ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ПРЕЗИДЕНТІНІҢ ЖАНЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК БАСҚАРУ АКАДЕМИЯСЫ Маликова А.Ш. - Сыбайлас жемқорлықпен күресуді алдын алу
-
- Б.з.д. 24 ғ. 2 жартысында патшалық құрған Лагаш қаласының шумерлік Урукагина атты билеушісі жемқорлықпен күрес жүргізген алғашқы басшы болғанын тарих куәландырады. Урукагина мемлекеттік басқаруда реформа жасайды, шенеуніктер мен соттардың өз қызметін асыра пайдалану, патша әкімшілігі тарапынан қорқыту арқылы талап етудің жолын кесу мақсатымен қатаң күрес жүргізеді.
«Хаммурапи патшасының Заң Кодексі» деп аталған 4 мың жыл бұрын өмір сүрген Вавилон патшасы Хаммурапи заңдарында да парақорлық үшін жаза қарастырылған. Бұл көне заң жинағына екі белгі тән: адалдық және жазаның шексіз қатаңдығы. - «Хаммурапи патшасының Заң Кодексі» деп аталған 4 мың жыл бұрын өмір сүрген Вавилон патшасы Хаммурапи заңдарында да парақорлық үшін жаза қарастырылған. Бұл көне заң жинағына екі белгі тән: адалдық және жазаның шексіз қатаңдығы.
Сыбайлас жемқорлық туралы жан-жақты мәліметтер антикалық мұрада да бар. Ұлы ежелгі грек философтары Платон мен Аристотель өздерінің жұмыстарында атап өткен. Мысалы, Аристотель «Саясат» атты өзінің еңбегінде сыбайлас жемқорлықты мемлекетті апатқа әкелмесе, қайта тууына әкелетін маңызды фактор деп көрсетті. Мұндай қайта туудың мысалына монархияның тираньға айналуы жатады. - Сыбайлас жемқорлық туралы жан-жақты мәліметтер антикалық мұрада да бар. Ұлы ежелгі грек философтары Платон мен Аристотель өздерінің жұмыстарында атап өткен. Мысалы, Аристотель «Саясат» атты өзінің еңбегінде сыбайлас жемқорлықты мемлекетті апатқа әкелмесе, қайта тууына әкелетін маңызды фактор деп көрсетті. Мұндай қайта туудың мысалына монархияның тираньға айналуы жатады.
ХVI ғасырдың басынан бастап Қазақстанда «Қасым ханның қасқа жолы» деп аталатын Қасым ханның заңдары әрекет етті, ол негізінен жәй құқық нормаларынан тұрды. Қазақтың жәй құқығының нормалары ХVI ғасырдың аяғында Тәуке хан кезінде «Жеті жарғы» деген атаумен толығымен жаңартылып, толықтырылды. Сол кездегі дала құқығы үш қайнардан тұрды: дәстүрден, би соттарының тәжірибесінен және билер съезінің Ережелерінен. Қазақстандағы сол кездегі сот міндеттері хандармен, сұлтандармен және билермен қазақ жәй құқығының негізінде орындалды. Сот даулары хандармен соңғы сот инстанциясы ретінде қаралды. - ХVI ғасырдың басынан бастап Қазақстанда «Қасым ханның қасқа жолы» деп аталатын Қасым ханның заңдары әрекет етті, ол негізінен жәй құқық нормаларынан тұрды. Қазақтың жәй құқығының нормалары ХVI ғасырдың аяғында Тәуке хан кезінде «Жеті жарғы» деген атаумен толығымен жаңартылып, толықтырылды. Сол кездегі дала құқығы үш қайнардан тұрды: дәстүрден, би соттарының тәжірибесінен және билер съезінің Ережелерінен. Қазақстандағы сол кездегі сот міндеттері хандармен, сұлтандармен және билермен қазақ жәй құқығының негізінде орындалды. Сот даулары хандармен соңғы сот инстанциясы ретінде қаралды.
- Экстортивті
- (қорқытып алушылық)
- Непотикалық
- Туысқандарын қызметке алу
- Аутогендік
- Бір ақпаратқа қол жету
- Сыбайлас жемқорлықтағы рейдер-
- ліктің даму деңгейі
- Мемлекеттік қызметтегі фаворитизмнің даму
- деңгейі
- Непотизм – туысқандық байланыстары болғандықтан
- әділетсіз ерекшелендіру;
- Кронизм – достық, берілушілік қарым-қатынастары
- болғандықтан әділетсіз ерекшелендіру
Кейбір ғалымдар сыбайлас жемқорлықты адамзатқа қарсы қылмыс ретінде белгілейді. Азаматтардын конституциялық құқықтары мен мүдделеріне нұқсан келтіре отырып, сыбайлас жемқорлық, демократия, заңдылық, құқықтық тәртіп, этика негіздеріне яғни адамзаттың тиісті өмір сүруі үшін қажетті негіздерді бұзады сол арқылы адамдардың көп бөлігін қайыршылық күйге және тығырыққа душар етеді. - Кейбір ғалымдар сыбайлас жемқорлықты адамзатқа қарсы қылмыс ретінде белгілейді. Азаматтардын конституциялық құқықтары мен мүдделеріне нұқсан келтіре отырып, сыбайлас жемқорлық, демократия, заңдылық, құқықтық тәртіп, этика негіздеріне яғни адамзаттың тиісті өмір сүруі үшін қажетті негіздерді бұзады сол арқылы адамдардың көп бөлігін қайыршылық күйге және тығырыққа душар етеді.
Сыбайлас жемқорлық саласында стратегиялық новациялардын бірі «Нур Отан» ХДП-ның саяси кенесінің мәжілісінде Н. Ә. Назарбаетың сөз сөйлеуінде ұсынылған «сыбайлас жемқорлыққа он соққы» атты партия арнайы бағдарлама қабылдау тиіс деген ойы. Баяндамада партия сайлау алдындағы платформасына жеті приоритеті белгіленген, ол бес жылға есептелген: - Сыбайлас жемқорлық саласында стратегиялық новациялардын бірі «Нур Отан» ХДП-ның саяси кенесінің мәжілісінде Н. Ә. Назарбаетың сөз сөйлеуінде ұсынылған «сыбайлас жемқорлыққа он соққы» атты партия арнайы бағдарлама қабылдау тиіс деген ойы. Баяндамада партия сайлау алдындағы платформасына жеті приоритеті белгіленген, ол бес жылға есептелген:
- парламент қабырғаларында заң шығармашылық қызметі;
- аймақтарда партия белсенді жұмысы;
- ел жылдамдатылған дамуы мақсаттарында қоғамның бірігуі;
- жастармен жұмыс;
- партияны ұйымдық, кадрлік, идеологиялық күшейтілуі, саяси менеджмент замандас үлгсін енгізу;
- ұлтаралық келісімді нығайту жұмысында партияның қатысуы.
Мемлекеттік басқару функцияларының ықшамдау және айқындау. Оның жүзеге асыруымен байланысты мақсаттар: - Мемлекеттік басқару функцияларының ықшамдау және айқындау. Оның жүзеге асыруымен байланысты мақсаттар:
- Мемлекеттік органдардың функцияларын анықтау, олардың бір бірін қайталауын жою;
- мемлекеттік функциялардын мемлекеттік қызмет көрсетуінен ажырату, бұл ұғымдар арасында сәйкестіктің болуы мемлекеттік басқарудын нәтижелілігін төмендетеді және сыбайлас жемқорлық өсуіне алға шарттар жасалады;
-
- Электрондық үкімет мүмкіншіліктерін кеңірек қолдану, электронды әкімшіліктер және бүгінгі күнгі басқару технологияларын қолдану.
1 Сыбайлас жемқорлыққа қарсы заңнаманы жетілдіру - 1 Сыбайлас жемқорлыққа қарсы заңнаманы жетілдіру
- Осы аспектінің тиісті орындалуы үшін мақсаттар қойылған :
- экономиканың бір қатар салаларын, мемлекеттік басқарудың, соның ішінде құқық қорғау қызметін де реттейтін заңнаманы «инвентаризациялаудан» өткізу;
- заң шығармашылық актілерде «сыбайлас жемқорлық бастауларын» жою, рұқсат етілетін жүйеге, бақылау – қадағалау қызметіне, мемлекеттік сауда жасауларға жататындар, өйткені олар кіші және орта кәсіпкерлік дамуына кедергі жасайды;
- мемлекеттік органдармен қабылданатын актілердің сыбайлас жемқорлыққа жол берілмеуі үшін прокуратураға қарсылық білдіру, ал әділет органдарына тіркеу жүргізу кезінде барлық актілерді тексеру;
- заң қабылдау «Лоббирование туралы» лоббистік әрекетті регламенттеу үшін тәртіп белгілеуге арналған маңдай қызмет бистской , зиянға бірлескен назарлардың жылжу қоршалулары қоғам назарларына және мемлекеттің және қоғамның мүдделеріне зиян келтірмеу үшін корпоративті мүдделерді шектеу;
- қылмыстық құқық нормаларының түзетуін өткізу.
Достарыңызбен бөлісу: |
