Қазақстан Республикасында көрсетілетін қызметтер саласын дамыту жөніндегі

«Қаржы және сақтандыру қызметтері» секторын үшжылдық кезеңде талдау осы сектордың үлесі 2014 жылғы 3,6 %-дан 2016 жылғы 3,6 %-ға дейін 0,6 тармақтық пайызға ұлғайғанын көрсетті.

2014-2016 жылдар аралығында қаржы секторында жұмыспен қамтылғандар саны 2016 жылы 180,1 мың адамға жетіп, 12,5 мың адамға азайды. Осы ретте еңбек өнімділігі 2014 жылғы 6,2 млн. тг/адамнан 2016 жылы 9,3 млн.тг/адамға дейін 3,1 млн. тг/адамға өсті.

2014-2016 жылдары осы салаға 176,2 млрд. тг. инвестиция салынды. 2016 жылдың қорытындысы бойынша инвестициялар 62 млрд. теңгені құрап, 2015 жылдың деңгейіне қарағанда 9,8 %-ға өсті.

2016 жылы осы сектордағы қызметтер экспорты 76,9 млн. АҚШ долл. Құрады

Банк секторы. 2017 жылғы 1 тамыздағы жағдай бойынша Қазақстан Республикасында 33 банк қызмет істейді, олардың ішінде жарғы капиталында мемлекеттің 100% қатысуы бар 1 банк, шетелдік қатысуы бар 14 (жылдың басында 15) екінші деңгейлі банк, 11 екінші деңгейдегі еншілес банк. Екінші деңгейлі банктердің филиалдарының саны – 337 (жылдың басында 349).

Соңғы 3 жылда (2014 жылғы 1 тамыз – 2017 жылғы 1 тамыз) банк секторының активтері 23 823 млрд. теңгеге дейін 37 %-ға көбейді. 2017 жылдың 1 тамызында банк секторының кредиттік портфелі 14 492 млрд. теңгені құрады, 2014 жылдың 1 тамызынан бастап 7 %-ға көбейді. ЖІӨ-дегі кредиттер саны төмен деңгейде сақталуда – 27,9 %.

Корпоративтік сектор тарапынан кредиттік ресурстардың жоғары талабына қарамастан, банктер көбінесе қысқамерзімді жоғары табыс беретін, бірақ сонымен бірге тәуекелі тұтынушылық кредиттерді ұсынуға көп назар аударуда. Соңғы үш жылда жалпы жиынтық кредиттік портфельдегі тұтынушылық қарыздардың үлесі 2,7%-ға өсті, ал заңды тұлғалардың қарыздарының үлесі 21,2%-ға төмендеді.

2017 жылғы қаңтар-қыркүйекте ұлттық төлем жүйелері арқылы 643,4 трлн. теңге сомасына 26,4 млн. транзакция өткізілді. 2016 жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда төлем жүйелеріндегі төлемдер саны 0,6%-ға азайды (153,5 мың транзакцияға), бұл ретте төлемдер сомасы 49,2%-ға (212,1 трлн. теңгеге артты),

2017 жылғы 1 қазандағы жағдай бойынша төлем карточкаларын эмитенттеуді 26 банк және «Қазпошта» АҚ жүзеге асырды. Аталған ұйымдар VISA International, MasterCard Worldwide, American Express International және UnionPay International халықаралық жүйелерінің төлем карточкаларын шығарады және таратады (олардың үлесі – 99,5%). Онымен қоса, Қазақстан банктері мынадай жергілікті жүйелердің төлем карточкаларын шығарады: Altyn Card – «Қазақстан Халық Банкі» АҚ және Қазақстан Ситибанкінің жергілікті карточкасы – « Қазақстан Ситибанкі» АҚ.

2017 жылғы 1 қазандағы жағдай бойынша 17,9 млн. төлем карточкасы айналымда орналасқан, ал аталған карточкаларды ұстаушылар саны 15,2 млн. адамды құрады (өткен жылдың ұқсас кезеңімен салыстырғанда аталған көрсеткіштер бойынша арту 16,1% және сәйкесінше 8,5%-ды құрады). Дебеттік карточкалар кеңінен таралған болып саналады, олардың үлесі 82,8%-ды, кредиттік карточкалар үлесі 13,5%-ды құрайды. Кредиттік лимиті бар дебекттік карточкалар мен алдын ала төлемі бар карточкалар үлесіне 3,8% тиесілі.

2017 жылдың қаңтар-қыркүйегінде Қазақстан аумағында қазақстандық эмитенттердің электрондық ақшаларын пайдалана отырып жасалған операциялар көлемі 240,3 млрд. теңге сомасына 57,1 млн. транзакцияны құрады (2016 жылдың ұқсас кезеңімен салыстырғанда операциялар саны 2,1 есе, сомасы 2,6 есе артты).

2017 жылғы 1 тамыздағы жағдай бойынша жұмыс істемейтін (90 күннен астам мерзімі кешіктірілген берешегі бар қарыздар) қарыздардың үлесі банктердің жиынтық кредиттік портфелінің 12,8 %-ын құрады, олардың едәуір үлесі міндеттемелеріне қайта құрылымдау өткізген банктерге тиесілі. Соңғы үш жылдың ішінде аталмыш көрсеткіш жеткілікті тар диапазон (6,7%-дан 8%-ға дейін) шегінде, салыстырмалы түрде тұрақты деңгейде орнықты. Бұл банктердің берешекті қайта құрылымдау сияқты активтердің сапасын жақсартудың «дәстүрлі» құралдарын пайдалану әлеуеті іс жүзінде жойылғанын куәландырады.

18-сурет. 2016 жылғы проблемалық кредиттер, кредиттердің жалпы көлеміндегі пайыздық үлесі

2015 жылдың қорытындылары бойынша венчурлік және жеке капиталдың тартымдылығы индексі бойынша Қазақстан 71 орын, Ресей 39, Қырғызстан 103, Армения 87, Украина 78 орын алады. Алғашқы бестікке АҚШ, ҰБ, Канада, Сингапур, Жапония жатады.

Сақтандыру секторы. 2017 жылғы 1 қазандағы жағдай бойынша Қазақстанда 32 сақтандыру компаниясы жұмыс жасайды, оның ішінде, 7-уі – өмірді сақтандыру бойынша.

Соңғы 3 жылда (2014 жылғы 1 қазандағы – 2017 жылғы 1 қазандағы жағдай бойынша) сақтандыру секторының активтері 53%-ға 923,8 млрд. теңгеге дейін, жеке жиынтық капитал 47%-ға 426,2 млрд. теңгеге артты. Жиналған сақтандыру сыйақысының жиынтық көлемі 2017 жылдың 9 айының жағдайы бойынша 2014 жылғы ұқсас кезеңмен салыстырғанда 40%-ға артып, 289,2 млрд. теңгені құрады.

2017 жылғы 1 қазандағы жағдай бойынша сақтандыру сыйақысының негізгі үлесін ерікті мүліктік сақтандыру құрайды (137 млрд. теңге немесе сақтандыру сыйақыларының жалпы көлемінен 47,4%). Міндетті сақтандыру бойынща 76 млрд. теңге немесе сақтандыру сыйақыларының жиынтық көлемі бойынша 26,3%, ерікті жеке сақтандыру бойынша да 76 млрд. теңге немесе 26,3% жиналған.

Сақтандыру ұйымдарының сақтандыру сыйақыларының серпінді өсуіне қарамастан олардың ЖІӨ-гі үлесі айтарлықтай төмен деңгейде орналасқан (1 %-дан аз). 2016 жылы жан басына шаққандағы сыйақы көлемінің көрсеткіші шамамен 20 мың теңгені құрады. Басқа көрші және дамыған мемлекеттерде аталған көрсеткіштер Қазақстанның көрсеткіштерінен айтарлықтай артады. Мысалы, Ресей Федерациясында ЖІӨ-де сақтандыру сыйақыларының үлесі 1,38%-ды, Украинада 1,49%-ды, дамушы елдерде 3,20%-ды, ал ЭЫДҰ елдерінде 7,5%-ды құрады. Осының барлығы қазақстандық сақтандыру нарығының үлкен әлеуеті туралы мәлімдейді.

Swiss Re есебіне сәйкес жан басына шаққандағы сақтандыру сыйақыларының сомасы бойынша рейтингте Қазақстан 75-орынға ие».

Сақтандыру қызметтерінің нарығын дамыту бөлігінде (66-бет, 1-абзац) «Міндетті сақтандырудың теңгерімді және тиімді жүйесін құру үшін міндетті сақтандыру түрлерін оңтайландыру, тәуекелдерді нақтылау, дамыған елдерде сәтті жұмыс істеп жатқан стандартты өнімдерді енгізу жүргізіледі» деген сөйлемге «сәтті жұмыс істеп жатқан» деген сөздерді қосуды ұсынамыз

Нысаналы топ

Бағалы қағаздар нарығы. Қазақстан Республикасының бағалы қағаздар нарығы көбінесе институционалдық инвесторларға бағытталған, себебі сауда-саттықтың жалпы көлемінде мемлекеттік бағалы қағаздар мен репо операциялары бар мәмілелер басымдық көрсетеді.

Бағалы қағаздардың отандық нарығы қазіргі таңда сапалы қаржы құралдарының жеткіліксіздігіне байланысты төмен өтімділікпен, және, сәйкесінше, инвесторлардың бағалы қағаздар нарығы арқылы инвестицияларды тартуға мүддесінің болмауымен сипатталады.