13
ең сұлу қысқасы жұрттың бәрінен артық қасиетті жан. Оған ешкім жетпейді.
Онымен ешкім тең келмейді. Бірақ дүниедегі ең тамаша асыл жан менің анам деп
түсіну – басқа аналарды жек көру, немесе кемсіту болып табылмайды. Мен
барлық аналарды құрметтеймін, алайда, өз анама өмір бойы қызмет етемін».
Балалардың патриоттық қасиеттерін қалыптастырудың қайнар көзі – қазақ
елінің тарихы, әдет-ғұрпы, салт-дәстүрі, табиғат ерекшеліктері мен табиғат
ресурстары туралы түсініктері, ел экономикасының даму заңдылықтарымен
қазіргі жаһандану кезеңіндегі даму деңгейі, мемлекеттік рәміздер сияқты
ерекшеліктеріміздің психологиялық-педагогикалық мәнін зерттеп, өзіндік
қайталанбас белгілерінің негізінде патриоттық қасиеттерін қалыптастыру бүгінгі
күннің талабы болып отыр. Осы қасиеттерді қалыптастыруда төмендегідей
қоғамдық талаптар ескеріледі:
1. Әлемнің жаһандану жағдайында қоғамның қазіргі даму кезеңінде болып
жатқан саяси-экономикалық, мәдени-әлеуметтік және т.б. өзгерістердің, ұрпақ
тәрбиесіндегі бетбұрыстардың білім және тәрбие беру жүйесінің ісін жаңа
сатыға көтеру қажеттілігіне көңіл бөлуді талап етіп отыр.
2. Балалардың патриоттық қасиеттерін қалыптастыруда тәрбие құралы
ретінде жан-жақты дамыған патриот тұлға ретінде тәрбиелеп, қалыптастыруды
жүзеге асыруды, олардың бірегей ұлттық дәстүрлерге, ұлттық идеяға,
көзқарасын, халқының тарихын, ділін, ұлттық қасиеттерін, ұлттық
экономиканың дамуы, қалыптасуы мен оның халыққа қызмет етуін, еліміздің
рәміздерін біліп, ұлттық патриоттық мақтаныш сезімін оятудың қажеттілігін
талап етеді.
3. Қазақстан жағдайындағы жаңа өмірге көзқарас тудыруда, ұлттық
құндылықтарды айқындап көрсетумен қатар, ұлттық патриоттық қасиеттерді
қалыптастыруда рухани мәдениетті дамытудың қозғаушы күштерін дәлелдеп,
оның тәрбиелік қолданбалы тәсілдерін меңгертуде маңызды фактор болуын
ескереді.
4. Өркениетті қоғамға сай білімді, іскер, шығармашыл, құзіреттілігі мол өз
еркімен жауапты шешім қабылдай алатын, оның салдарын болжай білетін,
ынтымақтастыққа икемді, жан-жақты белсенді, елінің тәуелсіздігі мен
егемендігін сақтауға, салт-дәстүрлеріне, әдет-ғұрпына, рәміздеріне үлкен
құрметпен, жауапкершілікпен қарайтын жеке тұлғаны тәрбиелеуді талап етеді.
Балалардың патриоттық қасиеттерін қалыптастыруда жоғарыда аталған
қоғам талаптарын ескере отырып, қалыптастырудың үш компонентін бөліп
алынды: эмоционалды-мотивациялық, мазмұндық, іс-әрекеттік. Сонымен қатар,
осы компоненттерді анықтаудың өлшемдерін, көрсеткіштері мен деңгейлері
анықтады (3-кесте).
3-кесте – Балалардың патриоттық қасиеттерін қалыптастыру компонеттері,
өлшемдері, көрсеткіштері.
14
Компоненттері
Өлшемдері
Көрсеткіштері
Эмоционалдық-
мотивациялық
- патриоттық қасиеттерді
қалыптастыруға
бағытталған
балалардың
жағымды
эмоционалдық
көзқарасы;
- өз Отаны Қазақстан
Республикасына
саналы
патриоттық
сүйіспеншіліктің болуы.
-
патриоттық
қасиеттерді
қалыптастыру құралы ретінде сезінуі;
- патриоттық сипаттағы эмоционалдық
сезіммен қажетсінуі;
-
патриоттық
мазмұндағы
қызығушылығы мен аялы көзқарасы;
-
Қазақстан
Республикасының
экономикалық өркендеуі, оны әлемнің
дамыған елдері қатарынан орын алуы
міндеттеріне қызмет етуді қалау және
оған ұмтылу;
-
Қазақстанның
экономикалық,
әлеуметтік,
экологиялық,
мәдени,
геосаяси
жетістіктеріне
ұлттық
мақтаныш сезімнің болуы;
-
Қазақстанды
мекендейтін
халықтардың еркін дамуына, тіліне,
дініне, мәдениетіне, әдеп-ғұрпы мен
салт-дәстүріне
қызығушылықтың
болуы;
- еліміздің рәміздеріне құрметпен
қарау қатынастың болуы.
Мазмұндық
- патриоттық қасиеттерді
қалыптастырудағы
мазмұндылығы
және
толықтылығы;
- патриоттық қасиеттерді
қалыптастырушы
мәні,
маңызы туралы блімдердің
болуы.
-
патриоттық
қасиеттерді
қалыптастырудағы мүмкіндіктерін білуі
және түсінуі;
-
патриоттық
қасиеттерді
қалыптастыруға бағытталған үдерістер;
-
патриоттық
қасиеттерді
қалыптастырушы мәліметтердің өзіндік
ерекшеліктерін көре білуі.
Іс-әрекеттік
-
өзінің
білімін
практикалық
іс-әрекетте
пайдалана
білуі
және
пайдалануға талпынысы;
-
қоғамдық
саяси-іс-
әрекетті тиімді жүзеге
асыруда
патриоттық
қасиеттерді
қалыптастырудағы
мазмұнын пайдалана білуі.
-
патриоттық
қасиеттерді
қалыптастыруға
бағытталған
мазмұнына талдау бере білуі - өзінің
патриоттық көзқарасын көрсете білуі;
- патриоттық қасиеттерді тұлғалық
құндылық ретінде қабылдайды, мінез-
құлық пен іс-әрекетте оларды қарым-
қатынасты
үнемі
пайдалануға
ұмтылады.
Балаларды патриоттық рухта тәрбиелеу тек қоғам мен мемлекеттің
сұраныстарына ғана емес, әрбір баланың дара тұлғалық дамуына бағытталған
педагогика ғылымының қазіргі бағыттарына да сәйкес келуі қажет. Өйткені
отанға сүйіспеншілік адамның өзін тұлға ретінде сезінуіне, өз елін мақтан
тұтуына, өзін онымен байланысты сезінуіне мүмкіндік береді, рухани және
адамгершілік құндылықтарының артуына септігін тигізеді.
Қоғамның әлеуметтік даму жағдайына байланысты қоғамда патриоттық
құндылықты қалыптастыру факторлары:
