31
дырудың
жағымды факторларын біліп, практикалық жұмыста
ескеруі қажет.
Мамандар дайындау жүйесінде ақпараттық технология-
лар құралдарын пайдалану оқу орнының педагогикалық жəне
ұйымдастырушылық қызметінің келесі:
· білім мазмұнын іріктеу мен қалыптастыру əдістері мен техно-
логияларын жетілдіру;
· информатика мен ақпараттық технологияларға байланыс-
ты оқытудың жаңа арнайы оқу пəндері мен бағыттарын ендіріп
дамыту;
· информатикаға тікелей байланысты емес дəстүрлі пəндердің
көбісін оқытуға өзгеріс енгізу;
· оқыту тиімділігін оның дараландырылуы мен сараландыры-
луы деңгейін өсіру, қосымша мотивациялық (қызығушылық)
тетіктерін
пайдалану арқылы арттыру;
· оқу үдерісінде əрекеттістіктің жаңа түрлерін ұйымдас-
тырып, оқытушы мен оқушы қызметінің мазмұны мен сипатын
өзгерту;
· білім жүйесін басқарудың механизмдерін жетілдірудің елеулі
мүмкіндіктерімен байытылуына əкеп тірейді.
Білімді ақпараттандыру үдерісі, пəндік салалар мен қоршайтын
ортаның заңдылықтарын танудың интегралдық беталысын
қолдай отырып, оқушы тұлғасының дамуы үшін ақпараттық
технологиялардың зор мүмкіндігін пайдалануға тəсіл-амалдар
жасауды көкейесті етеді. Бұл үдеріс оқушының белсенділігі мен
пəрменділігінің деңгейін арттырып, балама ойлау, оқу
есептерінің,
сол сияқты практикалық есептердің де шешімін іздеу стратегиясын
жете зерттеу дағдыларын қалыптастыру қабілеттіліктерін дамыта-
ды, зерттеліп отырған нысандарды, құбылыстарды, үдерістер мен
олардың арасындағы əрекеттестікті моделдеу негізінде қабылданған
шешімдердің жүзеге асырылуы нəтижелерін болжауға мүмкіндік
береді.
Білімді ақпараттандырудың оң жақтары тек осы аталған-
дар ғана емес. Нақтылы ақпараттық технологиялар мен
білімді ақпараттандыру салаларын оқу барысында ақпарат-
тандырудың басқа да көптеген «жағымды жақтарыі» сипатталатын
болады.
Білімді ақпараттандырудың қазіргі
құралдарын оқытудың барлық
түрлеріне пайдалану теріс зардаптарға келтіруі мүмкін.
32
Атап
айтқанда, ақпараттандыру құралдарын пайдаланып
оқытудың артықшылықтарының бірі оқытуды дараландыру деп
жиі атайды. Бірақ бұл жерде артықшылықтармен қатар, жаппай
дараландыруға байланысты ірі кемшіліктер де бар. Дараландыру
оқу үдерісіндегі оқытушы мен оқушының, оқушылардың онсызда
шектеулі өзара көзбе-көз қарым-қатынасын, оларға «компьютермен
диалог» түріндегі қарым-қатынасты ұсына отырып, көп төмендетеді.
Бұл ауызба-ауыз сөйлесуді белсене
пайдаланатын оқушыны білімді
ақпараттандыру құралдарымен жұмыс істеу кезінде, қашықтан
оқитын студенттерге ерекше тəн, ұзақ сөйлемейтін етеді. Адам ойын
объективтендіру мүшесі – тіл өшіріліп, оқытудың көп жылдары
бойы қозғалыссыз қалады. Оқытушы диалогтық қарым-қатынастың,
кəсіптік тілде ой қалыптастыру мен тұжырымдаудың жеткілікті
практикасын ала алмайды.
Ақпараттандыру құралдарын білім берудің барлық түрлерінде
жаппай пайдаланудың тағы бір елеулі кемшілігі əлеуметтік
байланыстардың тежелуі, əлеуметтік өзара əсер мен қарым-қатынас
практикасының қысқаруы, дарашылық болып табылады.
Оқыту жүйесінде таралатын ақпараттан өзіндік кəсіби əрекетке,
басқаша айтқанда, оқулық беттерінде, дисплей экранында жəне т.б.
білімді келтірудің түрлері ретіндегі таңбалық жүйеден, қисыны
таңбалар жүйесін ұйымдастыру қисынына қарағанда бүтіндей
басқа, практикалық əрекеттер жүйесіне көшу ең көп қиындық ту-
дырады. Бұл білімді практикада қолданудың, формалдық білімнің
классикалық мəселесі, ал психология тілінде – ойдан əрекетке көшу
мəселесі.
Педагогтар мен оқушыларға ақпаратты іздеу мен пайдала-
нуда елеулі еркіндік беретін білімді ақпаратандырудың қазіргі
құралдарын қолдану нəтижесінде кейбір қиындықтар мен
теріс кезеңдер туындауы мүмкін. Бұл жағдайда кейбір педа-
гогтар мен оқушылар қазіргі
телекомуникациялық құралдар
беретін еркіндікті пайдалануға көбінесе қабілетсіз. Көбіне,
мағлұматтарды келтірудің шатысқан күрделі тəсілдері, əр
түрлі сəйкессіздіктерге байланысты, оқып отырған материал-
дан оқушының алаңдауының себебі болуы мүмкін. Оның үстіне,
ақпараттың сызықтық емес құрылымы оқушыларды ұсынылған
сілтемелер бойынша жүруге «еліте» жетелейді, ал бұл, олақ пайда-
лану жағдайында, оқу материалдарын мазмұндаудың негізгі арнасы-
нан алаңдатуы мүмкін.
33
Кейбір ақпараттандыру құралдары, электрондық анықта-
малықтар, энциклопедиялар, Интернет-порталдар
беретін ақпарат-
тың орасан зор көлемі де оқу үдерісінде назарды алаңдаттыруы
мүмкін.
Оның үстіне, адамның уақытша жадысының мүмкіндіктері өте
шектеулі. Əдетте, қарапайым адам тек əр түрлі жеті ойланылатын
категорияларды сенімді түрде еске сақтап, бір уақытта амалдар
қолдануға қабілетті. Оқушыға əр алуан түрлі ақпаратты бір уақытта
демонстрация жасаған кезде ол маңызды ақпаратты жіберіп алып,
басқаларын қадағалау үшін ақпараттың бір түрлерінен алаңдайтын
жағдай тууы мүмкін.
Көп жағдайларда білімді ақпараттандыру құралдарын пайда-
лану оқушыларды нақтылы тəжірибелерді өз қолымен жүргізу
мүмкіндіктерінен жөнсіз айырады, ал мұның оқыту нəтижелеріне
теріс əсер ететіні сөссіз.
Сонымен, ақпараттандыру құралдарының көпшілігін шама-
дан тыс жəне жөнсіз пайдалану оқу үдерісіне
қатысушылардың
барлығының денсаулықтарына теріс əсер ететіндігі туралы ұмытпау
керек.
1.4 Қоғамды ақпараттандырудың білімді
ақпараттандыруға əсері
Білімді ақпараттандырудың екі негізгі мақсаты бар. Біріншісі
– білім қызметінің барлық түрлерінің тиімділігін арттыру. Ол ту-
ралы айтылған, əлі бірнеше рет айтылады да. Оқулықтың осы
тақырыбының мазмұны ақпараттық қоғамда адамды өмірге
қатыстырудан, ақпараттық технологияларды кəсіби қызмет пен
күнделікті өмірге пайдаланудан тұратын білімді ақпаратандырудың
екінші мақсатына байланысты.
Қазіргі қоғамның өз дамуының ақпараттық дəуіріне көшуі
болашақ маманның
ақпараттық мəдениетінің негіздерін
қалыптастыру міндетін білім жүйесінің
алдында тұрған негізгі
міндеттердің бірі ретінде алға қояды. Қоғамның ақпараттандыру тех-
нологиялары мен құралдары арсеналын игерген білікті мамандарға
деген мұқтаждығы білім беру саясатының басты қозғаушы күшіне
айналуда.
