9
• мүмкіндіктері шектеулі балаларды біріктіріп оқытудың модульдік
бағдарламалары;
• мүмкіндіктері шектеулі балаларды жалпы білім беретін ортада біріктіріп
оқыту ережесі әзірленеді, түрлі кемістігі бар балалар үшін бірігу нысандары
анықталады;
• мүгедек балаларға қашықтықтан білім беруді ұйымдастыру қағидалары
әзірленеді;
• 2020 жылға қарай білім беру ұйымдарында мүгедек балалар үшін
көтергіш жабдықтар, пандустар, санитарлық бөлмелерде арнайы құралдар
орнату, тұтқалармен, арнайы парталармен, үстелдермен және басқа да арнайы
компенсаторлық құралдармен жарақтандыру арқылы «кедергісіз аймақтар»
құрылады;
• мүмкіндіктері шектеулі балаларды оқытуға және тәрбиелеуге тең қол
жеткізу үшін жағдайлар жасалды (педагог-дефектологтардың, балаларды
психологиялық-педагогикалық сүйемелдеудің, арнайы жеке техникалық және
компенсаторлық құралдардың болуы);
• үйде білім алатын мүгедек балалар жеке мүмкіндіктері мен қажеттіліктері
ескеріле отырып, компьютерлік техникамен және компьютерлік қамтамасыз ету
жинақтарымен қамтамасыз етіледі.
Осылайша, Қазақстан Республикасында 2020 жылға қарай инклюзивті
білім жүйесі енгізеледі; инклюзивті білім үшін жағдай жасайтын мектептердің
үлесі мектептердің жалпы санынан 70%-ға ұлғаяды; мүгедек балалар үшін
«кедергісіз қол жеткізуді» жасайтын мектептердің үлесі мектептердің жалпы
санынан – 20%; инклюзивті біліммен қамтылған балалардың үлесі даму
мүмкіндігі шектеулі балалардың жалпы санынан 50% құрайтын болады.
Бүгінгі таңда елімізде 18 жасқа дейінгі мүмкіндігі шектеулі балалар саны
138,5 мыңды құрайды. Ол жалпы бала санының 2,8% құрайды. Оның ішінде
44 мың 773 мектепке дейінгі мүмкіндігі шектеулі балалар.
Инклюзивті білім беруді даму мүмкіндіктері шектеулі балалардың білім
алу жүйесін жетілдірудің басты бағыттарының бірі ретінде қарастырған жөн.
Бала және оның ата-анасының тұрғылықты жеріне сәйкес жалпы типтегі
мекемелерде мұндай балаларға білім беруді ұйымдастыру оларды ұзақ мерзімге
мектеп-интернатқа жіберуден сақтап, отбасында тәрбиеленіп тұруы үшін
жағдай жасайды, қалыпты деңгейдегі дамыған құрдастарымен күнделікті
қарым-қатынас жасауды қамтамасыз етеді, әлеуметтік бейімделуі және қоғамға
кіріктіруге қатысты мәселелерді тиімді шешуге мүмкіндік береді.
Қазақстанда мүмкіншілігі шектелген балалардың туғанынан бастап
әлеуметтік және медициналық-педагогикалық коррекциялық амалдары,
психологиялық-медициналық-педагогикалық тексерілуді және білім алуды
ақысыз пайдалану құқығы еліміздің бас Конституциясында «Білім туралы»,
«Мүмкіншілігі шектелген балаларды әлеуметтік және медицина-педагогикалық
тұрғыдан қолдау туралы», «Қазақстан Республикасында мүгедектерді қорғау
туралы», «Арнайы әлеуметтік қызмет туралы» заңдарда бекітілген.
10
2020 жылға дейін білім беруді дамытудың мемлекеттік бағдарламасы
аясында қоғамдық орындарға кедергісіз енуді қамтамасыз ететін материалдық-
техникалық жағдайлар жасалып, дене және психикалық дамуында
ауытқушылығы бар балаларға жалпы білім беру мекемелерде «кедергісіз
аумақтар» (пандус, арнайы лифт, арнайы жабдықталған оқитын орындар,
арнайы оқу, оңалту, медициналық құрал-жабдықтар және т.б. қосқанда)
жасалынуда.
Қазіргі таңда түзете білім беру ұйымдарының желісін сақтап, жетілдіру
және инклюзивті білім беру жүйесін қатар дамыту ең тиімді қадам
болып табылады. Мұндай жағдайда түзету ұйымдары жалпы білім беру
мекемелерінде
қызмет
жасайтын
педагогтарға
әдістемелік
көмек
көрсетуді қамтамасыз ететін оқy-әдістемелік орталық, білім алып
отырған
тұлғалар
және
олардың
ата-аналарына
кеңес
беру
жәнe психологиялық-педагогикалық түзете көмек көрсету қызметін атқарады.
Мектеп жасына дейінгі балаларға қажетті психологиялық-медициналық-
педагогикалық көмек уақытылы көрсетілген жағдайда баланың дамуындағы
негізгі кемшіліктерді оқытудың бастапқы кезеңіне түзету, жалпы білім беру
мекемелерінде оқытуға дайындауды қамтамасыз етеді.
Мүмкіндігі шектеулі балаларды оқытуды ұйымдастыру мақсатында
баланың психофизиологиялық және танымдық мүмкіндіктерінің деңгейін
ескеретін, оқытудың нұсқауларын қарастыратын білім берудің арнайы типтік
оқу бағдарламалары құрастырылып, бекітілген. Сонымен қатар мүмкіндігі
шектеулі балаларды кіріктіре (инклюзивті) оқытуды ұйымдастыру бойынша
ұсыныстар мен нұсқаулар дайындалды.
Жалпы білім беру мекемелерінде мүмкіндіктері шектеулі балаларды оқыту
мен тәрбиелеуді табысты ұйымдастырудың жағдайы ретінде баланы білім беру
мекемелеріне толыққанды кіріктіруді қамтамасыз ететін бейімделу ортасын
құру болып табылады.
Инклюзивті білім беру жүйесі кездесіп отырған күрделі мәселе − бұл
қоғам тарапынан туып отырған теріс көзқарас проблемасын жою. Ақпараттың
аздығы, қорқыныш, бала құқын аяқасты ету осының бәрі даму мүмкіндігі
шектеулі балаларға теріс көзқарасты дамытады. Бір жағынан, арнайы оқыту
әдістемесінің жоқтығы инклюзивті білім беру үшін елеулі қиындықтар
туғызады. Тәрбиешілер мен мұғалімдер дамуында ауытқулары бар балалармен
жұмыста өздерінің кәсіби дайындығы деңгейіне көңілі толмайтындығын атап
көрсетеді. Мысалы, педагогтар (тәрбиешілер), оның ішінде дефектологтар
баланың оқуы мен даму үдерісіне теріс ықпал ететін барлық жағдайлар мен
факторларды білмеуі мүмкін. Алайда, педагогтар бала бойындағы ауытқуларды
дер кезінде анықтап, нақты іс-қимылға дайын болуы тиіс.
Осы аталған міндеттер шешімін табу үшін, сөз жоқ білікті маман қажет,
сол себепті осы бағытта болашақ мамандарға тиісті білім, іскерлік, дағды
қалыптастыру керек.
