Ақтӛбе мемлекеттік педагогикалық институтының Әдістемелік Кеңесі ұсынған Ақтӛбе 2011

                                  
                 
                                                   
                     
                                                            
Меңгерудің тӛрт деңгейлі  табиғи басқалдағы 
 
        α 
                                                                    ІҤ (ойламаған жағдаяттар) 
                                                     
                                                     ІІІ (типтік емес жағдаяттар) 
                                                 
                                            ІІ (типтік жағдаяттар) 
                                                                                                                                                                                                
                                                      
                                   І (тану)                             
 
     
               Т (уақыт)                                                                                                        Сурет-3                                                 
 
      
Шеберлікке жету кезіндегі белгілі бір оқу элементтері бойынша әрекет деңгейіне 
жетуге  қажетті  уақыт  санының  арақатынасы  меңгеру  деңгейі  нӛмірлерінің  квадрат 
пропорцияларымен айқындалады: 
              Т
1
 : Т
2
 : Т
3
 : Т
4
= (а
1
)
2
:(а
2
)
2
 :(а
3
)
2
: (а
4
)
2
=1:4:9:16 
     Сонда  екінші  деңгейге    жету  үшін  бірінші  деңгейге  қарағанда  тӛрт  есе  артық 
уақыт керек деген сӛз. Үшінші деңгейге қол жеткізу үшін 9 есе артық , ал тӛртіншіге 
жету  үшін  12  есе  артық  уақыт  қажет.  Осыдан-ақ  отандық  және  шетелдік  бағалау 
тәжірибесінде  түрлі  деңгейдегі  тестерді  орындауды  бірдей  бағамен  бағалаудың 
қаншалықты дұрыс еместігін кӛруге болады. 
       Меңгеру  сапасын  дәл  бағалау  үшін  «меңгеру  коэфициенті»  деген  ұғым 
қолданылады.  Ол  мынадай  формуламен  беріледі:  Ка  =  n/p  ,  n/p  –  тестердің  дұрыс 
орындалған  операциясының  саны  (n)  мен  тестегі  жалпы  операция  санының  (р) 
арақатынасы.  Меңгеру  коэффициентін  альфа  белгісі  бар  К  әрпімен    белгілейміз 
(Кα). 
       Әр  деңгейде  Кα    О-ден  1-ге  дейін  ӛзгеріп  отырады.  Әр  меңгеру  деңгейіндегі 
қисық  сызық    сипаты  оқыту  үдерісіне қатысты:  «  жақсы»  деңгей  оқыту  үдерісінде 
қисық  абсцисс  ӛсі  үстімен  тіке  бірден  кӛтеріліп,  бұл  деңгейдегі  ақпараттарды 
меңгеруге  аз  уақыт  жіберіліп,  сәтті  оқылғандығын  кӛрсетсе,  керісінше,  егер 
«нашар» деңгей оқытуда қисық абсцисс ӛсін бойлай жылжып, Ян Амос Коменский 
айтқандай,  «  мұндай  оқуда  оқушы  бар  ӛмірін  сыныпта    ӛткізсе  де,  пәнді 
меңгермейді». 
      Оқушы білімін бағалау үшін әр түрлі елде бағалаудың екі балдықтан бастап мың 
балдыққа дейін түрлі шкалалары қолданылады. Оның бәрі субъективті бағалаулар, 
ӛйткені  бағаны  мұғалім  қояды.  Сондықтан  да  эксперимент  нәтижесі  кӛрсеткендей,  
қанша  мұғалім болса, сонша бағалау  бар. 
    Меңгеру  деңгейін  осындай  сорақылықтан    арылту  үшін  педагогикалық    ӛлшем 
және шкалалау теориясымен танысу керек. 
 
 

Бағалау шкалалары 
     Шкалалау  –  объектілердің  ӛлшенген  белгілерін  санмен  кӛрсету.  Бағалау 
шкалаларының тӛрт типі болады:  
   Атаулар               реттік                  интервалдық                   арақатынастық 
    шкаласы           шкаласы                    шкала                                 шкала 
 
                                      
 
 
 
             
                                                      
 
 
 
 
                                     
 
                                   
жатады 
                                                                                                                                                      
 
                                                                                             
 
 
                                                                                                                                                                                                                                                
                                                                                                                                      
                                                                                                                                     
 
 
 
       Шкалалау    псевдо  приборлық  ӛлшемге  жатады.  Приборлық  ӛлшемнен 
айырмашылығы: ӛлшеніп отырған қасиеттер бойынша жанама мағлұмат қана береді. 
  
Оқу сапасы неге 12 балдық ӛлшеммен ӛлшенеді? 
       Кα  =  0,7  нүктесіне  дейін  ешнәрсе  бағаланбайды,  ӛйткені  оқу  үдерісі  барлық 
деңгейде де аяқталмайды, сондықтан  0,7 мәнге жетпеген кез келген  Кα бағасы тек 
О-ді кӛрсетеді. Меңгеру сапасы оқушылардың Кα = 0,7 нүктесіне қол жеткізгеннен 
кейін ғана бағаланады. Сондықтан бағалау интервалы 0,7 – 1,0 аралығында болады. 
4  деңгейді  3  интервалға  кӛбейткенде  ,12  балл  шкаласы  шығады.  Ол  былайша 
кӛрінеді. (2-кесте)    
 
2-кесте               Оқушылар білімін бағалаудың  12 балдық  шкаласы 
 
          Кα 
                   Меңгеру деңгейлері 
Оқушы 
Орындаушы  Сараптаушы  Жасампаз 
0,7-ден кем 
       Оқу әлі аяқталған жоқ, баға -0         
 
> 0,7;   < 0,8 
1 
4 
7 
10 
> 0,8;    < 0,9 
2 
5 
8 
11 
> 0,9     = 1,0 
3 
6 
9 
12 
    Бағалаудың 
бұл  шкаласының  артықшылығы  оның    табиғилығында, 
обьективтілігінде.  Адамның  барлығын  –  оқушыдан  докторға  дейін  бағалауға 
болады. 
Бірыңғай 
объектілерді 
есепке алу, 
мысалы,ең 
қарапайым 
түрі –
футболшын
ың  майка-
сындағы 
номері 
Объектілердің 
рангалық 
ретін 
анықайды, 
мысалы, 
кӛпқатарлы 
үй қабаттары, 
5 балдық  
баға. 
Кӛптеген 
сандарды реттеу, 
мысалы, цельсия 
температурасыны
ң шкаласы. Бұл 
шкалаға барлық 
арифметикалық 
әрекеттер 
колданыла береді. 
Нольдік нүктесі бар 
реттік, монотандық кӛп 
сандар. Бұған  барлық 
техникалық ӛлшемдер 
және  оқушылардың білімі 
мен дағдырларын бағалау 
шкаласы, барлык 
арифметикалық 
операциялар да  жатады. 
Меңгеру деңгейі ұғымы 
негізіндегі 12 балдық 
шкала осы арақтынастық 
шкалаға  жатады.