57
алдында сөйлеуге, өз пікірін дəлелдеуге, білім, білік, дағдысын түрлі жағдаяттарда дұрыс
қолдануға жəне т.б. дағдыланады. Диалогтік сөйлеуде білім алушы баяншының
ақпаратының мазмұнын түсіну, өткен тақырыптар бойынша пікір алысу, сөйлеушінің
репликасына жауап қайтару, диалогті аяқтай білу, өзінің ойын айта білу жəне т.б. осы
тəрізді бірлескен əрекеттерді, жұмыстарды атқарады.
Грамматиканы қатысымдық тұрғыдан оқыту əдістемесі
Өзге тілді мектепте қазақ əліпбиін оқытудың мақсаты мен міндеттері. Қазақ тілін
үйретуде тілдің дыбыстық ерекшеліктерін меңгерудің маңызы. Қазақ тіліне тəн
фонетикалық заңдылықтар. Фонетиканы сөйлесім əрекетімен бірлікте меңгерту.
Фонетикалық талдау. Фонетикалық жаттығу жəне оның түрлері. Фонетиканы оқытумен
байланысты орфоэпиялық жəне орфографиялық дағдылардың қалыптастырылуы.
Фонетикалық диктанттар.
Қазақ тілінің лексикасын қатысымдық тұрғыдан оқытудың мақсаты мен міндеттері.
Лексикалық минимумдар. Оларды іріктеудің ұстанымдары. Лексикалық бірліктер жəне
оларды меңгертудің əдіс-тəсілдер жүйесі. Өзге тілді оқушы тілінде кездесетін лексикалық
қателер жəне оларды болдырмау жолдары. Сөздік түрлері (аударма, түсіндірме, суретті).
Лексиканы оқытуда көрнекілік пен сөздіктерді қолдану жолдары.
Өзге тілді мектептерде грамматиканы қатысымдық тұрғыдан оқытудың мақсаты
мен міндеттері. Тiлдi меңгертудегі грамматиканың орны. Гармматикалық минимум.
Грамматикалық минимумды анықтаудың ұстанымдары. Грамматиканы толыққанды
тiлдесiмге жетудің жолы ретінде меңгерту. Қазақ тілін қарым-қатынас құралы ретінде
функционалдық тұрғыдан оқытуда грамматика сөйлеуді үйретуге қызмет етеді жəне
қолданбалы мəнге ие болады. Грамматикалық дағды, оның түрлері жəне дағдының
қалыптасуы. Дағдыны қалыптастыруда жүргізілетін жаттығу түрлері. Грамматиканы
сөйлесім əрекетімен байланыста меңгерту.
Эмпирикалық жəне теориялық грамматикалық талдау əдістерін оқушыларға
меңгерту əдістемесі. Талдаудың түрлері. Грамматикалық терминдер.
Оқушылардың əр түрлі іскерлік дағдыларын қалыптастыруда, грамматикалық
қателерді болдырмау үшін алдын ала жұмыс жүргізуде, тілін байытуда грамматиканы
оқып-үйренудің аса зор рөл атқаратындығы.
Грамматиканы меңгертуде көрнекілік (сурет, сызбалар, таблица, тілдік ойындар,
сөйлесім үлгілері) пен қосымша оқу құралдарын пайдалану əдістемесі.
Қазақ тілінен меңгерген білімді
бағалау жүйесі мен өлшемдері (индикаторлар)
Білім беру жүйесіндегі индикатор – білім алушының білім, білік, дағдыларын
бағалау өлшемдері.
Қазақстан Республикасының қазақ тілді емес жалпы білім беретін ұйымдарында
«Қазақ тілі» пəнін деңгейлік оқыту нəтижесін бағалау индикаторы – тіл үйренушінің
тілді меңгеру деңгейін бақылау мен бағалаудың өлшемдері.
Білім алушылардың сөйлеу əрекеті дағдыларын бағалаудың сапалық
көрсеткіштері.
Практикалық сабақтар
Қазақ тілін деңгейлік оқыту əдістемесі: əдіснамалық негіздері
Өзге тілді мектептердегі қазақ тілін оқыту əдістемесінің міндеттерін анықтау.
Қазақ тілін оқыту əдістемесі ғылымының зерттеу нысаны мен пəнін айқындау.
Қазақ тілін оқыту əдістемесінің ғылыми-теориялық жүйесі жəне оны меңгерту
жолдарын саралау.
58
Қазақ тілін оқыту əдістемесінің негізін қалаған ғалымдар – Ы.Алтынсарин,
А.Байтұрсынұлы, Т.Шонанұлы, Қ.Жұбанов, С.Аманжолов, Қ.Басымов, Ғ.Бегалиев,
Ш.Х.Сарыбаев,
Ы.Маманов
жəне
т.б.
еңбектерін
талдау.
Ж.Адамбаева,
Б.Құлмағамбетованың орыс мектебіндегі қазақ тілін оқытуға арналған еңбектерін талдау.
Өзге тілді мектептерде қазақ тілін оқытуға байланысты зерттелген еңбектерді талдау.
Еңбектерге библиографиялық көрсеткіштер жасау.
Өзге тілді мектептерде қазақ тілі пəнінің мемлекеттік тіл ретінде оқытылу
ерекшелігі мен заңдылықтарын жүйелеу. Қазақ тілі пəнінің білімдік, тəрбиелік,
дамытушылық мақсаттарын белгілеу.
Дəстүрлі жəне инновациялық əдістерді қолдану жолдарын меңгеру.
Қазақ тілі пəнінің басқа пəндермен байланысын анықтау.
Лингводидактиканың дамуындағы психологиялық тұжырымдарды нақтылау. Тіл
үйретудегі мотивтердің (əлеуметтік жəне танымдық) маңызын дəйектеу.
Өзге тілді мектептерде қазақ тілін меңгертуде басшылыққа алынатын
жалпыдидактикалық жəне арнайы бағыттарды жүйелеу.
Қазақ тілінде оқытпайтын мектептердегі қазақ тілін оқыту əдістемесінің
лингвистикалық, лингвомəдениеттанымдық, психологиялық, педагогикалық, əлеуметтік,
когнитивтік негіздерін пайымдау.
Қазақ тілінде оқытпайтын мектептерде қазақ тілін үйрету барысында
лингвомəденитанымдық аспектілерді ажырату.
Қазақ тілін деңгейлік оқытудың жаңа тенденциялары, парадигмалары,
қағидалары мен бағыттары
Қазақ тілін деңгейлік оқытудың жаңа тенденциялары, парадигмалары, қағидалары
мен бағыттары Қазақстан Республикасында мемлекеттік тілді заманауи талаптарға сай
оқыту жолдарын əлемдік тəжірибедегі екінші тілді оқыту əдістемесінің басым
бағыттарымен сəйкестендіру.
Тілдік
қатынас,
қатысымдық-танымдық, сөз мəдениеті, функционалдық
сауаттылықты қалыптастыру теорияларының тіл үйренушілердің қазақ тілін өз
мүддесіне сай, қатысым мақсатына орай қолдануға төселдіруде маңызын анықтау.
Тілді оқытудың антропоөзектік, интеграциялық білім беру, танымдық білім
беру, аксиологиялық, білім беруді ізгілендіру парадигмаларының тілді меңгертудегі рөлін
ашу.
Білімнің үздіксіздігі, мəдениет, ойлау, тіл бірлігін жүзеге асыру, білімнің
мотивациялық сипатын арттыру, өмірлік дағдыларды жетілдіру, құзіреттілік
қалыптастыра оқыту, табиғилық, білім алушыны тұлға деп тану, тілдің əлеуметтік
мəнін арттыру, білім беруді демократияландыру қағидаларын тілдік білімді меңгерту
үдерісіндегі мəнін таныту.
Қазақ тілін деңгейлік оқытуға негіз болатын
базалық-нормативтік құжаттар
Қазақ тілін деңгейлік оқытудың «Балабақша – мектеп – колледж – жоғары оқу
орны» жүйесіндегі мемлекеттік тілді деңгейлік үздіксіз оқыту тұжырымдамасы,
стандарты мен қазақ тілінің деңгейлік оқу бағдарламалары талданады.
Қазақ тілді емес жалпы білім беретін ұйымдарында «Қазақ тілі» пəнін деңгейлік
оқыту нəтижесін бағалау индикаторындағы тіл үйренушінің тілді меңгеру деңгейін
бақылау мен бағалаудың өлшемдері таныстырылады.
Қазақ тілін қатысымдық тұрғыдан меңгертудің
оқу-əдістемелік кешені
