Ќазаќстан республикасы



жүктеу 2,18 Mb.
бет5/5
Дата17.11.2017
өлшемі2,18 Mb.
#495
1   2   3   4   5

Бәсекелес фирма нарықтық бағаға әсер ете алмайтын болғандықтан, ол бағаны сырттан белгіленген баға ретінде қабылдайды. Бұл- өндірілетін өнімнің кез келген мөлшерін фирма бір ғана бағамен сатады деген сөз. Жеке өндірушінің сұраныс қисығы горизонталь сызық болып табылады.






Ескерту: Аталған қисықты нарықтық

Сұраныс қисығы мен шатастыруға болмайды. Өнімнің өндірілген әрбір қосымша бірлігі

Тұрақты Po бағамен сатылатындықтан, жалпы түсім өсімі немесе шекті түсім MR нарықтық бағаға тең болады, яғни MR=Po.


P D = MR


Q

Сондықтан жетілген бәсеке жағдайында шекті (MR) қисығы жеке фирманың сұраныс қисығымен (D) сәйкес келеді. Фирмаға белгіленген Po бағасы нарықтық сұраныс пен нарықтық ұсыныстың сәйкестігінің нәтижесі екендігін көрсетеді.

Жетілген бәсекелес фирманың қысқа мерзімді кезеңде пайданы мейлінше арттыруы.

Шекті және графиктік талдау.



Пайда дегеніміз – жалпы түсім (TR) мен жалпы шығындар (TC) арасындағы айырма ;


П=TR – TC

Бұл жерде және әрі қарай экономикалық пайда туралы сөз болады. Фирманың мақсаты – белгіленген баға арқылы мейлінше көп пайда алуға немесе мейлінше аз зиян шегуге мүмкіндік беретін өндіріс көлемін таңдап алу болып табылады. Қысқа мерзімді кезенде бәсекелес фирманың құрал жабдығы тұрақты болады да, ал өнім шығару көлемі өзгерген кезде тек айнымалы ресурстар ғана өзгереді, осыған сәйкес айнымалы шығындар өзгереді. Енді қысқа мерзімді кезенде нарықтық баға мен өз шығындары туралы ақпараттарды ескере отырып, фирма өнім шығару көлемі туралы шешімді қалай қабылдайтындығын көрсетейік.

Бәсекелес өндірушінің алдында өзара байланысты 3 сұрақ туындайды:


  1. өндіру қажет пе ?

  2. егер өндіру қажет болса, қандай мөлшерде ?

  3. алынатын пайда мөлшері немесе зиян қандай болады ?

Егер өндіріс зиян шегетін болса, онда фирманы жапқан жағдайдағы шығындарды және фирма қысқа мерзімде өз қызметін жалғастырғандығы шығындарын анықтау қажет. Өндіріс жабылғанда зиян (У) тұрақты шығындарға (FC) тең болады.

Егер фирма өндіріс көлемінің белгілі бір мөлшерінде FC – тан кем зиян шегетін болса, онда өз өнімін қысқа мерзімді кезенде өндіруге тиіс болады . Сонымен, бірінші сұраққа былай жауап беруге болады: егер бәсекелес өндіруші экономикалық пайда алатын болса немесе TFC – кем зиян шексе, онда өндіріс жүргізуге болады.

Екінші сұрақтың жауабы өндірушінің мақсатынан туындайды : фирма мейлінше көп пайда алып немесе мейлінше аз зиян шегіп жұмыс істеуге сәйкес келетін өнім көлемін өндіреді .

Қойылған сұрақтарға толық және нақты жауап беру үшін белгілі бір өндіріс стртегиясын тандап алуға болатын 3 ықтимал жағдайды қарастыру қажет. Барлығыда өнімнің нарықтық бағасына байланысты болады. Бұл тәуелділікті түсіндіру үшін формуланы мына түрде жазайық :

П =Р: Q – АС : Q = ( P –АС ) : Q .

Бірінші жағдайды қарастырайық – пайданы мейлінше арттыру. Баға орташа жалпы шығындардын ен төменгі денгейінен жоғары делік, яғни

Р > АС MIN.

Онда ( 2 ) формула бойынша есептесек фирма экономйкалық пайда алады. Оны мейлінше арттыру үшін өндіруші өндірісті әрбір қосымша өндірілген өнім бірлігінің жалпы түсімге (R) Қосатын өсімі оның жалпы шығындарға ( ТС ) қосатын өсімнен артық немесе тен болғанша ұлғайтуы қажет : MR MC немесе жетілген бәсеке жағдайында Р МС, өйткені MR=P.

Сондықтан фирма менеджерлері әрбір қосымша өндірілген өнім бірлігіне шаққандағы шығындарды өнім бағасымен салыстырулары тиіс. Бұл жағдайда осы өнім бірлігін сату (1) формулаға сәйкес, жалпы пайданы өсіреді.

Мейлінше көп пайда мынадай тендік орындалған жағдайда шығарылған өнім көлеміне Q сәйкес келеді.

Р=МС.

Бұл шарт жетілген бәсекелес фирма үшін пайдасын ең жоғары денгейде жеткізетін шарт болып табылады.



Пайданы мейлінше арттырудын графиктік талдауы төмендегі суретте көрсетілген.

2-суретте фирманың шекті ( МС ) және орташа (АС)шығындарының қисықтары мен сұраныс қисығы Р = МR көрсетілген. МС қисығы сұраныс қисығымен В нүктесінде қиылысады. Оған сәйкес өнім көлемі – Q.

АВСД - тік төртбұрышының биіктігі өнім клемінің бір бірлігіне шаққандағы пайда немесе төмендегі көрсеткіштердің айырмасына тең

( Р-АС ).Оның ені -өндірілген таурлар саны. Сонымен фирманың жалпы пайдасы АВСД тіктөртбұрышының ауданына тең болады. Мейлінше көп пайда өнім шығару көлемі Q-ға тен болғанда алынады, ал бұл өнім көлемі үшін орташа шығындардың ен аз мөлшерінде болуы міндетті емес.



Р,АС


A В Р=MR


Р

AC min


D




Q

2- суретте, Жетілген бәсекелес фирманың пайдасын мейлінше арттыру.


Бәсекелес нарықты талдауда тұтынушы мен өндірушілер ұтымы концепциясын қолдану.

Жетілген бәсеке нарығындағы теңдестік баға мен тауардың теңдесдік мөлшері тұтынушылар мен өндірушілердің жалпы экономикалық арттыруын көрсетейік. Бұл үшін тұтынушылар мен өндірушілердің ұтымын қарастырамыз. Тұтынушының ұтымы ( СS ) дегеніміз- оның тауарға төлеуге даяр бағасы мен төлеген бағасы арасындағы айырмаға тең болатын тұтынушылардың таза пайдасы. 8-суретте сұраныс қисығы мен нарықтық баға сызығы арасындағы аудан көрсетілген.



Р
S

CS E


Ро

PS

D



Qо Q

3-суретте Тұтынушы мен өндірушінің ұтымдары көрсетілген.

Өндірушілер де осындай пайда көреді ол өндірушінің ( РS ) берілген тауарды сатудан алатын ұтымды деп аталады. Тауардың әр бірлігі үшін бұл- нарықтық бағамен оның өндірісті барысындағы шекті шығындар арасындағы айырма. Жалпы нарық үшін-бұл пайда мен өндіріс факторларына жиналатын кез келген рентаның қосындысы. РS график түрінде былай көрсетіледі-ұсыным қисығының жоғары жағынаң басталып, нарықтық баға сызығына дейін келіп тірелетін аудан. (8-сурет).

Тұтынушылар мен өндірушілердің ұтымының қосындысы(CS + PS) қоғамды сипаттайды. Қосынды жоғары болған сайын, қоғам жағдайы солғұрлым жақсы болады.


Қайталауға арналған сұрақтар


  1. Нарық құрылымын анықтайтын сипаттамалар қандай?

  2. Жетілген бәсеке жағдайында фирмалар қаншалықты тиімді әрекет етеді ?

  3. Жетілген бәсеке жағдайында фирмалар қай кезде өз қызметін тоқтатады ?

  4. Бәсекелес фирманың өнімінің бағасы 8-ге тең. Фирманың шығындары 15 + Q2 тең.

а) Қандай өнім көлемін шығарғанда фирма шығынға ұшырайды?

ә) Тең дәрежеде шығарылатын өнім көлемін және ең жоғарғы табыс мөлшерін табыңыз.



Тақырып 8. МОНОПОЛИЯ ЖӘНЕ МОНОПОЛИЯЛЫҚ БИЛІК
8.1. Монополияның негізгі белгілері

8.2. Монополия жағдайында баға және өндіріс көлемін анықтау

8.3. Монопсония ұғымы.

Нарық құрылымының ерекшеліктерін сипаттайтын ең басты көрсеткіштердің бәрі, осы қарастырылып отырған нарықтағы фирмалардың саны боп табылады. Жетілген бәсекелес нарығында тауарды сатушылар және сатып алушылар саны өте көп болады, сондықтан олардың әрқайсысы жеке түрде тауардың нарықтық бағасына әсер ете алмайды. Тауардың бағасы нарықтағы сұраныс пен ұсыныс арасындағы байланыс арқылы анықталады. Осының салдарынан тұтынушылар мен сатушылар жетілген бәсеке нарығында тауардың бағасын тұрақты деп және өздерінің бақылауынан тыс деп қабылдайды. Өнім өндірушілердің басты мақсаты пайданы ең жоғары деңгейге жеткізу, сондықтан олар әрдайым ұтымды өнім көлемін анықтауға ынталанады.

Бәсекелесу деген сөздің өзі экономикалық пайданы бөлу және тұтынушының таңдауының бар екендігін көрсетеді. Дәл осы себептен де өндірушілер тұтынушының сұранысын арттыру үшін әрекеттер жасайды. Ал монополия жағдайында тұтынушының алдында бір ғана ірі өндіруші тұрады. Тұтынушы қаласа да, қаламаса да монополистің өнімін пайдаланып, оның тағайындаған бағасын қабылдауға мәжбүр болады.Монополистің үлкен билікке ие болуына оның тауардың ерекшеленуімен қатар, осы тауардың алмастырушысы аз болуы да әсерін тигізеді..

Берілген тауарды өндіретін тек т ек бір ғана жеке фирма бар және осы тауарды ауыстыратын басқа тауарлыр жоқ деп ұйғарсақ, онда мұндай нарық- монополия, ал фирма- монополист деп аталады. Монополист берілген тауарды өндіретін жалғыз фирма болғандықтан оның сұраныс қисығы бір мезгілде нарықтыңсұраныс қисығы болып табыладыжәне ұсынылған тауардың шамасының бағасын анықтайды. Монополист өзінің ерекше жағдайын пайдаланып, тауардың бағасын бәсекелес бағасынан әлдеқайда жоғары деңгейде белгілейдіжәне де бәсекелс фирмаға қарағанда тауарды аз мөлшерде ұсынады. Егер сатушы өз тауарының шығару көлемін өзгерті арқылы нарықтық бағаға әсерін тигізе алса, онда ол монополиялық билікке ие болады деп айта аламыз.

Монополиялық өндірісте ірі фирмалардың жұмыс істеуі тиімді, себебі ірі өндірістің шығындары ұсақ өндірістердің шығындарынан гөрі төмен болатыны практика жүзінде дәлелденген мысал ретінде табиғи монополияны айтуға болады.

Монополияны тек қана экономикалық шектулер емес, сонымен қатар құқықтық шектеулер де қорғайды. Құқықтық шектеулердің көп тараған түрі – жеке меншік құқығы. Егер бір фирманың меншігінде өте сирек кездесетін шикізат болса, онда бұл фирма монополист болады. Легальды тосқауылдарға патенттер мен авторлық құқықтар жатады. Жаңалық ашқан адам патен алмаса, онда ол өзіне берілетін ерекше жеңілдіктерге ие бола алмайды. Легальды тосқауылдың негізгі мәнін былай түсінуге болады: патентің болса- құқығың бар, ал патент жоқ болса- құқығың да жоқ. Бұл жағдайдың біздің мемлекетіміз үшін маңызы зор, өйткені Кеңес үкіметі кезіндегі ойлап тапқан жыңылықтардың көбінің мемлекетаралық патенті жоқ болды, сондықтан да бұл жаңалықтарды шет елдің адамдары тегін пайдалануда.

Бәсекені әділетсіз түрде жүргізудің негізгі түрі- демпинг- бісекелесім ығыстыру мақсатында өнімді өзіндік құнынан төмен бағамен сату. Ірі фирмалар- олар мүмкіндігі мол монополисттер. Олардың қаржы мүмкіндіктері де жоғары. Нарықты монополиялаудың негізгі себептеріне байланысты монополияның төмендегідей түрлері болады:


  1. Жабық монополия. Ол бәсекелестен заңды шектеулер көмегімен қорғалған.

  2. Табиғи монополия. Белгілі бір көлемдегі өнімді бір фирмада өндіру.

  3. Ашық монополия. Берілген тауарды өндіретін бір фирма және оның бәскелестіктен ешқандай арнайы қорғанышы жоқ болатын жағдай.

Монополисттің өнім шығарушы ретінде бәсекелес фирма сияқты өндіріс мақсаты- пайданы ең жоғары деңгейге жеткізу болып табылады. Монополист жалғыз өндіруші болғандықтан, нарықтық жағдайы толығымен бақылап, өз шешімі бойынша тауардың нарықтық бағасын белгілей алады. Монополист өндірушінің пайдасы төмендегідей формуламен анықталады:

Бәсекелестік нарықта жеке өндіруші тауардың нарықтық бағасына әсерін тигізе алмайды, баға шекті шығын деңгейінде белгіленеді. өндіруші тауардың арықтағы бағасына әсерін тигізсе және баға шекті шығындардан жоғары деңгейде белгіленетін болса, онда жеке өндірушінің монополиялық билігінің бар екендігі анықталады. Монополиялық биліктің күшін бағалау үшін, Абба Лернер көрсеткішін қолданады:

L= P-MC/ P
Нақты өмірде фирманың басқарушылары өз фирмаларының орташа және шекті түсім қисықтары туралы шектеулі ақпараттар алып отыр. Соған қарамастан, олар MR=MC болғандығы өнім шығару көлемі мен бағаға қатысты шешім қабылдаулары тиіс.

Бәсекелес нарықпен салыстырғанда монополист- өндірушілер тауардың бағасын жоғары деңгейде белгілейтінін және өнімді бәсекелес фирмада аз көлемде ұсынатынын өткен талдауда байқадық.

Монополист жетілген бәсеке саясатын жүргізу нәтижесінде тұтынушы ұтымын түгелдей иемденіп алады. Бірде бір тұтынушы ұтым ала алмайды, себебі монополист сатып алушынң арқайсысына төлей алатын жоғары деңгейдегі бағаны белгілейді. Сондықтан тұтынушы ұтымы түгелімен монополистке пайда ретінде келіп түседі. Мемлекеттік басқару ұжымдары бағалық дискриминация саясатына өте қатаң қарамайды, себебі монополисттер бұндай саясат жүргізе отырып өнім шығару көлемін ұлғайтады.

Қайталауға арналған сұрақтар


  1. Монополиялар неге бағалық дискриминация практикасын жүргізеді?

  2. Қазақстан Республикасының экономикасынан монополия және монопсония үлгілері бойынша мысалдар келтіріңіз.

  3. Бағалық дискриминация бойынша өз мысалдарыңызды келтіріп, түсінік беріңіз.

  4. Бәсеке жағдайында жаңа тауарларға жоғары бағаның бекітілуін және оның белгілі уақыт өткен соң төмендеуін немен түсіндіруге болады?

  5. Қандай жағдайларда монополия пайда болады


Тақырып 9. МОНОПОЛИЯЛЫҚ БӘСЕКЕ
9.1. Монополиялық бәсекенің сипатты белгілері

9.2. Монополиялық бәсеке кезінде пайданы барынша жоғарылату шарттары

9.3. Монополиялық бәсеке шығындары

Нарықтың осы құрылымы нақты өмірде кездеседі. Монополиялық бәсеке нарығының ерекшеліктері жетілген бәсекемен монополияға тән кейбір қасиеттерге сәйекс келеді. Жеңіл және тамақ өнеркәсібі, жиһаз жасау, кітап басып шығару, қызмет көрсетудің басқа да көп түрлері монополиялық бәсеке нарығының іс-әрекеті.

Нарық құрлымының бұл моделін қарастырғанда фирмалардың ұзақ және қысқамерзімін кезеңдерінде өнім шығару көлемін қалай анықтайтынын және тауарлар мен қызметтердің бағасын қалай белгілейтінін талдап түсіндіреміз. Соның нәтижесінде монополиялық бәсеке нарығындағы фирма жұмысының тиімділігін анықтап бағалауға болады.

Монополиялық бәсеке нарығы төмендегідей негізгі ерекшеліктерімен сипатталады:

1. Нарықта тауарды сатушылар мен сатып алушылар саны көп болады. Тауарды өндіруде, сатуда көбінесе ұсақ фирмалар жұмыс істейді, тіпті ірі фирмалар жоқ деп атауға да болады. Болған кнде де ұсақ фирмалардың жұмысына кедергі келтірмейді:

а) монополиялық бәсеке саласына кіруге жаңа фирмаларға тосқауыл

оншалық қойылмайды және бұл саладан шығып екту де оңай.

Мысалы , шаштараз немесе жиһаз жасайтын шағын шеберхана

салуға өте көп қаражат қажет емес, сондықтан бұндай кәсіпкер –

лікпен кез келген фирма айналысуы мүмкін, ал осы фирма саладан

кете қалса , онда бұл ісі жалғастырушылар әр уақытта табылады.

б) нарықтағы өнім көлемі , баға және басқада жағдайлар туралы

деректер ашық белгілі болады:

в) өндірілетін тауарлар біртектес емес , олардың әрқайсысының

өзіндік ерекшеліктері болады. Бұл тауарлар бірін – бірі ауыстыра

алады. Бірақ әр фирма өзінің тауарына ерекшелік беруге

тырысады, мысалы тіс жуғыш пасталардың дәмінің, химиялық құ-

рамының өзгешеліктері және т. б. Сонымен қатар фирмалардың

сату маркалары, тауарды көрнекті орап – бууы, жарнама жасауы да

олардың тауарларына өзгешелік қасиет береді.


Қысқа мерзімдегі монополиялық бәсекелес фирманың жұмысын талдауды 1-сурет бойынша түсіндіреміз.

Бірінші көңіл аударатын жағдай, монополиялық бәсекелес фирманың сұраныс қисығы (D). Бұл қисық бәсекелес фирмалардың сұраныс қисығы сияқты абсолютті икемді болмайды. Басқаша айтқанда, абцисса өсіне паралелді емес, теріс көлбеулі болады. Бұның басты себебі монополиялық бәсекелесфирманың тауарларының өзіндік қасиеттері болуы.




МС

MC

AC


P P



АС

O
О


D



MR

Po Po


D



MR


Q1 Q2 Q Q1 Q2 Q

A Б
1-сурет Монополиялық бәсекелес фирманың қысқы мерзімдегі кезеңі:.

А. Фирманың пайдасын барынша көбейту жағдайы.

Б. Фирманың шығынын төмендету жағдайы.

Монополия кезіндегі фирманың сұраныс қисығы саладағы сұраныс қисығымен бірдей дедік, себебі осы тауарды өндіру саласында фирма – тек бір ғана өндіруші болады. Ал, монополиялық бәсеке кезінде фирма тауарының өзіндік қасиетіне байланысты нарықтағы өз сегментінде ғана монополист болып есептеледі. Сондықтан оның сұраныс қисығы теріс көлбеулі болады: баға төмендеген сайын сату көлемі көбейеді.

Екіншіден, фирманың ұтымды өнім өндіру механизмі белгілі. Басқа нарықтық құрылымдардағы сияқты монополиялық бәсекелес фирма пайдасын мейлінше арттыру мақсатында шекті шығын шекті түсімге тең болғанға сәйкес келетін өнім мөлшерін шығарады. Бұл шарт төмендегідей болып жазылады.
MC=MR.
Басқаша айтқанда, өнімнің тағы бір қосымша бірлігін өндіруге жұмсалатын шекті шығын осы өнімді сатқанда түсетін шекті түсімнен артық болғанша фирмаөнім өндіруін жалғастырады. Графиктен MC пен MR-дің қиылысу нүктесі Q өнім көлеміне сәйкес келіп тұр. Фирма Po бағасын тағайындай отырып, өз пайдасын барынша көбейтеді (1.1.а – суретте көрсетілгендей) немесе (1.1.б – суретте көрсетілгендей шығынын азайтады).

Графиктен көріп тұрғанымыз Q2 > Q1 .

Егер дәл осы баға Po таза бәсекелес жағдайында қалыптасса, фирма онда Q2 өнімі көлемінөндірер еді.

Қорыта айтқанда, қысқа мерзім кезеңіндегі монополистік бәсеке фирмасының іс - әрекетін талдау жасағанда, басқа бәсекелес емес нарықтық құрылымдармен ұқсастықтары байқалады.

Монополиялық бәсеке нарығының ұзақ мерзімді кезеңін талдағанда, бұл нарықтық құрылымныңерекшеліктері айқын көрінеді.

Материялды түсіндіруге ыңғайлы болу үшін шығындарқисығы өзгермейді деп жорамалдайық. D1 сұраныс қисығы AC қисығының ең төменгі деңгейінен жоғары орналасқан. Осы жағдайда фирма экономикалық пйда алады деп жорамалдаймыз. Егер бұл жағдай монополия жағдайында қалыптасса, монополист басқа фирмалардың нарыққа кіруге мүмкіндік бермей, осы жағдайды ұзақ мерзімді кезеңде ұстап тұруға тырысар еді.

Ал моноолиялық бәсеке нарығына кіруге тосқауыл қойылмайды. Сондықтан фирмалардың алатын экономикалық пайдасы ұзақ мерзімде осы нарыққа басқа фирмалардың кіруіне себеп болады. Жаңа келген фирмалар саладағы бұрынғы фирмалардың өнімдеріне ұқсас және оларды алмастыратын өнімдер өндіре бастайды.

Бұның нәтижесінде ескі фирмалардың сұраныс қисығы төмендейді, өйткені тұтынушылардың кейбір жаңа фирмалардың тауарын ала бастайды, сондықтан ескі фирмалардың нарықтағы үлесі азаяды. Бұл жағдай экономикалық пайда азайып, сұраныс қисығының D3 жағдайына келіп, орташа жалпы шығынды жанап өткенге дейін жалғасады.

Жетілген бәсеке нарығындағы фирмалар сияқты ұзақ мерзімдегі монополиялық бәсекелес фирмалардың экономикалық пайдалары нольге тең болады (суретте O нүктесі).

Екі фирманың бұл қасиетінің ортақтығы фирмалардың салаға жеңіл кіріп, одан шыға алатындығының нәтижесінде болып отыр.

Ұзақ мерзімдегі тепе – теңдік нүктесінің (O нүктесі) тағы бір ерекшелігі ол AC ең төменгі нүктесінен жоғары орналасқан. Дәл осы ерекшелік монополиялық бәсеке нарығы мен толық бәсеке нарығының айырмашылығын анық көрсетеді. Неге бұл екі нүкте бір – біріне дәл келмейді? Өйткені AC ең төменгі нүктесін жанап өту үшін сұраныс қисығы горизантальды болуы керек. Бұл шарт жетілген бәсеке нарығында орындалады да, монополиялық бәсеке нарығында орындалмайды. (Монополиялық бәсеке нарығының сұраныс қисығы өте икемді емес екенін еске түсіру керек). Егер сұраныс қисығы орташа шығын қисығына жанама болып өтпей, оның ең төменгі нүктесінқиып өтетін болса, онда сұраныс қисығының белгілі бір бөлігі шығын қисығынан жоғары орналасады. Бұл кезде экономикалық пайда болатын аудан болады. 2. – суретте орташа шығын қисығының ең төменгі нүктесін қиып өтетін D2 сұраныс қисығы көрсетілген. Бұл қисықты сұраныстың D1 – ден D3 – ке дейін, яғни тұрақты жағдайға дейін жылжығандағы арадағы тұрақсыздықты түсіндіру үшін сызып көрсеттік.

Ұзақ мерзімдегі тепе – теңдік нүктесінің орташа шығынның ең төменгі нүктесімен дәл түспеуі негізгі себептің шығуына алып келеді. Ұзақ мерзімдегі монополиялық бәсеке нарығындағы тепе – теңдік баға ұзақ мерзімдегі бәсекелестік бағадан жоғары болады.(бәсекелестік нарықтағы баға орташа шығынға тең екенін ескерте кетейік). Басқаша айтқанда, монополиялық бәсеке нарығы тұтынушыларды тауар үшін «артық» ақша төлеуіне мәжбүр етеді. Екіншіден, монополиялық бәсеке кезінде өнім көлемі ұтымды өнім көлемінен аз өндіріледі. Ал толық бәсеке жағдайында әр фирма ұтымды өнім көлемін орташа шығындардың ең аз мәніне сәйкес өндіреді.



Егер жетілген бәсеке нарығындағы заңдылықтар монополиялық бәсекеде бекітілсе, онда өндірілген өнімді арзан бағаға сатуға болар еді.



P D1


о
AC

P1


D2



D3


Pс



Q1 Qс Q


2 – сурет. Монополиялық бәсекелес фирманың ұзақ мерзімдегі тепе – теңдігі.

Қайталауға арналған сұрақтар


  1. Монополиялық бәсеке шығындарына түсінік беріңіз.

  2. Бағалық емес бәсеке дегеніміз не?

  3. Жарнаманың бәсекелесудегі орны қандай?

  4. Монополиялық бәсеке нарығына төмендегілердің қайсысыларын жатқызуға болады:

А) автомобильдер нарығын;


В) сабын, тiс пастасы нарықтарын;

С) ауыл шаруашылық өнімдері нарығын;

D) шикiзаттар нарығын;

Е) энергетикалық нарықты;

F) тұрмыстық техника өндіру;

G) кондитерлік бұйымдар өндірісі.


Тақырып 11. ОЛИГОПОЛИЯ
11.1. Олигополиялық нарық ерекшеліктері

11.2. Олигополия жағдайында баға түзу варианттары

11.3. Дуополия үлгілері.
Олигополия нарығы төмендегідей ерекшеліктерімен сипатталады:

а) бұл нарықта көлемді сату үлесі бар және бір-бірімен бәсекелес

бірнеше фирмалар болады;

ә) жоғарыда айтылған фирмаларды, көбінесе басым (лидер) фирмалар деп

атайды және олар нарықтағы тауарлардың бағасы мен сату көлемінің

өзгеруіне едәуір ықпал етеді;

б) олигополиялық фирманың өндіріс шешімдері тек қана тұтынушы іс

әрекетіне ғана байланысты емес, сонымен қатар бәсекелес

фирмалардың стратегиялық шешімдеріне де байланысты болады.

Олигополиялық фирмалар тауардың бағасы мен өнім шығару көлемі туралы шешім қабылдағанда өзімен бәсекелес фирманың барлық мүмкіндіктерін ескеріп, талдап отырады.

Олигополияның бір ғана моделі болмайды. Фирманың әр түрлі нақты жағдайдағы іс-әрекетін көрсететін бірнеше моделдері бар. Олардың әрқайсысы жеке фирмалардың өз бәсекелестерінің іс-әрекеті мен олардың таңдап алған стратегиялық реакциясына байланысты белгілі болжамына негізделеді.
Картельдің құрылуы.

Жоғарыда айтылғандай егер фирмалар жоғары деңгейдегі бағаны ұстап тұруға келіссе, онда олар бақталас пен бәсекелестерден гөрі жоғары пайда алады. Картель құрған уақытта өндірушілердің белгілі бір тобы тауардың бағасы мен өнім өндіру көлемі туралы келісімге келеді, соның нәтижесінде пайдаларын жоғары деңгейге жеткізеді. Олигополиялық фирмалар бірігіп, бір монополия сияқты әрекет жасайды: олар тауардың бағасын жоғарылатады, ал өнім көлемін шектеп, бір деңгейде ұстап отырады. Сондықтан картельдің әрбір мүшесіне белгілі бір квота тағайындалады. Картель кезінде пайданы неғұрлым жоғары деңгейге жеткізу мақсаты қалай орындалатынын график түрінде көрсетейік. (10.3-сурет):



10.3 – сурет. Картель.

Әуелі барлық фирмалар жетілген бәсеке жағдайында әрекет жасайды деп ұйғарамыз. Онда Рк, Qк – бәсеке бағасы және саладағы өнім шығару көлемі. Фирмалардың экономикалық пайдасы нөлге тең. Е нүктесі – бәсекелестік кезіндегі тепе-теңдік нүктесі. Енді, фирмалар картель құрып, бірікті делік. Онда пайданы барынша көбейту есебі монополия жағдайындағыдай болып шешіледі. Рм және Qм - монополия бағасы және жалпы өнім шығару көлемі. Сондықтан өнім көлемі, Qк – ден МR = МС болатын Qм деңгейіне дейін қысқарады. Енді, бұл өнім шығару көлемі фирмалар арасында өзара бөлінеді. Мұндағы басты мәселе әр фирманың өнім көлемі квотасын белгілеп және оларды бақылау. Пайда қуған кейбір фирмалар өз пайдасын барынша көбейту үшін квотасын асырады. Егер салада көптеген фирмалар келісім шартын бұзса, онда ұсыныс (Q * - Qк) көбейеді және баға Рк деңгейіне дейін төмендейді. Сондықтан картель бағасын ұстап тұру үшін әрбір фирма өзінің квота мөлшерінен, яғни Qm – нен өнім көлемін асырмауы керек. Іс жүзінде картельдер монополиялық баға жайлы келісу және квотаны енгізу мәселелерінде қиындыққа кездеседі.)

Қайталауға арналған сұрақтар


  1. Олигополиялық нарықта баға қалай түзіледі?

  2. Картель, синдикат , консорциум ұғымдарына түсінік беріңіз.

  3. Төмендегі кәсіпорындардың қайсысы олигополиялық нарық жағдайында әрекет етеді:

А) «Қазақмыс» корпорациясы;

В) «LG» фирмасы;

С) ЖШС «Восток»;

D) «Microsoft» компаниясы;

Е) ЖШС «Роза».

4. Олигополия теориясын зерттеген экономисттерді атаңыз.



Тақырып 11. ӨНДІРІС ФАКТОРЛАРЫ НАРЫҒЫ
11.1. Еңбекке сұраныс және еңбек ұсынысы

Орташа жалақыны анықтау

11.2. Еңбек нарығындағы кәсіподақтың рөлі

11.3. Капитал нарығы. Қарыз пайызы

11.4. Жер нарығы және рента

Өндіріс факторлар нарығындағы сұраныс және ұсыныс тұтынушылық тауарлар және қызмет көрсетулер нарығы ықпалымен қалыптасады. Сондықтан ресурстарға сұраныс туынды (тәуелді) сұраныс ретінде жүреді, ал ресурстар ұсынысы тұтынушылық игіліктерді ұсынуға байланысты. Бұдан айтарлық ресурстарға сұраныстың өзгеруі дайын өнім сұранысы өзгерісіне тәуелді шама болып табылады. Сонымен қатар ресурстарға сұраныс қозғалысына еңбек өнімділігі де әсер етеді: егер ол артса, ресурстар да көп қажет етіледі. Ресурстардың әрбір қосымша бірлігі өнімдердің өсімшесі – шекті өнімді (ақшалай мәнде шекті табысты) береді. Бұл кезде қосымша ресурстар фирма шығындары – шекті шығындарының өсуіне әкеледі. Соңдықтан олар ресурстарды шекті табыс шекті шығындарға тең болғанша дейін көбейтеді. Егер шекті табыс шекті шығыннан артық болса, ресурстарға сұраныс артады, керісінше жағдайда кемиді.

Жалақы мөлшері алдымен жұмысшы күшіне сұраныс және ұсыныс ықпалымен қалыптасады. Еңбекке сұранысты келесі сурет сипаттайды.

Психологиялық тұрғыда еңбекке сұранысты тәуелді сұраныс деп атайды.

Еңбек ұсынысы психологиялық тұрғыда жұмысшының тілегін білдіреді. Еңбектің нарықтық ұсыныс қисығы әдетте оң сипатта болады. Ол жалақы көбейген кезде жұмыстың көп көлемін орындауға тырысатын жұмысшыны суреттейді . Сонымен қатар, қисық кері бағытта иілген түрде болады , жалақының анықталған деңгейнде қисықтың оң иілуі теріске ауысады. Бұл жұмысшының демалыс және жұмыс уақыттары арасында таңдау жүргізуіне байланысты. Еңбек ақы мөлшерінің өсуіне қарай уақыт бағасы да жоғарылайды. Жалақының төменгі ставкасында алмасу әсері жұмысшыларды бос уақытты жұмыспен алмастыруға итермелейді. Жоғары ставка кезінде табыс әсері алмасу эффектісіне қарағанда күштірек бола бастайды.

Бұл жұмысшыны демалысқа көп уақыт бөлуіне және өзінің еңбегін ұсынуды қысқартуға әкеледі.

Еңбек нарығына жетілген бәсекемен қатар жетілмеген бәсеке де тән. Оның бір түрі - монопсония. Мұндай жағдай көбіне қала экономикасы тұрғындардың көпшілігін жұмыспен қамтитын бір ірі фирмаға тәуелді болатын шағын қалаларда кездеседі. Осы кезде фирма жергілікті еңбек нарығындағы басты сатып алушы ретінде болғандықтан жалақы деңгейіне ықпал ету мүмкіндігіне ие. Бұл жалданатын жұмысшылар санын қысқарту жолымен жүреді. Жұмысшылар арасында бәсекенің күшеюі нәтижесінде олардың жалақысы тепе-теңдік деңгейден төмендейді.

Еңбек нарығында маңызды рөлді кәсіподақтар атқарады.



Кәсіподақ – бұл өзінің мүшелері атынан және нұсқауы бойынша кәсіпкерлермен келіссөз жүргізу құқығына ие жұмысшылар бірлестігі. Кәсіподақтың мақсаты - өз мүшелері жалақысын барынша жоғарлату, олардың еңбек жағдайын жақсарту және қосымша төлемдер мен жеңілдіктерді алу.

Бәсекелес еңбек нарығында кәсіпорындар екі жақты әрекет етеді. Олар еңбекке сұранысты жоғарылатуға, не еңбек ұсынысын шектеуге тырысады.

Еңбекке сұранысты жоғарылату алдымен өнімге сұранысты арттыру жолымен (жарнама№ т.б.) жүзеге асады. Еңбекке сұранысты жоғарлатуына сонымен қатар еңбек сапасы мен тиімділігі өсуі ықпал етеді.

Кәсіподақ мүшелерінің жалақысын арттыруға еңбек ұсынысын шектеу жолымен де жетуге болады. Еңбек ұсынысын шектеу кәсіподақпен берілген мамандықты лицензияланатын кәсіптер тізіміне енгізу нәтижесінде жүреді. Лицензиялау практикасы дамыған елдерде кеңінен тараған.

Капитал және капиталдық активтер нарығы – бұл өндіріс факторлар нарығының құрамдас бөлігі. Капиталдық активтерге құрылыс,ғамарат, өндірістік машиналар мен техника, құрал-жабдық, саймандар, шикізат – материалдар, энергия т.б. жатады.

Өндіріс факторлар нарығында әрекет ететін сұраныс пен ұсыныс заңдары капиталдық активтердің кез келген түрінің бағасын қалыптастырады.

Капиталдың жерден айырмашылығы ол қайта – қайта өндіріледі, ал жер қоры тұрақты шамада болып, тез көбеюі мүмкін болмайды.

Алдымен капиталдың физикалық (машиналар, құрылыс, ғимараттар, шикізат т.б.) және адамға тән (жалпы және арнаулы білімі, еңбек дағдысы, өндірістік тәжірибесі т.б.) түрлерін қарастырайық

Физикалық нақты активтер және өндірістің әрбір циклі үшін заттар (еңбеқ, шикізат) сатып алуға жұмсалатын айналмалы капиталдан тұрады.

Негізгі капитал бірнеше жыл қызмет етеді және табиғи және рухани тозуына байланысты ауыстыруға жатады.

Айналмалы капитал өндірістің бір циклы ішінде толықтай тұтынылады және оның кұны толықтай өндіріс шығындарына енеді.

Капиталды қалыптастыру және көбейту үшін ақша салымдары - инвестициялар қажет. Инвестициялау – бұл капитал запасын толтыру немесе қалыптастыру процесі. Жалпы және таз инвестицияны ажыратады. Жалпы инвестиция – капитал запасының жалпы көбеюі. Таза инвестиция – жалпы инвестициядан тозған негізгі капиталды ауыстыруға кеткен қаржыларды шегерумен есептелінеді.

Инвестициялау жөнінде сұрақты шешу үшін жобаны іске асырумен байланысты шығындарды оны жүзеге асырғаннан кейін алынатын кіріспен салыстыру қажет. Қарыз құралдарын қолдану кезінде өтеу нормасын және қарыз пайзын салыстыру қажет.

Қарыз пайызы – бұл белгілі уақыт аралығында оның ақшалай қаржыларын қолданғаны нәтижесінде капитал иесімен алынатын табыс.

Қарыз беруші мен қарыз алушының арасындағы келісім сатушы мен сатып алушының арасындағы келісім, ал қарыз капиталы сырттай қарағанда тауар іспетті. әрине, мұндай айырмашылық жоқ емес, бар. Әдетте, тауар сатылғанда сатушы оның иесі болудан қалады, ол құқық сатып алушыға тиеді. Ал қарыз капитал сатылмайды, керісінше, белгілі бір уақытқа беріледі. Сондықтан капиталдың иесі оны меншіктену құқығын сақтап қалады. Несие мерзімі біткен кезде, капитал пайзымен қоса иесіне қайтарылып беріледі. Сөйтіп пайыз капитал – тауарға төленетін төлем түрінде көрінеді. Пайыз мөлшері сонымен бірге қарыз капиталының сұранысы мен ұсынысына байланысты. Егер ұсыныстан сұраныс асып түссе, пайыз мөлшері артады, ал керісінше болған күнде пайыз мөлшері кемиді.

Пайыздың тепе-теңдік ставкасы ақшаға сұраныс және ақша ұсынысы қисықтарының қиылысуымен анықталды.

Пайыздық ставка шамасына қарыз беру кезіндегі тәуекел деңгейі, мерзімділік, қарыз мөлшері, салық салу жүйесі ықпал етеді. Номминалды және пайыздық ставканы ажыратады.
Нақты номиналды инфляция

пайыздық = пайыздық - қарқыны

мөлшерлеме мөлшерлеме
Қазіргі кезде кәсіпкерлердің көпшілігі қарызға ақша беруді барған сайын өздерінің негізгі кәсібіне айналдырады. Мұндай кәсіпкерлерді рантье деп аталады.

Жер көлемі қатаң шектеулі өндіріс факторы болып табылады, осыған байланысты жер ұсынысы өте икемсіз. Жер сұранысына әсер ететін факторлар болып жер құнарлығы мен орналасуы табылады. Сондықтан жердің шектеулігі туралы айтқан кезде біз белгілі бір орындағы, анықталған сапасы бар бар жерді айтамыз.

Жерге сұраныс біртекті емес. Ол екі негізгі элементтен – ауыл шаруашылықтық сұраныс және ауыл шаруашылықтық емес сұраныстан тұрады.

Экономикалық рента жерді және басқа қатаң шектеулі ресурстарды қолданғаны үшін төлем. Жер рентасы ауыл шаруашылығында тікелей өндірушілер шығаратын қосымша үстеме өнімнің бір бөлігі, ол табысты жер қожасы иемденеді. Жақсы жерлерден алынған, тауарлар арзанға түседі, сондықтан ол орта пайдадан тыс үстеме пайда алуға мүмкіндік береді. Сөйтіп жер иесі иемденетін осы үстеме пайда дифференциалдық рентаға айналады. Дифференциалдық рентаның екі түрі бар: дифференциалдық рента І, бұл жер участоктерінің құнарлығы мен орналасу айырмашылықтарына байланысты рента, және дифференциалдық рента ІІ, бұл өндіріске ұтымды технологияны енгізу, жаңа техниканы, тыңайтқыштарды және басқа химиялық заттарды көптеп пайдалану – интенсивтендіру жолдарымен жерді дұрыс пайдалану нәтижесінде тапқан қосымша табыс.

Абсолютті рента – жер иелерінің жердің құнарлы не құнарсыздығына қарамастан барлық учаскеден бірдей алатын рентасы.

R S

(мың тг) _ __ __ __ __

R1

R0 _ __ __ __ __ _ D1


R2__ __ __ __ __ _ D0

0 D2


Q Q(акр)

Сурет. Жер нарығындағы тепе-теңдік:

жер рентасының өзгеруі.

D0 сұраныс қисығының S ұсыныс қисығымен қиылысуы жер нарығындағы тепе –теңдікті анықтайды. R 0 бір акр жердің айлық рента деңгейін білдіреді. Жердің икемсіз ұсынысы жағдайында жердің бағасы мен абсолютті рента сұраныстың өзгеруіне тәелді болады. Жердің бағасы рентаны капиталдандыру жолымен анықталады.


PL = R / I
Мұндағы , PL – жердің бағасы

R – жылдық рента

I – қарыз пайызының нарықтық ставкасы.


Қайталауға арналған сұрақтар


  1. Номиналды және нақты жалақы арасындағы айырмашылық неде?

  2. Кәсiподақпен бақыланатын еңбек нарығында жалақы ставкасы қалай қалыптасады?

  3. Жалақыны диференциациялауды түсiндiру кезiнде қолданылатын негiзгi факторлар қандай?

  4. Инвестициялық шешiмдердi қабылдау кезiнде номиналды және нақты пайыздық ставкалардың қайсысы көп дәрежеде есептелiнедi?

  5. Инвестиция және дисконтты құнға анықтама берiңiз

  6. Арендалық төлемнiң жер рентасынан айырмашылығы неде?

  7. Ауыл шаруашылық өнiмдерiне сұраныстың өзгеруi жерге сұранысқа қалай әсер етедi?


Тақырып 12 . ЖАЛПЫ ТЕПЕ-ТЕҢДІК , СЫРТҚЫ ӘСЕРЛЕР ЖӘНЕ АССИМЕТРИЯЛЫҚ АҚПАРАТ

12.1. Жалпы тепе-теңдік талдауы

12.2. Сыртқы әсерлер

12.3. Экономикалық әл-ауқат. Ассиметриялық ақпараттар нарығы.
Тауар және ресурстардың жеке нарықтарында тепе-теңдік баға мен сату көлемі жекелеме тепе-теңдік талдауы негізінде анықталады. Барлық жее нарықтар өзара тығыз байланысқан. Бір нарықтағы нарықтық жағдайларының өзгерісінің басқа нарықтарға ықпалы жалпы тепе-теңдік талдауы көмегімен карастырылады. Бұл кезде барлық нарықтарда кері байланыс әсерін ескерумен бір уақытта баға және сату көлемі анықталады. Экономикалық болжау және жоспарлауда шығындар мен нәтижелер кестесі негізінде жүзеге асырылатын жалпы тепе-теңдік талдауының практикалық мәні бар.

Жалпы тепе-теңдікті талдаудың карапайым түрі кем дегенде төрт кезеңнен тұруы қажет.

1) алғашқы өзгеріс;

2) өзара алмастырылатын тауарлар нарығы;

3) өзара толықтырылатын тауарлар нарығы;

4) кері байланыс әсері.

Автомобильге бағаның жоғарлауымен байланысты мысалды қарастырайық. Айталық, автомобиль бағасы 5000 доллардан 7000 долл. көтерілді. Бұл сату көлемінің жылына 15 млн. автомобильден 10 млн. кемуіне әкеледі (сурет 6-а). Автомобильге сұраныстың төмендеуі бензин сұранысына ықпал етеді. Ол күніне 10 млн. литрден 8 млн. түседі. Осы жағдай бензин бағасының 50 тенгеден 45 тенгеге түсуіне әкеп соқтырады (сур.6-б). Автомобильге бағаның өсуі көптеген адамдарды жаңа автомобиль сатып алудан бас тартуға мәжбүр етіп, назарларын

тауаралмастырғышқа немесе ескі келіктерін жөндеуге аудартады (сурет 6-в, 6-г).

Сонымен, жалпы тепе-теңдік талдауы ұсыныстың төмендеуі және кейбір нарықтағы бағаның жоғарлауы толықтырғыш тауарға сұраныстың төмендеуіне және оның тауар-субститутқа өсетінін көрсетеді.

Біздің мысалда тек төрт нарықтың өзара байланысы талданған. Ал шындығында осы сияқты өзара байланыстардың құрылымы неғұрлым күрделірек. Алайда, келтірілген мысал тепе-теңдік баға мен көлем кері байланыс әсерін ескерумен анықталғанын көрсетеді.

Сурет 1. Экономикадағы нарыктардын өзара байланысы: кері байланыс

әсері
Экономикалық әл-ауқат

Нарықтық қызметтің әрекет етуі экономикада тек жалпы тепе-теңдік жағдайына жетуді ғана емес, сонымен қатар экономикалық жүиенің оңтайлы қызметін қамтамасыз ету, қоғамдық әл-ауқатты барынша жоғарлатуға жетуге мүмкіндік береді. Ол экономиканың Парето-оңтайлы1 жағдайымен сипатталады. Парето-оңтайлы жағдай - бұл біреудің әл-ауқатын төмендетпей, басқа біреудің әл-ауқатын жақсарту мүмкін еместігін көрсететін игіліктерді өндіру және тарату.

Экономиканың Парето-оңтайлы жағдайының үш шарты бар.

Бірінші шарт- айырбастағы тиімділік. Ол жеке түлғалар арасындағы игіліктерді еркін айырбастаудың өзара тиімділігін көрсетеді және барлық тұтынушылар үшін кез келген тауар жұптары арасындағы алмасудың шекті нормаларының теңдігімен сипатталады.


МRSА=МRSВ

1 - тиімділік критериін ұсынған итальян экономисі Вильфредо Парето (1848- 1923) атымен аталады.

Екінші шарт - өндірістегі тиімділік. Оған кез келген бір тауардың өндірісін кысқартпай басқа бір тауарды өндіруді көбейту мүмкін емес жағдайда жетуге болады және ресурстардың технологиялық алмасуының шекті нормалары теңдігімен белгіленеді.


МRTSА = МRТSВ
Үшінші шарт - өнімдер нарығындағы тиімділік. Өнімдер нарығындағы тиімділікке барлық тұтынушылар үшін МRТ = МRS шарты орындалған кезде жетуге болады. Мұндағы, МRT - трансформацияның шекті нормасы, ол өндірістік мумкіндіктер қисығымен жүре отырып балама тауардың қосымша бірлігін алу үшін қандай да бір тауардың қанша бірлігінен бас тарту қажеттігін көрсетеді. Оны екі тауардың шекті өндіріс шығандары қатынасымен көрсетуге болады.
Асимметриялық ақпаратпен нарықтар
Асимметриялық ақпарат бизнестің көптеген жағдайларынан мағлұмат береді. Сатушының тұтынушыдан гөрі сатқан өнімінің сапасын жақсырақ біледі. Жұмысшылар өздерінің қабілеті мен іскерлігін кәсіпкерден жақсы біледі. Ол фирманың басқарушысы өзінің мүмкіншілігін фирма қожайынынан артық біледі. Асимметриялық ақпарат қоғамдағы институционалдық ережелерден мәлімет береді. Бұл түсінік неліктен авто. компаниялар өздерінің жаңа моделдері үшін ұсынатын кепіл мен қызметін, фирма мен жұмысшы не үшін ынта мен сыйақыны көрсететін шартқа отыруы, неліктен корпорация акциясын ұстаушылары басқарушыны бақылап отыратыны жайында түсінік береді. Енді біз сатушының сататұғын өнімінің сапасы туралы нақты ақпаратты тұтынушыдан артық білетіні хақындағы жағдаяттан бастайық.

Өнімге берілетін кепіл, егер тұтынушының өнім жайлы ақпараты толыққанды болмаса икемді болады. Керісінше жағдайда бұл сатушы үшін үлкен соққы.

Сонымен, асимметриялық ақпарат келісімге қатысушылардың бір бөлігі басқа қызығушылық білдірген тұлғалар білмейтін маңызды мәліметке ие болғандағы жағдай.

Сапаның белгісіздігі және «лимон» нарығы.

Ойлаңызшы, сіз 10.000 долларға жаңа автомобиль сатып алдыңыз делік те, кейін 100 миль жүргеннен кейін кенеттен бұл машина сізге керек емес екенін түсіндіңіз. Автомобильде мін жоқ , ол жұмыс істеп, сіздің көңіліңізге қонып тұр. Тек сіз автомобиль сатып алмай-ақ орынына басқа зат сатып алғаныңызда ұтатыныңызды сезіндіңіз. Сонымен сіз автомобильді сатуды ұйғардыңыз. Сіз одан қанша табыс табуыңыз мүмкін? Бұл автомобиль жаңа маркалы , бар болғаны 100 миль ғана жүрген және сіздің машинаны басқа адамға беруге болатындығы жөнінде құжатыңыз болса да, сіз автомобильді тек 8000 долларға ғана сата алуыңыз мүмкін. Сіз де егер мүмкінді сатып алушының орынында болсаңыз автомобиль үшін 8000 доллардан артық бермейсіз.

Неге тек бір фактіге байланысты автомобильді екінші қолға сатуда ол өзінің бағасын айтарлықтай төмендетеді? Бұл сұраққа жауап беру үшін сіз өзіңізді потенциалды сатып алушының орынына қойып көріңіз. Неліктен автомобиль иесі өзінің шешімін өзгертті, әлде автомобольдің сапасына күмән келтіруіңіз кәдік. Тіпті бұл автомобиль «лимон» шығар.

Қолданылған автомобильді сату барысында ол жаңасына қарағанда арзанға өтеді. Себебі оның сапасы туралы ақпарат асимметриялық болады: яғни автомобиль сатушы потенциалды сатып алушыға қарағанда ол жайында көп және нақты біледі.

Әрине сатып алушы оның сапасын тексеру үшін механик жалдағанымен де, сатып алушы оны қолдану барысындағы тәжірибе есебінен одан да көп біледі. Сату жөніндегі фактінің өзі автомобиль «лимон» болуы мүмкін деген күмән туғызады, әйтпесе сенімді автомобильді сатудың қажеттігі қанша?

Соның нәтижесінде потенциалды сатып алушы әр уақытта да ұстанылған автомобильдің сапасына күмән келтіреді және ол негізсіз де емес.

Өнімнің сапасы жөніндегі асимметриялық ақпаратты Джордж А. Акерлоф тауар жасады. 1970 жылы Джордж А. Акерлоф экономикалық ғылымда «Лимондар» нарығы мақаласын жариялап мини-сенсация жасады. Акерлоф тауарды ұсталынған автомобильдерді сату шеңберінен де ауқымды. Сақтандыру, несие нарығының сапасын асимметриялық ақпаратпен сипаттайды.
Қайталауға арналған сұрақтар
1. Кері байланыс әсері дегеніміз не? Оның нарықтық экономикадағы рөлі қандай?

2. Екі тауар айырбасы қатысушылары Парето-тиімді таратуға қалай қол жеткізеді?

3. Экономиканың Парето-оңтайлы жағдайына түсінік беріңіз.

4. Оң және теріс сыртқы әсерлерге мысалдар келтіріңіз.

5. Асимметриялық ақпарат мәні неде?

6.Сақтандыру адамдарды тәуекел салдарынан қалай қорғайды?

7.Сақтандыру бизнесі алдында қандай ақпараттық мәселелер тұрады?

8.Неге спекулянттар тәуекелге барады?

9.Экономикадағы аукционның рөлі қандай?

3. САРАМАНДЫҚ САБАҚ ЖОСПАРЫ


№

Сарамандық сабағының тақырыбы, олардың жоспары

Сағат

саны

1

2

3

1

Қазіргі микроэкономика және оның методологиясы

  1. сабақ

  1. Микроэкономика пәні, әдістемесі

  2. Ресурстардың шектеулігі, нормативті және позитивті экономика




1

2

Сұраныс және ұсыныс теориясы.

1-сабақ

1. Сұраныс және ұсыныс функциялары, бағалық емес фактор әсері

2. Нарықтық тепе-теңдіктің өзгеруі: мемлекетпен бағаның төменгі және жоғарғы шегін бекіту

2-сабақ

3. Нарықтық тепе-теңдіктің өзгеруі: салық және дотация әсері

4. Тұтынушы және өндіруші ұтымдарын анықтау.


2

3

Икемділік түсінігі

1-сабақ

1. Сұраныстың бағалық икемділігі: нүктелік және доғалық

2. Сұраныстың қиылысқан және табыс бойынша икемділіктері

3. Ұсыныстың бағалық икемділік формуласы
1

4

Тұтынушы тәртібінің теориясы

1-сабақ

1. Шекті пайдалылық теориясы

2. Тұтынушы қалауы және талғаусыздық қисығы

3. Тұтынушының тепе-теңдігі

4. «Табыс-тұтыну» қисығы және Энгель кисықтары , «Баға-тұтыну» қисығы



1

5

Өндіріс теориясы

1-сабақ

1. Өндірістік функция қасиеттері. Изокванта

2. Өндіріс стадиялары . Шекті өнімнің кемімелі заңы

3. Изокоста . Өндірушінің тепе-теңдігі
1

6

Өндіріс шығындары

1-сабақ

1. Бухгалтерлік және экономикалық шығындар

2. Орта, шекті өнім және орташа , шекті шығындар арасындағы байланыс

2-сабақ

3. Ұзақ мерзімдегі шығындар

4. Өндірісті кеңейту. Ауқым әсері


2

7

Жетілген бәсекелестік нарықтағы ұсыныс

1-сабақ

1. Пайданың түрлері.

2. Пайданы тарату және салық салу

3. Пайданы барынша арттыру ережесі



2-сабақ

1. Жетілген бәсекелестік шарттары

2. Жетілген бәсеке нарығындағы ұсыныс

3. Жетілген бәсеке нарығында пайданы барынша жоғарлату және фирманың жабылу жағдайы
2

8

Монополия

1-сабақ

1. Таза монополия нарығы белгілері және монопсония

2. Монополия нарықтарында өндіріс көлемін , бағаны анықтау

3. Бағалық дискриминация түсінігі

4. Монополияны үкіметпен реттеу


1

9

Монополиялық бәсекелестік

1-сабақ

1. Монополиялық бәсеке нарығы белгілері. Бағалық емес бәсеке

2. Монополиялық бәсеке нарығында өндіріс көлемін, бағасын анықтау


1

10

Олигополия

1-сабақ

1. Олигополия нарығында бағаның түзілу варианттары

2. Курноның дуополия үлгісі


1

11

Өндіріс факторларының нарығы

1-сабақ

1. Ресурстарға сұраныс және ұсыныс. Фактордың шекті табыстылығы

2. Еңбек нарығындағы монопсония. Нарықтағы кәсіподақ ролі

3. Қарыз пайызын анықтау және кәсіпорын дамуындағы инвестиция

4. Жер нарығы және рента


1

12

Жалпы тепе-теңдік, қоғамдық игіліктер және сыртқы әсерлер. Ассиметриялық ақпарат

1-сабақ

1. Жалпы тепе-теңдік талдауы

2. Экономикалық әл-ауқат

3. Қоғамдық игіліктің бәсекесіздігі және жалпылығы.

4.Сыртқы әсерлер: оң және теріс әсерлер. Коуз теоремасы

5. Ассиметриялы ақпараттың маңызы. Сапа анықсыздығы.



1


7.4.Тақырып бойынша қолданылатын әдебиет (Қосымша)

Тақырыптар

Әдебиет

1.Қазіргі микроэкономика және оның методологиясы

1.Мамыров Н.Қ., Есенғалиева Қ.С., Тiлеужанова М.Ә. Микроэкономика/ Оқу құралы.-Алматы.2000, 6—16 бет

2. Фишер С., Дорнбуш Р., Шмалензи Р. Экономика- Москва,2002, 20-37 бет

3.Айдарханов М.Х., Жұмашбекова С.Қ. Микроэкономика/Оқу құралы. Семей, 2004, 5-11 бет.

4. Есенғалиева К.С. Микроэкономика . Қысқаша дәрістер, есептер ,тестілер- Алматы , 2007

5. Молдахметова А.Б. , Өтебаев М.О. Микроэкономика (оқулық)- Астана, 2007


2. Сұраныс және ұсыныс теориясының негiзi,

икемдiлiгi.

1.Мамыров Н.Қ., Есенғалиева Қ.С., Тiлеужанова М.Ә. Микроэкономика/ Оқу құралы.-Алматы.2000, 30-84 бет

2. Фишер С., Дорнбуш Р., Шмалензи Р. Экономика- Москва,2002, 40-55 бет,74-87 бет

3.Айдарханов М.Х., Жұмашбекова С.Қ. Микроэкономика/Оқу құралы. Семей, 2004, 12-29 бет

4. Есенғалиева К.С. Микроэкономика . Қысқаша дәрістер, есептер ,тестілер- Алматы , 2007

5. Молдахметова А.Б. , Өтебаев М.О. Микроэкономика (оқулық)- Астана, 2007


3. Сұраныс және ұсыныс

икемдiлiгi.

1.Мамыров Н.Қ., Есенғалиева Қ.С., Тiлеужанова М.Ә. Микроэкономика/ Оқу құралы.-Алматы.2000, 30-84 бет

2. Фишер С., Дорнбуш Р., Шмалензи Р. Экономика- Москва,2002, 40-55 бет,74-87 бет

3.Айдарханов М.Х., Жұмашбекова С.Қ. Микроэкономика/Оқу құралы. Семей, 2004, 12-29 бет

4. Есенғалиева К.С. Микроэкономика . Қысқаша дәрістер, есептер ,тестілер- Алматы , 2007

5. Молдахметова А.Б. , Өтебаев М.О. Микроэкономика (оқулық)- Астана, 2007


4. Тұтынушы iс-әрекетi

1.Мамыров Н.Қ., Есенғалиева Қ.С., Тiлеужанова М.Ә. Микроэкономика/ Оқу құралы.-Алматы.2000, 111—124 бет

2. Фишер С., Дорнбуш Р., Шмалензи Р. Экономика- Москва,2002, 96-112 бет

3.Айдарханов М.Х., Жұмашбекова С.Қ. Микроэкономика/Оқу құралы. Семей, 2004, 30-41 бет

4. Есенғалиева К.С. Микроэкономика . Қысқаша дәрістер, есептер ,тестілер- Алматы , 2007

5. Молдахметова А.Б. , Өтебаев М.О. Микроэкономика (оқулық)- Астана, 2007


5. Өндіріс теориясы

1.Мамыров Н.Қ., Есенғалиева Қ.С., Тiлеужанова М.Ә. Микроэкономика/ Оқу құралы.-Алматы.2000, 163—180 бет, 215-223 бет.

2. Фишер С., Дорнбуш Р., Шмалензи Р. Экономика- Москва,2002, 135-138 бет, 141-152 бет

3.Айдарханов М.Х., Жұмашбекова С.Қ. Микроэкономика/Оқу құралы. Семей, 2004, 42-56 бет

4. Есенғалиева К.С. Микроэкономика . Қысқаша дәрістер, есептер ,тестілер- Алматы , 2007

5. Молдахметова А.Б. , Өтебаев М.О. Микроэкономика (оқулық)- Астана, 2007


6. Өндiрiс шығындары

1.Мамыров Н.Қ., Есенғалиева Қ.С., Тiлеужанова М.Ә. Микроэкономика/ Оқу құралы.-Алматы.2000, 163—180 бет, 215-223 бет.

2. Фишер С., Дорнбуш Р., Шмалензи Р. Экономика- Москва,2002, 135-138 бет, 141-152 бет

3.Айдарханов М.Х., Жұмашбекова С.Қ. Микроэкономика/Оқу құралы. Семей, 2004, 42-56 бет

4. Есенғалиева К.С. Микроэкономика . Қысқаша дәрістер, есептер ,тестілер- Алматы , 2007

5. Молдахметова А.Б. , Өтебаев М.О. Микроэкономика (оқулық)- Астана, 2007


7. Жетілген бәсеке нарығындағы ұсыныс.


1.Мамыров Н.Қ., Есенғалиева Қ.С., Тiлеужанова М.Ә. Микроэкономика/ Оқу құралы.-Алматы.2000, 252-280 бет

2. Фишер С., Дорнбуш Р., Шмалензи Р. Экономика- Москва,2002, 155-189 бет

3.Айдарханов М.Х., Жұмашбекова С.Қ. Микроэкономика/Оқу құралы. Семей, 2004,

4. Есенғалиева К.С. Микроэкономика . Қысқаша дәрістер, есептер ,тестілер- Алматы , 2007

5. Молдахметова А.Б. , Өтебаев М.О. Микроэкономика (оқулық)- Астана, 2007



8.Монополия және монополиялық билік


1.Мамыров Н.Қ., Есенғалиева Қ.С., Тiлеужанова М.Ә. Микроэкономика/ Оқу құралы.-Алматы.2000, 306—386 бет

2. Фишер С., Дорнбуш Р., Шмалензи Р. Экономика- Москва,2002, 191-226 бет

3.Айдарханов М.Х., Жұмашбекова С.Қ. Микроэкономика/Оқу құралы. Семей, 2004,

4. Есенғалиева К.С. Микроэкономика . Қысқаша дәрістер, есептер ,тестілер- Алматы , 2007

5. Молдахметова А.Б. , Өтебаев М.О. Микроэкономика (оқулық)- Астана, 2007


9.Монополиялық бәсекелестік

1.Мамыров Н.Қ., Есенғалиева Қ.С., Тiлеужанова М.Ә. Микроэкономика/ Оқу құралы.-Алматы.2000, 306—386 бет

2. Фишер С., Дорнбуш Р., Шмалензи Р. Экономика- Москва,2002, 191-226 бет

3.Айдарханов М.Х., Жұмашбекова С.Қ. Микроэкономика/Оқу құралы. Семей, 2004,

4. Есенғалиева К.С. Микроэкономика . Қысқаша дәрістер, есептер ,тестілер- Алматы , 2007

5. Молдахметова А.Б. , Өтебаев М.О. Микроэкономика (оқулық)- Астана, 2007


10. Олигополия

1.Мамыров Н.Қ., Есенғалиева Қ.С., Тiлеужанова М.Ә. Микроэкономика/ Оқу құралы.-Алматы.2000, 306—386 бет

2. Фишер С., Дорнбуш Р., Шмалензи Р. Экономика- Москва,2002, 191-226 бет

3.Айдарханов М.Х., Жұмашбекова С.Қ. Микроэкономика/Оқу құралы. Семей, 2004,

4. Есенғалиева К.С. Микроэкономика . Қысқаша дәрістер, есептер ,тестілер- Алматы , 2007

5. Молдахметова А.Б. , Өтебаев М.О. Микроэкономика (оқулық)- Астана, 2007


11. Өндiрiс факторлар нарығы

1.Мамыров Н.Қ., Есенғалиева Қ.С., Тiлеужанова М.Ә. Микроэкономика/ Оқу құралы.-Алматы.2000,

2. Фишер С., Дорнбуш Р., Шмалензи Р. Экономика- Москва,2002, 271-338 бет

3.Айдарханов М.Х., Жұмашбекова С.Қ. Микроэкономика/Оқу құралы. Семей, 2004, 56-67 бет

4. Есенғалиева К.С. Микроэкономика . Қысқаша дәрістер, есептер ,тестілер- Алматы , 2007

5. Молдахметова А.Б. , Өтебаев М.О. Микроэкономика (оқулық)- Астана, 2007


12. Қоғамдық игiлiктер және сыртқы әсерлер.

Ассиметриялық

Ақпарат.

1.Мамыров Н.Қ., Есенғалиева Қ.С., Тiлеужанова М.Ә. Микроэкономика/ Оқу құралы.-Алматы.2000,

2. Фишер С., Дорнбуш Р., Шмалензи Р. Экономика- Москва,2002, 231-247 бет, 342-355 бет

3.Айдарханов М.Х., Жұмашбекова С.Қ. Микроэкономика/Оқу құралы. Семей, 2004, 71-79 бет

4. Есенғалиева К.С. Микроэкономика . Қысқаша дәрістер, есептер ,тестілер- Алматы , 2007

5. Молдахметова А.Б. , Өтебаев М.О. Микроэкономика (оқулық)- Астана, 2007



4. “МИКРОЭКОНОМИКА” ПӘНІ БОЙЫНША КУРСТЫҚ ЖҰМЫСТЫ ОРЫНДАУҒА ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАР
Курстық жұмыс студенттердің өз бетімен ғылыми зерттеу жұмыстарын жүргізуге негізделген. Ұсынылған тақырыптар арасынан студент курстық жұмыс тақырыбын өзі не оқытушы-жетекші кеңесімен таңдайды. Курстық жұмыс бойынша студенттің тақырыпты терең зерттеу шеберлігі, экономикалық талдау жасай алуы, салыстыруы, жалпылау, өз пікірін дәлелді білдіруі, әдебиеттермен жұмыс істей алуы бағаланады.

Студент оқытушыдан жүйелі түрде кеңес алып , істелінген жұмысы жөнінде есеп беріп отыруы тиіс. Курстық жұмыс көлемі егер қолжазба болса 35 беттен, ал компьютерде терілсе 25 беттен (жол арасы -1,5 интервал) кем болмауы қажет. Титулдық бет, жоспар және әдебиеттер тізімі міндетті түрде терілуі керек. Курстық жұмыс таза, түсінікті жазылуы тиіс. Беттердің нөмірлері оң жағында көрсетіледі.. Мұнда мәтіннің сол жағынан -3,0 см, оң жағынан – 1,0 см, жоғары , төменнен -2,0 см. қалдыру керек. Қурстық жұмыста сөздер қысқартылып жазылмайды, тек жалпы қабылданған сөздер ғана жазылады. Әдебиеттер тізімі тақырыпқа сай болып, ол тек оқулықтармен ғана емес мерзімді басылым материалдарымен толықтырылып отыруы қажет.

Қолданылған цитаталарға сілтеме жазылуы керек.

Қурстық жұмыс жоспары тақырыптың негізгі мазмұнын көрсетуге тиіс және онда қаралған сұрақтар жүйелі, ретті болу керек. Курстық жұмыс бекітілген жоспар бойынша орындалады. Жалпы курстық жұмыста кіріспе, үш бөлім, қорытынды қарастырылады. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 15-20 болуы қажет. Курстық жұмыстың бөлімдері бір-бірімен ұштасып отыруы қажет. Пайдаланған әдебиеттер тізімі заңдар, қаулылардан басталады, ал автордың аттары алфавиттік ретпен жазылуы керек.



ҮЛГІ

ЖОСПАР

бет


Кіріспе 3-4

1-бөлім. Тұтынушылық тәртіп теориясы 5-15

1.1. Тұтынушылық сұраныс ерекшеліктері

1.2 Тұтынушылық қалаулар әлемі

2-бөлім. Бюджеттік шектеулік шеңберінде пайдалылықты барынша жоғарлату 16-24

2.1 Тұтынушылық тепе-теңдік жағдайы

3-бөлім. Тұтынушы құқығын қорғау бойынша заңнамалық актілер 25-36
Қорытынды

Әдебиеттер тізімі 39-40



Үлгі

Қазақстан Республикасының ғылым және білім министрлігі

Шәкәрім атындағы Семей мемлекеттік университеті
Қаржы-экономикалық факультет
“Микро және макроэкономика” кафедрасы

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: “Нарықтық экономикадағы тұтынушының

рационалды тәртібі ”

Орындаған: студент Ахметов А.А. ЭК-224 тобы

Жетекші: доцент Айдарханов М.Х.

Семей қаласы 2009

Микроэкономика бойынша курстық жұмыс тақырыптары


  1. Нарықтық және нарықтық емес қызмет. Микроэкономикадағы үлгілердің рөлі.

  2. Шектеулі ресурстар қағидаты, экономикалық таңдау.

  3. Нарықтық механизм жүйесіндегі сұраныс және ұсыныс заңдары.

  4. Нарықтық экономикадағы тұтынушының рационалды тәртібі.

  5. Тауар пайдалылығын талдаудың реттік және мөлшерлік бағыттары.

  6. Қазақстандағы нарықтық сұраныс сипаты мен ерекшеліктері.

  7. Нарықтық тепе-теңдікті талдау және тепе-теңдіктегі өзгерістер.

  8. Икемділіктің өзгеру облысы, оны микроэкономикалық талдауда қолдану.

  9. Сұраныс икемділігінің практикалық мәні.

  10. Жанұялық бюджет, оның қалыптасу көздері.

  11. Фирма нарықтық қатынастар субъектісі ретінде және оның ұйымдастырушылық –құқықтық формалары.

  12. Қазақстанның экономикалық ресурстарына (өндіріс факторларына) сипаттама.

  13. Өндірістік функция түрлері мен қасиеттері.

  14. Кәсіпорын шығындары және оның түрлері.

  15. Экономикалық пайда және оның фирманың тиімді әрекетіндегі рөлі

  16. Жетілген бәсеке жағдайындағы сұраныс пен ұсыныс.

  17. Ресурстардың оңтайлы комбинациясы және өндірістің оңтайлы өсу жолы.

  18. Таза монополия жағдайындағы фирманың тәртібі.

  19. Қазақстан Республикасының антимонополиялық заңнамасы.

  20. Олигополиялық тәртіп формаларының алуан түрлілігі.

  21. Монополиялық бәсеке жағдайында өндіріс көлемі мен бағасын анықтау.

  22. Еңбек нарығындағы ұсыныс және жалақыны анықтау.

  23. Еңбек нарығындағы кәсіподақтың рөлі. Ең төменгі жалақы.

  24. Капиталды инвестициялау. Активтерді пайдаланудан табыстар ағыны.

  25. Қазақстандағы инвестициялау процесінің ерекшеліктері.

  26. Капитал нарығындағы тепе-теңдік. Қарыз пайызы.

  27. Жер өндіріс факторы ретінде

  28. Сыртқы әсерлердің пайда болу себептері және рөлі.

  29. Теріс сыртқы әсерлердің пайда болу себептері және қоршаған ортаны қорғау бойынша органдардың қызметі.

  30. Қоғамдық игіліктер.


5. ОЖСӨЖ және СӨЖ үшін тапсырмалар

5.1. Коллоквиумға арналған бақылау сұрақтары


  1. Сұраныс және ұсыныстың өзара байланысы.

  2. Бағалық емес факторлардың әсері.

  3. Нарықтық тепе-теңдік.

  4. Егер бағаның 18%-ға дейін азаюы, ұсыныс көлемін 18%-ға дейін төмендетсе, онда берілген ұсыныстың икемділігі қандай болады.

  5. Микроэкономика нені оқытады.

  6. Позитивті экономиканың сипаты.

  7. Нормативті экономиканың сипаты.

  8. Толықтырылатын тауарлардың сипаты.

  9. Алмастырылатын тауарлардың сипаты.

  10. Х және У тауары бар. Қиылысқан бағалық икемділігі Еху= -3. Бұл нені білдіреді.

  11. Сұраныстың бағалық икемділігі.

  12. Сұраныстың қиылысқан икемділігі.

  13. Сұраныстың табыс бойынша икемділігі.

14.Кесте бойынша тепе-теңдiк баға мен тепе-теңдiк көлем мәнiн таңдаңыз:

Баға (тенге)

Сұраныс көлемi

Ұсыныс көлемi

500

300

150

700

250

200

1000

220

220

1200

180

250

1300

150

300

  1. Тұтынушы қалауы және талғамсыздық қисықтары.

  2. Транзитивтік және толымдылық аксиомасы.

  3. Алмастырудың шекті мөлшері.

  4. Тұтынушының бюджеттік шектеулігі.

  5. Бюджет сызығының көлбеуі.

  6. Тұтынушы тепе-теңдігі.

  7. Тепе-теңдік шарты.

  8. Тең пайдалылық қағидасы.

  9. Велосипед бағасының 3%-ке төмендеуi сұраныс көлемiнiң 12%-ке артуына әкелдi. Баға бойынша сұраныс икемдiлiгi коэффициентiн анықтаңыз.

  10. Сұраныс функциясы QD=10-2Р берілген, мұндағы Р - товар бағасы, QD – сұраныс көлемі. Баға нешеге тең болған кезде, сұраныс көлемі ноль болады.

  11. Сұраныс Qd=20-P пен ұсыныс Qs=10+P функциялары берілген. Онда тауардың теңдестік бағасы мен көлемі қандай болады.

  12. «Табыс-тұтыну» қисығы.

  13. «Баға-тұтыну» қисығының сипаты.

  14. Нарықтық сұраныс қисығы жеке сұраныс қисығының көлденең жиынтығы ретінде. Алмасу әсері және табыс әсері.

  15. Жалпы пайдалылық.

  16. Шекті пайдалылық.

  17. Экономикалық ресурстардың сипаттамасы.

  18. Өндірістік функцияның көмегімен технологияны сипаттау.

  19. Изокванта карталары, және оларды құру.

  20. Технологялық алмастыру нормасы.

  21. Изокоста.

  22. Бухгалтерлік және экономикалық шығындар.

  23. Ресурстың баламалы құны. Баламалы шығындар.

  24. Қысқа және ұзақ мерзімді шығындар.

  25. Орташа және шектік шығындар арасындағы байланыс.

  26. Шығындар теориясы.

  27. Экономикалық пайда. Қалыпты бухгалтерлік пайда.

  28. Орташа және шектік табыс.

  29. Жетілген бәсекелестік шарты.

  30. Бәсекелік нарықта фирма пайдасын барынша арттыру немесе шығындарын барынша азайту ережесі.

  31. Қысқа және ұзақ мерзімдегі монополиялық бәсеке.

  32. Олигополиялық нарық.

  33. Дуополия.

  34. Монополияның экономикалық салдары.

  35. Бағалық дискриминация. Нарықты сегменттеу.

50. Ресурсқа фирма сұранысының қисығы.


5.2. «Микроэкономика» пәні бойынша реферат тақырыптары
1. Микроэкономика пәні, әдістемесі: модельдер және теориялар.

  1. Ресурстардың шектеулігі мәселесі және таңдау мәселесі.

3. Сұраныстың мәні, заңы, әсер ететін факторлары, графигі.

  1. Ұсыныстың мәні, заңы, әсер ететін факторлары, графигі

  2. Пайда фирма қызметінің мақсаты ретінде.

  3. Капитал қозғалысы және капитал қорлары.

  4. Рента жер бағасы ретінде.

8. Жалпы тепе-теңдік талдауы.

9. Еңбек жағдайы және еңбек ақы.

10. Бәсекелес емес нарықтардың даму ерекшеліктері.

11. Өндіріс факторлары нарығының ерекшеліктері.

12. Жеке меншік игілік және қоғамдық игілік.

13. Мемлекет рөлі: салықтық түзетулер және субсидиялар.

14. Шекті пайдалылық теориясы.

15. Өндіріс шығындары.



5..3. ОЖСӨЖ арналған таратпа тапсырмалар үлгілері
1-Вариант

Есептерді шығарыңыз

  1. Қандай да бір тауардың сұраныс және ұсыныс функциялары келесі теңдеумен сипатталады:

Qd = 600-25P,

Qs = 100+100P

а) Осы тауар нарығындағы тепе-теңдік парметрлерін анықтаңыз.

б) Мемлекет берілген тауар бірлігіне 2,5 ақша бірлігі мөлшерінде салық бекітті.Осы кезде сатушы қанша, сатып алушы қаншаға ұтылатынын табыңыз.




  1. Х тауарына сұраныс функциясы келесідей: Qd = 10-2P+P . Х тауарының бағасы 1 а.б ., ал У тауарының бағасы 8 а.б.

Сұраныстың баға бойынша нүктелік және қиылысқан икемділік коэффициенттерін анықтаңыз.
3. Тұтынушы жиынында екі тауар бар.


Х тауар саны

1

2

3

4

5

6

Жалпы пайдалылық

10

18

24

28

31

33

У тауар саны

10

20

30

40

50

60

Жалпы пайдалылық

5

12

18

22

25

27

Х тауарының бағасы 10 долл., У тауарының бағасы 50 цент. Тұтынушының жалпы табысы 25 долл. Тепе-теңдік жағдайда рационалды тұтынушы қанша Х және У тауарларын сатып алады?



2- вариант

Есептерді шығарыңыз.

  1. Қандай да бір тауардың сұраныс және ұсыныс функциялары келесі теңдеумен сипатталады:

Qd = 600-100P,

Qs = 150+50P

а) Осы тауар нарығындағы тепе-теңдік парметрлерін анықтаңыз.

б) Мемлекет берілген тауар бірлігіне 1,5 ақша бірлігі мөлшерінде салық бекітті.Осы кезде сатушы қанша, сатып алушы қаншаға ұтылатынын табыңыз.



  1. Х тауарына сұраныс функциясы келесідей: Qd = 10-P+0,1P . У тауарының бағасы 8 а.б .болған кезде, 6 бірлік Х тауары сатып алынды.

Х тауарына сұраныстың баға бойынша нүктелік және қиылысқан икемділік коэффициенттерін анықтаңыз.
3.

Асқардың айранды тұтынуының жалпы пайдалылығы кестеде көрсетілген:



Айран мөлшерi (стакан)

1

2

3

4

5

Жалпы пайдалылық (ТU)

18

26

31

34

35

Егер ол 3 стакан айран тұтынса, ол қанша қосымша пайдалылық (MU) алады?

3- вариант

Есептерді шығарыңыз.

1.Күріштің бағасы 80 тенге/кг болған кезде, сұраныс көлемі 50 кг , ал 50 тенге/кг кезінде сұраныс көлемі 100 кг. тең. Сұраныстың баға бойынша доғалық икемділігін анықтаңыз:

2.Оқу құралы бағасы 450 тг. , қалың дәптер бағасы 50 тг. Егер студент үшiн дәптердiң шектi пайдалылығы 10 U тең және студент оқу құралы мен қалың дәптердi сатып алудан қанағатты барынша жоғарлатқысы келсе, онда оқу құралының шектi пайдалылығы қандай:

3.Егер үй шаруашылығының табысы 800 тг, ал У тауарының ең жоғарғы тұтыну көлемі 16 бірл., ал Х тауарынікі сәйкесінше 8 бірл. болса, онда Х және У тауарларының бағалары қандай?



5.4. Микроэкономика» пәні бойынша тесттар

1-нұсқа

1.Көрсетілгендердің қайсысын микроэкономика пәні оқытпайды :


A) пайданы жоғарылату және бағалық дискриминация

B) жетілген және жетілмеген нарық қызметі механизмі

C) баға, сұраныс және ұсыныс


D) ақшаның пайда болуы, мәні және қызметі

E) жалпы ұлттық өнім.

2.Өндiрiстiк мүмкiндiктер қисығында бiр өнiм түрi өндiрiсiнiң өсуi сәйкесiнше сипатталады:

A) басқа өнiм түрi өндiрiсiнiң кемуiмен


B) басқа өнiм түрi өндiрiсiнiң өсуiмен

C) басқа өнiм түрi өндiрiсiнiң тұрақты көлемiмен

D) көрсетiлген варианттардың кез келгенi болуы мүмкiн

E) басқа өнiм түрi өндiрiсiне әсер етпейдi.

3.Экономикалық жүйеде жеке үй шаруашылығы мен фирманың қызметi мына курста оқылады:

А) микроэкономика;

В) макроэкономика;

С) менеджмент;

D) экономикалық статистика;

Е) бухгалтерлік есеп.

4.Төменде көрсетілген түсініктердің қайсысының микроэкономика пәні анықтамасына қатысы жоқ:

А) ресурстарды тиімді пайдалану;

В) өндірістік ресурстардың шексіз болуы;

С) қажеттіліктерді барынша қанағаттандыру;

D) пайданы барынша жоғарлату;

Е) ресурстардың шектеулігі.

5.Графикте көрсетілген К интервалы білдіреді:

Р K
Р1 S

D Q

A) тепе-теңдікті;

B) тапшылықты;

C) артықшылықты;

D) тепе-теңдік көлемді;

E) нарықтық бағаны..

6.Қай сурет табыс өскен кезде сұраныстың өзгергенiн көрсетедi:


P

D1

D


Q

P

D


D1 Q

P D


D1
Q

P

D

D1



Q

P

D=D1


Q

A) B) C) D) E)

7.Сұраныс қисығының орнын ауыстыруына әкелетiн факторлар қалай аталады:

A) бағалық;

B) бағалық емес;

C) негiзгi;

D) тәуелдi;

E) тәуелдi емес.

8.Графиктегi К интервалы нені сипаттайды:

Р
S

Р1 D

Q

K

A) тапшылықты;



B) артықшылықты;

C) профицит;

D) тепе-теңдік бағаны;

E) нарықтық тепе-теңдiктi.

9.Сұраныс функциясы QD=10 – 2p берілген, мұндағы р- товар бағасы, QD – сұраныс көлемі. Баға нешеге тең болған кезде , сұраныс көлемі ноль болады:

A)5;


B)1/2;

C) -5;


D) 10;

E) 2


10.Егер тауардың бағасы қымбаттаса , онда:

A) тұтынушының теңдестік жағдайы өзгереді

B) алмастырушы тауарға деген сұраныс кемиді
C) толықтырушы тауарға деген сұраныс қисығы өседі
D) әдетте тауардың сұраныс көлемі артады
E) сұраныс көлемі өзгермейді.

11.Қай ұйғарым дұрыс емес:

А) талғамсыздық қисығындағы әрбір нүкте екі тауар комбинациясын білдіреді

В) талғамсыздық қисығындағы барлық нүктелер пайдалылықтың тең деңгейін білдіреді

С) бюджеттік сызықтағы барлық нүктелер пайдалылықтың тең деңгейін білдіреді

D) талғамсыздық қисығы иiлуi тұтынушы үшiн пайдалылық деңгейiн өзгертпей бiр игiлiктi басқасымен алмастыру нормасын көрсетедi

Е) бюджеттiк сызық екi тауар комбинациясын алу үшiн берiлген табыс мүмкiндiгiн көрсетедi.
12.Табыс бойынша сұраныс икемділігі 0<Еi<1 теңсіздігімен берілген. Бұл қандай тауарларға сәйкес?


  1. күнделікті қолданылатын тауар

B) сән-салтанат тауары

C) сапасыз тауар

D) икемді тауар


  1. бірлік икемді тауар.

13. Күріштің бағасы 80 тенге/кг болған кезде, сұраныс көлемі 50 кг , ал 50 тенге/кг кезінде сұраныс көлемі 100 кг. тең. Сұраныстың баға бойынша доғалық икемділігін анықтаңыз:

А ) - 13/9;

В) - 3;


С) 6 ;

D) 3/4 ;

Е) - 9/13.
14.Тауар бағасының 4%-ке төмендеуi сұраныс көлемiнiң 16%-ке артуына әкелдi. Баға бойынша сұраныс икемдiлiгi коэффициентiн анықтаңыз:

А) –4;


В) 4;

С) 0,25;


D) –0,25;

Е) 9;
15.Оқу құралы бағасы 250 тг. , қалың дәптер бағасы 50 тг. Егер студент үшiн дәптердiң шектi пайдалылығы 10 U тең және студент оқу құралы мен қалың дәптердi сатып алудан қанағатты барынша жоғарлатқысы келсе, онда оқу құралының шектi пайдалылығы қандай:

А) 45 U

В) 300 U


С) 240 U

D) 50 U


E) 60 U.

16.Сұраныс бағаның өзгеруіне икемді болса, онда бағаның төмендеуі:

А) жалпы табысты өсіреді

В) жалпы табысты кемітеді

С) жалпы табысты өзгертпейді

D) пайданы кемітеді

Е) орта табысты кемітеді.

17.Сұраныс бағаның өзгеруіне икемсіз болса, онда бағаның төмендеуі:

А) жалпы табысты өсіреді

В) жалпы табысты кемітеді

С) жалпы табысты өзгертпейді

D) пайданы кемітеді

Е) орта табысты кемітеді.
18.Сұраныстың бағалық икемділік коэффициенті 1-ге тең болғанда , бағаның төмендеуі:

А) жалпы табысты өсіреді

В) жалпы табысты кемітеді

С) жалпы табысты өзгертпейді

D) пайданы кемітеді

Е) орта табысты кемітеді.

19.Игiлiкке сұраныс баға бойынша икемсiз, егер сұраныстың бағалық икемдiлiгi:

A) 2 - ден үлкен болса;


B) 1 - ден артық, 2 - ден кем болса;

C) 1 - ден кем болса;

D) 0 - ден кем болса;

Е) 1 - ге тең болса.


20.Тауарлар –субституттар деген нені көрсетеді?

А) бағалары бірдей тауарлар

В) бірін –бірі толықтыратын тауарлар

С) бірін-бірі ауыстыратын тауарлар

D) бірінші қажеттілікті тауарлар

Е) шетелде өндірілген тауарлар.



2-нұсқа

1.Қай қисық негiзiнде тауарға жеке сұраныс қисығын анықтауға болады?

А) “Баға-тұтыну” қисығы

В) «Табыс-тұтыну» қисығы

С) Бюджет сызығы

D) Энгель қисығы

Е) талғамсыздық қисықтары.

2.Тұтынушылық қалау (ұнату) анықталады:

А) өндірістік мүмкіндіктер қисығымен

В) бюджеттік шектеуліктер сызығының жағдайы мен иілуімен

С) табыс әсері және алмасу әсерімен

D) талғамсыздық қисығы жағдайы мен иілуімен

Е) тауарлар бағаларымен.

3.Бюджеттік сызық нүктелерінің координаттар осімен қиылысуы сипатталады:

А) қиылысу нүктелерінде тұтынушы өзінің барлық табысын жұмсамайтынымен

В) қиылысу нүктелерінде тұтынушы өзінің барлық табысын тек бір тауарды тұтынуға жұмсайтынымен

С) қиылысу нүктелерінде тұтынушы ешқандай табысын жұмсамайтынымен

D) олардың жағдайы тауар бағасына байланысты емес

Е) А және С жауаптары дұрыс.

4.Тауардың тұтынушыға әкелетін шекті пайдалылығы деп атаймыз:

A) әрбір қосымша пайдаланылатын тауардың әкелетін қосымша пайдалылығын

B) тауарлардың жалпы пайдалылығын


C) тауарлардың жалпы пайдалылығын олардың санына бөлгенде пайда болатын көрсеткішті
D) тауарлардың санын жалпы пайдалылыққа бөлгенде пайда болатын көрсеткішті
E) баға және өнім көлемінің көбейтіндісін.

5.Жалпы пайдалылық мәндерінің қайсысы кемімелі шекті пайдалылық заңын сипаттайды?

A) 200 , 300 , 400 , 500

B) 200 , 450 , 750 , 1100

C) 200 , 400 , 1600 , 9600

D) 200 , 250 , 270 , 280

E) 200 , 350 , 450 , 600.

6.Жалпы пайдалық артады, егер шекті пайдалық:

A) төмендесе

B) жоғарыласа

C) баяу қарқында артса

D) жоғарылайды немесе төмендейді, бірақ оң шама болып табылады

Е) жоғарылайды не төмендейді, бірақ теріс шама болып табылады.

7.Кофе және сигаретке Аскар күнделiктi 1000 тенге жұмсайды. Аскардың бюджеттiк сызық теңдеуiн анықтаңыз, егер сигарет қорабы Px= 70 тенге, ал кофе кесесi – Py=50 тенге тұрса, Х – сигарет; Y- кофе.

А)70X+50Y=1000;

В) 70X- 50Y=1000;

С) 70X- 50Y>1000;

D) 70X+ 50Y>1000;

Е) 120(X+Y)=1000;
8.Энгель қисығы қандай экономикалық айнымалылар арасындағы байланысты көрсетеді?

А) баға мен көлем арасындағы кері байланысты

В) баға мен көлем арасындағы тура байланысты

С) табыс пен сатып алынатын көлем арасындағы тура байланысты

D) табыс пен шығындар арасындағы байланыс

Е) баға мен табыстар арасын


9.Көрсетілген ұйғарымдардың қайсысы дұрыс болып табылады:

A) талғамсыздық қисықтары ешқашан қиылыспайды


B) баға неғұрлым төмен болса, тауардың ұсыну көлемі соғұрлым жоғары
C) тепе-теңдік баға сатушыны емес сатып алушыны қанағаттандырады
D) шекті пайдалылық кеміген кезде жалпы пайдалылық өзгермейді
E) фирма шығындарын мейлінше төмендетуге және өз өнімін сатқаннан түскен жалпы түсімін жоғарлатуға тырысады.
10.Жоғарғы табыс тауарға деген сұранысты өсірсе, онда ол:

A) кәдімгі (қалыпты) тауар

В) қымбат биологиялық қажеттілік

C) сән-салтанат заты

D) қосымша қолданылатын товар

E) тауар-алмастырғыш


11.Фирманың айқын емес шығындарының үлгiсi болып табылады:


A) фирмамен басқа фирмадан тауарларды сатып алу

B) жалдамалы жұмысшыларды қолдану

C) өз иелiгiндегi ғимаратты қолдану

D) фирма үшiн сыртқы факторларды пайдалану

E) техниканы басқа фирмадан жалға алу.
12.Графикалық түрде изокванта ұқсас:

А) изокостаға

В) талғамсыздық қисығына

С) ұсыныс қисығына

D) бюджеттiк сызыққа

Е) Лаффер қисығына.


13.Барлық өндiрiлген тауар бiрлiгiн нарықтық бағада өткiзуден алынған қаржы сомасы, бұл:

А) шектi табыс

В) пайда

С) жалпы табыс

D)қосымша табыс

E) орта түсiм.


14.Фирманың айқын емес шығындарының үлгiсi болып табылады:


A) фирмамен басқа фирмадан тауарларды сатып алу

B) жалдамалы жұмысшыларды қолдану

C) өз иелiгiндегi жер участоктерiн қолдану

D) фирма үшiн сыртқы факторларды пайдалану

E) техниканы басқа фирмадан жалға алу.
15.Пайданы барынша жоғарлату кімнің мүддесіне сай?

А) жеке меншік фирмалардың

B) жер иелерінің
C) жұмысшылардың

D)тұтынушылардың

Е) ешқайсысының.
16.Изокванта, не изокостада орналасқан кез келген нүкте білдіреді:

A) өндірілген өнім мөлшерін

B) ақшалай мәндегі өнім көлемі

C) ресурстардың физикалық көлем комбинациясы

D) шығындар сомасын

E) табыстар сомасын.


17.Изокванта координаттар басынан неғұрлым алшақ жатса, онда:

А) сол изоквантадағы өнім көлемі соғұрлым жоғары

В) сол изоквантадағы өнім көлемі аз

С) сол изоквантадағы өнім көлемі өзгермейді

D) сол изоквантадағы өнім көлемі біршама аз

Е) көрсетілгендердің ешқайсысы емес.


18.Көрсетілген өнімдердің қайсысы өндірушілердің картельдік келісімі шеңберінде өндірілмейді?

A) мұнай


B) банан

C) қант


D) бидай

E) кофе.
19.Қысқа мерзімде пайдасын барынша жоғарлатушы фирма өндіріс тоқтатады, егер:

A) баға ең төменгі орташа шығындардан кем болса

B) қалыпты пайда орта салалық пайдадан кем болса

C) жалпы табыс жалпы шығындардан кем болса

D) жалпы табыс жалпы өзгермелі шығындардан артық болса


E) жалпы табыс жалпы шығындардан артық болса.
20.Жетілген бәсеке нарығында Лернер коэффициенті нешеге тең:

A) 0;


B) оң болады;

C) теріс болады;

D) 1;

E) -1.


3-нұсқа

1.Төмендегілердің қайсысы микроэкономикалық үлгі (модель) болмайды:

A) фирманың моделі

B) инфляцияның үлгісі


C) тұтынушылардың үлгісі
D) нарықтық тепе-теңдік үлгісі
E) сала үлгісі.

2.Барлық экономикалық жүйе кездесетін негізгі проблема - бұл:

А) инвестиция;

В) ресурстардың шектеулігі;

С) қажеттілік;

D) технология;

Е) С, D жауаптары.

3.Экономикалық тиімділік қалай анықталады:

А) өндіріс шығындары

өндіріс нәтижесі


В) өндіріс нәтижесі

өндіріс шығындары


С) өндіріс шығындары +өндіріс нәтижелері;

D) өндіріс нәтижелері - өндіріс шығындары;

Е) өндіріс шығындарының оның нәтижелеріне проценттік қатынасы.

4.Экономикада ресурстардың шектеулігі түсіндіріледі:

А) ресурстардың тапшылығымен ;

В) ресурстарды қолдануды шектеумен;

С) адам қажеттілігі шексіз, өндіріс мүмкіндігінің шектеулігімен;

D) өндірістік мүмкіндіктердің адам қажеттіліктерінен артуымен;

Е) ресурстарды дұрыс қолданбаумен.

5.Микроэкономиканың субъектілеріне жатады:

А) фирма, делдалдық, аудиторлар;

В) мемлекет, биржалар, аукциондар;

С) үй шаруашылығы, фирма, мемлекет;

D) өнеркәсіп;

Е) дұрыс жауап жоқ.

6.Қандай фактордың өзгеруі сұраныс қисығының орнынан жылжуын талап етпейді:

А) тұтынушылардың талап-талғамдары мен ұйғарымдары;

В) толықтыратын тауарларға баға;

С) тауар бағасы;

D) тұтынушылардың сандары мен жастары;

Е) сатып алушылардың табыстары.

7.Егер мемлекет тарапынан дотациялар берілетін болса, онда ұсыныс қисығы…

А) оң көлбеу жасайды

В) солға және жоғары жылжиды

С) кері көлбеу жасайды

D) оңға және төмен жылжиды

Е) тұрақты.
8.Сұраныс пен ұсыныс қисықтарының қиылысу нүктесі төмендегілердің қайсысын сипаттайды:

А) тепе- теңдік көлем мен тепе-теңдік бағаны

В) тапшылықты

С) артықшылықты

D) жоғарғы деңгейдегі өнім шығаруды

Е) жоғарғы деңгейдегі бағаны.

9.Егер мемлекет тарапынан тауарға салықтар енгізілетін болса, онда ұсыныс қисығы…

А) оң көлбеу жасайды

В) солға және жоғары жылжиды

С) кері көлбеу жасайды

D) оңға және төмен жылжиды

Е) тұрақты.


10.Нарықтық ортада тауарлар артықшылығы болу үшін:

A)тауарға деген сұраныс көлемі ұсыныс көлемінен аз болуы қажет

B)тауарды сату бағасы теңдестік бағадан төмен болуы қажет

C)тауарды сату бағасы теңдестік бағасынан жоғары болуы қажет

D)тауарға деген сұраныс көлемі ұсыныс көлемінен көп болуы қажет

E)сұраныс бағасы ұсыныс бағасына тең болуы қажет.


11.Нарықтық сұраныc ненің ықпалын сезінбейді:

А) сатып алушылардың санын;

В) жаңа технологияны өндіріске енгізудің;

С) өзара байланысты тауарларға бағаны;

D) тұтынушылардың табыстарын;

Е) сәнді.


12.Экономикалық айналым үлгісіндегі барлық еңбек ресурстарының «иелері » болып саналады:

А) үй шаруашылықтары

В) кәсіпкерлер

С) фирмалар

D) үкіметтік агенттіктер

Е) көрсетілгендердің ешқайсысы


13.Сұраныс функциясы дегеніміз:

A) заттың бағасы мен оның көлемі арасындағы қатынас

В) заттың бағасы мен табыстың арасындағы өзара байланыс
C) заттың көлемі мен өндірістік факторлардың арасындағы қатынас
D) заттың бағасы мен тұтынушылар саны арасындағы байланыс
E) сұраныс көлемі мен ұсыныс көлемінің арасындағы өзара байланыс.
14.Велосипед бағасының 3%-ке төмендеуi сұраныс көлемiнiң 12%-ке артуына әкелдi. Баға бойынша сұраныс икемдiлiгi коэффициентiн анықтаңыз:

А) –4;


В) 4;

С) 0,25;


D) –0,25;

Е) 9;
15.Сұраныстың қиылысқан икемділігі келесі қатынасты сипаттайды:

A) бір тауар бағасының басқа тауар бағасы өзгерісіне

B) бір тауар сұраныс көлемі өзгерісінің басқа тауар бағасы өзгерісіне

C) бір тауар бағасының басқа игілік ұсынысы өзгерісіне
D) бір тауар сұраныс көлемінің басқа тауар сұраныс көлемі өзгерісіне
E) бiр тауарды сату мөлшерiнiң сол тауар бағасы мөлшерiне.
16.Егер тауар бағасы төмендегенде, сатушының жалпы кірісі өссе:

A) сұраныс икемді

B) сұраныс икемсіз

C) сұраныс өте икемді

D) сұраныс өте икемсіз
E) тұрақты болып қалады.

17.Табыс бойынша икемділік коэффициенті қалай анықталады?

A) сұраныс көлемі өзгеруі, % / табыс өзгеруі, %

B) табыс өзгеруі, % / сұраныс көлемі өзгеруі, %

C) бағаның өзгеруі, % / сұраныс көлемі өзгеруі, %

D) сұраныс көлемі өзгеруі, % / бағаның өзгеруі, %

Е) көрсетілгендердің ешқайсысы емес.

18.Сұраныстың бағалық икемділік коэффициенті -0,7 –ге тең. Егер сатушылар тауарға бағаны төмендетсе, онда олардың жалпы табысы:

А) артады

В) кемиді

С) өзгермейді

D) артады да , одан кейін кемиді

Е) нөлге тең.

19.Ұсыныс икемділігі ең біріншіден мынаған тәуелді болады:

А) берілген өнімді алмастыратын тауар санына

В) сатушылар өзгерген бағаға икемделе алатын уақыт мерзіміне

С) бұл тауар бірінші қажеттілік пе әлде сән-салтанат заты ма соған байланысты

D) бұл тауар ұзақ қолдану заты ма, әлде аралық тұтыну заты ма-соған байланысты

Е) берілген тауарды сатып алатын тұтынушы табысының бөлігіне байланысты.

20.Сіз куртка сатып алғыңыз келді және оған 10 000 теңге жұмсауға шамаңыз бар. Куртканың тепе-теңдік бағасы 9000 теңге болып шықты. Микроэкономикалық талдау тұрғысынан қарағанда сіз үшін 1000 теңге не болады?

А) тұтынушы ұтымы

В) табыс


С) пайда

D) сыйлық

Е) шекті пайдалылық.

«Микроэкономика» пәні бойынша 4-нұсқа
1.Нені, қалай және кім үшін өндіру мәселесі қай жүйеге тән:

А) тек әкімшілдік-әміршілдік жүйеге;

В) тек нарықтық экономикаға;

С) тек артта қалған экономикаға;

D) кез келген экономикалық жүйеге қатысты;

Е) аралас экономикаға.

2. Микроэкономика нені оқытады?


  1. жалпы баға деңгейі өсуі және инфляцияны;

  2. жұмыспен қамтуды , жұмыссыздықты;

C) халық шаруашылығын;

D) қант өндірісін және оның бағасын



  1. экономикалық тұрақтылықты.

3.Студенттер үшін университетте оқудың альтернативті шығындарын не білдіреді?

  1. стипендия мөлшері;

  2. оқуды тастап алуға болатын ең жоғарғы жалақы;

  3. орта статистикалық маманға білім беруге мемлекеттің шығындары;

  4. студентке ата-анасының жұмсаған шығындары;

  5. көрсетілгендердің ешқайсысы емес.

4.Көрсетілген мақсаттардың қайсысы экономиканың міндеті болып табылмайды?

A) тауар және қызмет көрсетулерді қалай өндіру керек екенін анықтау

B) жеткілікті экономикалық өсуді қамтамасыз ету

C) адамдар арасында өндіріс нәтижелерін таратуды анықтау

D) ресурстарға меншікті таратуды анықтау

Е) товарларды кім үшін өндіру керек екенін анықтау.

5.Микроэкономикада “шекті” термині білдіреді:


  1. өлшенетін экономикалық шамалардың аз өзгеруі

  2. өлшенетін шаманың сәл өзгеруі

  3. өлшенетін шаманың көп өзгеруі

  4. өлшенетін шаманың қосымша өзгерісі

Е) өлшенетiн шаманың өзгермеуi.

6.Тұтынушылар алдағы уақытта аудио және видео тауарлары арзандайды деп естиді. Демек:

А) бұл тауарларға деген сұраныс қисығы оңға жылжиды


  1. аудио және видео тауарларын сату көлемі азаяды;

С) бұл тауарларға деген сұраныс азаяды

D) бұл тауарларға деген сұраныс тұрақты


E) аудио және видео тауарларын сатып алу көлемi азаяды.

7.Тауарға алынатын салық сомасы . . .



  1. толықтай өндірушімен төленеді

  2. сатушы рентасын көбейтеді

  3. толықтай сатушымен төленеді

  4. сатушы мен сатып алушы арасында таратылады

  5. сатушы рентасын төмендетеді.

8.Компьютерге ұсыныс қисығының солға-жоғары орнын ауыстыруын қалай түсіндіруге болады?

A) жаңа технологияны енгізумен;

B) ресурстарға бағаның өсуімен;

C) дотация енгізумен;

D) өндірушілер саны көбеюімен;

Е) ресурстарға бағаның кемуiмен.

9.Сұраныс факторларына жататындар:

A) берілген тауардың бағасы

В) берілген тауарды алмастыратын және толықтыратын тауарлардың бағасы
C) дотация
D) табыс көлемі
E) а, b және d жауаптары.

10.Төмендегі факторлардың қайсысы ұсыныс көлеміне әсер етпейді:

A) сатылатын заттың бағасы
B) өндіріс факторларының бағасы
C) табыс көлемі
D) салық мөлшері
E) технология дәрежесі.

11. Ұсыныс заңы қандай тәуелділікті білдіреді?

А) сатып алынатын тауар мөлшерінің бағадан тура тәуелділігі

В) сатып алынатын тауар мөлшері мен оның бағасы арасындағы кері тәуелділік

С) бағаның тауар сапасынан тура тәуелділігі

D) ұсынылатын өнім көлемі мен оның бағасы арасындағы тура тәуелділік

Е) ұсынылатын өнім көлемі мен оның бағасы арасындағы кері тәуелділік.

12.Ұсыныс қисығы теңдеуi S=a+ b Р берiлген, баға 1-ге тең болған кезiнде ұсыныс көлемi нешеге тең:

А) Q=а;

В) Q=а+b;



С) Q=-b;

D) Q= b;


Е) Q=bР;

13.Автомобильге ұсыныс қисығының оңға-төмен орнын ауыстыруын қалай түсіндіруге болады?

A) жаңа технологияны енгізумен;

B) ресурстарға бағаның кемуімен;

C) дотация енгізумен;

D) өндірушілер саны көбеюімен;

Е) барлығы дұрыс.

14.Ұсыныс қисығы теңдеуi S=a+ b Р берiлген, нөлдiк баға кезiнде ұсыныс көлемi нешеге тең:

А) Q=а;

В) Q=а+b;



С) Q=-b;

D) Q= b;


Е) Q=bР;

15.Сұраныс заңын сипаттайтын суретті көрсетіңіз :


P
D
Q

P

D


Q

P D


Q

P

D
Q


P

D


Q
A) B) C)
A) B) C) D) E)

16.Нарықта тауарлардың артықшылығы үкіметпен қандай шара қолданғаннан кейін түзіледі?



  1. белгіленген қолдау бағасын

  2. белгіленген ең төменгі бағаны

  3. салықтарды

  4. пайыздың есептік ставкасын жоғарлатқаннан кейін

  5. пайыздың есептік ставкасын төмендеткеннен кейін.

17.Сұраныс QD =10 - 2p , ал ұсыныс QS =4 + p функциялары–ен берілген. Мұнда р- тауар бағасы. Тепе-теңдік бағаны анықтаңыз:

А) 2;


В) 3;

С) 2,5;


D) 1 ;

E) 6/5.


18.Сұраныс QD =10 - 2p , ал ұсыныс QS =4 + p функциялары–ен берілген. Мұнда р- тауар бағасы. Егер мемлекет 4 ақша бірлігі деңгейінде тауарға баға бекітсе, онда нарықта қандай жағдай орын алады:

A) артықшылық=2;

B) артықшылық=6;

C) тепе-теңдік ;

D) тапшылық=4;

E) тапшылық=1.

19.Бағаның 2 есеге төмендеуi, сұраныс көлемiнiң 2 есеге артуына әкелдi.Икемдiлiк қандай болады:

А) |Е|=0;

В) |E||>1;

С) |E|<1;

D) |E|=1;

Е) E=-¥.
20.Бағаның 2 есеге төмендеуi, сұраныс көлемiнiң 4 есеге артуына әкелдi.Икемдiлiк қандай болады:

А) |Е|=0;

В) |E||>1;

С) |E|<1;

D) |E|=1;

Е) E=-¥.
5-нұсқа
1. Талғамсыздық қисығы иілуі қай қатынаспен анықталады?

А) Q = MUx / MUy

В) MRS = dy / dx

С) Q = Px / Py

D) Y = MUx / Py

E) X = MUy / Px

2. Алмасу эффектісі немен анықталады?

А) сатып алу құрылымын қымбат игілікті алуға өзгертуге мүмкіндік беретін номиналды табыстың өсуімен

B) тұтынушы ұнатуы өзгеруімен

C) игіліктің салыстырмалы бағасының өзгеруімен

D) сәннің өзгеруімен

E) тұтынушылар саны өзгеруімен.

3.Тұтынушылық тәртіп теориясы тұтынушы көрсетілгендердің қайсысын максимизациялауға ұмтылады деп қарастырады:


  1. жалпы және шекті пайдалылық арасындағы айырманы

  2. жалпы пайдалылықты

  3. орта пайдалылықты

  4. шекті пайдалылықты

  5. көрсетілген шамалардың әрбірін .

4.Қай қатынас арқылы игіліктің шекті пайдалылығын көрсетуге болады?

  1. dTP / dQ

  2. dTU / dQ

  3. dTU / dP

  4. dQ / dP

  5. dP / dQ.

5.Шекті пайдалылықтың кему заңы дегеніміз:

A) тұтынушы табысы өскен сайын сатып алынған тауарлардың пайдалылығының кемуі

B) шекті пайдалылықтың бағаға қатынасы барлық тауарлар үшін бірдей болуы
C) бағалы тауарлардың шекті пайдалылығының бағаға қатынасы күнделікті қажетті тауарлардың осындай көрсеткішінен аз шама болуы
D) сатып алынатын тауарлардың саны көбейген сайын әрбір қосымша тауардың пайдалылығының кемуі
E) ешқайсысы дұрыс емес.

6.Сұраныс қисығы D = a- bР теңдеумен берiлген. Нөлдiк баға кезiнде сұраныс көлемi нешеге тең:

А) Q=а;

В) Q=а- b;



С) Q=-b;

D) Q= b;


Е) Q=-bР;

7.Монополистің сұраныс функциясы: P=100-Q мұнда,-Q және P өнім көлемі мен тауардың бағасы. Егер монополия айына 30 өлшем өнім шығарса , онда оның жалпы табысы қанша?

A) 3200

B) 130


C) 2100

D) 3000


E) 70
8.Қай сурет өндiрiс шығындары артуы нәтижесiнде ұсыныстың өзгергенiн көрсетедi:

P

S1



S
Q

P

S


S1 Q

P

S1


S Q

P

S

S1



Q

P

S=S1


Q

A) B) C) D) E)

9.Велосипедке сұраныс қисығы келесі түрде берілген Qd = 600-2p мұнда – айына сұраным көлем, P – баға, тг., велосипедтердің ұсыныс қисығы Qs = 300+4р. Товардың тепе-теңдік бағасы, көлемі қандай:

A) Q = 380, P = 2

B) Q = 500, P = 50

C) Q = 450, P = 75

D) Q = 600, P = 50

Е) Q = 350, P = 45.

10.Егер тауар бағасы сұраныс қисығы мен ұсыныс қисығының қиылысу нүктесінен төмен болатын болса, онда нарықта қандай жағдай орын алады :

А) артықшылық

В) тапшылық;

С) ұсыныстың сұраныстан асып түсуі;

D) сұраныс пен ұсыныс көлемінің артуы;

Е) нарықтық тепе-теңдік.

11.Монополиялық бәсекелес үшiн сұраныс қисығы табылады:

А) жоғары икемдi

В) өте икемдi

С) өте икемсiз

D) икемсiз

Е) нөлдiк икемдi.

12.Жетілмеген бәсеке модельдеріне жатады:

А) монополия, жетілген бәсеке

В) дуополия, еркін бәсеке

С) олигополия, монополия

D) монопсония , таза бәсеке

Е) А, В жауаптары дұрыс.

13.Олигополия теориясын жасауға тырысқан бiрiншi экономист болып табылады:

A) Эдвард Чемберлин

B) Огюстен Курно

C) Джоан Робинсон

D) Джон Гэлбрейт

Е) Карл Маркс.

14.Егер белгілі - бір салада бірнеше кәсіпорын осы сала нарығының басым бөлігіне бақылау жасайтын болса, онда орын алатын бәсеке қалай деп аталады:

А) олигополия;

В) монополиялық бәсеке;

С) жетілген бәсеке;

D) монополия;

Е) монопсония.

15.Қандай да бір өнімді бір ғана фирма сатып алатын экономикалық жағдай қалай аталады:

А) монополия;

В) олигополия;

С) таза бәсеке;

D) монопсония;

Е) дұрыс жауап жоқ.

16.Олигополия нарығындағы баға түзу варианттарына қайсысы жатпайды?

A) сынық сұраныс моделі

B) шығындар + пайда үлгісі

C) құпия келісімге негізделген

D)бағаға жетекшілік ету

E) тұрақты шығындар+пайда.

17.Қысқа мерзімді кезеңде таза бәсекелес фирма әрқашан экономикалық пайдаға жетеді, егер:

A) P= ATC

B) P> AVC

C) P= MC


D) P> ATC

Е) MR=MC.

18.Баға дискриминациясының бірінші дәрежесін қолданушы монополист әрбір сатушыға бекітеді:

A) әрбір адам төлегісі келетін ең жоғарғы (максималды) бағаны

B) осы өнім сипатындағы әр түрліліктерді жабу үшін әр түрлі бағаны

C) егер өнім бірлігіне шығындар әрбір өнім бірлігі үшін тұрақты болса, бір бағаны.

D) сатып алушының шектеулі шығындарына тең болатын бағаны

E) сатып алушының шектеулі шығындарынан кем болатын бағаны.

19.Қай кезде өнімнің қандай мөлшерін өндіру монополист- фирмамен пайданы барынша жоғарлату шарты болып табылады:

А) P> ATC

B) MR=MC
C) P= MC

D) P> AVC


E) P>MR.

20.Монополистің жалпы шығын функциясы: TC= 100+3Q,ал сұраныс функциясы: P=200-Q мұнда,-Q және P өнім көлемі мен тауардың бағасы. Егер монополия айына 20 өлшем өнім шығарса , онда оның пайдасы қанша?

A) 3000

B) 3440


C) 2500

D) 1654


E) 3600
Тесттар жауабы


1-нұсқа

2-нұсқа

3-нұсқа

4-нұсқа

5-нұсқа

1е

1а

1в

1д

1в

2а

2д

2в

2д

2с

3а

3в

3в

3в

3в

4в

4а

4с

4с

4в

5с

5д

5с

5д

5д

6а

6а

6с

6а

6а

7в

7а

7д

7д

7с

8а

8с

8а

8в

8в

9а

9а

9в

9е

9в

10а

10а

10е

10с

10в

11с

11с

11в

11д

11а

12а

12в

12а

12в

12с

13а

13с

13а

13е

13в

14а

14с

14а

14а

14а

15д

15а

15в

15а

15д

16в

16с

16а

16а

16е

17с

17а

17а

17а

17д

18с

18д

18в

18в

18а

19с

19с

19в

19д

19в

20с

20а

20а

20в

20в

















6. СЫРТТАЙ БӨЛІМ СТУДЕНТТЕРІНЕ АРНАЛҒАН «МИКРОЭКОНОМИКА» ПӘНІНЕН БАҚЫЛАУ ЖҰМЫСЫН ЖАЗУ ЖӘНЕ БЕЗЕНДІРУ БОЙЫНША ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАР
Жоғарғы оқу орындарында оқылатын «Микроэкономика» пәні негізінен базалық пәндердің бірі болып табылады.

Студенттер осы пәнді оқу барысында өздері жинақтаған білімдерін, экономиканы терең игергендіктерін, экономикалық мәселелерді өз бетінше шешуді «Микроэкономика» пәнінен бақылау жұмысын жазуда көрсете алады .

Бақылау жұмысының мақсаты – студенттерді теория мен практиканы байланыстыруға, әдебиеттермен жұмысты , статистикалық мәліметтерді қолдануды үйрету және күрделі сұрақтарды шеберлікпен шешу болып табылады .

Студенттердің бақылау жұмысы келесі кезеңдерден тұрады : кафедрамен құрастырылған тематика негізінде вариантын таңдау; ақпараттық мәліметтерді жинақтау; семинарда бақылау жұмысын қорғау.

Бақылау жұмысы теориялық бөлім, ситуациялық есептер және тест сұрақтарын қамтитын практикалық тапсырмалардан тұрады .

Бақылау жұмысы вариантын таңдау студенттің фамилиясының басқы әрпі және сынақ кітапшасының соңғы номерінің қиылысумен кесте 1 ережесі бойынша жүзеге асады .

Мысалы, егер фамилия «Ж» әрпімен басталса, ал сынақ кітапшасының соңғы номері «8» болса, онда 23 вариантты орындау керек, яғни 23- теориялық сұрақ және сәйкесінше 23- есеп, 23-тест сұрағы .

Бақылау жұмысын орындамас бұрын, оқу құралдары мен ұсынылған әдебиеттердің теориялық бөлімін оқу қажет , ол ситуациялық есептік-аналитикалық тапсырмаларды орындауға мүмкіндік береді .

Бақылау жұмысын безендірудің маңызы зор . Титулды бетте жоғарғы оқу орны, факультет, топ аты, өзінің аты - жөнін көрсету қажет . Келесі бетте таңдалған вариант тапсырмалары келтіріледі .

Бақылау жұмысы анық , ұғынықты жазылуы керек . Мәтінде экономикалық әдебиеттерден келтірілген цитаталар, сонымен қатар статистикалық мәліметтер алынған ақпарат көзіне авторы, жұмыс аты, томы, беті көрсетілген сәйкес сілтемелермен қамтамасыз етілуі тиіс .

Графиктерді сызу кезінде сәйкес алынған масштабты ұстану қажет .

Жұмыстың әрбір тапсырмасын жаңа беттен бастау ұсынылады . Егер бақылау жұмысында формулалар бірден көп болса, оң жағына жақшада арап цифрасымен номерлейді .

Бақылау жұмысы көлемі - мектеп дәптері . Бақылау жұмысының соңында қолданылған әдебиеттер тізімі келесі тізбекте беріледі .

1. Ресми мәліметер

2. Авторлардың фамилиясы бойынша алфавитпен келтірілген пайданылған басқа ақпарат көздері

Сыртқы бөлім студентері өз жұмыстарына кафедра оқытушысының жазбаша резензиясын алуы қажет, онда жұмыстың жалпы бағасы – «есептеледі» , «есептелген жоқ» түрінде беріледі және оның артықшылықтары мен кемшіліктері көрсетіледі .


Бақылау жұмысы варианттары
Кесте 1



Фамилияның

Бірінші әрпі

Шифрдың соңғы номері,вариант

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

А,Б

1

11

21

3

13

23

5

15

25

7

В,Г

2

12

22

4

14

24

6

16

26

8

Д,Е,Ж

3

13

23

5

15

25

7

17

27

9

З,И

4

14

24

6

16

26

8

18

28

10

К,Л

5

15

25

7

17

27

9

19

1

11

М,Н

6

16

26

8

18

28

10

20

2

12

О,П,Р

7

17

27

9

19

1

11

21

3

13

С,Т,У

8

18

28

10

20

2

12

22

4

14

Ф,Х,Ц,Ч,Ш,Щ

9

19

1

11

21

3

13

23

5

15

Э,Ю,Я

10

20

2

12

22

4

14

24

6

16



1. Бақылау жұмысының теориялық сұрақтары
1. Талғам және ресурстардың шектеулігі . Экономикалық операцияларды орындауды ынталандыру . Ресурстарды таратудағы бағаның ролі .

2. Нарықтық және нарықтық емес қызметтер . Микроэкономикадағы модельдің ролі .

3. Сұраныс және ұсыныс қисықтары , оларды қолдану. Ұсыныстағы және сұраныстағы өзгерістер.

4. Нарықтық тепе-теңдік және тепе-теңдіктегі өзгерістер

5. Пайдалылық қисығы және талғамсыздық қисығының иілуі, алмасудың шекті нормасы

6. Бюджеттік шектеуліктер . Бюджет сызығының иілуі және оның экономикалық маңызы . Табыс пен бағада болатын өзгерістер

7. Бюджет шектеулігі шеңберінде пайдалылықты барынша жоғарылату. Тең пайдалылық принципі.

8. «Табыс-тұтыну» қисығы және Энгель қисығы. «Баға-тұтыну» қисығы және сұраныс қисығын тұрғызу . Тауарлардың өзара алмасуы .

9. Нарықтық сұраныс қисығын алу . Баға, табыс бойынша сұраныс икемділігі және сұраныстың қиылысқан икемділігі, олардың қолданылуы

10. Өндірістік функция . Өндірістік функцияның түрлері және қасиеттері . Изокванта және оның тұрғызылуы

11. Жалпы орта және шекті өнімдер қисығының тұрғызылуы . Өндіріс факторларының өзара алмасуы .

12. Изоквантаға технологиядағы өзгерістердің ықпалы . Изокванта қисығы. Өндіріс ауқымының өзгеруі

13. Өндірістің кеңеюі . Масштабтан қайтым . Өндірістіндің ұзақ және қысқа мерзімдері . Өндіріс стадиялары .

14. Өндіріс факторларының өзара алмасуы . Ресурстардың қолайлы комбинациясы және өсудің онтайлы жолы . Ресурстар бағасының өзгеруі . Алмастыру әсері және өнім шығару әсері .

15. Экономикалық және бухгалтерлік шығындар . Изокостаның тұрғызылуы, әсер ететін факторлар

16. Қысқа мерзімді кезеңдегі шығындар . Шығындардағы өзгерістер . Орта және шекті шығындар арасындағы қатынас.

17. Ұзақ мерзімді кезңдегі шығындар. Ұзақ мерзімді орта шығындар қисығын сызу .

18. Пайда түсінігі және түрлері . Пайданы барынша жоғарлатудың шекті талдауы

19. Жетілген бәсеке нарығындағы ұсыныс . Қысқа мерзімді кезеңде ұсыныс көлемі туралы фирма шешімі .

20. Жетілмеген бәсеке нарықтары . Монополиялық бәсеке : сипатты белгілері . Монополиялық бәсеке жағдайында өндіріс көлемін және бағасын аңықтау . Монополиялық бәсеке шығындары .

21. Монополия және Монопольді пайда . Бағалық дискриминация . Антимонополиялық заңңама .

22. Олигополия . Олигополиялық тәртіп формаларының әртүрлілігі . Олигополия жағдайында баға түзу принциптері : құпия келісім, бағаға жетекшілік ету, сынық сұраныс қисығы моделі . Ойындар теориясы .

23. Өндіріс факторлар нарығы . Ресурсқа сұраныс қисығы . Факторлардың шекті табыстылығы . Фирманың ресурсқа сұранысының өзгерісіне ықпал ететін факторлар .

24. Капиталды инвестициялау . Активтерді қолданудан табыстар ағыны . Капиталды пайыз мөлшерлемесі, нарықтық экономика жағдайында инвестицияларды бағалау ерекшеліктері .

25. Өндіріс факторы ретіндегі жердің қызметі . Жер бағасы және жер рентасы . Жер нарығындағы тепе-теңдік .

26. Еңбек нарығындағы ұсыныс және жалақыны анықтау . Жалақы деңгейіндегі айырмашылықтар . Еңбек нарығындағы тепе-теңдік . Еңбек нарығындағы кәсіподақ ролі. Ең төменгі жалақы .

27. Ресурс шектеулігі . Өндіріс тиімділігі . Трансформацияның шекті нормасы . Ресурстарды тиімді тарату және айырбас.

28. Сыртқы әсерлер және олардың ролі . Теріс сыртқы эфектілердің пайда болу себептері және қоршаған ортаны қорғау бойынша органдардың қызметі . Қоғамдық игіліктер .



Практикалық тапсырмалар: есептер
1. Бір егістікте фермер 500 тонна картоп немесе 200 тонна бидай өндіре алады. Басқа егістікте 1 тонна бидай өсірудің альтернативті құны 600 тонна тең, картоптың ең жоғарғы астығы кезінде 2 тонна қартопқа тең екені белгілі. Өндірістік мүмкіндіктер қисығын сызыңыз .

2. Жылына 120 000 теңге жалақысы бар ұста жұмысынан немесе жылына

60 000 теңге мөлшерінде оқу ақысымен колледже оқудан бас тартқан Аман, жылына 100 000 теңге жалақысымен референт болып жұмысқа тұрды . Осы жылдағы оның шешімінің альтернативті құны қандай ?



3. Белгілі бір тауарға тұрғындардың сұраныс функциясы келісідей:

Qd = 7-5р, ал тауарға ұсыныс функциясы Qs = -5+ р мұндағы Р- тауар бағасы. Тепе-теңдік бағаны және тепе-теңдік көлемді аңықтаңыз. Егер баға деңгейі (әкімшілікпен бектілген) 3 ақша бірлігі болса онда өндіруші табысы қандай болады? Нарықта қандай жағдай орын алады ?



4. Белгілі тауарда сұраныс пен ұсыныс функциясы келесідей :

Qd= 200-2р және Qs = 20+2р, мұндағы Р- тауар бағасы . Тепе-теңдік бағаны және тепе-теңдік көлемі анықтаңыз . Тауардың әр бірлігіне 15 теңге мөлшерінде салық салынған деп қарастырсақ, сол кезде тепе-теңдік көлемі қандай болады? График түрінде көрсетіңіз .



5. Келесі кестеде біраз сатып алушылар үшін тең бағалы болып табылатын, алма мен алмұрттың әр түрлі санынан құралған, өнімнің 4 тұтынушылық қоржыныы берілген :


Корзина

Алма саны

Алмұрт саны

А

4

9

В

5

6

С

6

4

Д

7

3

Берілген сатып алушының талғамсыздық қисығын тұрғызыңыз . Кемімелі шекті пайдалылықтың заңы көмегімен алмасудың шекті нормасын есептеңіз
6. Суретте тұтынушының талғамсыздық қисығы және бюджет сызығы бейнеленген . У тауарының бағасы 5 теңгеге тең . Тұтынушы табысын және Х тауарының бағасын анықтаңыз . Бюджет сызығы теңдеуін жазыныз . В нуктесіндегі алмасудың шекті нормасы неге тең?
У

10


В
0

25 Х


7. Индивид Х тауарынан 4 бірлік және У тауарынан 9 бірлік сатып алады,оның табысы 100 ақша бірлігі . егер алмасудың шекті нормасы 4-ке тең екені белгілі болса, Х және У тауарының бағаларын аңықтаңыз .

8. Индивидтің табасы 100 ақша бірлігіне , Х және У тауарының тұтыну көлемдері сәйкесінше 10 және 30 бірлікке тең, ал Х тауарының бағасы У тауары бағасынан екі есеге артық болғандағы, Х тауарының бағаларын табыңыз.

9. Халықтың Х тауарына сұраныс икемділігі 0,25-ке тең ,табыс бойынша сұраныс икемділігі 0,8-ге тең . Егер баға 8 % -ке төмендесе , ал табыс 5 % -ке жоғарыласа, онда Х тауарына сұраныс көлемі қанша пайызға өзгереді ?

10. Төмендегі суретте ескі және жаңа түрдегі 100 тонна картоп өндірісінің екі технологиясы екі изокванта түрінде көрсетілген . А қисығы белгілі өнім көлемін химиялық тыңайтқыштарды қолданбай өндіру әдісін сипаттайды :

В

А

0 L

Келесідей сұрақтарға жауап беріңіз :

а) қай кисыққа қолданған технология тиімді?

б) қай изоквантада технологиялық алмасудың шекті нормасының маңызы көбірек ?

11. Келттірілген кестедегі бос орындарды толтырыңыз .


Еңбек шығындары

Жиынтық

өнім


Еңбектің орта өнімі

Еңбектің шекті өнімі

3

-

30

-

4

-

-

20

5

130

-

-

6

-

-

5

7

-

20

-


12. Фирма қолданылатын капиталды 100-ден 125 бірлікке дейін көтергенде және қолданылып еңбекті 300-ден 375-ке дейін жоғарылатқанда, өнім шығару 150-ден 165 бірлікке дейін жоғарылайды . Өндіріс ауқымы өсуінің қандай тиімділігі орын алады? Фирма жетекшілері өндірістік қуаттылықты кеңейтуді қарастырады . Бұл жөнінде сіз қандай кеңес бере аласыз?

13. Келесі суретте берілгендерді пайдаланып өндіріс ауқымы тиімділігін бағалаңыздар :
К


20 Q = 150

Q = 100

L
14. Есептік кезеңде орта өнім 20-ны құрайды, ал өндірістік үрдісте 10 бірлік еңбек қолданады . Егер еңбектің он бірінші бірлігінің шекті өнімі 50-ге тең болса, онда L = 11 кезінде еңбектің жалпы өнімі нешеге тең?

15. Орташа өзгермелі шығындар келесідей тәуелділікпен сипатталады :

AVC =2Q+6. Егер тұрақты шығындар 200-ге тең болса, онда 30 өнім бірлігін шығарғандағы жалпы шығын мөлшері қандай болады ? 20 өнім бірлігін өндіру кезіндегі жалпы өзгермелі шығындарды анықтаңыз .

16. Жалпы өзгермелі шығандар өзгерісі мен өнім көлемі арасындағы байланыс төмендегі кестеде көрсетілген:


Q

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

VC

0

50

78

98

112

130

150

175

204

242

300

Егер өнім көлемі 10, орта тұрақты шығындар 50-ге тең болса, онда өнім көлемі 2 кезінде орта жалпы шығындар нешеге тең ? Өнім көлемі 5 кезінде шекті өнім қанша ?



17. Ұзақ мерзімді орташа жалпы шығындардың қисығы келесідей түрде:




0 20


Егер өндіріс көлемі 20 мың бірлікті құраса, өндіруші өнім шығару көлемін 30 мың бірлікке жеткізе ала ма? Өнім көлемі 25-ке тең болғанда ұзақ мерзімді шекті шығын неге тең? 25 және 30 мың бірлік өнім көлеміне ұзақ мерзімді шекті шығын мөлшері қалай сәйкес келеді?

18. Кәсіпорын жетілген бәсеке жағдайында бір өнім түрін шығарады . Жалпы шығындардың өнім көлемінен тәуелділігі кестеде берілген .


Өнім

Көлемі

0

1

2

3

4

5

Жалпы шығын

400

600

1000

1600

2800

4100

Нарықта 1000 ақша бірлігі деңгейінде баға бекітілді . Кәсіпорын қандай өндіріс көлемін тандайды?
19. Бәсекелес фирманың өнімнің бағасы 8-ге тең . Фирманың жалпы шығындары ТС = 15+Q²

а) Қандай өнім көлемі кезінде фирма шығынға ұшырайды?

б) Тепе-тендік өнім көлемі және максималды пайданы табыңыз
20. Бәсекелес фирманың өнімінің бағасы 34-ке тең .Фирманың жалпы шығындары АТС = 2+4Q

а) Қандай өнім көлемі кезінде фирма шығынға ұшырайды?

б) Тепе-тендік өнім көлемі және максималды пайданы табыңыз

21. Нарықта екі сатып алушы және монополия . 10,20 және 30 бағалары кезінде бірінші сатып алушының сұранысы сәйкесінше 5,3,1, ал екінші сатып алушының сұранысы - сәйкесінше 2,2,1.

Монополияның тұрақты шығындары 5-ке тең, ал шекті шығындары -3 .

Монополияның максималды пайдасын табыныз .
22. Монополия жағдайында өнім шығару көлемі өскен сайын оның бағасы төмендейді . Пайда барынша жоғары болатын өнім көлемін анықтаңыз .


Өнім көлемі,бірлік

Баға,ақша бірлігі

Жалпы шығындар,

а.б.

1

4 000

1 500

2

3 000

2 500

3

2 500

3 000

4

2 000

5 000

5

1 500

8 500


23. Егер фермер тыңайтқыштарды қолданбаса, ол ардан 25 бушель жүгері жинайды . Тыңайтқыштың шекті өнімі МР = 1-0,01 В тең екені белгілі , Мұндағы В- тыңайтқышты қолдану көлемі . Егер жүгерінің бағасы 4 долл. Бушельде болғандағы фермердің тыңайтқышқа сұраныс функциясын сызыңыз .

24. Сіз – қала әкімсіз . Қалаға жаңа спорт кешені қажет . Спорт кешенін екі фирма салуды ұсынады : біреу екі жыл ішінде, екіншісі үш жыл ішінде . Олардың сметасына сәйкес кешен құрылысы құны жылдар бойынша құрайды :





2006ж

2007ж

2008ж

1-фирма

2000

5000

0

2-фирма

3000

2000

500

Жобалардың қайысы тиімдірек?Шешім қабылдауда пайыз ставкасының болжаулы шамасын ескеру қажет пе және неге?


25. Жерге сұраныс келесі теңдеумен берілген : Q = 100-2R,

Мұнда Q- пайдаланытын жер ауданы

R- рента ставкасы (гектарға,млн.тенге)

Егер егіндік жер ауданы 90га болса рентаның тепе-тендік ставкасы қанша? Егер банктік пайыз ставкасы 12% болса 1га дердің бағасы қанша болады? Мемлекет рентаның максималды деңгейін гектарына 3 млн. тенге бекітеді. Бұл шара қоғамның әл-ауқатына қалай ықпал етеді .



26. Жеке жұмысшы үшін пайдалылықты барынша жоғарылату суретін қолдана отырып, келесі сұрақтарға жауап беріңіз?

а) А нүктесінде бюджет сызығының сағат бойынша жалақысы қандай?

в) Жалақы 300 теңге болғанда, бұл жұмысшының қандай санын ұсынады?

с) В нүктесіндегі жұмысшының ақшалай табысы қандай?

д) Жалақы қай уақытта көбейеді, жұмысшы үшін пайдалылық қалай өзгереді: төмендейді ме әлде жоғарылайды ма?


Н (бос уақыт, күніне сағат)


27. Американдық сатып алушылар қосымша автомобильдерге 10 000 долл. Төлеуге дайын деп ұйғарайық . Берілген кезеңде машина өндірісінің шекті шығыны 7000 долл. Болса, тиімділікке жетпегендігін көрсету үшін шекті пайдалылық пен шекті шығынды график жүзінде талда .

28. Болжаулы экономикалық жүйеде Х және У тауарлары үшін өндірістік мүмкіндіктер қисығы суретте бейнеленген . Келесі сұрақтарға жауап берініз:

а) Неге В нүктесінде трансформацияның шекті нормасы 4/3-ке өседі?

в) Берілген экономикалық жұйеде бір уақытта 80 бірлік У тауар және 40 бірлік Х тауары өндіріле ала ма?

100


80

60

0 Х


Практикалық тапсырмалар: тесттар


  • 1. Өндірістік мүмкіндіктер қисығында бір өнім турі өндірісінің өсуі сәйкесінше сипаталады:

А. басқа өнім түрі өндірісінің кемуімен

В. басқа өнім түрі өндірісінің өсуімен

С. басқа өнім түрі өндірісінің тұрақты көлемімен

Д. көрсетілген варианттардың кез келгені болуы мүмкін

Е. дұрыс жауап жоқ


  • Экономикалық жүйе келесі сұрақтады шешеді?

А. не, қайда, кім үшін өндіру қажет

В. не, қалай, кім үшін өндіру қажет

С. қашан,неге,қайда,және кім үшін

Д. жұмыссыздық пен инфляция себептері қандай

Е. кім үшін, не үшін.

2. Микроэкономика макроэкономикаға қарағанда мынаны оқытады:

А. жеке тұтынушының іс-әрекетін

В. бір аумақтың экономикасын

С. қысқа уақыт аралығындағы экономикалық құбылысты

Д. әрбір экономикалық көтсеткіштің өзгеруін

Е. Экономика құрылымы бірліктерінің өзара байлынысы


  • Төмендегілердің қайысы микроэкономикалық үлгі (модель)

А. фирманың моделі

В. инфляцияның үлгісі

С. тұтынушылардың үлгісі

Д. нарықтық тепе-тендік үлгісі

Е. сала үлгісі

3. Нарықта тұтынушылар санының кемуі сұраныс қисығына қалай әсер етеді:

А. сұраныс қисығы орнын ауыстырады және төмендейді

В. сұраныс қисығы орнын ауыстырады және көбейеді

С. сұралатын көлем төмендейді

Д. сұралатын көлем жоғарлайды

Е. дұрыс жауап жоқ


  • Ұсыныс функциясы төмендегі көрсеткіштердің арасындағы тәуелділікті көрсетеді дейміз:

А. сатыладын заттың бағасы мен шығындардың

В. затың сатылатын көлемі мен оның бағасының

С. технология түрі мен шығындардың

Д. сатып алынатын зат пен бағаның

Е. сатып алынатын зат пен табыстың



  • 4. Сұраныс Qd=20-Р пен ұсыныс Qs=10+P функциялары берілген . Онда тауардың теңдестік бағасы мен көлемі қандай болады?

А. P=10, Q =12

В. Р= 5, Q =15

С. Р=7, Q =15

Д. Р=6, Q =12

Е. Р=4, Q =13


  • Нарықтық ортаад тауалар тапшылығы болу үшін:

А. тауарға деген сұраныс көлемі ұсыныс көлемінен аз болуы қажет

В. тауарды сату бағасы теңдестік бағадан төмен болуы қажет

С. тауарды сату бағасы теңдестік бағадан жоғары болуы қажет

Д. тауарға деген сұраныс көлемі ұсыныс көлемінен көп болуы қажет

Е. сұраныс бағасы ұсыныс бағасына тең болуы қажет

5. Шекті пайдалылықтың кему заңы дегеңіміз:

А. тұтынушы табысы өскен сайын сатып алынған тауарлардың пайдалылығының кемуі

В. шекті пайдалылықтың бағаға қатынасы барлық тауарлар үшін бірдей болуы

С. бағалы тауарлардың шекті пайдалылығының бағаға қатынасы

Күнделікті қажетті рауарлардың осындай көрсеткішінен аз шама болуы

Д. сатып алынатын тауарлардың саны көбейген сайын әрбір қосымша тауардың пайдалылығының кемуі

Е. ешқайсысы дұрыс емес.


  • Талғамсыздық қисығының кез келген нүктесінде:

А. тұтынушы ең жоғары пайдалыққа ие болады

В. пайдалықтың мәні тұрақты болады

С. алмастырудың икемділік коэффициенті тұрақты

Д. өнім көлемі тұрақты болады

Е. жоғарыда айтылғандардың ешқайсысы дұрыс емес.
6. Бюджеттік сызық графиктерінің қайсысы тұтынушының тұрақты табысы кезінде А тауарының қымбаттағанан көрсетеді:


А. А С. С

В. В Д.Д.



  • Бюджеттік сызық иілуі қай қатынаспен анықталады?

А. MUX/MUу

В. d/ dx

С. Px/Ру


Д. MUX/Pу

Е. Muу/Рх


7. А және В өнімін сатып ала тұрып,тұтынушы келесі жағдайда тепе-тендікте болады:

А. MU a/Pa = MU b/Pb

В. MUa/pb = MU b/Pa

С. MUa - MU Pa/Pb

Д. MUa*Pa = MUb*Pb

Е. MUa + MUb =Pa/Pb.




  • Тұтынушылық тәртіп теориясы тұтынушы көрсетілгендердің қайсысын максимизациялауға ұмтылады деп қарастырады:

А. жалпы және шекті пайдалылық арасындағы айырманы

В. жалпы пайдалықты

С. орта пайдалықты

Д. шекті пайдалықты

Е. көрсетілген шамалардың әрбірін
8. Табыс-тұтыну қисығы Энгель қисығы үшін сияқты, «баға-тұтыну» қисығы ...

А. ұсыныс қисығы үшін

В. Лоренц қисығы үшін

С. Сұраныс қисығы үшін

Д. Лаффер қисығы үшін

Е. Барлық варианттар дұрыс емес



  • Алмасу эффектісі немен аңықталады?

А. сатып алу құрылымын қымбат игілікті алуға өзгертуге мүмкіндікдік беретін номиналды табыстың өсуімен

В. тұтынушы ұнатуы өзгерумен

С. игіліктің салыстырмалы бағасының өзгеруімен

Д. сәнің өзгеруімен

Е. тұтынушылар саны өзгеруімен

9. Келесі ұйғарымдардың қайсысы тауарға икемді сұраныс сипатына жатпайды?

А. бағалық икемділік коэфициенті бірден кем

В. егер баға сатушының жалпы кысқарады

С. сатып алушылар баға өзгерісіне салыстырмалы сезімтал болады

Д. егер баға төмендесе, сатушының жалпы кірісі артады

Е. сұраныс көлемі өзгерісіне қарағанда көп




  • Х және тауары бар . Қисылысқан бағалық икемділігі Еху=-3. Бұл білдіреді, яғни:

А. Х және У тәуелсіз тауарлар

В. Х және У тауарлар толықтыратын тауарлар

С. Х және У өзара алмастырылатын тауарлар

Д. Х және У күнделікті қолданылатын тауарлар

Е. жеткілікті ақпарат берілмеген

10. Өндірістік функцияның жалпы қасиеттері бойынша:

А. өндіріс факторының Т есе өсуі өндірілетін өнім көлемін де осы шамаға өсіреді

В. қолданылатын өндіріс факторының көлемінің артуы өндіріс деңгейін төмендеппейді

С. тек қана бір факторлың санын арттыру нәтижесінде өнім көлемін өсіргенмен оның шекті тиімділігі кемиді

Д. өндіріс өсіргенмен бірін-бірі алмастырады және толықтырады алады

Е. в,с, д жауаптары дұрыс



  • Изокванта қисығының бойында:

А. қолданылатын өндіріс факторларының саны тұрақты

В. өндетін өнім көлемі тұрақты болады

С. қолданылатын еңбек күштері тұрақты болады

Д. қолданылатын капитал саны тұрақты болады

Е. жогарыда айтылғандардың бәрі дұрыс

11. Егер шекті өнім өзгермелі фактордың белгілі бір мәнінде нөлге тең болса,онда ол осы нүктедегі қандай жағдайды

А. жалпы өнім максималды шамада болады

В. орта өнім артады

С. жалпы өнім кемиді

Д. жалпы өнім артады, ал орта өнім кемиді

Е. орта өнім артады



  • Екі өзгермелі фактордың технологиялық алмасуының шектінормасы қай формуламен көрсетілген:

А. MRTS = K / L

В. MRTS = K / L

С. MRTS = - dK / dL

Д. MRTS = K+L

Е. MRTS = - K / L
12. Изокванта , не изоизокостада орналасқан кез келген нүкте білдіреді:

А. өндірілген өнім мөлшерін

В. ақшалай мәндегі өнім көлемі

С. ресурстардың физикалық көлемі

Д. шығындар сомасын

Е. тұрақты шығындар сомасын.



  • Фирманың тепе-тендік жағдайын көрсетініз:

А. MP/MR = TP/MR

В. MRk/w = MPl/r

С. MR = P

Д. AR = P

Е. MPk / r = MPl / w

13. Қысқа мерзімді кезең дегеніміз:

А. негізгі өндірістік қолдардың көлемдері тұрақты болатын уақыт аралығы

В. өндірісте қолданылатын материалдар мен шикізаттардың құны тұрақты болатын уақыт аралығы

С. негізгі қолданылатын материалдар мен шикізаттардың құны тұрақты болатын уақыт аралығы

Д. факторлардың бәрі де тұрақты болатын уақыт аралығы

Е. факторлардың бәрі де өзгертуге болатын уақыт



  • Егер өндірістік факторлары 10% -ке өскен кезде өнім көлемі 15% -ке артса, онда өндіріс ауқымынан масштаб қандай қайтымдылық болады?

А. өспелі

В. кемімелі

С. тұрақты

Д. оң да, теріс те

Е. ешқайсысы емес

14. Көрсетілген теңдеулердің қайсысы изокоста теңдеуі:

А. C = P(L/K)+P(L/K)

В. C =wL+rL

С. C = K+wr

Д. C =K+w/r

Е. C =L+w/r



  • Өнім көлемі өскен кезде изокванта қай жаққа орнын ауыстырады?

А. жогары және оңга

В. төмен және оңга

С. жоғары және оңга

Д. төмен және оңга

Е. өзгермейді

15. Фирманың бухгалтерлік және экономикалық шығындары арасындағы айырмашылықты көрсетіңіз:

А. бухгалтерлік шығындар ақшалай мәнде, ал экономикалық шығындар натуралды мәнде есептеледі

В. бухгалтерлік шығындар – бұл жұмсалған ресурсдың кұны ал экономикалық – бұл шығындардан балама вариантарының кұны

С. экономикалық шығындар бухгалтерлік шығындардан сыртқы эффект шамасына ерекшелінеді

Д. бухгалтерлік шығындар фирманың бухгалтерлік теңгерімі арқылы, ал экономикалық – TC =FC +VC формуласы бойынша аңықталады

Е. дұрыс жауап берілмеген



  • Изокоста – бұл

А. тең шығындар қисығы

В. екі фактор шығындарының қатынасын, ол кезде өндіріс шығындары тең болатын білдіретін қисық

С. тең көлемдер қисығы

Д. тең пайдалылық қисығы

Е. а,в жауабы дұрыс

16. Көрсетілген анықтамалардың қайсысы дұрыс емес:

А. шекті шығындар- бұл қосымша өнім бірлігін өндірумен байланысты қосымша шығындар

В. шекті шығындар- бұл жалпы шығын өзгерісінің өнім көлемі өзгерісіне қатынасы

С. шекті шығындар- бұл тұрақты шығындарға тәуелді шама

Д. шекті шығындар- бұл өзгермелі шығырдарға тәуелді шама

Е. жауаптар барлығы дұрыс



  • Жалпы шығындардың қисығы қандай формада болады?

А. парабола түрінде

В. алдымен кемімелі сызық, бірақ белгілі бір өнім көлемінен кейін өсе бастайды

С. үнемі өспелі қисық

Д. ординат осінен тұрақты шығындар шамасына көтерілген, өзгермелі шығындар қисығына параллель

Е. доға тәріздес.
17. Тең жағдайлар кезінде егер фирма жұмысшыларына төленетін жалақы өссе,онда біз көреміз:

А. AFC, AVC, ATC және МС қисықтарының өскенін

В. AVC, ATC және МС қисықтарының өскенін

С. AFC және АТС қисықтарының өскенін

Д. жщғарғы айтылғандардың төмендегенін

Е. а,в жауабы дұрыс



  • Мына мәндердің қайсысы орта шығындарды білдіреді :

А. TC = FC+VC

В. MC = dTC/dQ

С. AVC = VC/Q

Д. AC = AVC +AFC

Е. AFC = FC/Q

18. Пайны барынша жоғарлату кімнің мүддесіне сай?

А. жеке меншік фирмалардың

В. жер иелерінің

С. жұмысшылардың

Д. тұтынушылардың

Е. ешқайсысының




  • Монополистің жалпы шығын функциясы: TC = 100+3Q, ал сұраныс функциясы: P = 200-Q мұнда, Q- және P өнім көлемі мен тауардың бағасы . Егер монополия айына 20 өлшем өнінің пайдасы қанша?

А. 3000

В. 3440


С. 2500

Д. 1654


Е. 3600
19. Келесі ұйғарымдардың қайсысы жетілген бәсеке жағдайында орындалмайды:

А. фирма оның шекті шығындарға тең болғанда тепе-тендікте болады

В. шекті шығын қисығы орта шығын қисығын оның ең төменгі мәнәнде қиып өтеді

С. фирма өніміне сұраныс қисығы теріс көлбеулі

Д. орта және шекті шығындар доға тәрізедес болады

Е. фирма өніміне сұраныс қисығы-көлденең сызық




  • Егер таза бәсеке жағдайында жұмыс істеуші фирма қысқа мерзімде жабылса, онда:

А. оның шығындары нөлге тең болады

В. ол бухгалтерлік пайда көреді

С. ол өзінің өзгермелі шығындарына тең шығын көреді

Д. ол кәдімгі пайда көреді

Е. дұрыс жауап жоқ

20. Келесі ұйғарымдардың қайсысы жетілген бәсеке жағдайында орындалмайды:

А. фирма оның шекті табысы шекті шығындарға тең болғанда тепе- теңдікте болады

В. шекті шығын қисығы орта шығын қисығын оның ең төменгі мәнінде қиып өтеді

С. фирма өніміне сұраныс қисығы теріс көлбеулі

Д. орта және шекті шығындар доға тәріздес болады

Е. фирма өніміне сұраныс қисығы – көлденең сызық.



  • Егер таза бәсеке жағдайында жұмыс істеуші фирма қысқа мерзімде жабылса, онда:

А. оның шығындары нөлге тең болады

В. ол бухгалтерлік пайда көреді

С. ол өзінің айнымалы шығындарына тең шығын көреді

Д. ол кәдімгі пайда көреді

Е. ол экономикалық пайда көреді.
21. Баға дискриминациясы дегеніміз:

А. берілген тауарды әрбір дербес сатып алушыға әр түрлі бағамен сату

В. жалақыны ұлтына қарап әр түрлі төлеу

С. тұтыну тауарларына жоғары баға қойып, еңбекшілерді қанау

Д. жоғары сапалы тауарлардың бағасын көтеру

Е. жоғары сапалы тауарлардың бағасын төмендету.



  • Қай кезде өнімнің қандай мөлшерін өндіру монополист-фирмамен пайданы барынша жоғарлату шарты болып табылады:

А. P>ATC

В. MR = MC

С. P = MC

Д. P>AVC


Е. P >MR

22. Бағалық соғыс қай нарық құрылымына тән:

А. жетілген бәсеке

В. олигополия

С. таза монополия

Д. монополиялық бәсеке

Е. монопсония.



  • Олигополия дегеніміз нарық құрылымы және ол кезде:

А. бірдей тауарлар өндіретін өзара бәсекелес фирмалардың саны көп болады

В. өзіндік ерекшеліктері бар тауарлар өндіретін өзара бәсекелес фирмалардың саны көп болады

С. бәсекелес фирмалардың саны өте көп болмайды

Д. тек қана бір ірі фирма болады

Е. тек қана бір ірі сатып алушы болады.

23. Ресурсқа нарықтық сұраныс-бұл:

А. саланың барлық фирмалары жағынан сұраныс

В. жеке фирма сұранысы

С. осы ресурс қолданылатын барлық саланың барлық фирмаларының сұранысы

Д. тұтынушылардың жеке сұранысы

Е. мемлекеттің сұранысы.



  • Экономикалық рента – бұл:

А. кез келген ресурс үшін қаржылық төлем

В. бәсекелес анрықтағы ресурсты қалыпты бағасы

С. шектеулі ресурс үшін төлем

Д. дайын өнім бағасы

Е. а,б жауабы дұрыс.


24. Фирманың жалпы инвестициясы 200 мың долл., амортизациясы- 200 мың долл. Бұл білдіреді:

А. таза инвестицияның нөлге тең екенін

В. фирманың таза инвестициясы 200 мың долл.

С. фирманың таза инвестициясы 400 мың долл

Д. фирманың таза инвестициясы 1000 мың долл

Е. амортизацияның инвестициясы жалпы көлеміне тең болуы мүмкін еместігін



  • Пайыз – бұл:

А. дайын өнім бағасы

В. қарыз қардыларын пайдаланғаны үшін төлем

С. монопольді пайда

Д. материалды ресурс үшін төлем

Е. жер үшін төлем

25. Жер ұсынысы:

А. өте икемсіз

В. бірлік икемді

С. өте икемді

Д. икемді

Е. икемсіз



  • Жердің бағасы қалай анықталады?

А. жер рентасы/ банктік пайыз

В. банктік пайыз/ жер рентасы

С. жер рентасы/ дивиденд

Д. дивиденд/ жер рентасы

Е. дивиденд/ банктік пайыз
26. Шекті өнімділік теориясына сәйкес бәсекелес нарықта еңбекке сұраныс қисығы:

А. еңбек ақыға шекті шығындар қисығымен бірдей

В. еңбектің шекті қисығымен бірдей

С. ақшалай мәндегі еңбектің шекті өнімі қисығымен бірдей

Д. өндірілген өнім кұнына байлыныста емес

Е. өндірілген өнім шекті байлыныста емес




  • Көрсетілгендердің қайсысы еңбекке сұранысқа ықпал етпейді?

А. дайын өнімдерге сұраныс

В. еңбектіңшекті өнімнің басқа ресурстың шекті өніміне қатынасы

С. өндіріс технологиясы

Д. инфляциялық құбылыстармен байланысты номиналды жалақыдағы өзгерістер

Е. барлығы еңбекке сұранысқа әсер етеді

27. Экономикада Х және тауарлары өндіріледі . Төменде көрсетілген шарттадың қайсысында өнімді өндірудің тиімді құрылымы орын алады:

А. MRTxy = MRSxy

В. MRSxy = Px * Py

С. барлық тұтынушылар үшін MRSxy тең болуы қажет

Д. MRTxy = MCx / MCy

Е. MRSxy = MCx /MCy.




  • Экономика Парето-қолайды жағдайда болады, егер:

А. жаңа технология қолданылса

В. ешкім өз жағдайын басқа біреудің жағдайын нашарлатпай жақсарта алмаса

С. шекті шығын шекті табыстарға тең болса

Д. барлығын қанағаттандыратын табыстарды таратуға қол жетсе



Әдебиеттер




1. Негізгі

1.1. Мамыров Н.Қ., Есенғалиева Қ.С., Тiлеужанова М.Ә. Микроэкономика/ Оқу құралы.-Алматы.2000,

1.2.Айдарханов М.Х., Жұмашбекова С.Қ. Микроэкономика/Оқу құралы. Семей, 2004

1.3. Нуреев Р.Б. Курс микроэкономики.- Москва: Норма-Инфра М, 1998

1.4. Есенғалиева К.С. Микроэкономика . Қысқаша дәрістер, есептер ,тестілер- Алматы , 2007

1.5. Молдахметова А.Б. , Өтебаев М.О. Микроэкономика (оқулық)- Астана, 2007

2. Қосымша
2.1. Гальперин В.С., Гребенников И.И. Микроэкономика. Москва ,2000

2.2. Долан Эд., Линдсей Е. Рынок.Микроэкономическая модель.С-Пб, 1996

2.3. Дорнбуш, Фишер, Шмалензи. Экономика. Москва: 1994

2.4. Вечканов Г.С., Вечканова Г.Р. Микроэкономика.-Спб: Питер,2000

2.5. Емцов Р.Г..\, Лукин М.Ю. Микроэкономика.-М.: Дис,1997

2.6. Кац М, Микроэкономика – Мн.: Новое знание,2004.- 828 с.

2.7. Мухамедиев Б.М. Микроэкономика.- Алматы: Казахский Университет,2001

2.8. Макконнелл К., Брю С. Экономикс .Москва,1992, т-2

2.9. Микро-,макроэкономика.Практикум / под.ред. Огибина О.Ю: С-Пб, 1998

2.10. Микроэкономика/ Под.общ. ред. Н.И. Базылева.-Минск: БГЭУ,2000

2.11. Микроэкономика/ Под.общ. ред. Яковлевой Е.Б.- Спб:Поиск,2000

2.12. Пиндайк Р., Рубинфельд Д. Микроэкономика. Москва,1992

2.13. Тарануха Ю.В. Микроэкономика – М.: Дело и сервис, 2006. -634с.

2.14.Тарануха Ю.В. Микроэкономика (тесты, граф.упражнения, задачи)– М.: Дело и сервис, 2006. -206 с.

2.15. Хайман Д.Н Современная микроэкономика: анализ и применение. Москва ,1992

2.16. Хейне П. Экономический образ мышления. Москва, 1992



2.17. Хэл Р. Вэриан. Микроэкономика: промежуточный уровень.- М.: Юнити,1997
жүктеу 2,18 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5



©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз
    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау