Ауыл шаруашылығы министрлігі жанынан жер заңнамасын жетілдіру жөніндегі жұмыс

№43-44 (615-616) 28 қазан 2016 жыл

аумалы-т кпелі 

заңдылығынан ой 

тарқатады. 

Нұрқанат 

Жақыпбай зіне 

ғана тән суреткерлік 

сыршылдығынан 

бұл жолы да алыс 

кетпепті. Сахнадағы 

ноталардың 

ойнатылуы, аяқ пен 

қол саусақтарының 

қимылынан, әр үн мен 

дыбыстан, әр әрекет 

пен қозғалыстан 

эстетика іздегіш 

сұңғыла сезімталдығы 

«Моцарттың» 

к ркемдік деңгейін жаңа белеске 

к тергені анық. 

Актерлердің музыканы 

игерудегі кәсібилігі де к рерменін 

бей-жай қалдырмайды. Алоиза 

Вейбер бейнесіндегі Назерке 

Серікболованың,   Вольфганг 

Моцартты кескіндеуші Шерхан 

Талғатұлының, Сальериді сомдап 

жүрген Нұрбек 2ділбектің, 

Констанция Вейбер р ліндегі  

Шехназ Қазыханованың 

орындаушылық шеберліктері 

мен актерлік ізденістері бір 

арнада шебер тоғысып, жүрек 

күйсандығының к ңіл пернелерін 

д п басады. Назеркенің бойындағы 

нәзіктік, Шерханның болмысындағы шығармашылық 

адамдарына тән ебедейсіздік пен тазалық, Нұрбектің 

кейіптеуіндегі Сальери табиғатына тән қызғаныш пен 

НАҒЫЗ МЮЗИКЛ

Біріншіден, бұл жерде 

ең әуелі режиссердің 

батылдығын ерекше 

атап ту керек. 6йткені, 

«Моцарт» –  қазақ театр 

сахнасындағы кәсіби 

мюзикл жанрында қойылым 

қоюға бағытталған алғашқы 

нәтижелі жұмыс. 

Жастар театрына 

дейін де еліміздің 

бірқатар театрлары 

мюзиклге біршама 

талпыныстар 

жасап к рді. 

Тіпті біразының 

премьерасына да 

куә болғанымыз 

бар. 2йтсе де, қазақ 

театрларының 

актерлік кәсіби 

шеберлік пен 

вокалдық 

мүмкіндіктерінің 

ғана емес, мюзикл 

талаптарына 

сай техникалық 

жасақталуының 

да сапаға сәйкес 

келмеуі – әу 

баста мюзикл 

болып басталған 

жұмыстың соңында 

музыкалық 

спектакль 

деңгейінен аса 

алмай қалуына 

бірден-бір себеп 

болып отыр. Тіпті 

кейде фонограмманың к мегіне жиі жүгінер 

қатардағы қойлымдардың да мюзикл 

ретінде жанрға жіктеліп, к рерменімен 

солай қауышып жататын жайттар да 

шығармашылық үрдісте жиі ұшырасады. 

Осы талап тұрғысынан келгенде, еліміздегі 

музыкалық дәрежесі бар театрлардың з 

жұмыс тәжірибесінде жүзеге асыра алмай 

келе жатқан олқылығын елордалық Жастар 

театры ұжымы дәл қазіргі таңда абыроймен 

еңсеріп жүр.  

Иә, бұл «Моцарттың» жағдайы да, 

деңгейі де мүлдем басқа. Аталған мюзиклді сахнаға 

шығару үшін режиссердің үлкен ізденіс һәм жан-жақты 

дайындықпен келгені байқалады. Біз тамашалаған 

«Моцартта» үн мүмкіндігі де, актерлік шеберлік те және 

ең бастысы – техникалық тұрғыдан сапалы жасақталу 

бар. Соның нәтижесінде сахнадан бас-аяғы бүтін, ұлы 

Абайдың тілімен айтқанда, «айналасы теп-тегіс жұмыр 

келген» жинақы да жүйелі қойылымның куәсі болдық. 

Нұрқанат Жақыпбайдың «мюзикл жасасам» деген 

режиссерлік мақсаты жүзеге асты: к рермен к птен 

күткен кәсіби деңгейдегі тұңғыш мюзикл – «Моцартты» 

толассыз ілтипатпен қарсы алды. 

«Моцарт» театр сыншыларын да бей-жай 

қалдырмады. Қыркүйек айында Ақт бе қаласында ткен 

Қазақстан драма театрларының ХХІV республикалық 

фестивалінде Сәния Қабдиева, Дариға Тұранқұлова, 

Ерлан Біләл бастаған сахна мамандарының 

бірауыздан қолдауына ие болып, «Үздік спектакль» 

номинациясында топ жарды.  

АҚ ПЕН 

Франциялық қос композитор: Жан-

Пьер Пило мен Оливье Шультездің 

әйгілі әуендері негізінде мірге келген 

мюзиклге режиссер згеше жан бітірген. 

Нұрқанат Жақыпбайдың әр  бояу мен 

детальдан мір үнін, тірлік философиясын 

іздегенін сахналық сараптауынан жазбай 

танисыз. Қойылымдағы негізгі түс – ақ 

пен қара. Осы арқылы суреткер к п ой 

айтқысы келеді. Ақ пен қара – бірде 

рояльдің пернелерін елестетсе, енді 

бірде нотаның зіндей әсер береді. Сол 

секілді ақ пен қара – қиындығы мен 

қызығы қатар рілген жалған дүниенің 

негізгі философиясына да меңзейді. 

Моцарт пен Сальери арасындағы негізгі 

қайшылық пен шиеленістің түйткілі де 

осы – мына жалғанның бар мәні  ақ пен 

қара заңдылығының аясынан рбитінін 

дәлелдей түсетіндей. 

Ақ пен қара философиясы арқылы 

режиссер мірге де, нерге де тән 

адамзаттық проблемаларды, бас ию 

мен к реалмаушылық қатар рілген 

дәрменсіздікті, талант пен тоғышарлық 

бәсекеге түскен шарасыздықты, адалдық 

пен опасыздық қанат жайған әділеті аздау 

қоғамның (   ) қатыгездігі 

мен аярлығын әшкере қылады. Моцарт 

пен Сальеридің нердегі бітіспес текетіресі 

арқылы шын таланттың сын мен 

шырғалаңға толы бұралаң жолынан сыр 

қозғайды. 6мір бар жерде күрестің, нер 

бар жерде қызғаныштың қатар жүретін 

шпенділік сынды адам мінезіндегі сан түрлі сезімдер з 

деңгейінде ақталымды суреттелді. Розенберг р ліндегі 

Шыңғыс Жақыпбай мен Леопольд Моцарт бейнесіндегі 

Асланбек Жанұзақовтың, Фридолин Вейберді 

орындаушы Нұрбек 2лібектің талпыныстарын да атап 

туге тұрарлық жұмыс деп есептейміз. 

 Қойылымды тамашалап отырып, классикалық 

музыканың саф құнарына бас қойып, актерлердің 

жекелей де, хормен де жеткізген сезім суреттері мен 

үн иірімдерінен шын мәнінде жаныңыз ләззат алып, 

ішіңізге, жүрек түкпіріне сақтап келген бар мұң мен 

сырыңызға музыка, тек қана музыка дәру болады. 

Драмалық актерлердің музыканы дәл осылай жоғары 

кәсіби деңгейде игеріп, титтей де шашау шығармай, бір 

деммен, бір нотада орындауы – сахнагерлер еңбегіне 

еріксіз бас игізеді.

 

ЕҢБЕК, ЕҢБЕК ЖӘНЕ ЕҢБЕК

Нұрқанат Жақыпбай режиссурасының басты 

кредосы – еңбек, еңбек және еңбек. Маңдай тер 

т гілмеген, жан қиналмаған жерде таңдай қаққызар 

биік нердің тумайтынын суреткер кезекті жұмысы 

арқылы тағы бір мәрте дәлелдеді. Театр – синтетикалық 

нер десек, сол сантараптықтың бар түрін режиссер 

сахнада сәтті пайдаланады. Спектакльдегі декорация 

әдеттегі біз к ріп жүрген қабырғаға салынған сурет 

немесе ілінген бұйым емес, сахнадағы оқиғаның 

барлығы актерлердің әрекетімен тікелей астасып 

жатады. Ол – Париж т ріндегі даңқ шыңы, ол – 

Моцарт пен Сальери арасындағы қақтығыс, ол 

–  кейіпкер жүрегінен орын алған мірге деген 

іңкәрлік пен жек к ру, тамсану мен қызғану, табыну 

мен безіну, ұнату мен ұмыту, сағыну мен жеріну – 

барлығы-барлығы сахнада нер к рсетіп жүрген 50-ге 

тарта актердің бір деммен шыққан жүрек лүпілімен 

қатарласа мір сүреді, бірге қозғалады. Кейде, 

тіпті с з жеткізе алмас сезім күйлерін музыка мен 

пластиканың мүмкіндігі арқылы әдеттегіден де әсерлі 

жеткізеді. Режиссер актерлік орындаудан 

б лек, кәст м мен сценографиялық шешімді 

де би мен музыка, қимыл мен қисын арқылы 

тұтасымен жанды әрекетке құрады. 2н айта 

жүріп би билеу, би билей жүріп тіл қату, 

кейіпкер кейпіне ену, актерлік сараптау 

және соның барлығын ішкі ентігің мен 

шаршауыңды білдірмей бір демде к рерменге  

жеткізу – актерлерден үлкен еңбекпен қатар 

табандылықты да талап еткені анық. 2р 

актердің әсерлі қойылымның б лінбес б лшегі 

ретінде тұтас бір ағза болып тер т ккендігінің 

нәтижесі болса керек, мюзикл, жалпылай 

алғанда, б лінбейтін біртұтастыққа қол 

жеткізген. 2р к ріністен, әр мизансценадан 

лі орындауды емес, тірі тіл қатуды к ресіз. 

6нер иелерінің қимылы арқылы олардың жан 

жүрегінің лүпілі, ішкі сезімі к рермен залына 

тікелей беріліп тұрады. Сахнадан тараған сол 

риясыз сезім залдағы отырған к рермен – Сізді 

де айналып тпейді. Керісінше, к ңілге берік бекіп, 

іштей сахнамен, актерлермен етене байланыс орнатып, 

з қабылдауыңызға сай сырласуға, мұңдасуға мүмкіндік 

аласыз. 

Иә, біз к рген «Моцартта» лі тыныштыққа титтей 

де орын жоқ. Сахнада барлығы қарбалас, қызу тіршілік 

қайнап жатады. 2серлі әуенмен сәтті қабысқан 

пластикалық қимыл, колоритті би, драмаға толы 

шиеленіс, сезімге толы к ңіл-күй – барлығы-барлығы 

еш жасандылықсыз мірдің зіндей к ңіліңізге қона 

кетеді, санаулы сағат ішінде міріңізге айналып шыға 

келеді. Қойылым сонысымен де қабылдауыңызға 

жақын, сезінуіңізге сергек. Бастысы, спектакльде 

зиялылық бар, Моцарт музыкасының табиғатына сай 

тектілік пен ақсүйектіктің лебі еседі. Тек кеудеңіздегі 

сырсандығыңызды ашық қалдырыңыз! «Моцарт» 

с йлейді... Музыка жырлайды...  

  ,

  

9

ww

www.ja

w.jasqazaq.kz           E-mail: jas_qazaq@mail.ru

ТЕАТР

ТЕАТР

Тұсаукесер

Осы орайда Тараз қалалық мәдениет үйінде III 

республикалық Ықылас Дүкенұлы атындағы «Жез киік» 

қобызшылар байқауы тті. Облыс әкімдігі мәдениет, 

архивтер және құжаттама басқармасы облыстық халық 

шығармашылығы орталығының және де Сарысу ауданы 

әкімдігінің ұйымдастыруымен ткен ауқымды шараға 

еліміздің барлық аймағынан қобызшылар қатысты. Айта 

кеткеніміз ж н, байқауға қатысушылардың басым б лігі 

музыкалық колледж, жоғары оқу орындарының студенттері 

екен. Мұның зі жастардың да ұлттық аспаптарымызға ерекше 

қызығушылық танытып жүргендігінің дәлелі.

Ең алдымен конкурстың ұйымдастырушыларымен, қазылар 

алқасының мүшелерімен баспас з мәслихаты тті. Баспас з 

жиынын ашып, жүргізіп отырған облыс әкімдігі мәдениет, 

архивтер және құжаттама басқармасының басшысы Дүйсенәлі 

Бықыбаев кезекті рет ткізіліп отырған республикалық 

конкурстың маңыздылығына тоқталды. Сондай-ақ басқарма 

басшысы з с зінде халқымызбен бірге жасасып келе жатқан 

ұлттық құндылықтарымызды насихаттау мақсатында басқарма 

тарапынан атқарылып жатқан жұмыстарға тоқталып, алдағы 

жоспарларымен б лісті. Бұдан кейін с з алған қазылар 

алқасының т рағасы, қобызшы, Қазақстанның еңбек сіңірген 

қайраткері 2лқуат Қазақбаев т рт мың жылдан аса тарихы 

бар қобыз аспабын бүгінгі күнге дейін жеткізуші ұлттық 

нердің шын жанашырлары туралы кеңінен әңгіме рбітті. 

Ал Қазақ ұлттық нер университетінің профессоры Раушан 

Мұсақожаева қырықтан асып жығылатын қазақтың ұлттық 

саз аспаптарының ткені, бүгіні мен келешегі туралы ой 

қозғады. Келесі кезекте с з алған қобызшы-композитор, 

Ықылас Дүкенұлының ш пшегі, Х.Досмұxамбетов атындағы 

Атырау мемлекеттік университетінің «Музыка және нер» 

кафедрасының меңгерушісі Ақнар Шәріпбаева дәулескер 

күйшінің артында қалған шпестей мұраларының құндылығын 

баса айтып, Қазақстанның түкпір-түкпіріндегі қобызшылардың 

басын қосқан «Жез киік» конкурсын ұйымдастырушыларға 

ризашылығын білдірді. Сонымен қатар шара барысында с з 

алған ұлы күйшінің тікелей ұрпағы Гүлнар Есмаханова қалалық 

мәдениет үйін Ықылас Дүкенұлының атымен атау туралы 

ұсынысын жеткізді. 

Ал республикалық деңгейде ұйымдастырылған ауқымды 

шара бастау алмастан бұрын жиылған к пшілік қалалық 

мәдениет үйінің алдында орналасқан Ықылас Дүкенұлының 

ескерткішіне гүл шоқтарын қойып, баба рухына тағзым етті. 

Сондай-ақ мәдениет үйінің фойесінде Ақнар Шәріпбаеваның 

жиырмаға жуық шығармалары топтастырылған «Ақнар» және 

«Елдің Ықыласы» атты ән жинақтарының тұсаукесер рәсімі 

тті. 

Конкурстың ашылу салтанатында с з алған облыс 

әкімінің бірінші орынбасары Бекболат Орынбеков қазақтың 

күйшілік нерінде Ықылас Дүкенұлының орнын ешкім баса 

алмайтынын, күйшінің теңдессіз мұралары қазақ халқымен 

бірге жасай беретіндігін айтып тті. Сонымен қатар Сарысу 

ауданы әкімінің орынбасары Динара Асанова мен аудандық 

ардагерлер кеңесінің т рағасы Құдайберді 2білов барлық 

қатысушыларға сәттілік тілеп, саңлақ күйшінің немере келіні 

Алтын апаның иығына камзол жауып, сый-құрмет к рсетті. 

Конкурсты Ақнар Шәріпбаева Ықылас Дүкенұлының 

к ркемдігі жағынан шоқтығы биік шығармаларының бірі 

болып саналатын «Аққу» күйімен ашып берді. Ал рет-ретімен 

сахнаға к терілген қонкурсқа қатысушы қобызшылар Ықылас 

Дүкенұлының, сондай-ақ қазақ нерінің бастауында үркердей 

аз ғана топ ішінен айрықша табиғи талант-дарынымен 

жарқырап к рінген қобызшылар Дәулет Мықтыбаев пен 

Жаппас Қаламбаевтың қобызға арналып жазылған күйлерін 

орындады. 6нерпаздар бабадан қалған бағзы нерді дәріптеуде 

барын салды. Қобызшылар күй нерінің қайталанбас 

тұлғаларының туындыларын толғап, тыңдарманды терең ойға 

жетеледі. К рермендер жүрек қылын шертетін, тал бойыңды 

ерітетін қобыздың қоңыр үніне еріксіз елітіп, ерекше тәнті 

болды. 

Күн ұзаққа созылған шарада қазылар алқасының 

шешімімен облысымыздың атынан сынға түскен Алмаз 

Балтабаев бас жүлдені жеңіп алды. Ал «Прима-қобыз» 

номинациясы бойынша І орынды астаналық Инабат 

2бекенова мен алматылық Фариза Амантаевалар 

иеленсе, ІІ орын алматылық Арайлым Қисярова мен 

Индира Жандашоваға бұйырды. Жүлделі ІІІ орынды 

алматылық 2ділхан Ақжол, Назерке Қалмен, астаналық 

Аяулым Қапияттар зара б лісті. Сонымен қатар «Қобыз» 

номинациясы бойынша елордалық Фариза К шеғұлова І 

орынға лайық деп танылса, ІІ орынға алматылық Аятолла 

Тұрғанов пен Солтүстік Қазақстан облысының атынан 

сынға түскен Жәмилә Мустафина қол жеткізді. Сондай-

ақ алматылық Гулсая Магазова мен астаналық Салтанат 

Панзаева III орынды еншіледі. Бірқатар қатысушылар 

арнайы номинациялармен марапатталды. Жерлесіміз 

Акмарал Нұрланқызы «Жез киік», атыраулық Самал 

Қуанышқалиева «Аққу», алматылық 2сен Смаил «Үкілі Үміт» 

арнайы аталымдары бойынша марапатталып, оларға арнайы 

сыйлықтар табыс етілді. 

ә Ө,

 

Ұлттық мұрамызды 

ұлықтау мақсатында ежел-

ден келе жатқан көне 

аспаптарды насихаттауға 

мемлекеттік деңгейде 

көңіл бөлініп, жүйелі 

жұмыстар атқарылып 

келеді. Нәтижесінде кезінде 

ескіліктің сарқыншағы 

ретінде саналып, жойылып 

кету қаупі де туған кейбір 

ұлттық аспаптарымыз 

бүгінде қайта қолданысқа 

ене бастады.

Өнер

Өнер

«Жез киік» 

«Жез киік» 

ТАҚЫРЫПҚА ОРАЙ

Нұрқанат ЖАҚЫПБАЙ, 

Қазақстанның еңбек сіңірген 

қайраткері, қойылым режиссері:

– Елімізде 50-ден аса театр бар. 

Сол театрлардың репертуарларында 

жүріп жатқан пьесаларды біз де қоямыз. 

Бірақ біз ұжымның мүмкіндігіне сай, оған 

бөлек бағыт, өзгеше үнмен келеміз. 

Болашағымыз жастар болған соң, кез 

келген туындыны, тіпті классикалық 

шығарманы да сол жастарға арнап 

көркемдеп, жаңашыл бағытта қоюға 

тырысып жатырмыз. Керемет жаңалық 

аштық деп есептемейміз. Жастардың 

талғамына сай, солардың тілінде, 

көпсөзділіктен гөрі, оқиғаны әрекетке көбірек құрып, 

музыка мен пластикаға басымдық беріп жұмыс істеу 

үстіндеміз. Өйткені, адамда намыс деген бар. Әсіресе, 

қазақ – намысшыл халық. Қазіргі компьютермен өсіп келе 

жатқан жастар «менің елімде неге Мәскеудегідей, болмаса 

Еуропаның алуан бағыттағы театрларындай сан қырлы театр 

жоқ?, Бродвей театрының спектакльдеріндей қойылымды 

мен неге өз елімнен тамашалай алмаймын?» деп намыстан 

басыншы, әлемнен іздейтін ерекшелікті өз елінен, ұлттық 

өнерінен тапсыншы деген ой әр қойылымды қойған сайын 

менің көкейімде тұрады. Әрине, біз қанша ұмтылғанымызбен, 

еуропалық, мәскеулік театрларға жете алмаймыз, әлемдік 

классиканы сахналап шетелдік болып кете алмайтынымыз 

және ақиқат.  Қойылымдарымыздан бәрібір қазақтың исі 

аңқып тұрады. Алайда біздің діттегеніміз – дүниежүзілік  театр 

мәдениетінен, тәжірибеден өзімізге, қазаққа керек дүниені 

алып, көрерменімізге ұсыну. Мәселен, қазір сахнада ақыл 

айтқанды ешкім тыңдағысы келмейді. Ақыл айтудың дәуірі 

өткен. Қазір соңғы сөзді көрерменнің өзіне қалдыру керек. 

Өзі ойланып, түйінін өзінің түсінік-танымына қарай көрермен 

өзі шешеді. Біздің ұстанған бағытымыз  да – осы. 

Қазақ 

Қазақ 

сахнасындағы 

сахнасындағы 

тұңғыш мюзикл

тұңғыш мюзикл

Моцарт! Әуеніне әлем тамсанған қайраткерді 

музыкасынан бөліп қарау әсте мүмкін емес. Тұлға 

табиғатындағы тереңдіктің сырын ұғыну үшін де рояль 

пернесі төгер маңғаз музыкаға мың қайтара мойын бұрып, 

көңіл қоярымыз хақ. Олай дейтініміз – Моцарт пен музыка 

бір-бірінен бөлініп, дербес қарастырылмайтын егіз ұғым, 

егіз тағдыр. 

Міне, өнердің жазылмаған осы заңдылығын режиссер, 

Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері Нұрқанат 

Жақыпбай өзінің кезекті қойылымында сәтті пайдаланған. 

Астаналық Жастар театрының сахнасынан көрерменіне 

жол тартқан «Моцарттың» өзге емес, мюзикл жанрында үн 

қатуы соның айғағы.