129
объективті мүмкіндіктерге тəн функцияларды қарастыруды
көздейді.
Қоғамдық
құбылыстармен
байланысын
атап
көрсететін кəсіптік-қолданбалы дене шынықтырудың айрықша
қызметіне адамгершілікті-көзқарастық, мəдениеттанушылық,
профессиографиялық, құндылықты-бағдарлық жəне спорттық
қызметтерді жатқызуға болады.
Жалпы
мəдени
қызметтерге
келесілер
жатады:
адамгаршілікті-көзқарасты,
мəдениеттанушылық,
профессиографиялық, қүндылықты-бағдарлы, спорттық.
Адамгаршілікті-көзқарасты қызметті келесі мағнада
түсіну
қажет.
Жеке
түлғаның
көзқарасы
танымдық
процестермен ғылыми көзқарастың бірынғайлығын қамтамасыз
етеді. Жаратылыс ғылымдарының білімдеріне сүйене отырып
коршаған ортаны сезіну арқасында жеке түлғаға енбектің
тəжиребесінде өзінің көзқарасын қалыптасыруға көмектеседі.
Адамгершілік бұл жеке тұлғаның жүріс-түрісінің нормасы мен
ережелері.
Олар
кəсіби-қолданбалы
дене
дайындықтың
процесінде еніп, қоғамдық моралдың нормаларына сəй жеке
түлғаның іс əрекетінде қалыптасады.
Мəдениеттанушылық қызметінің негізімен жеке түлғаның
этикалық жəне эстетикалық саласына əсер ету болып табылады.
Осының арқасында жеке түлғада өзінің спорттық жəне енбек
əрекетінде əдемілкті көруге, сезінуге, қабылдауға қабілеттері
қалыптасады.
Кəсіби-қолданбалы дене дайындықтың профессиография-
лық қызметтері эргономика ғылыммен байланысты – адамның
енбек
əрекетінің
тиімділігің,
қауыпсыздығың
жəне
рахаттылығың
қамтамасыз
ету
мақсатында
жинақталған
білімдердің жұйесі туралы ғылым. Өзінің профессиографиялық
қызметтеіңі кəсіби-қолданбалы дене дайындық кəсіп- жəне
спортография өзара байланысты процестерде жүзеге асырады.
Олар ағзаға əрбір кəсіптің əсер етуің зерттеуіне сонымен қатар
кəсіптің талабына сəйкес келетін адамның дене мен рухани
күштердің қалыптасуына көмектесетін дене шынықтыру
əрекетінің түрлерін анықтыуға бағытталған.
Құндылықты-бағдарлық қызметтерің екі аспектіде түсіну
қажет. Біріншісі жеке түлғамен өзі үшін манызды əртүрлі
құндылықтарды
сатымен
бөліп
қалыптастыру.
Екіншісі
130
тіршіліктің оқиғаларына жеке түлғамен бағаларды қоюдың
адамгершілік, көзқарастық, этикалық, эстетикалық, азаматтық
дəлелдігің қалыптастыру жəне сол тіршілікте өзінің орның табу.
Кəсіптік-қолданбалы
дене
дайындықтың
спорттық
қызметтері арқылы адам организмнің мүмкіндіктері туралы
білімдер мен көзқарастар кенееді. Сонымен қатар, спорттық
қызметтер спорттық қарым-қатынастардың өрісінде адамдарды
жақындату процесің қамтамасыз етеді.
Кəсіптік-қолданбалы
дене
шынықтырудың
айрықша
қызметтері ретінде дене шынықтырудың айрықша салаларына
тəн қызметтерді түсіну қажет. Жалпы алғанда, айрықша
қызметтердің жиынтығы қолданбалы дене шынықтыру біліміне
(білімдік), дене жай-күйлерін оңтайландыруға (сауықтыру),
оқушы жастарға толық кəсіптік бағдар беру мен кəсіптік
бейімдеуге деген білім берудің түрлі кезеңдеріндегі қоғамдық
қажеттілікті қанағаттандыратын сапалар арқылы анықталады.
Айрықша қызметтерді іске асыру негізінен арнайы
білімдердің,
қолданбалы
қозғалыс
біліктіліктерін
қалыптастыруды
қамтамасыз
ететін
арнайы
іріктелген
формаларды, тəсілдер мен əдістерді жəне білім берудің барлық
кезеңдеріндегі кəсіптік-қолданбалы дайындығын жетілдіру мен
қолдау
дағдыларын
пайдалану
арқылы
арнайыланған
педагогикалық процесс деп түсінетін бейінді дене тəрбиесі
барысында
іске
асырылады.
Сонымен
қатар
кəсіптік-
қолданбалы дене шынықтыру-рекреативті жəне қайта қалпына
келтіру сипатындағы шаралар тиімді болып табылады.
Кəсіптік-қолданбалы дене шынықтырудың білім беру
қызметі кəсіптік-қолданбалы қозғалыс біліктіліктері мен
дағдылары кешенін жүйелі қалыптастыруда, қолданбалы дене
жəне жеке тұлғалық қасиеттер мен сапалар мен соған
байланысты қабілеттерде, профессиографиялық сипаттағы
білімдерде, дене тəрбиесінің теориясы мен əдістемесінің
негіздерінде өз көрінісін табады.
Негізгі сауықтыру функциялары ағзаның шынығуы мен
сыртқы ортаның жағымсыз факторлары жəне өндірістің өзіне
тəн қарсы тұра білу мүмкіндігін арттыруды; кəсіптік-
қолданбалы жəне дене шынықтыру-гигиеналық сипаттағы
131
сауықтыру
шараларын
пайдалануға
арналған
арнайы
біліктіліктерді қамтамасыз етеді [9, 44-46 б.].
Кəсіптік-қолданбалы дене шынықтырудың міндеттері
келесі:
1. Тандаған кəсіби қызметінің ерекше талаптарына жауап
беретін
(яғни,
«кəсіби
қасиет»
құрылымына
жататын
қабілеттеріне) тұлғалық қабілеттерді дамыту.
2. Таңдаған мамандығында қолданылатын, не оны игеруде
жəрдемі тиетін икемділік пен машықты қалыптастырып жəне
жетілдіру.
3. Кəсіби қызметің ерекше жағдайларының қолайсыз
əсеріне ағзаның бейімделігін қалыптастыру.
4. Дене тəрбиесі дайындығының тəсілдері арқылы таңдаған
кəсіпке қажетті ерік-жігер мен басқа да психикалық қасиеттерді
дамыту.
5. Дене тəрбиесі тəсілдері арқылы мектептерде болашақ
тəрбие жұмыстарын жүргізетін мұғалімдер даярлау
Студенттердің КҚДД-ның айрықша міндеттерінен басқа
белгілі бір дəрежеде жастарды нақты еңбек қызметіне дайындау
мен бағдар беру проблемаларын шешеді: жаңа жағдайларға
кəсіби-еңбек тұрғысынан бейімделу, өндіріс ұжымына жылдам
ену, тұлға аралық қатынастар орнықтыру мен нығайту.
2. Семинарлық сабақтар
2.1. Қазіргі кезеңде кəсіптік-педагогикалық жəне кəсіптік-
қолданбалы
дене
дайындығының
теориялық-əдістемелік
негіздері.
Мақсаты – Қазіргі кезеңде кəсіптік-педагогикалық жəне
кəсіптік-қолданбалы
дене
дайындығының
теориялық-
əдістемелік негіздерін анықтау.
Жоспар: 1. «Кəсіптік-педагогикалық дене дайындық» жəне
«кəсіптік- қолданбалы дене дайындық» ұғымдары жəне олардың
арасындағы байланысы.
2. Кəсіптік-қолданбалы дене дайындықты анықтайтыН
факторлардың ерекшеліктері.
3. Кəсіптік-қолданбалы дене шынықтырудың қызметтері
мен міндеттерінің ерекшеліктері.
Достарыңызбен бөлісу: |
