51
аталатын тұңғыш республикалық конкурс бастау алды. Конкурсқа 6 мыңнан
астам адам қатысты.
Жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға
қатысты мемлекет саясаты
БҰҰ-ның «балалар» саласындағы халықаралық-құқықтық құжаттарының
аса маңызды қағидаттарының бірі балаларды отбасыда тәрбиелеудің
артықшылығы қағидаты болып табылады. Баланың құқықтары туралы
конвенцияның кіріспесінде «баланың жеке тұлғасының толыққанды және
үйлесімді дамуы үшін оның отбасы ортасында, бақыт құшағында ӛсуі қажет» деп
кӛрсетілген.
Әрбір баланың отбасында ӛмір сүріп, тәрбиелену құқығын қамтамасыз ету –
біздің мемлекетіміз саясатының басым бағыттарының бірі.
Жетімдік, әлеуметтік жетімдік, қолайсыз орта, балалар мен отбасыларға
педагогикалық, психологиялық және ӛзге де кӛмектің айтарлықтай тапшы болуы
сияқты әртүрлі объективті және субъективті себептерге орай мыңдаған балалар
мен жастар қоғам мен мемлекеттің қолдауына мұқтаж.
Бүгінде республикада 33 682 (2012 ж. – 34785) жетім бала мен ата-анасының
қамқорлығынсыз қалған бала ӛмір сүріп жатыр. 23 803 бала отбасыларда
қорғаншылықта және қамқоршылықта, патронаттық тәрибеленуде, 9 879 бала
білім, денсаулық сақтау және халықты әлеуметтік қорғау жүйесінің жетім балалар
мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған 188 ұйымында
тәрбиеленуде. Слайд
Отбасына жетім баланы тәрбиелеуге алған азаматтарды материалдық
қолдау мақсатында қолданыстағы заңнамаға сәйкес патронаттық тәрбиешіге 1
947 балаға ай сайын 10 АЕК (17 310 мың теңге) мӛлшерінде жетім балаларды
күтіп-бағуға арналған ақшалай қаражат пен 32 мың 500 теңгеден 60 мың теңгеге
дейінгі аралықта (жұмыс ӛтіліне, біліктілік санатына қарай) жалақы тӛленеді.
2011 жылдан бері қорғаншылар мен қамқоршыларға жетім баланы
күтіп-бағу үшін 10 АЕК мӛлшерінде жәрдемақы тӛленеді. Қазіргі уақытта
жәрдемақы қамқоршылықтағы және қорғаншылықтағы 19 742 балаға (2012 жылы
– 19 905 бала) тӛленеді.
Бұдан басқа, Мемлекет басшысының бала асырап алушыларды кӛтермелеу
бойынша шаралар әзірлеу туралы тапсырмасына сәйкес 2015 жылдан бастап бала
асырап алуға байланысты 75 АЕК мӛлшерінде біржолғы мемлекеттік жәрдемақы
тӛленбек.
52
Жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалардың
отбасында ӛмір үруп, тәрбие алу құқығын іске асыру отбасылық жағдайларға
жақындатылған жағдайларда неғұрлым ӛнімді қамтамасыз етілмек.
Республикада отбасылық үлгідегі 8 балалар деревнясы, 3 «SOS Қазақстан
балалар деревнясы», отбасылық үлгідегі 16 балалар үйі бар.
Бүгінде отбасы үлгісінде жұмыс істейтін балалар үйінде балалар 8-10
адамдық топтарда тұрады, ағайындылар мен апалы-сіңлілер, олардың достары бір
отбасыға бӛлінеді, отбасыға жеке тұрғын блоктары бӛлінеді және т.б.
Баланың толыққанды күтім алатыны, қамқорлыққа бӛленетіні, отбасында
ӛмір сүру тәжірибесін алатыны жетім балалардың орналастырудың осындай
нысанының басты артықшылығы болып табылады.
Бұдан басқа, балалар үйлерінде балалардың жеке ерекшеліктерін ескере
отырып тәрбиелеу бағдарламалары енгізілген.
Қазақстан
Республикасының
Үкіметі
«SOS
Қазақстан
балалар
деревняларындағы» балалар мен жастарды күтіп-бағуға жыл сайын жергілікті
бюджеттерден мемлекеттік субсидиялар бӛледі.
Барлық ұйымдарда оқыту мен тәрбиелеу үшін жағдайлар жасалған,
лингафондық және мультимедиалық кабинеттер бар, 145 ұйым Интернет желісіне
қосылған.
Мемлекеттік органдар жергілікті атқарушы органдармен бірлесіп,
азаматтық қоғамның, ҮЕҰ қолдауымен балалар үйлерін деинституционалдандыру
және әлеуметтік жетімдіктің алдын алу жӛнінде шаралар кешенін жүзеге асыруда.
Әлеуметтік жетімдіктің алдын алу жӛніндегі іс-шараларды іске асыру үшін
білім беру ұйымдарында 3,6 мың әлеуметтік педагог, 7,8 мың психолог,
қорғаншылық және қамқоршылық жӛніндегі функцияларды орындайтын 317
маман жұмыс істейді.
Мамандар балалардың және отбасының жағдайы нашарлағанын ерте
анықтап, отбасыларға уақтылы кӛмек кӛрсетуге бағытталған іс-шараларды
орындайды. Барлық органдардың қызметіндегі басымдық – баланың туған
отбасын сақтап қалу.
Республикада Қамқоршылар одағы, Жетім балалар мен ата-анасының
қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған ұйымдар директорларының
республикалық кеңесі, ҮЕҰ консультативтік-кеңес беру кеңесі құрылған,
олардың бағыттарының бірі әлеуметтік жетімдіктің алдын алу жӛніндегі
жұмыстар болып табылады.
Ӛгей ата-аналардың 117 мектебі және 69 Отбасыны қолдау қызметі бар,
2012 жылы – 87 және 58 болған еді.
2013 жылы Мектептер мен Қызметтер 1 348 әртүрлі іс-шаралар ӛткізді,
оның ішінде 416 тұрақты тыңдаушы қамтылған 164 сабақ, 2 972 адам қамтылған
426 оқыту семинары және 6092 консультация (23 000 адам) ӛткізілді.
2013 жыл бойы Ӛгей ата-аналардың мектептері мен Отбасыны қолдау
қызметтері 6921 қамқоршыға, қорғаншыға, патронаттық тәрбиешіге және бала
53
асырап алғысы келетін азаматтарға заңдық, психологиялық және педагогикалық
кӛмек кӛрсетті.
Жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларды
орналастырудың отбасылық нысандары белсенді түрде дамып келеді. 2004
жылдан бері Патронаттық тәрбиеші институты енгізілді.
2012 жылдың маусым айында «Милосердие» еріктілер қоғамы» ҚҚ-мен
бірге «Қазақстанда бала асырап алу» бірыңғай ақпараттық интернет-порталы
құрылды, оған отбасыларға орналастырылатын балалар туралы ақпарат
орналастырылады. 124 бала қазақстандық азаматтардың отбасыларына
орналастырылды.
Республикада жыл сайын отбасына бала алғысы келетін азаматтарды
қолдауға және тартуға бағытталған «Ризашылық - Доброта во благо детям...!»,
«Қуан, сәби», «Қамқоршы күні» қайырымдылық мерекелері ӛткізіледі.
Айталық, «Қуан, сәби» акциясының қорытындысы бойынша жетім балалар
мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалар ұйымдарының 1002
тәрбиеленушісі қазақстандық азаматтардың қонақжай отбасыларында болып
қайтты.
«Балаларға жылу сыйла» республикалық акциясының шеңберінде жетім
балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларды қамқоршылыққа
алған азаматтар үшін «Қамқоршы күні» мерекесі ӛткізілді. Мерекелік іс-
шараларға 12 мыңға жуық қамқоршы қатысты.
Мерекелік іс-шараларға патронаттық тәрбиешілер, қамқоршылар, ата-
аналар қауымы, бизнес-құрылымдардың, әйелдер ісі және отбасылық-
демографиялық саясат жӛніндегі ӛңірлік комиссиялардың, үкіметтік емес
ұйымдардың, «Нұр Отан» партиясы филиалдарының ӛкілдері, білім басқармалары
мен балалардың құқықтарын қорғау басқармаларының қызметкерлері, БАҚ
шақырылды.
БАҚ-та «Біздің балалар», «Үйге апарар жол», «Әр балаға – отбасы»,
«Әлемге мен керекпін, маған отбасы керек» және басқа арнайы айдарлар мен
бағдарламалар, әлеуметтік бейнероликтер ұйымдастырылды.
Елде жетім балалар санының азаю үрдісі байқалып отыр.
