Қазақстандағы «жасыл» сала әлеуеті (потенциал)

Жасыл технологияны ғылымға енгізу шетелдік «жасыл» технологияны импорттау қағидасымен ғана дамымауы тиіс, ол сондай-ақ, ел экономикасының «жасыл» өндірістік базаны дамытуымен басталуы тиіс. Қазақстанда меншік шикізаттардан ауқымды экологиялық материалдардың көптүрлілігін өндіруге арналған әлеуеті өте көп: волластонит, вермикулит, кремнийдің қостотығының қорлары. Бұл күн жнергетикасына арналған металлургиялық кремнийді өндіруге арналған негізгі шикізат. Оның әлем нарығында тапшылығы жүздеген мың тоннаны құрайды. Кремний саласы отандық электрондық өнеркәсіпті дамытудың бірден бір саласы болуы мүмкін; цеалиттер, шунгиттер, тотықтанған көмір гуматтары, базальтты талшықтарды өндіруге арналған базальтты тұқымдар, бектонитті саздар және т.б. [5,7].

Қазақстанның гидроәлеуетін пайдалану техникалық түрде мүмкін болады. Ғалымдарға бұл үшін бөгетсіз және капитал сыйымды және жерасты сулар ГЭС жобасы ұсынылуда. Жоңғар қақпасы үшін жылдық энергия өндіру - 4400-4500 мВт. сағатты құрауы мүмкін. Бұл потенциал электроэнергиясының құны бойынша электрэнергияны алуға болатын, дауылды жел кезінде 70м /секундке дейінгі жұмыс жасайтын Қазақстандық жел станцияларының инфрадыбысын бермеуді енгізу кезінде тағы да жоғары болады.

Қазақстанда таза отынға деген әлемдік талаптың өсуі салдарынан жоғары сапалы жанар май мен керосинге жетіспеушілік артып келеді. Әсіресе, мұнайды өңдеу бойынша жылжымалы шағын-зауыттар, мұнай қалдықтары, газ конденсаторы, пиролизді сұйықтық, өңделген майлар, табиғи битумды кен орындары, тақтатастар және Евро-3 және Евро-4 стандарттағы сұйық отынмен араласқан әртүрлі көмірсулар маңызды болып саналады. Модульді шағын-НПЗ өзінің қуатының аздығына қарамастан Евро стандартының өнімдерін шығаруға тез икемделеді. Оның үстіне олар пайдалану тиімділігі жоғарылап, мұнайдың ерекшеліктері бойынша кенорындарын анықтап, қажеттілікке мамандандырылуы мүмкін. Бір жылда орны толтырылады.

Электр және жылу сатнциялары, қазандықтар мен үй пештері түтінсіз пиролизді жануға ауыстыру және пештер мен қазандықтардың түрлі қуаттылығын өндірісте реттеу қажеттілік боп саналады. Пиролизді жану қоршаған орта қауіпсіздігіне пайдаға асырылып, сынақты азайтуға алып келеді 1 тонна ТБО-дан метан немесе пиролизді газдан 5 гож энергияға дейін алуға болады.

Су қоймаларының үлкен көлемі жағажайдағы теңіз дақылдары мен балық шаруашылығын (акваөсіруге) дамытуға мүмкіндік береді. Теңіз дақылдары - теңіз суы көлемімен және жағалаудағы тоғандар, жүзуші және стационарлы ауға түсетін, қоршалған бұғаздар мен шығанақ бөліктерінде, теңіз жағалауы аймағында жануарлар мен өсімдік гидробионттарын тауарларлық етіп өсіру (бақалшық, шаян, ас шаяны, теңіз шаяны және т.б.).

Қазақстандағы су қоймаларының саны (Каспий теңізін есепке алмағанда) 5 млн.га жуық құрайды-сондықтан осы көрсеткіш пен жағалау тізбектерінің саны бойынша біз әлем елдерінің ішінде бірінші ондыққа кіреміз. Бекіре балығын табиғи түрде Қапшағайға жібергендей, Балқашқа да уылдырығын жіберуге болады. Каспиде жасанды теңіз жартастарын құру теңіз дақылдарын дамытуға ғана мүмкіндік бермейді, сондай - ақ, жағадағы толқын ағысын азайтуға, су басуды азайтуға мүмкіндік жасайды. Тоғандар мен өзен бөгеулерін жағажайда ұйымдастыру балық шаруашылығы мен туристтердің балық аулауы үшін. Арнайы жағалаудағы және су өсімдіктерінің таязда өсірілуі мал жайылымына арналған. Ондатр, нутрий, шаяндар өсіріледі.

Қазақстанда органикалық ауылшаруашылықты дамыту үшін көптеген айтарлықтай жағымды жағдайлар бар: минералды тыңайтқыштар пайдаланылатын ауылшаруашылық жерінің аумағы жалпы аумақтың 1,5-2 құрайды. Гербицидтер (арамшөпке қолданылатын химилық зат) жалпы аумағының 3-4 -на ғана пайдаланылады, ГМО өндіруге тыйым салынған. Экспортқа органикалық тыңайтқыштарды өндіру потенциалы-органикалық қалдықтар мен бай гуминді көмірқышқыл қалдықтарын, сапропелді, шымтезек қорларын қосқанда миллион тонна болады. Әлемде органикалық тыңайтқыштарға сұранып үнемі артып отыр. Көлдер мен су қоймаларындағы сапропел қорлары тоннасы миллиардқа бағаланады. Олар тартылып қалған су қоймаларында сақталады.

Қазіргі «жасыл» технология тозған жайылымдарды, тұзды және шөлді жерлерді қалпына келтіруге, сонымен бірге, тау мұздықтарын арттыру мен жасанды жауын - шашын шақыруға мүмкіндік береді. Шөлейтті болдырмау мен қысқарту - құмды бекіткіштер - шаруашылық - бағалы өсімдіктер мен топырақ арқасында (Конолли қарағаны, Шобер сораңы және басқалар). Көп жылдық өсімдіктердің тиімді егу - фитомедиаторлар, топырақты бекіткіштер (түйебұршақ, қарабұршақ, изен).

«Жасыл» салаға құрғақшылыққа төзімді, жарамдылығы төмен және тұзды жерлерде өсуге қабілетті, топырақты жақсартатын, азық - түлік және жем - шөп сияқты әлемдік азық - түлік мәселесін шешуге арналған ООН - мен ұсынылған - гүлтәжін (амарант) өсіруді жатқызуға болады, сондай - ақ, ол барлық ауылшаруашылығында денсаулыққа ең пайдалы (ҚР аумағы 93 млн.га.).

Қазақстан биоотын, фитоотын, жем - шөп, целлюлоза немесе тағы басқалары үшін үлкен көлемде қарапайым селекционды жылдам өсетін өсімдіктерді өсіру арналған миллиондаған жер гектарына иелік етеді.

Түйе шаруашылығы – климаттық катаклизмдерге тәуелді емес, жайылымға соншалықты күш түсірмейтін (түйеде тұяқ жоқ), ортаны сарқынды сулармен ластамайтын шаруашылықтың жалғыз ғана саласы. Мамандардың есептеуінше, Қазақстанның құрғақшылық аймағында (аридной зоне) (70% жайылым жерлерінен тұратын) әлемдік малшаруашылығының сегізінші бөлігін құрайтын, үш миллионға дейін тұқымын көбейтуге болады. Бұл жерде сиыр етіне қарағанда, өзіндік құны бойынша түйенің еті екі есе арзан. Шұбат және басқа да тұтынатын өнімдердің өндірісінің пайдасы 100% - дан жоғары. Қазақстанда қой шаруашылығы ең жақсы жылдарда 100 млн-ға жетті. Бір ғана жайт, Еуропада жүн үшін қойдың орнына түйе секілді тамақты аз жейтін, жайылым жерлерді таптап тастайтын тұяғы жоқ қарапайым түйе тұқымдас жануарларды әкеле бастады.