139
Өзбетімен
орындайтын
тапсырмалар
келесі
схема
бойынша орындалады.
Студенттердің алдында нақты мақсат қойылады, мысалы
«кермеге тартылу» Президенттік сынама бойынша норматив
орындау. Студент өзі құралдарды тандау, жаттығудың уақытың
жоспарлау қажет, өзіне қажетті жағдайларды қамтамасыз ету
керек,
өзіннің
күйің,
жұктемесің,
əрбəр
сабақтағы
дайындылығының өзгерістерің бақылау қажет. Нақты уақыттан
кийің алынған нəтижелерді талдап, осыған сүйенен отырып
өзіннің əрекетіне өзгерістерді енгізу. Оқытушы студенттерге
жаттығулардың кешендерің шамамен үсыну мүмкің, бірақ
оларды студент өзіннің жеке ерекшеліктеріне сүйене отырып
тандау қажет.
Оқу күні сабақтарындағы дене жаттығулары, көпшілік
сауықтыру жəне дене шынықтыру мен спорттық іс-
шаралар.
Студенттердің арасында əртүрлі жарыстар өткізледі. Олар:
студенттердің
институттік
спартакиадасы,
бірінші
курс
студенттердің арасындағы жарыстар т.с.с.
2. Кəсіптік бағыттағы оқу сабақтарды
ұйымдастыру амалдары
Студенттердің кəсіптік-қолданбалы дене шынықтыруы
төмендегідей бағыттар бойынша жүзеге асырылады:
студенттердің жұмыс жағдайларын, демалыс пен жас
ерекшеліктерін ескеру арқылы дене шынықтыру жəне спорт
тəсілдерін еңбек пен демалыс тəртібінде қолдану біліктіліктері
мен дағдыларын қалыптастыру;
1) жекелеген спорт түрлері элементтерінің құрылымына
ұқсас қолданбалы біліктіліктер мен дағдылар ендіру;
2) нақты мамандық бойынша жоғары еңбек өнімділігіне
қажетті қозғалыс сапаларын арнайы түрде тəрбиелеу арқылы.
Кəсіптік-қолданбалы
дене
шынықтыру
құралдарың
төмендегі
келтірілген
нақты
педагогикалық
міндеттерге
байланысты топтарға бөлуге болады:
а) кəсіпке қажетті манызды дене қабілеттерді тəрбиелеу;
б) қайратты жəне басқа психикалық қасиеттерді тəрбиелеу;
140
в) кəсіпте қолданатың ептіліктермен əдеттерді құрастыру
жəне жетілдіру;
г) сыртқы ортаның зиян келтіретің жағдайларына ағзаның
тұрақтылығын нығайту.
Бірінші топта кəсіптің ерекшеліктеріне байланысты əрбір
дене қасиетке əсер ететің жаттығуларды қолданады. Мысалы,
гимнастикалық
жаттығулар
(құралмен
жəне
құралсыз,
гимнастикалық жардағы, арнайы конструкциялардағы – сөрене).
Екінші топта - спорттың əр түрлі спорттың түрімен
айналысу. Олар əрбір кəсіпке қажетті психикалық жəне
қайратты қасиеттерді тəрбиелеуге мүмкіндік туығызады (сезімді
информацияға реакциясы, эмоционалдық тұрақтылық).
Үшінші топта – жаратылыс қозғалыстары қолданылады
(секіру, өрмелеу, жүзу, шанғымен жүру, атпен, мотоциклмен
ауысу).
Төртінші топта – дене қасиеттерді дамытатың жəне ағзаның
өттегіні
жетпийтің
жағдайына
тұрақтылығын
котеретің
жаттығулар (жүзу, жүгіру т.б.).
Қолданбалы білімдерді қалыптастыру процесі студенттердің
күнделікті өмірде аурулардың алдын алу мен өндірістік
шаршауды ескерту мақсатында дене шынықтыру жəне спорттың
əдістері мен тəсілдерін пайдалану туралы білімдерін меңгертуді
қарастырады.
Қолданбалы білімдердің белгілі бір бөлігі кəсіптің нақты бір
түрі үшін айрықша болып табылады. Мысалы, тауда жұмыс
істейтін
геодезистерге
тау
гипоксиясының
жұмыс
қабілеттілігіне əсері туралы қолданбалы білімдер, сонымен
қатар осы факторларға деген тұрақтылығын арттыру үшін дене
шынықтыру жəне спорт тəсілдері туралы білімдер қажет.
Болашақ
медицина
қызметкерлері,
мысалы,
дене
шынықтыру жəне спортпен шұғылдану барысында дəрігерлік
бақылау мен өзіндік бақылау туралы, спорттық массаж бен
өзіндік массаж əдістемесіне, дене шынықтыру жəне спортпен
шұғылданатын орындарға деген санитарлық талаптар бойынша
спорттық жаттығу негіздерінің жалпы мəселелері бойынша
теориялық білімдерді меңгеруі тиіс.
Қолданбалы сапаларды тəрбиелеу барысында қолданбалы
білімдер үлкен маңызға ие болғандықтан, студенттің өзінің
141
болашақ мамандығының ерекшелігі бойынша көзқарасы мен
білімі ретінде түсіндіріледі, яғни болашақ маманды өндіріс
жағдайларына
дайындап,
вестибулярлық
тұрақтылығын
тəрбиелеуі қажет.
Қолданбалы дене сапаларын тəрбиелеу - ол КҚДД
мақсатында адамның дене сапаларын (күшін, жылдамдығын,
төзімділігін, ептілігі мен икемділігін) тəрбиелеу мен жетілдіру.
Қолданбалы
дене
сапаларын
тəрбиелеу
барысында
жаттығудың кешенді əдісі анағұрлым тиімді болып табылады,
себебі бастапқы кезеңде жағымды құбылысқа ауысуымен
байланысты
барлық
дене
сапалары
жақсара
түседі.
Жаттыққандықты ауыстыру үшін дайындық пен арнайы
жаттығулардың мөлшерін, қарқындылығы мен құрылымын
ғылыми негізде іріктеу жолымен басқару керек.
Жүйелі жаттығуларды тоқтату қозғалыс жылдамдығын, күш
пен төзімділік қабілеттерін жоғалтуға алып келеді, сондықтан
кəсіптік-қолданбалы сапалардың оңтайлы деңгейін қолдау үшін
жоғары оқу орнын аяқтаған соң да дене жаттығуларын үнемі
орындап жүруі қажет.
Күш қабілеттерін тəрбиелеу күш мүмкіндіктерінің өсе
түсуіне ықпал етіп қана қоймай, басқа сапаларды да арттырады.
Сондықтан бұлшық ет күші белгілі бір дəрежеде жылдамдықты,
төзімділікті, ептілікті дамытуға ықпал етеді. Студенттердің
бойында абсолютті күшті анықтаумен бірге 1 кг дене массасына
қатыстысын анықтау арқылы жеке адамның күш мүмкіндіктері
туралы анағұрлым нақты ақпарат береді.
Күшті өзінің жеке салмағы мен ауыр салмақты заттар
арқылы жаттығулар көмегімен тəрбиелейді. Жаттығуларды жеке
дара іріктеу қажет, бірақ жаттығу барысында жалпы принципті
басшылыққа алу керек: олар өзінің құрылымы, шамасы мен
жүйке, бұлшық ет күштерінің сипаты, жұмыс қимылдарының
бұрышты амплитудасына бағытты əсер етуі арқылы (локальді
жəне жалпы) ұқсас болуы тиіс.
КҚДД мақсатында кеңінен қолданылуы тиіс: изометриялық
жаттығулар өзбетінше жəне динамикалық жаттығулармен қоса
кешенді түрде. Барлық осы жаттығулар арнайы дайындықты,
құрал-жабдықтарды қажет етпейді, аз уақытты алады жəне
жұмыс орнында орындалуы мүмкін.
Достарыңызбен бөлісу: |
