Қазақ тілі қыпшақ тобындағы тілдер тобына жатады. Ал қыпшақ тобындағы тілдердің қарлуқ, оғыз тобындағы тілдерден

Қазіргі тілдегі бірсыпыра түбірлер

жүктеу 54,21 Kb.

бет	3/10
Дата	07.01.2022
өлшемі	54,21 Kb.
	#37174

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

тар гр

Қазіргі тілдегі бірсыпыра түбірлер -ра//ре түлгалы болып отырады. Сан жағынан бүлар аса үлкен топ та емес. Кейбір фактілерге қарағанда -ра екі түрлі аффикстің қосындысы. Мысалы, ажыра етістігі соны дәледцейді. Көне түркі тілінде адыр, соның фонетикалық бір варианты ажыр//аджыр. Онда сонғы -а негіздің ескіруімен байланысты қосылған қосымша болып шығады. Сондай-ақ, Э. В. Севортян былжыра¹ етістігін қазақ тілінің фактілері негізінде былжыра түріңце жіктейді. Өйткені қазақ тілінде былжыр сын есімі бар, сонда есімді етістікке айнаддыратын қосымша -ра емес, -а. Қазақ тілінде осымен мәндес (олай болса түбірлес болуы да әбден ықтимал) былшы етістігі де бар. Бүл да байырғы түбір емес, негіз. Мағыналық жағындағы мынадан көрінеді: былшы — процесс, процестің нәтижесі — былжыр. Айырмашылық бірінде ж, бірінше ш дыбысының айтылуы. Алж>ш ауысуы түркі тілдерінде әр кез кездесіп отыратын қүбылыс. Қазақ тілінде ж-ның ш-ға ауысуы говорлар қүрамында бар.

Сонымен, қазақ тіліндегі былжыр туыңды етістіктің -р арқылы есімге айналуы, былжыра сол есімнің -ра арқылы етістікке айналуы болып шығады.

жүктеу 54,21 Kb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10