6.3 Эксперимент жүргізуінің жұмыс орны және оны ұйымдастыру
Жұмыс орны деп кеңістігінің бөлімі эксперимент жүргізуші зерттеулер жүргізетін зертхана.
Зертхана деп арнаулы жабдықталған эксперименттер жүргізетін орынды айдады. Негізгі зертханалардың 3 түрі болады: қозғалмалы, станцонарлы, жүрісті.
Станционары зертхананың жұмыс орны арнаулы жұмыс үстелімен жабдықталады. Зерттеуші зертханада жауапты жұмысты орындайды, оған зерттеу міндетінің дұрыс шешілуін байқайды. Сондықтан эксперимент жүргізгенде мұқият ұқыпты болу керек. Барлық жолдаулар, анықтаулар, бақылаулар арнаулы журналға жазылады. Онда эксперимент жүрісінің барлық факторлары жазылады.Экспериментті жүргізгенде орындаушы өлшеу құралдарын аппарат және қондырғы орнатылған, олардың көрсеткіші дұрыстығы қоршаған ортаның сипатын үздіксіз бақылап отыруы керек, бөтен адамдарды жұмыс орнына кіргізбейді. Орындаушы жүйелі түрде өлшеу құралдарын тексеру міндетті.
Орындаушы өлеулер жасауымен бірге нәтижелерді алдын ала өндейді және талдайды. Эксперимент жұмыстар кезінде қауіпсіздік техникасы нұсқау талабын, өрттің алдын алуды сақтау қажет. Өлшеулер нәтижесі әртүрлі зерделеу сұрақтары үшін сипаттама бойынша кестеге түсіріледі, сенімсіз сандар мұқият зерттеледі. Тәжірибе мәліметтерін өндеу жасайтын дәлдік анықтары салыстырылады.
Келесі кезең – эксперимент талдау мұнда фактрлер, үрдіс жұмысының себептері , эксперимент және болжалдық барлығы жасалады. Эксперимент нәтижелері хататмаға толтырылады.
6.4 Эксперимент жүруіне және сапасына психологиялық факторлардың әсері
Өлшеу қабілеттеріне, аспап дәлдігінен басқа өлшеу құралы және әдістердің жетілділігіндегі эсер етеді. Тәжірибе жүргізудің мұқияттылығы, жетіспеушілігі тәжірибе кезіндегі әртүрлі есептелмеген факторлардың әсері, Өлшеу қателері жүйелі және кездейсоқ болады. Жүйелі қателер эксперимент қайталанғандаға тұрақты қателер. Кездейсоқ қателер эксперимент жүргізушінің қателеріне байланысты. Талдау кезінде оларды алып тастайды және ескермейді.
Жүйелі қателерді аспаптық және субьективті деп бөлінеді.Жүйелі қателерді міндетті түрде өлшеу құралын жөндеу, қойылымды мұқият тексеру, сыртқы ортаның керекгісіз әсерін жою арқылы қателердің арасында ерекше орын алатын субьективті, психологиялық себептер. Мысалы, жүргізуші эксперименттің күтпеген нәтижесін бұрынғы көріністер бойынша түсініп, немесе эксперименттің мәліметтердің ойдан алуы, бұрыңғы болжамды бекіту үшін.
Сонымен, қорыта келе эксперименттің барлық нәтижесі сынаулы қабылдануы және көп рет тексерілуі керек.
6.5 Есептеу эксперименті
Есептегіш эксперимент деп методология және технология зерттеулері, қолданбалы математика және ЭВМ қолдануына негізделген, математикалық үлгілеуді пайдаланғанда техникалық база ретінде. Есептегіш эксперимент зерделеу нысанасының математикалық үлгілеуін жасауға негізделген, олар кейбір ерекше математикалық құрылым көмегімен қалыптасқан, әртүрлі экспериментің жағдайда нысана қасиеттерін көрсетуге қабылетті. Есептегіш экспериментің технологиялық циклі келесі кезеңдерге бөлінген:
1) Зерттейтін нысанаға үлгі құрылады, әдетте алдымен физикалық: әділ қайда алынған нәтижелері бір уақытта үлгінің қолдану шарттары және жіберілімдер шекаралар, қалыптасады.
2) Қалыптасқан математикалық үлгілеудің есептеу әдісі жасалады, әдетте алгебралық формулалар жиынтығы түрінде, оларді есептегіш алгоритм дейді.
3) ЭВМ есептер шығару бағдарламасы және алгоритм жасалады.
4) ЭВМ есептеу жүргізіледі.
5) Есептеу нәтижесін өңдеу, талдау және қорытындылау.
7 Экспериментті зерггеулердің нәтижелерін өңдеу
7.1 Кездейсоқ қателер теориясының негізі және өлшеудегі кездейсоқ қателерді бағалау әдістері
Кездейсоқ қателерді талдау кездейсоқ қателер теориясына негізделеді. Кездейсоқ қателер теориясының негізінде мына ұсыныстар жатыр өлшеу саны көп болса кездейсоқ қателер біркелкі шамада, әр түрлі белгілі біркелкі жиі кездеседі; үлкен қателер кішілерден сирек кездеседі; өлшеудің шексіз көп санында өлшенетін шаманың нақты мәні өлшеудің барлық нәтижесінің орта арифметикалық мәніне тән, ал өлшеудің басқадай нәтижесін кездейсоқ сияқты заңмен қарастырылады.
Өлшеу жиынтығын бас және таңдамалы деп бөледі. Бас жиынтық деп xi, өлшеудің барлық мүмкін мәнін немесе өлшеудің мүмкін мәндерін Δxi.
Таңдамалы жиынтыққа өлшеу саны n шектелген және әрбір жағдайда анықталады. Әдетте саналады, егер n>30 болса берілген өлшеу жиынтығының орта мәні  нақты мәніне жақындай түседі.
Кездейсоқ қателер теориясы берілген мөлшердегі өлшеудің өлшеу нақтылығы және сенімділігі бағаланады немесе өлшеудің аз мөлшерің анықтау, өлшеудің нақтылығы мен сенімділігіне талап ететін кепілдік беру.
7.1.1 Сенімді ықтималдық көмегімен интервалды бағалауды нақтылау. Реттеудің қалыпты заңы мен көлемін қарастыруда бағалау ерекшелігі өлшемдерде D дисперсиясы және вариация кв коэффициенты болып табылады:
 ;  .
Достарыңызбен бөлісу: | 
