Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі «мектепке дейінгі балалық шақ» республикалық орталығЫ

25 

 

Қазақ деген затым бар.  

«Еркек тоқты құрбандық»  

Атам десең атыңдар!  

Қарақат:  

Ләззатқа арнау  

Еліңнің сен намысы үшін  

Құрбан еттің жаныңды  

Мазақ етіп қорлай алмас  

Ешкім сенің арыңды.  

Абдуллах:  

Тәуелсіз ел азаттығың құтты болсын!  

Ынтымақ пен, бірлігің мықты болсын.  

Өрлесін ұлылық пен қазақтығың,  

Басыңнан арылмасын шуақты күн.  

 

Көрініс:  

Алаң. Құлпытас жаны. М. Шаханов және қыз бен жігіт, ана, оқушы.  

Жігіт: Алматыға жолым түсіп келе қалсам мен міндетті түрде Республика 

алаңына  соғамын.  Есіме  марғау  дүниені  дүр  сілкіндірген  қасіретті  де  қасиетті 

Желтоқсан  оқиғасы  түседі.  Себебі,  алаңға  егемендік  үшін  құрбан  болған 

Қайратпен бірге мен де болған едім.  

Наргиза:  Мен  де  осы  алаңға  келсем,  барлығы  маған  не  айтасың  дегендей 

болады. Ақтық сөзің армандарың хатта қалды Көріп жүрміз қиып ап сақтағанды 

Қайрат! Қайрат! Сен мені естимісің Лагерде сен шірітпей, ақтап алдың, - дегім 

келеді  және  келген  сайын  осы  сөзді  қайталай  беремін.  Ортаға  ақырындап  ана 

шығады. Тәуелсіздік монументіне гүл шоғын қояды. Жанында немересі болады.  

Ана: Ия, айналайын, балапандарым! 

 Өсер елдің қай сәттерде бірлік болмақ қалауы 

 Лаула, лаула Желтоқсанның мұзға жаққан алауы!  

 Өздеріңдей ар-намысты жас өркені бар елдің, 

 Ешқашанда тиісті емес еңкеюге жалауы.  

Желтоқсан  құрбандарын  еске  алып  1  минуттық  үнсіздік  жарияланады. 

(Залдан көрініс қоюшылар шығып кетеді)  

1992  жылы  4–маусымда  Президент  «Қазақстан  Республикасының 

мемлекеттік Туы, Елтаңбасы, Әнұраны» туралы Заңға қол қойды. Ал, балалар, 

елтаңба туралы тақпақтарымызды айтайықшы.  

Диас: Рәмізім − елдігімнің белгісі, Білу керек бала дағы ең кіші.  

Мади: Рәміздерім − әнұран, ту, елтаңба, Рәміздерді жатқа білген жөн кісі.  

Даулетхан: Қазақстан Туы Көк аспандай көкпеңбек Қазақстан жалауы. Көк 

емес ол тектен-тек.  

Ақзере:  

Елдің ашық қабығы.  

Ақ ниеті – алтын күн,  

Асқақ арман-қыраны.  

Жалауы бұл-халқымның,  

26 

 

Мәртебесі, мақтаны.  

Аида:  Елтаңбасы  елімнің  Елтаңбасы  елімнің  Неткен  әйбәт,  әдемі! 

Тұнығындай көңілдің Нұрай: Ортада-аспан әлемі. Құт, береке, шаңырақ, Орын 

алған ол төрден. Қанатты қос арғымақ.  

Нарлен:  

Екі жақтан көмкеркен.  

Тәуелсіздік жолында  

Талай-талай тер тамған...  

Билігім өз қолымда,  

Еркіндігім-Елтаңбам.  

Назерке:  

Гимн Гимнім – жанұраным, 

Айтар әнім − сөйлер сөзім.  

Туған жерім – сағынарым, 

Мың қайталап айтам мұны.  

Айымжан:  

Тәуелсіздік – биігі бұл санамның,  

Тәуелсіздік – таза ауасы даламның,  

Тәуелсіздік – бұл арманы бабамның.  

Тәуелсіздік – бақ дәулеті баламның!  

Әбілмансұр:  

Тәуелсіздік – менің соққан жүрегім ғой,  

Тәуелсіздік – ата-баба тілегі ғой.  

Мухамедали:  

Бар Әлемді өзіне таң қалдырған,  

Тәуелсіздік – еліміздің тірегі ғой!  

Рахманғали:  

Тәуелсіздік – шырайлы лағыл таңсың,  

Жүректерге үміт боп жағылғансың  

Аяулысың білмеген алақаннан, 

Суып барып қайтадан табылғансың. 

 

 «Гулжазира Қазақстаным» әні орындалады (хор)  

 

Қорытынды:  

«Ынтымақты  елге  ырыс  енші».  Аталардан  қалған  аңыз  да  соны  меңзейді. 

Сондықтан бостандығымыз баянды болу үшін өзімізбен мидай араласып кеткен 

жүздеген ұлт өкілдерімен арамызға сызат түсірмеуіміз керек. Мыңға жөн айтып 

алқалы  топты  аузына  қаратқан  қаз  дауысты  Қазыбек  би  бабамыздың  сөзімен 

айтқанда  «Біз  мал  баққан  елміз,  ешкімге  соқтықпай  жай  жатқан  елміз».  Бір 

сөзбен  айтқанда  қалайтынымыз  бейбітшілік,  тыныштық,  бостандық,  еліміздің 

босағасын  нығайту.  Тәуелсіздік  біздің  алдымыздағы  жарқын  болашаққа  жол 

ашып берді. Біз сол жолмен алға баса береміз. Бір ата, бір ананың түлегіміз Бір 

болсын қайда жүрсек тілегіміз «Бірлік барда тірлік бар» деген бабам Бірлік деп 

27 

 

бірге  соқсын  жүрегіміз!  -  дей  отырып,  ашық  тәрбие  сабағымызды 

қорытындылаймыз! 

Мектептен  тыс  тәрбиені  кең  түрде  өрістету  үшін  педагог-ғалым  Н. 

Монаховтың  отбасының  тәрбиелік  мүмкіндігін  зерттеу  әдістемесіне  негіздей 

отбасының  тәрбиелік  мүмкіндігін  айқындаудың  диагностикалық  картасы 

жасалды.  

Ол үш бағытта жүргізіледі: 

1. Психологиялық-қатысымдық деңгейі.  

2. Адамгершілік бағыттылығы.  

3. Ата-ананың педагогикалық мәдениеті (6-кесте). 

 

Отбасының 

тәрбиелік 

мүмкіндігінің 

құрауыштары 

Тәрбиелік мүмкіндіктің даму деңгейінің сипаттамасы 

төмен (Т) 

орташа (О) 

жоғары (Ж) 

Патриоттық 

тәрбиенің 

мақсаты мен 

міндеттерін 

түсінуі 

Отбасында 

патриоттық  тәрбие 

мақсат,  міндеттері 

айқындалмаған 

Патриоттық тәрбиенің 

мақсат 

міндеттері 

қоғам талабына сәйкес 

емес 

отбасының 

мүддесінен 

келіп 

шығады 

 

Отбасы  тәрбиесінің 

мақсат  –  міндеттерін 

түсінеді. 

Педагогикалық 

және 

психологиялық 

мәдениет деңгейі 

Психологиялық-

педагогикалық 

білім 

деңгейі 

төмен. 

Педагогикалық 

оқуларға  бірнеше 

мәрте 

шақырғаннан кейін 

әрең келеді. 

Педагогикалық-

психологиялық  білім 

деңгейлері  бар,  бірақ 

әлсіз.  Педагогикалық 

оқуларға  келгенімен 

оған мән бермейді. Өз 

білімін 

көтерумен 

айналыспайды. 

Педагогикалықпсих

ологиялық  даярлық 

деңгейі қалыптасқан. 

Өз білімін көтерумен 

айналысады. 

Патриоттық 

тәрбие әдісі мен 

құралдарын 

өмірде қолдана 

білу мүмкіндігі 

Патриоттық тәрбие 

әдістері 

мен 

құралдарын 

мақсатты 

түрде 

қолдана алмайды. 

Патриоттық 

тәрбие 

әдістері 

мен 

құралдарын 

интуициясына сүйеніп 

қолданады, теориялық 

білімін 

өмірімен 

ұштастырмайды 

Отбасында 

патриоттық 

тәрбиенің 

әдістері 

мен 

құралдарын 

қолдана 

алады. 

Теориялық 

білімді 

өмірмен 

ұштастыруға 

қабілетті. 

Баланың 

патриоттық 

тәрбиесі үшін 

ата-ананың 

жауапкершілік 

деңгейі. 

Отбасындағы 

қарым-қатынас 

сипаты. 

Жауапкершілігі 

жеткіліксіз,  кейде 

мүлдем  жоқ.  Үйде 

талаптар  қоймайды, 

оқуы  мен  тәрбиесін 

қадағаламайды, 

патриоттық 

сезім 

қалыптастырмайды. 

Отбасындағы 

қарым-қатынас 

жағымсыз, 

кейде 

адамгершілікке  жат 

Жалпы 

жауапкершілікпен 

қарағысы  келеді,  бірақ 

кейбір себептерге байла-

нысты  жауапкершіліксіз 

болады. 

Патриоттық 

тәрбие беруде жекелеген 

қателіктер 

жібереді. 

Отбасында  айтарлықтай 

қарым-қатынас жоқ, кей 

кездері 

Қоғамда 

бала 

тәрбиесіне 

жауапкершілікпен 

қарайды. 

Патриоттық  тәрбие 

беруге қабілетті. 

28 

 

сипаты 

(ішетін, 

төбелесетін) 

түсініспеушіліктер 

болып тұрады. 

Ата-ана беделі 

мен өнегесінің 

болуы 

Ата-ананың 

бірі 

немесе  екеуі  де 

бала 

тұлғасына 

кері әсер етеді. 

Ата-ана 

өнегесінде 

жалған 

бедел, 

байлыққа  құмарлық, 

сараңдық  және  т.с.с 

ауытқушылықтыр 

көрініс беруі мүмкін. 

Ата-ананың 

патриоттық  тәрбие 

берудегі өнегесі бар. 

Отбасы мен 

мектептің 

патриоттық 

тәрбие берудегі 

бірлігі 

Бірлік мүлде жоқ 

Мектеппен 

бірлік 

жекелеген 

жағдайларда 

бар. 

Көбіне мектепке сенім 

білдіргенмен 

өздері 

белсеніп қатыспайды. 

Отбасымен 

талаптары үйлесімді. 

6-кесте  –  Патриоттық  тәрбие  берудегі  отбасының  тәрбиелік  мүмкіндігінің 

диагностикалық картасы (Н. Монахов әдістемесі бойынша) 

 

Сонымен,    патриоттық  тәрбие  –  мемлекеттің  өміршеңдігіне  әсер  ететін 

негізгі  рухани  ізгі  тірегі  бола  отырып,  қоғамның  дамуына,  азаматтың 

адамгершілік  қасиеттерінің  қалыптасуына  отаны  үшін  жан  қиярлықтай  іске 

баратын патриоттық  сезім қандай да болмасын ұлт пен мемлекеттің дамуы мен 

күн көруін қалыптастырып негіздейтін әлеуметтік құбылыс. 

Патриотизм – отанға деп жан қиятын, беріліп еңбек ететін барлық ұлттың 

ең  жақсы  әдет-ғұрып  өрілген.  Патриотизм  бауырмалдылықпен  тығыз 

байланыста  болып,  ұлтшылдық,  сенаратистік,  космополиттіктен  алшақ. 

Патриотизм  –  отанын  сүйетін  әр  азаматтың  өзін-өзі  осы  жолда  паш  етуі 

жөніндегі  әлеуметтік  мінез-құлқы,  Ресей  суверинитеті  мен  біртұтастығын 

сақтауы  үшін  қызмет  етуі,  елінің  ұлттық  қамсыздығын,  бір  қалыпта  дамуын 

қадағалауы,  әр  адамның,  әлеуметтік  топтардың,  қауымның  әр  саласындағы 

ортасында жүрген халықтың өз мүддесінен отанның мүддесін жоғары қоюы.  

Патриоттық  тәрбие  беру  –  жалпы  тәрбие  үрдістің  бір  тармағы  бола  тұра, 

мемлекеттік билік органдары мен қоғамдық ұйымдардың, азаматтардың отанға 

деген сүйіспеншілігін қалыптастыру. 

 

 

29 

 

ҚОРЫТЫНДЫ 

 

Ел  Президенті  Н.Ә.Назарбаевтың  «Қазақстанның  болашағы  –  қоғамның 

идеялық  бірлігінде»  атты  еңбегінде  халықтар  арасындағы  бірлікті  нығайту, 

отансүйгіштікке  тәрбиелеу,  тіл  мәдениетін  орнықтыру  мәселелеріне  тоқталып: 

«Біздің  тағы  бір  аса  маңызды  идеологиялық  міндетіміз  –  Қазақстандық 

Отансүйгіштікке  тәрбиелеу,  әрбір  азаматтың  өзін-өзі  айқын  билеуін 

қалыптастыру.  Шынайы  Отансүйгіштікті,  нағыз  азаматтықты  қалыптастыру 

жеке  бастың  өзін  саяси  тұрғыдан  айқын  сезінуін,  өз  Отанын  саналы  түрде 

таңдауын көздейді» - делінген. 

Тәрбиедегі  ең  басты  бағыт  делінген  тәлім-тәрбие  тұжырымдамасында: 

«Әрбір  адам  ең  алдымен  өз  халқының  перзенті,  өз  Отанының  азаматы  болуы 

керек  екенін,  ұлттың  болашағы  тек  өзіне  байланысты  болатынын  есте  ұстауға 

тиіс.  Оның  осындай  тұжырымға  тоқталуына  ұлттық  әдет-ғұрыптар  мен 

дәстүрлер  көптеп  көмектеседі,  солар  арқылы  ол  жалпы  азаматтық  әлемге  аяқ 

басып,  өз  халқының  мәдени  игілігін  басқа  халықтарға  жақын  да  түсінікті  ете 

алады.  Сондықтан  әрбір  ұрпақкөз  кезі  мен  өткеннің  талаптары,  объективті 

факторлары  негізінде  жас  ұрпақты  өмірге  даярлап,  оны  жинақталған  бай 

тәжірибе  арқылы  тәрбиелей  отырып,  өзінің  ата-бабаларының  рухани  мұрасын 

игере түсуі керек». 

Қай  заманда  болмасын  адамзаттың  басты  міндеттерінің  бірі  -  өсіп  келе 

жатқан жас ұрпақты ақылды да саналы, тәртіпті де еңбек сүйгіш, өз халқының 

патриоты болатын ұрпақ тәрбиелеу екені көпке мәлім. 

Әр  халық  ұрпағының  қайырымды  да  адал,  әділ  де  ержүрек,  үлкенді 

құрметтеп, кішіге қамқор, ар ұяты мол елжанды болып өскенін қалайды. Ол үшін 

халық өзінің талай ғасырлар бойы жасап, әріден келе жатқан әдет-ғұрпына, салт-

дәстүріне арқа сүйейді. 

Патриоттық тәрбие – қоғамдық дамудың әрқилы кезеңдерін бастан өткізіп 

келе  жатқан  тарихи  құбылыс.  Ол  қазақ  халқымен  бірге  жасалып  жатқан  сезім 

болып  табылады.  Отаншылдық  сезім  –  адамда  жүре  пайда  болатын  жеке 

тұлғаның  саналы  өмірімен  қабаттас  қалыптасатын  психологиялық,  әлеуметтік 

құбылыс. 

Өсіп келе жатқан жас ұрпақтың патриоттық тәрбиесі ең алдымен отбасы мен 

бала бақшадағы білім мен тәрбиеге байланысты болса, екіншіден балаға жақын 

ұлттық көркем шығарманы оқу арқылы қалыптасады. Яғни, патриоттық тәрбиені 

бастауыш  сыныптан  бастап  жүзеге  асырудың  маңызы  зор.  Оның  себебі, 

бастауыш  сатыдағы  кезең  –  бала  дамуының  ұйытқысы,  іргетасы  болып,  оқу 

әрекеті  қалыптасуының  өте  қолайлы  кезең.  Сондай-ақ,  бастауыш  сынып 

оқушыларына патриоттық тәрбиені көркем шығармалар арқылы жүзеге асыруға 

болады. 

Қорытындылай келе, патриоттық тәрбие мәселесі бойынша философиялық, 

психологиялық,  педагогикалық  еңбектер  жан-жақты  талданды.  Патриоттық 

тәрбие  мәселелерін  ғылыми  тұрғыда  талдаудың  қорытынды  нәтижелері  - 

патриоттық тәрбие – қоғамдық дамудың әрқилы кезеңдерін бастан өткізіп келе 

30 

 

жатқан  тарихи  құбылыс.  Ол  туған  жерге,  Отанға  деген  сүйіспеншілікті 

қалыптастыру. 

Балаларға  патриоттық  тәрбие  беру,  елжандықлықты  қалыптастырудың 

педагогикалық  құндылығын  анықтауға,  мазмұндары  мен  әдіс-тәсілдерін 

бағдарлап, болжамдар жасауға мүмкіндік берді. 

Қазіргі  уақытта  патриоттық,  интернационалдық  тәрбиенің  маңызы  көп 

жоғарылады.  Ол  дегеніміз  –  өз  Отанына  деген  сүйіспеншілік,  біздің  еліміздің 

халықтар  арасындағы  достығы,  ұлтаралық  қатынастағы  мәдениет,  ұлтшылдық 

және  нәсілшілдіктің  көрінуіне  төзбеу,  ұлттық  шектеушілік  және  ұлттық 

өзімшілдікке жол бермеу. 

Қазақстан  Республикасының  тәуелсіздік  алған  жағдайында  патриоттық 

тәрбие мәселелері негізінен ұлттық дәстүрлерге сүйене отырып адамдарға ықпал 

ету арқылы ғана шешілуі мүмкін. Мұның бірнеше дәйектемелері бар.  

Біріншіден,  ұлттық  дәстүлер  адамдарды  халықтың  материалдық  және 

мәдениетімен туыстырады.  

Екіншіден,  ұлттық  дәстүрлер  халық  зердесіне  тарихи  құндылықтарды 

жаңғыртады, ұлттық писхология сипаттарын нығайтады.  

Үшіншіден,  халық  зердесіне  тарихи  құндылықтарды  жаңғырта,  ұлттық 

психологияны  жетілдіре  отырып,  ұлттық  дәстүрлер  адамдарды  өз  халқына,  өз 

Отанына құрметпен қарауға тәрбиелейді.  

Төртіншіден,  Қазақстан  Республикасы  халқының  жартысынан  астамы 

жиырма бес жасқа дейінгі жастар, олардың өмірлік тәжрибесі аз.  

Тәрбие дегеніміз – ақыл-ой дамуының, дене тәрбиесі мен кәсіпке үйретідің 

шоғырланған түсінігі. Тәрбие ісі тәрбиеленушіге белгілі бір бағытта, мақсатты 

және жүйелі әсер етіп, белгілі бір көзқарас, мінез- құлық, адамдық тәртіп дағды 

мен  машық  түрінде  бірілсе  ғана  жемісті  болмақ.  Бұған,  әрине  жеке  адамның 

табиғи жетіліп, өсуін де қосу қажет.  

 Ұлттық  сезім  дегеніміз  –  жеке  адамның  туған  халқының  мүддесіне, 

тағдырына, оның рухани құндылықтарына қатынасын білдіретін ұлттық санасы. 

Ұлттық  сезім  ұлттың  қалыптасуына  байланысты  ұзақ  уақыт  бойы  дамып, 

кемелденеді. Негізгі ұлттық сезім-рухани құбылыс. 

Ұлттық  патриотизмді  қалыптастыруда  дәстүрлер  шешуші  роль  атқарады. 

Бұдан  бұрын  жазғанымыздай,  қазақ  патриотизмі  дегеніміз-ең  алдымен  қазақ 

халқына сүйіспеншілікпен қарау, оның ұрпақтан ұрпаққа үзілмей жалғасып келе 

жатқан құндылықтарын бойына сіңіру болып табылады.  

 

 

 

31 

 

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 

 

 

1.  Әбиев Ж, Бабаев С, Құдиярова А. Педагогика. Оқу құралы. Алматы, 

2004 

2. Әбентаев С. Тәрбие теориясы мен әдістемесі. Оқу құралы. Алматы, 

«Дарын». 2004  

3. Бабаев С.Б. Бастауыш мектеп педагогикасы. Оқу құралы. Алматы, 2007  

4. Бабаев С.Б. Кемел адам-тұлға қалыптасуы. Түркістан, 2010.  

5. Жарықбаев Қ, Қалиев С. Қазақ тәлім тәрбиесі. Алматы, 1995ж.  

6. Ушинский К.Д. Педагогика. Алматы: Ана тілі. 1992 ж.  

7. Ұзақбаева С. Тамыры терең тәрбие.-Алматы: Білім, 1997, 231 бет.  

8. Майғаранова Ш, Иманбаева С.Т. Мектептегі тәрбие теориясы мен 

әдістемесі. Оқу-әдістемелік кешен. Алматы, 2006.  

9. Калиев С., Майғаранова Ш., Иманбаева С., т.б. Мектептегі тәрбие 

жұмысын ұйымдастыру әдістемесі. Алматы «Рауан», 1999.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

32 

 

МАЗМҰНЫ 

 

 

 

Кіріспе......................................................................................................... 

 

3 

Негізгі бөлім ............................................................................................... 

 

6 

Мектепке  дейінгі  ұйымдарда  патриоттық  тәрбиені  ұйымдастыру 

және оның ерекшеліктері.......................................................................... 

 

 

10 

Мектепке  дейінгі  ұйымдардағы  патриоттық  тәрбиенің  заманауи 

әдістері мен ұйымдастыру формалары.................................................... 

 

 

15 

«Менің  елім  –  менің  жерім»  тәрбие-білім  беру  жұмысының 

ілгерілемелік жоспары-ата-аналармен жұмыс......................................... 

 

22 

 

Қорытынды................................................................................................. 

 

 

29 

Қолданылған әдебиеттер .......................................................................... 

31