47
2) бірге тұратын тӛрт және одан кӛп кәмелетке толмаған баласы, оның
ішінде орта, техникалық және кәсіптік білім беру ұйымдарында, жоғары оқу
орындарында оқып жатқан балалары бар, балалары оқу орнын бітірген уақытқа
дейін кәмелеттік жасқа толған, бірақ жиырма үш жасқа толмаған кӛп балалы
отбасыларға 3,9 АЕК мӛлшерінде немесе 6 876 теңге (ағымдағы жылдың 9 айында
орта есеппен 211,4 мың адамға 13,2 млрд. теңге сомасына тӛленді. Бұл
кӛрсеткіштер 2012 жылдың осындай кезеңімен салыстырғанда тиісінше 6,2 %-ға
және 12,8 %-ға ұлғайды).
Табысы аз балалы отбасыларды әлеуметтік қолдау мақсатында
қолданыстағы заңнамада мыналар кӛзделген:
1) әлеуметтік атаулы кӛмек (бұдан әрі – АӘК) – жан басына шаққандағы
орташа табысы кедейшілік шегінен тӛмен отбасыларға (күнкӛріс деңгейінің 40 %-
ы) жан басына шаққандағы орташа табыс пен кедейшілік шегі арасындағы
айырма түрінде.
2013 жылғы 1 қазандағы жағдай бойынша табысы кедейшілік шегінен тӛмен
56,2 мың азаматқа 1,1 млрд. теңге сомасына АӘК тағайындалған. Бұл
кӛрсеткіштер 2012 жылдың осындай кезеңімен салыстырғанда тиісінше 38,4 %-ға
және 27,1 %-ға азайған. Сондай-ақ, АӘК енгізілген уақыттан бері (2002 жылғы 1
қаңтар) жан басына шаққандағы орташа табысы кедейшілік шегінен тӛмен
азаматтар саны 12 есе (1179,9 мың адамнан 2012 жылы 97,3 мың адамға дейін),
оның ішінде «18 жасқа толмаған балалар» санаты бойынша алушылар 11 есе
немесе 668,7 мың баладан 60,6 мың балаға дейін азайды.
АӘК алушылардың арасында балалардың үлес салмағы мейлінше жоғары–
64,2 %, бұл былтырғы
жылдың осындай кезеңімен салыстырғанда
1,7 %-ға
жоғары.
АӘК алушылардың негізгі бӛлігін ауылдық жерлердің тұрғындары құрайды
– 57,4 %, тиісінше, АӘК-ге бӛлінген негізгі шығыстардың жалпы сомасының 57,3
%-дан астамы ауыл тұрғындарына кӛмек кӛрсетуге бағытталған.
2) 18 жасқа толмаған балаларға жәрдемақылар – жан басына
шаққандағы орташа табысы азық-түлік қоржынының құнынан тӛмен отбасыларға
(күнкӛріс деңгейінің 60 %-ы), әрбір балаға 1 АЕК (1731 теңге) мӛлшерінде.
2013 жылдың 9 айының қорытындысы бойынша табысы аз отбасылардан
шыққан 18 жасқа толмаған балаларға арналған жәрдемақымен (бұдан әрі – МБЖ)
539,0 мың бала қамтылған, бұл 2012 жылдың осындай кезеңімен салыстырғанда
6,7 %-ға тӛмен, бұл ретте тағайындау сомасы 6,5 млрд. теңге құрады.
Тӛленген МБЖ жалпы сомасының 76,1 %-ы ауылдық жерлерде тұратын
балаларға жіберілгенін атап ӛткен жӛн, МБЖ алушыларының арасынан олардың
үлесі 75,1 %-ды құрады.
3) тұрғын үй кӛмегі – коммуналдық қызметтерге ақы тӛлеуге арналған
шығыстары (осы мақсаттарға) шығыстардың шекті жол берілетін үлесінен асып
түсетін отбасыларға. Тұрғын үй кӛмегін кӛрсету мӛлшері мен тәртібін жергілікті
ӛкілді органдар айқындайды.
48
2013 жылғы 2 тоқсанда тұрғын үй кӛмегі 101 мың отбасыға тағайындалды,
бұл 2012 жылдың осындай кезеңімен салыстырғанда 2,5 %-ға жоғары,
тағайындалған сома 1,7 млрд. теңгені құрады. Кӛрсетілген кезеңде тұрғын үй
кӛмегінің орташа мӛлшері 2798,9 теңгені құрады, бұл ӛткен жылдың осындай
кезеңімен салыстырғанда 2,1 %-ға жоғары.
Балалы отбасыларды әлеуметтік қамтамасыз ету жүйесін дамыту елдегі
демографиялық ахуалға және бала туудың жоғарылауына оң ықпалын тигізді.
Айталық, егер 2003 жылы елде 247,9 мың бала туса, 2012 жылы жаңа туған
балалар саны 1,5 есе дерлік ұлғайды (379,1 мың бала). 2013 жылғы 1 қыркүйектегі
жағдай бойынша 261,1 мың бала туды.
Мүгедек балаларды әлеуметтік қолдау
Балалардың құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау Қазақстан
Республикасы ұлттық саясатының негізгі бағыттарының бірі болып табылады.
Осыған байланысты, балаларды, әсіресе, мүгедек балаларды әлеуметтік
қолдау Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау
министрлігі жұмысының негізгі басымдықтарының бірі болып табылады.
2013 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша Қазақстанда 18 жасқа толмаған
мүгедек балалардың саны 65 844 адамды құрады.
Мүгедек балаларды әлеуметтік қорғау және медициналық-педагогикалық
түзету арқылы қолдау Қазақстан Республикасының «
Кемтар балаларды
әлеуметтiк және медициналық-педагогикалық түзеу арқылы қолдау туралы»,
«Арнаулы әлеуметтік қызметтер туралы» және «Қазақстан Республикасында
мүгедектердi әлеуметтiк қорғау туралы» заңдарына сәйкес жүзеге асырылады.
Мүмкіндігі шектеулі балалары бар отбасыларды әлеуметтік қолдау
мақсатында барлық облыстарда үйде тәрбиеленетін және оқитын 13913 мүгедек
балаға материалдық қамтамасыз ету жергілікті бюджеттердің қаражаты есебінен
тӛленеді. Бала білім алған кезеңде тӛленетін тӛлемдердің орташа айлық мӛлшері
3,5 мың теңгеден асады.
Оңалтудың жеке бағдарламасына сәйкес мүгедек балаларды техникалық
кӛмекші құралдармен қамтамасыз етуге және әлеуметтік қызметтер кӛрсетуге
байланысты мәселелерге үнемі назар аударылып тұрады.
Айталық, 2012 жылы 1,2 мың балаға протездік-ортопедиялық кӛмек
кӛрсетілді. Кӛру және есту қабілеті бұзылған 900-ден астам бала сурдо-,
тифлотехникамен қамтамасыз етілген
– бұл есту аппараттары, кӛп функциялы
сигнал беру жүйелері, мәтіндік хабарламасы бар және хабар қабылдайтын ұтқыр
телефондар, диктофондар, дыбыс жазбасын шығаруға арналған плейерлер және
тағы басқалары.
Кемтар балаларға 1054 кресло-арба берілді.
Жыл сайын 1000-ға жуық бала санаторийлік-курорттық емдеуге жіберіледі.
Бүгінгі күні әлеуметтік мекемелер желісі орнықты жұмыс істейді, олардың
қататында тірек-қимыл аппаратында ауытқу бар мүгедек балаларға арналған 4
