Күнделікті тәжірибеде өмір мәнін іздеудің маңызды қырлары:философиялық талдау
Жоспар:
1. Өмірдің онтологиялық және аксиологиялық мазмұны.
2. Іргелі философиялық мәселелердің өмір және өлім мәселесімен байланысы: метафизика және моральдық философия.
3. Философиялық ойлар тарихындағы өмірдің мәні мәселесі: фатализм, гедонизм, волюнтаризм, функционализм.
4. Қорқыт дүниетанымындағы мәңгілік өмір мәселесі.
Өмір философиясы барлық тіршілік иелеріне рухқа, не материяға ұқсамайтын, бірақ түйсік сезімі арқылы тануға болатын өмір көрінісінің формасы және әлдеқандай бір алғашқы реальдық ретінде қарастырады. Бұл философияның пайда болуына биология немесе психология сияқты ғылымдарының жедел дамуы әсер етті. Өмір философиясындағы басты ұғым - өмірдің мәні мен мағынасын алуан түрлі, оны қай позициядан, қалай түсіндіруге байланысты. Мұндағы «өмір» ұғымы бәрінен бұрын тірі организм өмір сүріунің шарты ретіне биология-натуралисттік мағынасында қолданады. Сонымен қатар, «өмір» - дүниенің фбсолюттік шектік негізі болып табылады. Ол материя мен санаға қарағанда белсенді, көп мағыналы әрі мәнгі қозғалыста болады. Оны сезімдік немесе ақыл ой сатылары арқылы емес, тек түйсікпен ғана тануға болады, әрі діни толғаныстармен топшаланады.
Өмір философиясы ішкі логикасы жағынан екі салаға бөлінеді: 1) Өмірді тек биология жағынан қарастырып, түсіндіріп биологиядық қасиеттерді шындық өмірдің барлық түрлеріне телиді.Бұл конспекция өмір философиясының психологиялық варианты деп аталады. 2) Өмірді рухани күштердің иррационалдық құбылуы ерік және ішкі толғыныс формасында қарастырады.
Сонымен бірге өмір философиясының мәдениет философиясы немесе « тарихи » нұсқа деп аталатын түрі де бар. Бұл қағиданы жақтаушылар өмірді « ішкі » жағынан талдап түсіндіре отырып, тікелей ішкі толғаныстарға жүгінеді. Өмірдің мәнін адам жан дүниесі мен психологиялық тәжірбиелері арқылы емес, мәдени тарихи тәжірібиелер арқылы түсіндіріледі. Өмір философиясының жекеленген нұсқалардың принциптік айырмашылықтарға қарамастан, оның әр түрлі концепцияларының ортақ негізі бар. Ол - қаншылдық пен позитивизм ықпалына байланысты 19 ғ-дың соңы мен 20 ғ-дың басында кең тарап, үстем болған мотодологизмге қарсы күрес жүргізу.
«Өмір» ұғымы екіұштылыққа ие және өмір философиясының әртүрлі нұсқаларында әртүрлі жолмен түсіндірілген. Биологиялық-натуралистік интерпретация Ницше философиясына қайтып келе жатқан үрдіске тән және Л.Кледж, Т.Лессинг және басқалармен ұсынылған: «тірі» табиғи түрде механикалық жолмен жасалған, «жасанды» емес. Өмір философиясының бұл нұсқасы материализмге ғана емес, идеалистік рационализмге - «рух» пен «парасатқа», қарабайырлық пен күшке деген ұмтылысқа, кез-келген идеяны жеке адамның немесе әлеуметтік «қызығушылықтарға», «инстинктерге», «ерікке» дейін төмендетуге тырысумен сипатталады. топтар, адамгершілік пен білімді прагматикалық түсіндіру.
Өмір философиясының «тарихи» нұсқасы (В. Дилтей, Г. Симмель, Х. Ортега и Гассет) рухани өмірдің тарихи тәжірибесінде анықталғандай, «өмірді» тікелей ішкі тәжірибеден түсіндіреді. Егер басқа нұсқаларда өмірлік ұстаным болмыстың өзгермейтін принципі ретінде қарастырылса, онда бұл жерде өмірді жүзеге асырудың жеке формаларына, оның қайталанбас, ерекше мәдени және тарихи бейнелеріне назар аударылады. Сонымен бірге, өмір философиясы «өмір» ағымында, тарихта барлық моральдық және мәдени құндылықтардың жойылуымен байланысты релятивизмді жеңе алмайтын болып шығады. Өмір философиясына тән механикалық жаратылыстанудан бас тарту жалпы рухани құбылыстардың табиғи-ғылыми қарастырылуына наразылық түрінде өтеді, бұл рухты танудың арнайы әдістерін (Дилтейдегі герменевтика және психологияны түсіну тұжырымдамасы, О. Шпенглердегі тарихтың морфологиясы т.б.) жасауға әкеледі. Органикалық және механикалық антитеза өмір философиясының осы нұсқасында мәдениет пен өркениеттің қарсыластық формасында кездеседі.
Өмір философиясын білу теориясы - бұл иррационистік интуитивизмнің бір түрі, «өмір» динамикасы, субъектінің жеке табиғаты жалпы мағынада түсініксіз, тікелей қабылдау, түйсігі актісінде жинақталған, көрнекі түсінікке ие, ол өмір философиясы оны панаестетикалық концепциялардың қайта тірілуіне әкеледі. романтизм, креативтілік пен данышпандық культін жандандыру. Өмір философиясы түбегейлі айырмашылықты, әлемге философиялық және ғылыми көзқарастың сәйкес келмейтіндігін баса айтады: ғылым әлемді игеруге және оны бағындыруға ұмтылады, ал философия оны көркемдікке сәйкес ететін ойластырушы ұстаныммен сипаттайды.
Кейде Шопенгауэрдің өмір философиясы ерік философиясы деп аталады. Ол бар нәрсені ерік, өмір сүру еркі ретінде түсінеді. Ерік жалпы ғарыштық бейнеге ие және табиғаттағы барлық күш ерік-жігермен біріктіріледі. Демек, барлық корпорационалдылық - бұл еріктің объективтілігі
Шопенгауэр адамның биологиялық шығу тегімен байланысты бейсаналық, инстинктивті импульстердің адам өміріндегі маңызды рөлін көрсеткен алғашқы философтардың бірі болды. Осындай идеяларды кейінірек Фрейд өз теориясын жасау кезінде қолданған. Шопенгауэрдің шығармалары жарқын стилімен, метафорасымен және бейнелеу бейнесімен ерекшеленді. Оның алғашқы еңбектерінің бірі «Махаббат туралы трактат» болды, Шопенгауэр махаббат тым ауыр құбылыс деп санайды, оны тек ақындарға қалдыруға болады.
Ф.Ницше өмірді «күш жинаудың нақты еркі» деп түсіндіреді, мұндай өмір «күш-қуаттың жоғарғы деңгейіне ұмтылады» деп сендіреді. Еріктің мұндай мифологизациясы, адамның иррационалды қабілетінің өзін өзі қалыптастыруы Ницше философиясының тұтас рухы мен стиліне сәйкес келмейді, ол ұнамды афоризмдер, парадоксалды ойлар, брошюралар мен астарлы әңгімелер, жеке конфессиялар түрінде ұсынылған. Екі әлемнің - өмірдің шынайы әлемі мен адам әлемінің арасындағы сәйкессіздік білім мен ғылымның тираниясының көріністерінің бірі ғана. Ницшенің пайымдауынша, адамға да, әлемге де зиянды нәрсе көп. Адам әлемді сандар заңдарына бағынады деп түсінеді - және ол қателеседі, өйткенібұл заңдарды ол ойлап тапқан және тек адамның әрекеті үшін жарамды.
Өмір философиясы XIX ғасырдың ХХ ғасырдың басындағы философиялық ағымдарға жатады, онда кейбір философтар қазіргі заман философиясында, ең алдымен неміс классикалық философиясындағы эпистемологиялық және методологиялық мәселелердің үстемдігіне наразылықтарын білдірді. Өмір философиясының өкілдері білім, логика және әдіснамалық мәселелерге назар аударуға қарсы болды. Олар егжей-тегжейлі философия нақты проблемалардан арылады, өзінің идеалды құрылыстарына енеді, тым дерексіз болады, яғни өмірден алшақтайды деп сенді. Философия өмірді зерттеуі керек. Өмір философиясының көптеген өкілдерінің көзқарасы бойынша, өмір не рухқа, не материяға азайтылмайтын ерекше интегралдық шындық ретінде түсініледі. Өмір философиясының екі негізгі нұсқасын ажырату әдетке айналған: Биологиялық (А. Шопенгауэр, Ф. Ницше т.б.); Тарихи (В. Дилтей, О. Шпенглер).
Достарыңызбен бөлісу: |
