  жеке  файлда  сақтау  мүмкін.  Бұл 
үшін ОСЫ HTML-құжаттардың бас бөлімдерінде LINK тегін қолданады.  
CSS механизмі HTML-дің басқару мүмкіншілігін маңызды кеңейтеді. Дəл 
осымен Web-те жариялау үшін оның қолдану диапазонын кеңейтеді.   
 
Ұсынылатын əдебиеттер 
1. Кузнецов С.Д. PHP 4.0. Руководство пользователя. – М.:Майор,2001. 
2 Леонтьев Б. Web – дизайн: Хитрости и тонкости: - М.: МиК, 2001. 
3. Николенко Д.В. Практические занятия по JavaScript. – СПб.: 2002. 
4. Гультяев А.К., Машин В.А. Уроки web – мастера. – СПб.: 2002.  
5. Рик Дарнелл. Javascript – справочник. 2001. 
6. Жумагалиев Б.И.Лабораторный практикум по Интернет-технологиям. 
Учебное пособие. – Алматы: АЭИС. 2003. 
 
СӨЖ-ге бақылау тапсырмалар  
1. JavaScript –те қандай тұрақтыларды қолдануға болады? 
2. JavaScript –те қолданылатын айнымалылардың түрлерін анықтаныз. 
3. JavaScript –те шарттар мəндері не үшін арналған? 
 
Тақырып 3.10 Интернет  технологияларын  қолдану  салалары  мен 
перспективалары(2сағ) 

 
Дəріс жоспары 
1 Интернет технологияларын қолдану салалары  
2. Интернет технологияларын қолдану салалары мен перспективалары  
 
Глобалдық  Интернет  желінің  қарқынды  дамуы  адамның  қызмет 
салаларына  көп əсер етеді. Программалық қамтама индустриясына Интернет 
революциондық  өзгерістер  əкелді. WEB-серверлер  ерекшелігін  ескеретін 
жəне  Интернетке  арнайы  жобаланған  программалар  пайда  болды.   WEB-
серверлер  қосымшалар  жұмысында  негізгі  орында  тұрады,  сондықтан  
Интернетке арналған программалар WEB-программа деп аталады.     WEB- 
қосымшаларға тəн қасиет: пайдаланушылар оған  кəдімгі браузер көмегімен, 
мысалы Microsoft Internet Explorer-ке  қарым-қатынас  жасағандай, 
қатынасады.  Сонымен  қатар Web-қосымшаларға  кіру  қарапайым HTML 
беттеріне рұқсат алған секілді оның URL адресі арқылы жүзеге асырылады. 
WEB  қосымшаларын    жасау  кезінде  көп  технологиялар  қолданылады, 
кейбіреулері осы оқу құралында жазылған.             WEB-сервер 
беттерін жасағанда HTML гипермəтіндік белгілеу тілі қолданылады.  
HTML  құжаттар  визуалдық  жобалау    амалдарының  көбіне  қарамастан,  
HTML тілін жақсы білу қажет. Бұл, əр түрлі браузерлерге сəйкес жəне нағыз 
нəтижелі WEB-қосымшаларын    жасауға  керек.  Оқулықта HTML тілінің 
толық суреттеуі қарастырылған. 
    Гипермəтіндік 
белгілеу 
динамикалық  тілі DHTML динамикалық  интерактивтік  беттер  жасауға 
мүмкіндік  береді.  Танымалы  браузерлер  заттарының  айырмашылығына 
қарамастан, DHTML қолданылуы пайдаланушының компьютерінде Microsoft 
Internet Explorer орнатылғанда  дұрыс.  Бұл  жобалаушы  пайдаланушының 
компьютеріне  күн  бұрын  таңдаған  браузер  қойып,  интражеліні  немесе 
əкімшілдік WEB-қосымшаларын жасағанда мүмкін. 
 Динамикалық HTML мүмкіндіктері, мысалы позиционерлеу мен заттар 
қондыру,  бетте  көрсетілген  мəтінді  өзгерту  қарастырылған.  Интерактивтық 
беттер жасағанда DHTML тəжірибелік қолдану мысалдары көрсетілген.  
    Оқулықтың  бір  бөлімі JavaScript сценарийлерінің  тілін  көрсетуге 
арналған. JavaScript тілінде  жазылған  сценарийлер  клиент  жағында  жəне 
сервер  жағында  да  қолданылады.  Клиенттік  сценарийлер,  пайдаланушы 
ашатын  браузер  терезесіндегі, HTML немесе DHTML құжаттарына 
орналастырылған. 
Бұл 
браузермен 
жасалатын 
интерпретациялық 
программалар, HTML статикалық  құжаттарын  жандандырады;  олар  сондай 
құжаттардың  ішіндегі  əр  түрлі  заттарды  бір-бірімен  байланыстырады. 
Серверлік  сценарийлер  серверде  жасалады  жəне  олар  пайдаланушы 
жіберетін HTML құжаттарын динамикалық жасалуына үлес қосады.  
 
Ұсынылатын əдебиеттер 
1. Кузнецов С.Д. PHP 4.0. Руководство пользователя. – М.:Майор,2001. 
2 Леонтьев Б. Web – дизайн: Хитрости и тонкости: - М.: МиК, 2001. 
3. Николенко Д.В. Практические занятия по JavaScript. – СПб.: 2002. 
4. Гультяев А.К., Машин В.А. Уроки web – мастера. – СПб.: 2002.