ПОӘК 042-18-12.1.47/03-2013
Баспа № 1 18.09.2013ж.
57 беттің 7-сі
2. форманың дизайнері терезесі (атауында Form 1);
3. объектілер инспекторы терезесі (атауында Object Inspector);
4. программа кодының терезесі (Unit 1.Pas).
Жоба – тұтастай қосымшамен байланысқан бастапқы программалар мен
файлдардың жиынтығы.
Форма – үстіне басқа объектілер орналасатын объект. Кез келген жобамен келесі
файлдар байланысты:
1. жобаның негізгі файлы – кеңейтілімі .dpr. Үнсіз келісім бойынша оның атауы
Project 1.dpr. Оның текстін көру үшін View/Project Source командасын орындау қажет.
2. dfm кеңейтілімді файлдар – форманың сыртқы түрі жайлы ақпаратты сақтайды.
Бұл файлдар бірнешеу болуы мүмкін. Үнсіз келісім бойынша
Unit 1.dfm
Unit 2.dfm
3. Pas кеңейтілімді файлдар – объектті Pascal тіліндегі программалар. Олар
программа кодының терезесіндегі мәтіннен тұрады.
Бақылау сұрақтары
1. ОБП дегеніміз не?
2. Мына түсініктерді түсіндіріңіз: объект, объект қасиеті, объекттер иерархиясы,
әдістер, кластар, инкапсуляция, полиморфизм, орын басу.
3. Визуалды программалау дегеніміз не?
4. RAD технологиясы нені білдіреді?
5. Borland Delphi жүйесін қалай жүктеу керек? Қандай файл жүктемелі болып
табылады?
6. Borland Delphi жүйесінің құрамына не кіреді?
Әдебиеттер: (3) 605-608 б., (1) 230-244 б., (1) 10-21 б.
2 апта
3 тақырып. Программа құрылымы
Дәріс жоспары:
1. Жоба.
2. Жобамен байланысқан файлдар.
3. Жоба файлының құрылымы.
4. PAS-файл құрылымы.
5. Негізгі жобалық операциялар.
6. Жобаны құру, сақтау және ашу.
7. Программа компиляциясы және отладка.
Дәрістің қысқаша мазмұны:
DELPHI-дің кез келген программасы проекттің файлына және бір немесе бірнеше
модульдерден тұрады.
Проекттің құрылымы: проекттің файлы – Object Pascal-да жазылған программа
болып табылады және компиляторда өңдеу үшін арналған. Бұл программа автоматты
ПОӘК 042-18-12.1.47/03-2013
Баспа № 1 18.09.2013ж.
57 беттің 8-сі
түрде құрылады және бірнеше жолдардан тұрады.
Program Project1;
Uses
Forms
Unit1 in ‘Unit1.Pas’; {Form1}
{$R *.Res}
begin
Application.Initialize;
Application.CreateForm (TForm1:Form1);
Application.Run;
End.
Мұндағы:
TАpplication класы – орындалып отырған қосымщаларды басқаруды жүзеге
асырады. Ол Палитра компонентінде жоқ, бірақ визуальды ортада оның құрамына ену
мүмкіндігі бар.
Application айнымалысы – ауқымды айнымалы, DELPHI ортасында жазылған кез
келген программаларға мүмкіндігі бар.
Application келесі әдістерді шақыруға қолданылады:
Initialize әдісі – инициализация қосымшасы үшін қолданылады.
CreateForm әдісі – қосымшада форма құру үшін қолданылады.
Run әдісі – қосымшаны іске қосуды жүзеге асырады.
{$R *.Res} – оған сәйкес құрылған форманың модулін байланыстыру үшін
қолданылады.
Проект файлынан айырмашылығы модульдің текстін өзгертуге болады. Бірақ
DELPHI–де автоматты түрде құрылған жолдарды өзгертуге болмайды және өшіруге
болмайды. Кез келген модульдің құрылымы келесідей болады:
Unit <аты>;
Interface
<интерфейс (сыртқы түрі) бөлімі>
implementation
<орындалу бөлімі>
initialization
<инициализациялау бөлімі>
finalization
<аяқталу бөлімі>
Мұндағы:
Interface (интерфейс) – басқа программа бөлімдеріне: басқа модульдерге және
негізгі бөлімге мүмкіндігі бар ақпараттарды суреттейді. Интерфейстік бөлім әрқашанда
бірінші болады және Interface сөзінен басталады.
Implementation – тарату бөлімі Implementation сөзінен басталады.
Initialization – тек бір рет және программа жұмысының басында орындалатын іс-
әрекет. Егер программада модульдер бірнешеу болса, онда модульде олардың суреттелуі
ПОӘК 042-18-12.1.47/03-2013
Баспа № 1 18.09.2013ж.
57 беттің 9-сі
реттеуге сәйкес инициализация бөлімі орындалады.
Finalization – тек бір рет және программа жұмысының соңында орындалатын іс-
әрекет. Модуль соңында әрқашанда end сөзі және нүкте қойылады.
Модульдің кез келген бөлігі бос болуы мүмкін. Модульдің атауы модульдің
бастапқы мәтіні орналасқан файл атымен сәйкес келуі қажет. Модульдің атауы оны басқа
модульдармен және негізгі программамен байланыстыру үшін арналған.
Вопросы для самоконтроля
1. Жоба дегеніміз не?
2. Жобамен қандай файлдар байланысқан және олар қандай ақпараттан тұрады?
3. Жоба файлының құрылымы қандай?
4. PAS-файл құрылымы қандай?
5. Қандай негізгі жобалық операциялар жобамен орындалады?
6. Программа компиляциясы мен отладкасын қалай орындау керек?
Әдебиеттер: (1) 58-65 б.
3 апта
4 тақырып. Форма. Компоненттермен танысу.
Дәріс жоспары
1. Форма.
2. Компоненттермен танысу.
3. Қасиеттері.
4. Оқиғалар.
5. Әдістер.
6. Оқиғаны өңдеуіш.
Дәрістің қысқаша мазмұны
1. Форма
Форма – бұл қосымша интерфейсін құру үшін басқа компоненттер
орналастырылатын объект.
Форма терезесі Windows-қосымша терезесі жобасынан тұрады.
Форманың кейбір қасиеттері
1. BorderIcons – терезе өлшемін басқару кнопкасының және тақырып жолында
жүйелік меню кнопкасының бар болуын анықтайды
Бұл қасиет келесідей бапталады:
biSystemMenu – жүйлік менюді шақыру кнопкасы.
biMinimize – Свернуть кнопкасы.
biMaximize –Развернуть кнопкасы.
biHelp – анықтаманы шақыру кнопкасы.
2. BorderStyle – терезе рамкасының стилін анықтайды.
Мынандай мәндерге ие болуы мүмкін:
bsNone – терезеде рамка мен тақырып жолы жоқ, орын ауыстыра және өзінің
өлшемдерін өзгерте алмайды.
bsSingle – терезеде 1 пиксель қалыңдықты рамка бар, өздігінше терезе өлшемін
өзгертуге болмайды.
