Қазақстан республикасының білім және ғылым министрлігі тараз мемлекеттік педагогикалық институты «Мәліметтер қоры және ақпараттық жүйелер»

Арифметикалық: + (қосу), - (азайту), * (көбейту), / (бөлу), ^ (дәрежелеу);

Салыстыру: <, <=, >, >=, =, <>, Between (>=);

Логикалық: And (және), Or (немесе), Not (емес);

Access-тің құрамында көптеген стандартты функциялар бар. Мысалы:

1. 
   sin, cos, log, tan;
   
2. 
   max(…) – сандық мәндер максимумын табу;
   
3. 
   sum(…) – мәндер қосындысын есептеу;
   
4. 
   avg(…) – арифметикалық ортаны есептеу;
   
5. 
   count(…) – жазулар санын анықтау.
   

Өрнек құрастырушы терезесінің жоғарғы бөліміне төменгі бөлімнен екі рет шертілген немесе клавиатурадан терліген өрнек жазылып қойылады. Оның кейбір символдарын терезе ортасында орналасқан панельден таңдауға болады. Төменгі үш блоктың біріншісінде сұраныс құруға қажетті кестелер, өрнек құруға пайдаланылатын функциялар мен операторлар бумалары және т. б. орналасқан. Буманы ашып, объектіні таңдаған кезде оның элементтері ортаншы блокқа, элемент таңдалған кезде мәндері оң блокқа кірістіріліп қойылады.

Өрнек құрастырылған соң оның сұраныс бланкісінің курсор орналасқан ұяшығына кірістіру үшін құрастырушы терезесінің OK түймесін шерту керек.

Ескерту. Клавиатурадан ендірілетін өрнек элементтерінің кейбірі кіші клавиатурадан терілуі тиіс.

• 
  топтық операция жүргізу: кестенің қайталанылатын өрістік элементтерін біріктіру (нәтижелік, айқыш сұраныс құру);
  

• 
  сандық өріс мәндерінің қосындыларынан тұратын жаңа өріс қосу (сұраныста есептеулер жүргізу).
  

1-мысал. Бағалары бірдей түрлі атаулы заттар кестесі құрылған (Зат1, 11-сурет). Олардың бірдей атауларын және бағаларының қосындысын біріктіріп, бір жазу ретінде көрсететін нәтижелік сұраныс керек (12-сурет).

Жұмыс технологиясы:

1. 
   БҚ терезесін ашып, Сұраныс – Құру – Конструктор командасын беру (Сұраныс режимінде Конструктор терезесін ашу).
   
2. 
   Ашылған сұхбат терезесіндегі (Запрос1: терезесі) «Өріс» қатарын әдеттегідей толтыру.
   
3. 
   «Топтық операция» (групповая операция) жолындағы ұяшықтарға Топтастыру (группировка) сөзі автоматты түрде енгізіліп қойылады. Оның «Баға-т» өрісінің ұяшығына Sum функциясын ендіру (Баға-т өрісінің типі сандық болуы тиіс).
   

11 – сурет. Зат1 кестесі

1. 
   БҚ терезесін ашып, Сұраныстар – Құру командасын беру керек. Жаңа сұраныстар терезесі ашылады.
   
2. 
   Терезенің Конструктор қатарын екі рет шертіп, Сұраныс бланкісі терезесін ашу.
   
3. 
   «Кестені қосу» терезесінен оның жоғарғы панеліне «Кизат» кестесінің өрістер тізімін орнатып, «Кестені қосу» терезесін жабу.
   
4. 
   Бланкінің Өріс жолына өріс атауларын көшіру.
   
5. 
   Осы жолдың келесі бос ұяшығына қос нүкте арқылы ажыратып, есептелінетін өріс тақырыбы (мысалы, «Нәтиже») мен мәндерін анықтайтын өрнекті төменгі форматта енгізу:
   

Өрнекті клавиатура арқылы теруге немесе «Өрнек құрастырушы» арқылы автоматты түрде енгізуге болады. Бұлардың соңғысы әрі тез, әрі мұнда синтаксистік қате жіберілмейді. Ұяшыққа Нәтиже: атауы енгізілген соң өрнек құрастырушыны пайдалану тәсілі:

1) «Құрастырушы» терезесін ашып, онда көрінген «Кестелер» бумасын екі рет шерту;

2) көрінген «Кизат» кестесін таңдау. Оның өрістер тізімі ортаншы блокқа көшіріледі;

3) «Саны» қатарын екі рет шерту;

4) Клавиатурадан * символын теріп алып, «Баға-т» қатарын екі рет шерту. Өрнек жоғарғы блокта көрінеді;

5) Оған қосылған «Выражение» сөзін алып тастап, терезенің ОК батырмасын шерту. Сұраныс бланкісінің өрісіне өрнек автоматты түрде көшіріліп қойылады.

6) Сұраныс бланкісін жауып, ашылған сұхбат терезеге сұраныс атауын ендіру. Құрылған сұраныс келесі 14-суретте көрсетілген.

Тапсырма. «Разряд» өрістері арқылы байланыстыруға болатын А және В кестелерін пайдаланып, өріс атаулары Тегі-аты, Разряд, Айлық, Ставка, Қолына болатын сұраныс құру керек.

А В

3-мысал. 11-суретте бейнеленген Зат1 кестесі үшін 15-суретте көрсетілген сұраныс құру керек.

15-сурет. Өрісте қайталанатын мәндер санын көрсеткен сұраныс.

1. 
   БҚ терезесін ашып, Сұраныстар-Құру командасын орындау керек.
   
2. 
   Көрінген «Жаңа сұраныс» терезесінен «Қайталанатын жазулар» қатарын екі рет шерту. Сұхбат терезелері бар Қайталанатын жазуларды іздеу шебері программасы іске қосылады. Терезелерінен кесте және қажетті өріс атауларын (Зат1, Зат) таңдап, сұранысқа жаңа ат беру жеткілікті.
   

1. 
   БҚ терезесін ашып, Сұраныстар – Құру командасын беру.
   
2. 
   Көрінген «Жаңа сұраныс» терезесінен «Айқыш сұраныс» (перекрестный запрос) қатарын екі рет шерту керек. Сұхбат терезелері бар Айқыш сұраныс шебері программасының бірінші беті көрінеді.
   
3. 
   Терезелерде кесте тізімдерінің қажеттісін таңдап (Зат1), пайдаланылатын өріс атауын (Зат) таңдалған өріс бөліміне көшіру; мәндері өріс тақырыптары болатын өріс атауларын (Баға-т) және қорытындысын жинақтау функциясын таңдау (Cout).
   
4. 
   Соңғы терезеде сұранысқа ат беру.
   

рады. Осы себепті көп жағдайларда кесте форма түрінде дайындалады. Бұл Access-тің негізгі ерекшеліктерінің бірі.

• 
  Автоформа (форманы автоматты түрде құрады);
  

• 
  Формалар шебері (форманы жартылай автоматты түрде құрады);
  

• 
  Қолдан (конструктор режимі арқылы).
  

1) бір жазуды бөлек-бөлек бір бағанда көрсету (бағандық автоформа);

2) әр жазуды қалпын сақтап көрсету (таспалық автоформа);

3) әдеттегідей кесте түрінде көрсету (кестелік автоформа).

Олар жаңа форма терезесі арқылы таңдалады. Терезені ашу үшін БҚ терезесінен Формалар – Құру командасы берілуі тиіс. Оның «Автоформа» қатарларының бірін және кестелер тізімі енгізілген өрістен кесте атауын таңдау керек. Мысалы, Бағандық автоформа және Емт кестесі таңдалынып, ОК түймесі шертілген кезде әр өрісі жеке қатарда жазылған автоформаның бірінші жазуы көрінеді. Келесі жазуларын экранға шығару үшін Жазуға өту түймелерін пайдалану жеткілікті. Формаға жаңа жазу қосу үшін соңғы «Жазуға өту» түймесін шерту керек. Бос жазу бланкісі көрінеді. Оны толтыру әдеттегідей. Курсорды өріс ішіне орналастырып, берілгендерді редакциялап шығу да мүмкін.

Форма жабылған кезде өзгерістер мен жаңа жазулар негізгі кестеге кірістіріліп қойылады да, форма құрылымын сақтау сұралынатын сұхбат терезе ашылады. Оның Иә түймесін шерту керек. Келесі ашылған терезеге форма атын енгізу жеткілікті. Ол БҚ-ның Форма бөліміне жазылып қойылады.

16-сурет. Форманы автоформа көмегімен құру.