Қазақстан республикасы білім жәНЕ

 
Ф ҚазҰПУ 0703-10-09 Пәннің оқу-әдістемелік кешені. Екінші басылым 
 
 
53
2.  2-  суретте  көрсетілген  сұранысты  орындау  нәтижесінде  КЗТТ 
таблицасына алаңдары үшін кесідей мәндері бар жазба өшіріледі: Фамилия и 
инициалы – Иванов А.К., Статус – договорник, Начислено - 50000. 
 SQL-сұраныстарымен жұмыс істеуге кіретіндер: 
 
Сұраныс жасау; 
 
Сұранысты өзгерту; 
 
Сұранысты орындау; 
SQL-сұраныс  жасау  үшін  ,  Fіle/New/SQL  Fіle  командасын  пайдаланып, 
SQL  Edіtor  терезесін  (1-сурет)  ашып,ол  жерде  SQL-сұраныс  текстін  жазу 
керек. 
Кез  келген  құжат  сияқты,  сұранысты  да  дискте  текстік  файл  ретінде 
сақтауға  (Save),  басқа  атпен  сақтауға  (Save  as),  және  өзгертуге  (SQL  Edіtor 
терезесінде)  болады.  Сонымен  қатар,  алдында  сақталған  сұранысты  ашуға 
болады (Open). 
 
SQL-сұранысты  орындау  үшін    SQL/RUN  SQL  командасын  орындау 
қажет.Дұрыс құрылған запрос нәтижесінде жазбалары сұраныс талабына сай 
іріктелген терезені көруге болады.(2-сурет) 
 
Сұраныстарды визуалды құрастыру 
 
Сұранысты  құрастыруды  ыңғайластыру  мақсатында  Fіle/New/QBE 
Query  командасымен  шақырылатын  визуалды  құрастырғыш  қолданылады. 
Бұл  команда  орындалғанда,  Select  Fіle  терезесі  ашылады,  мұнда  мәліметтері 
негізінде  сұраныс  құрастырылатын  таблицаның  негізгі  файлының  аты 
көрсетіледі.  Файл  таңдалған  соң  және  Open  кнопкасы  басылғаннан  кейін, 
визуалды құрастырғыш терезесі (2. 5 - сурет) пайда болады.  
 
Бұл  терезеде  таблицаның  аты  мен  оның  барлық  алаңдары  көрсетіледі. 
Әр  алаң  атының  астында  жалауша  мен  текстік  алаң  бар.  Визуалды 
құрастырғыштың көмегімен: 
 
Сұранысты үлгі бойынша құрастыруға және өзгертуге; 
 
Сұранысты үлгі бойынша орындауға; 
 
Сұранысты SQL-сұраныс үлгісі бойынша сақтауға болады. 
‡лгі  бойынша  сұраныста  жұмыстың  көп  бөлігі  визуалды  құрастырғыш 
терезесінде  орындалады,  мұнда  таблицаның  әр  алаңы  үшін  таңдау  және 
сұрыптау  шарттары  қойылады.  Ол  үшін  таблица  атының  алаңына 
(жалаушаның  сол  жағына)  тышқанның  оң  кнопкасын  басу  арқылы  пайда 
болған контекстік менюден сұраныс түрлері түрлері таңдалады: 
 
Бос жол-таблица жазбаларын таңдау және өзгерту; 
 
INSERT-таблица жазбаларын өзгерту; 
 
DELETE-таблицадан жазбаларды өзгерту; 
 
SET-таблицадағы жазбаларды салыстыру; 
Сұранысты орындау үшін Query/Run Query командасын орындау қажет. 

 
Ф ҚазҰПУ 0703-10-09 Пәннің оқу-әдістемелік кешені. Екінші басылым 
 
 
54
Визуалды  сұранысқа  сай  сұраныс  текстін  алу  үшін,  Query/Show  SQL 
командасын  орындау,  немесе  инструменттер  панеліндегі  SQL  -деген  жазуы 
бар  кнопканы  басу  қажет.  Сұраныс  конструкциясында  қате  болмаған 
жағдайда  автоматты  түрде  SQL  Edіtor  терезесі    ашылады.  Ал  қате  болған 
жағдайда  SQL-сұраныс    редакторының  терезесі  ашылмайды,  оның  орнына 
қате жайында хабарлама беріледі.  
 
Сұранысты  дискте  сақтауға  (Save),  немесе  басқа  атпен  сақтауға  (Save 
as)  болады.  Сонымен  қатар,  алдында  сақталған  сұранысты  ашуға  болады. 
(Open). 
 
Delphi ортасында мәліметтер қорымен жұмыс істеу. 
 
Мәліметтер  қоры  бір  каталогта  орналасатын  бірнеше  кестеден  тұрады. 
Каталог  жаңа  мәліметтер  қоры  үшін  әдеттегі  жағдайдағыдай  құрылады, 
мысалы  Проводниктің  көмегімен  құруға  болады.  Кестені  Delphi  құрамына 
кіретін Borland Database Desktop  утилитін қолданып немесе мәліметтер қоры 
серверіне SQL-сұранысты қолдану арқылы құруға болады. BDE  кітапханасы 
мәліметтер қоры файлына кіру үшін, файл орналасқан каталогты емес, оның 
псевдонимін  пайдаланады,  онда  жаңа  мәліметтер  қорының  кестесін  құрудан 
бұрын, осы мәліметтер қоры үшін псевдоним құру қажет. 
Сонымен,  мәліметтер  қорын  құру  процесін  келесі  қадамдардың  тізбегі 
түрінде  көрсетуге болады: 
▪ Каталог құру; 
▪ Псевдоним құру; 
▪ Кесте құру. 
Каталог  құру.  «Телефон  кітапшасы»  мәліметтер  қоры  мысалы 
негізінде  \Проекты  каталогында  Телефон  каталогын  және  оның  ішінде  Data 
ішкі каталогын құру қажет. 
Псевдоним құру 
Мәліметтер  қоры  псевдонимі  Delphi-ге  кіретін  BDE  Administrator 
утилиті  көмегімен  құрылады,  ол  Windows-тан  Проводник-Borland  Delphi  7 
мәзірінен BDE Administrator командасын таңдап жіберу арқылы орындалады. 
BDE Administrator жүктелгеннен кейінгі сұхбат терезесінің түрі суретте 
көрсетілген (2.6-сурет). 
 
Databases  қосымшасында,  терезенің  сол  жақ  бөлігінде  компьютерде 
тіркелген,  псевдонимдер  көрсетілген.  Жаңа  псевдоним  құру  үшін,  Object 
мәзірінен New командасын таңдау керек. Сосын ашылған New Database Alias 
(мәліметтер  қорының  жаңа  псевдонимі)  сұхбат  терезеде  Database  Driver 
Name тізімінен құрылатын мәліметтер қорының типін таңдау қажет. 
Псевдоним  құру  барысында  қалыпты  жағдайда,  Paradox  форматында 
кестеге  кіруге  мүмкіндік  беретін  STANDART  драйвері  ұсынылады  (2.7-
сурет). 
 

 
Ф ҚазҰПУ 0703-10-09 Пәннің оқу-әдістемелік кешені. Екінші басылым 
 
 
55
Драйверді  таңдап  болған  соң,  ОК  түймесін  басу  керек,  сонда 
псевдоним тізіміне жаңа элемент қосылады (2.8-сурет).  
 
Бұдан  соң  администратордың  көмегімен  автоматты  түрде  құрылған 
псевдонимнің  атын  және  псевдоним  құрылатын  мәліметтер  қоры  файлының 
жолын көрсету керек. Псевдоним атын Windows тәсілімен өзгертуге болады: 
псевдоним атына тышқанның оң түймесін басу, шыққан контекстік мәзірден 
Rename командасын таңдау және ашылған сұхбат терезеде жаңа атты енгізу.  
Мәліметтер  қоры  файлы  жолын  Definition  қосымшасының  Path 
алаңында  пернетақтадан  немесе  Path  алаңының  соңында  орналасқан  үш 
нүктелі  түймеге  шерту  арқылы  ашылатын  Select  Directory  Path  (Каталогты 
таңдау)  стандартты  сұхбат  терезесін  пайдаланып  көрсетуге  болады  (2.9-
сурет).  «Телефон  кітапшасы»  мәліметтер  қорын  үшін  Telefon  псевдонимін 
құрғаннан  кейінгі  BDE  Administrator  терезесінің  түрі,  мысал  ретінде  келесі 
суретте келтірілген (2.9-сурет). 
 
Құрылған  псевдоним  конфигурация  файлында  (Idapi.cfg)  тіркелген 
болу  үшін,  Object  мәзірінен  Apply  командасын  таңдау  керек.  Ашылған 
Confirm  сұхбат  терезесінде  конфигурация  файлындағы  өзгерісті  сақтау 
керектігін растау қажет. 
Кесте құру 
Delphi  құрамына  кіретін  Database  Desktop  утилитінің  көмегімен  кесте 
құрылады.  Database  Desktop  утилитасы  мәліметтер  қорымен  жұмыс  істеуде 
қажетті  барлық  әрекеттерді  орындауды  жүзеге  асырады.  Ол  әртүрлі 
форматтағы  мәліметтер  қоры  кестелерін  құруды  (Paradox,  dBASE,  Microsoft 
Access),  қарап  шығуды  және  өңдеуді  қамтамасыз  етеді.  Сонымен  қатар, 
утилита  сұраныс  құру  жолымен  ақпараттарды  таңдауды  орнындауға  да 
көмектеседі.  
Жаңа  кесте  құру  үшін,  Tools  мәзірінен  Database  Desktop  командасын 
таңдап,  Database  Desktop  жүктеу.  Database  Desktop  утилитасының  шыққан 
терезесінен  File  мәзірінен  New  командасын  таңдау  керек  және  шыққан 
тізімнен Table-құрылатын файлдың типін таңдау (2.10-сурет). 
 
Сосын Create Table ашылған сұхбат терезесінде құратын кестенің типін 
таңдау (мәні келісім бойынша Paradox 7 типі болып табылады) (2.11-сурет). 
 
Нәтижесінде  кестенің  жазбаларының  құрылымын  анықтайтын,  Create 
Paradox 7 Table (2.12-сурет) сұхбат терезесі ашылады. 
 
Кестенің  әрбір  өрісі  үшін,  өріс  атын,  типін  және  керек  жағдайда  өріс 
мөлшерін  енгізу  қажет.  Field  Name  бағанына  енгізілетін,  өріс  аты  ретінде 
ұзындығы  25  символдан  аспайтын  латын  әріптері  мен  цифрлар  тізбегі 
пайдаланылады.