Атты VII халықаралық Ғылыми-əдістемелік конференция жəне қазақ психологиялық ҚОҒамының І қҰрылтай съезінің

344 

қамтиды [8.14-18б].  Дəлірек  айтқанда,  адалдық  пен  шыншылдық,  адамгершілік,  кішіпейілдік, 

қоғамдағы жəне өмірдегі қарапайымдылық пен сыпайлық, үлкенді сыйлау мен ибалық адамгершілік 

тəрбиесінің  жүйелі  сатылап  қамтитын  мəселелері.  Адамгершілік  тəрбиесінің  əркайсысының 

ерекшеліктерін  жетік  білетін  ұстаз  халық  педагогикасын  ғасырлар  бойы  қалыптасқан  салт-

дəстүрлерді,  əдет – ғұрапты  жан  жақты  терең  білумен  қатар,  өркениетті  өмірмен  байланыстыра 

отырып,  білім  берудің  барлық  кезеңдерінде  пайдаланғаны  дұрыс.  Ата-анаың  болашақ  жастар 

тəрбиесі  үшін  жауапкершілігі  ұрпақтан  ұрпаққа  жалғасуда. «Балапан  ұяда  не  көрсе,  ұшқанда  соны 

іледі»- дегендей ата-ананың күн сайын атқарып жүрген жұмысы – балаға үлкен сабақ. Жас балалрдың 

үлкендер айтса, соны айтатынын, не істессе соны істегісі келетінін бəріміз де білеміз. Баланың үйден 

көргені,  етене  жақындарынан  естігені – ол  адамгершілік  тəрбиесінің  ең  үлкені,  демек  жақсылыққа 

ұмтылып, жағымды істермен  айналысатын адамның айналасындағыларға  көрсетер  мен  берер тəлімі 

мол  болмақ.  Жас  өспірім  тəлім – тəрбиені,  адамгершілік  қасиеттерді  үлкендерден,  тəрбиешілерден 

насихат жолымен емес, тек шынайы көру, сезім қатынасында ғана алады. Жеке тұлғаның бойындағы 

жалпы  адамзаттық  құндылықтардың  қалыптасуы  осы  бағытта  жүзеге  асады,  сөйтіп  оның  өзі-өзі 

тануына, өзіндік бағдарын анықтауына мүмкіндік туғызатындай тəлім – тəрбие берілуі керек. Жақсы 

адамгершілік  қасиеттердің  түп  негізгі  отбасында  қалыптасатын  белгілі.  Адамгершілік  қасиеттер 

ізгілікпен  ұштастырады.  Əсіресе  еңбекке  деген  тұрақты  ықыласы  бар  жəне  еңбектене  білуде  өзін 

көрсететін  балаларды  еңбек,  сүйгіштікке  тəрбиелеу  басты  міндет  болып  табылады.  Өз  халқының 

мəдениетің, тарихын,, өнерін сүю арқылы басқа халықтардың да тілі мен мəдениетіне, салт-дəстүріне 

құрметпен  қарайтын  нағыз  мəденитті  азамат  қалыптасады.  Қазақ  халқының  əлеуметтік  өмірінде 

үлкенді  сыйлау  ұлттық  дəстүрге  айналған.  Отбасында,  балабақшада,  қоғамдық  орындара  үлкенді 

сыйлау дəстүрін бұзбау жəне оны қастерлеу əрбір адамнан талап етіледі. 

Халқымыздың  тəлім – тəрбиелік  мұрасына  үңілсек,  ол  адамгершілікті,  қайрымдылықты, 

мейірбандықты  дəріптейді.  Ата – бабаларымыздың  баланы  бесігінен  жақсы  əдеттерге  баулыған. 

«Үлкенді  сыйла», «Сəлем  бер,  жолын  кесіп  өтпе»  деген  секілді  ұлағатты  сөздердің  мəні  өте  зор. 

Адамгершілікті, ар-ұяты бар адамның бет-бейнесі иманжүзді, жарқын, биязы, өзі парасатты болады. 

Ондай  адамды  халық  «Иман  жүзді  кісі»  деп  құрметтеп  сыйлаған.Балаларымызды  имандылыққа 

тəрбиелеу  үшін  олардың  ар-ұятын,  намысын  оятып,  мейірімділік,  қайырымдылық,  кішіпейілдік, 

қамқорлық  көрсету,  адалдық,  ізеттілік  сияқты  қасиеттерді  бойына  сіңірі  қажет.  Баланы  үлкенді 

сыйлауға,  кішіге  ізет  көрсетуге,  иманды  болуға,  адамгершілікке  баулу  адамгершілік  тəрбиесінің 

жемісі.  Балалрды  адамгершілікке  тəрбиелеуде  ұлттық  педагогика  қашанда  халық  тəрбиесін  үлгі 

ұстайды. Ал, адамгершілік тəрбиелеудің бірден – бір жолы осы іске көзін жеткізу, сенімін арттыру. 

Осы  қасиеттерді  балаға  жасынан  бойына  сіңіре  білсек,  адамгершілік  қасиеттердің  берік  ірге  тасын 

қалағанымыз.Адамгершілік – адамның  рухани  арқауы.  Өйткені,  адам  баласы  қоғамда  өзінің  жақсы 

адамгершілік  қасиетімен,  адамдығымен,  қайырмдылығымен  ардақталады.  Адам  баласының  мінез-

құлқына тəрбие мен  тəлім арқылы тек біліммен ақылды ұштастыра білгенде ғана сіңетін, құдіретті, 

қасиеті мол адамшылық атаулының көрінісі болып табылады. 

Қазіргі кезде өсір келе жатқан ұрпақты тəрбиелеуде қойылған мақсатардың бірі қоғамға пайдалы, 

үлкенге  құрмет  көрсетіп,  кішіге  қамқор  бола  білетін,  жан-жақты  дамыған  жеке  тұлғаны 

қалыптастыру.  Осы  мақсатты  жүзеге  асыруда  «Бөбек»  қорының  президенті  Сара  Алпысқызының 

«Өзін-өзі  тану»  рухани-адамгершілік  білім  жобасы  балабақшада,  мектепте  пəн  ретінде  жүргізіліп 

келеді. «Өзін-өзі  тану»  пəні – баланы  жастайынан отаншылдыққа,  əдептілікке, достаққа, тазалыққа, 

ұқыптылыққа,  мейірімділікке,  табиғатты  сүюге,  отбасын  сыйлауға,  ұйымшылдыққа  үйретеді.  Адам 

бойына  кішіпейілдік,  сыпайлылық,  рақымшылық,  жаңашырлық,  сыйластық,  тілектестік  сияқты 

қасиеттерді дарыту жəне өзгелерді қадірлей, сыйлай, құрметтей білу, тыңдай білу, қолынан келгенше 

адамдарға  көмектесу,  кешірімді  болуды  үйрету  де  «Өзін-өзі  тану»  пəнінің  үйлесіне  тимек,  өйткені 

жас  ұрпақты  саналы,  сергек  етіп  тəрбиелеу  отбасы  мен  мектептің  бірден  бір  парызы.  Оқу  тəрбие 

жұмысын  дұрыс  жолға  қоюда  ата-аналармен  жұмыстың  орны  орасан.Рухани – адамгершілік 

тəрбиесінде  алдымен  баланы  тек  жақсылыққа – қайырымдылық,  мейірімділік,  ізгілікке  тəрбиелеп, 

соны мақсат тұтса, ұстаздың, ата-ананың да болашағы зор болмақ. «Мен үш қасиетімді мақтан тұтам, 

ол  қасиеттер:  ешуақыт  жалған  айтпағаным,  өзім  жасаған  жақсылықты  ешкашан  сатпағаным  жəне 

маңдай терін төккен еңбек адамын көрген жерде құрметтеп, қадірлегенім» деп кезінде дүлдүл ақын – 

əні  Ақан  Сері  айтқан  асыл  қасиеттерді  бала  бойына  дарыта  білсе,  ұстаздар  қауымы  ұрпақ  тəрбиесі 

жөнінде өздері алдына қойған ұлы мақсат – міндеттерді əрқашан абыроймен атқарары сөзсіз. 

 

Əдебиеттер 

1.  Аймауытов Ж. Тəрбиеге жетекші. Орынбор, 1924. 

2.  Жұмабаев М. Педагогика Алматы. «Ана тілі», 1992-65б. 

345 

3.  Назарбаев  Н.Ə.  Қазақстан  Рспубликасы  Президентінің  Қазақстан  Халқына  Жолдауы.»Егеменді 

Қазақстан» газеті 17 қантар 2014жыл. 

4.  Қазақстан РеспубликасыныңБілім туралы Заңы. Астана, 2007. – 15б. 

5.  Қазақстан  Республикасында  Білім  беруді  дамытудың 2011-2020 жылдарға  арналған  мемлекеттік 

бағдарламасы. 2011. – 29 қазан. – 4б. 

6.  Қоянбаев Ж., Коянбаев Р. Педагогика. – Алматы, 1998, 2000. 

7.  Сағындықұлы Е. Педагогика. – Алматы, 2007 

8.  Қалиев  С.,  Ш.Майғаранова,  Г.Нысанбаева,  А.Бейсенбаева.  Оқышулыардың  тұлғалық  қасиеттерін 

дамытудық педагогикалық негіздері. – Алматы, 2010. 

9.  Макаренко А.С. Тəрбие мақсаты – М., 1958. 

 

 

Жантемирова М.Б., Сулейменова З.Е., Воронова Р.М. 

(Республика Казахстан, г. Кокшетау,  

Кокшетауский государственный университет им. Ш. Уалиханова) 

 

ФОТОТЕРАПИЯ КАК СПОСОБ КОРРЕКЦИИ ПРОБЛЕМНЫХ СОСТОЯНИЙ 

ПОДРОСТКОВ  

 

В  послании  народу  Республики  Казахстан  «Третья  модернизация  Казахстана:  глобальная 

конкурентоспособность»  от 31 января 2017 г.  президент  Н.А.Назарбаев  говорит: «На  всех  этапах 

становления  и  развития  нового  Казахстана  в  числе  самых  главных  приоритетов  была  и  остается 

забота о новых поколениях казахстанцев. Они – будущее страны. Именно им предстоит реализовать 

далеко  идущие  планы  Лидера  нации,  продвигать  нашу  страну  к  вершинам  мировой  цивилизации  и 

процветанию» [1, С.14].  

В  условиях  текущего  социально-экономического кризиса  и  кризиса  образовательной  системы 

возрастает  риск  развития  проблемных  состояний  у  детей.  Проблемные состояния,  по  мнению  ряда 

авторов,  являются  наиболее распространенными  явлениями  в  подростковом  возрасте. Они  могут 

быть  инициальными  проявлениями  невротических  состояний  или  самостоятельными  клиническими 

формами, такими как «неврастения» и «расстройство адаптации». Проблемные состояния отличаются 

структурным  полиморфизмом  и  всегда  ухудшают  качество  жизни,  снижают  физическую  и 

умственную работоспособность [2, С.85].  

В  связи  с  изменениями  в современном  обществе  стало  необходимым  внедрение 

в психологическую  работу  эффективных,  комплексных  и,  в то  же  время,  простых  методик.  Среди 

различных групп методов, применяющихся в настоящее время в коррекции проблемных состояний, 

особое  место  может  занять  фототерапия.  Фототерапия – одна  из  форм  визуального искусства. 

Фотография  -ценный  инструмент  в работе  психолога  для  решения  разного  рода  психологических 

проблем, а также снижения уровня проблемного состояния.  

Научно-теоретические  основы  данной  проблемы  рассматривались  в  работах  ряда  зарубежных 

ученых: Л. Берман, А. Хилл, М. Розенберг, Л.П.Матвеева, А.Д.Новикова, В.Г.Яковлева, Ю.М.Сычева, 

И.С.Барчукова,  А.А.Нестерова,  Е.Н.Гогунова,  Б.И.Мартьянова;  казахстанских  авторов,  таких  как 

Б.К.Асанова, Г.С.Султанахмедова, А.С.Сарбаева, Ш.Т.Тулегенова и др.  

К  проблемным  психическим  состояниям  относятся  агрессивность,  алкоголизм,  горе,  больная 

привязанность,  депрессия,  астения,  душевная  боль,  внутреннее  непринятие,  личностные  кризисы, 

возрастные кризисы, эмоциональное и профессиональное выгорание, одиночество, панические атаки, 

паническое  расстройство,  самоедство,  чувство  вины,  психологическая  травма,  психосоматические 

проблемы, страхи, самоубийство [3,С.126]. 

Для  того,  чтобы  на  примере  проследить  эффективность  использования  программы  фототерапии 

по  коррекции  проблемных  ситуаций  подростков,  остановимся  на  одном  из  видов  проблемных 

состояний-  астения.С  учетом  психологических  особенностей  в  подростковом  возрасте  актуальной 

становится  задача  раннего  выявления  астении  и  её  психокоррекции.  Наиболее  оптимальными  и 

щадящими методами коррекции астении является фототерапия. 

Фототерапия – одна  из  форм  визуального искусства.  Теория  и  практика  фототерапии  начала 

развиваться  с  конца 1979-х  гг.  психологом  и  арт-терапевтом  Дж.  Вайзер.  Фототерапия  связана  с 

применением фотографии для решения разного рода психологических проблем, а также для развития 

и  гармонизации  личности.  В  фотографии  может  происходить  соприкосновение  и  соединение 

реальности  и  фантазии,  благодаря  чему  снимок  становится  своеобразным  «транзитным  объектом», 

инструментом  наглядно-действенного  освоения  мира  и  собственной  внутренней  реальности.  Д. 

Вайзер  предложила  классификацию  техник  фототерапии,  основанную  на  использовании  разных