Қаржылық есеп 2 оқу құралы Қостанай, 2012 ббк 65. 052. 201. 1я73

1.Үлестік қатысу бойынша есепке алу әдісі

2.Үлестік қатысу бойынша есепке алу әдісін қолдану

3.Инвестицияның қолданыстағы құнын анықтағанда, ұйым нені бағалайды?

4.Инвестициялар қалай тәртіпке алынады?

5.Қаржылық жағдай туралы есептік құнын не азайтады?

Бірлескен қызмет нысандары

Бірлескен қызметті түрлі нысандар мен құрылымдар түрінде жүзеге асыруға болады. Мұнда үш негізгі түр белгіленген - бірлесе бақыланатын операциялар, бірлесе бақыланатын активтер және бірлесе бақыланатын ұйымдар – бұлар осылай деп жинақтап аталады және бірлескен қызмет анықтамасына сай келеді. Мына сипаттамалар бірлескен қызметтің барлық түрлеріне тән:

-екі немесе одан көп компания шартты келісіммен байланысты; және

-келісімшарттық мәмілелерде бірлескен бақылау орнатылады.

Инвестициялар объекті заң жүзінде қайта ұйымдастырылатын немесе банкрот болған, немесе кәсіпкерге қаражат аудару жөніндегі өз мүмкіндігіне қатысты ұзақ мерзімді қатаң шектеулер жағдайларында жұмыс істеген кезде бірлескен бақылау алып тасталуы мүмкін. Егер бірлескен бақылау одан әрі жалғасатын болса, ол оқиғалар осы Стандартқа сәйкес бірлескен қызметті есепке алудан бас тарту үшін өздігінен жеткілікті негіз бермейд

Келісімшарттық мәміле

Келісімшарттық мәміленің болуы бірлескен бақылауды қамтитын қатысу үлесін инвестордың елеулі ықпалы бар қауымдасқан ұйымдарға салынған инвестициялардан өзгеше етеді (қараңыз: 28 (IAS)). Өз негізінде бірлескен бақылау орнату туралы келісімшарттық мәмілесі жоқ қызмет осы Стандарт мақсаттарында бірлескен қызмет болып мойындалмайды.

Келісімшарттық мәміленің дәлелі, мысалы, кәсіпкерлер арасындағы шарт немесе олардың арасындағы келіссөздер хаттамасы болуы мүмкін. Кейбір жағдайларда келісім жарғыға немесе бірлескен қызметтің басқа да құрылтай құжаттарына қосылады. Нысаны қандай екеніне қарамастан, келісімшарттық мәміле, әдетте, жазбаша нысанда рәсімделеді және мына мәселелерге:

-бірлескен қызмет есептілігі бойынша қызметке, ұзақтыққа және міндеттемелерге;

-директорлар кеңесін немесе бірлескен қызметті басқарудың баламалы органын тағайындауға және кәсіпкерлердің дауыс беру құқықтарына;

-кәсіпкерлердің капиталға төлеген жарналарына; және

-кәсіпкерлер арасында өндіріс көлемін, кірісті, шығысты немесе бірлескен қызмет нәтижелерін бөлуге қатысты болады.

Келісімшарттық мәміле бірлескен қызметке бірлескен бақылау орнатады. Мұндай талап бірлескен кәсіпкерлердің бір де бірінің бұл қызметке жеке-дара бақылау орнатуға мүмкіндігі болмайтынына кепілдік береді.

Бірлесе бақыланатын операциялар

Бірлескен қызметтің кейбір түрлерінің операциялары корпорация, серіктестік немесе өзге ұйым, немесе бірлескен кәсіпкерлерден бөлек қаржы құрылымын құруды емес, ал кәсіпкерлердің активтері мен өзге де ресурстарын пайдалануды көздейді. Әрбір кәсіпкер өзінің жылжымайтын мүлік, ғимараттар мен жабдықтарын пайдаланады және өз қорларын жасайды. Оның сондай-ақ өз шығыстары мен міндеттемелері болады, ол өз міндеттемелері болып саналатын өзінің қаржыландыру көзін алады. Бірлескен қызметті кәсіпкердің жалдамалы қызметкерлері оның өзінің сондай қызметімен қатарластыра жүзеге асыра алады. Бірлескен қызметті тағайындау туралы келісімде әдетте бірлесе өндірілген өнімді сатудан түскен түсім және кез келген бірлесе жұмсалған шығыстар кәсіпкерлер арасында өз көмегімен бөлінетін құрал көзделеді.

Екі немесе одан көп кәсіпкер нақты өнімді, мысалы, ұшақты жасау, оны сату және тарату үшін өз операцияларын, ресурстары мен тәжірибесін біріктіретін жағдай бірлесе бақыланатын қызметінің мысалы бола алады. Әрбір кәсіпкер өндірістік процестегі өз бөлігін жүзеге асырады. Әрбір кәсіпкер өз шығынын жұмсайды және ұшақты сатудан түсетін түсімнен өз үлесін алады, ал бұл үлес келісімшарттық мәмілеге сәйкес анықталады.

Бірлесе бақыланатын активтерге өзінің қатысу үлесі жөнінде әрбір кәсіпкер өзінің қаржы есептілігінің жекелеген нысандарында мыналарды:

-өзі бақылайтын активтер мен бар міндеттемелерді; және

-жұмсалған шығыстарды және бірлескен қызметпен өндірілген тауарларды сату немесе қызметтер көрсету нәтижесінде кірістерден алатын өз үлесін тануға міндетті.

Активтер, міндеттемелер, кірістер мен шығыстар кәсіпкердің қаржы есептілігінде мойындалғандықтан, ол шоғырландырылған есептілікті ұсынған кезде бұл баптарға түзетулер немесе шоғырландырудың басқа рәсімдері қажет етілмейді.

Бірлескен қызметтің өзі үшін жекелеген есеп жазбаларының қажет етілмеуі, сол сияқты қаржы есептілігінің жасалмауы мүмкін. Алайда кәсіпкерлер бірлескен қызмет нәтижелерін бағалау үшін басқару шоттарын әзірлей алады.

Бірлесе бақыланатын активтер

Бірлескен қызметтің кейбір түрлері бірлескен бақылау болуын, көп ретте – бірлескен қызмет мақсатында салынған немесе алынған және бірлескен қызмет мақсаттарына жетуге арналған бір немесе бірнеше активтерді кәсіпкерлердің бірлесе иеленуін көздейді. Кәсіпкерлер ол активтерді пайда табу үшін пайдаланады. Әрбір кәсіпкер активтермен өндірілген өнімнен үлес алуына болады және әрбір кәсіпкер шығыстардың келісілген бөлігін өз мойнына алады.

Бірлескен қызметтің мұндай түрлері корпорация, серіктестік немесе өзге ұйым, немесе кәсіпкерлердің өздерінен бөлек қаржы құрылымын құруды қажет етпейді. Әрбір кәсіпкер болашақтағы экономикалық пайдалар үлесін бірлесе бақыланатын активтегі өз үлесі арқылы бақылайды.

Мұнай мен газ өндіру саласындағы көптеген компаниялар, сондай-ақ минералдық шикізат өндіретін компаниялар бірлесе бақыланатын активтерді пайдаланады. Мысалы, бірқатар мұнай компаниялары мұнай құбырын бірлесе бақылай және пайдалана алады. Әрбір кәсіпкер мұнай құбырын өз өнімін тасымалдау үшін пайдаланады, ал оның орнына сол мұнай құбырын пайдалануға жұмсалатын шығыстардың келісілген бөлігін өз мойнына алады. Бірлесе бақыланатын активтің басқа мысалы - екі ұйым мүлікті бірлесе бақылайды, алынатын жалдау ақысының бір бөлігі әрқайсысына тиесілі және де шығыстардың тиісті бөлігін әрқайсысы өз мойнына алады.

Бірлесе бақыланатын активтерге қатысу үлесі жөнінде кәсіпкер өзінің қаржы есептілігінде:

-активтердің сипатына сәйкес сараланған бірлесе бақыланатын активтердегі өз үлесін;

-өзі қабылдаған кез келген міндеттемені;

-бірлескен қызмет жөнінде басқа да кәсіпкерлермен қатар кез келген міндеттемедегі өз үлесін;

-бірлескен қызмет нәтижесінде өндірілген өнімдегі өз үлесін, бірлескен қызметке байланысты жұмсалған кез келген шығыстағы өз үлесімен бірге, сатудан немесе пайдаланудан алынған кез келген табысты;

-бірлескен қызметке қатысудағы өз үлесі жөнінде, мысалы, кәсіпкердің активтердегі үлесінің қаржыландырылуына, өндірілген өнімдегі өз үлесін сатуға байланысты ол жұмсаған кез келген шығыстарды мойындауға міндетті.

1.Бірлескен қызмет нысандары

2.Келісімшарттық мәміле

3.Бірлесе бақыланатын операциялар

4.Бірлесе бақыланатын активтер

5.Бірлескен қызмет нысандары бойынша негізгі үш түрін белгілеңіз?

Жай акцияларын немесе әлеуетті жай акцияларын бағалы қағаздардың ашық нарықтарында орналастыру барысында болып отырған ұйымдар қолдануы тиіс:

-төмендегідей ұйымның бөлек немесе жеке қаржылық есептіліктеріне:

-жай акциялары немесе әлеуетті жай акциялары нарықта айналымда болатын ұйымдар (ішкі және шетелдік қор биржаларда немесе жергілікті және аудандық нарықтармен қоса, бағалы қағаздардың қордан тыс нарығында); немесе

-құралдардың кез келген түрлерін ашық нарықта шығару мақсатымен бағалы қағаздар комиссиясымен және басқа қызметті реттеуді ұйымдастыру шараларымен бірге шоғырландырылған қаржылық есептілік ұсынатын немесе ұсынып жатқан.

-бас ұйымы бар топтың шоғырланған қаржылық есептіліктеріне:

-жай акциялары немесе әлеуетті жай акциялары нарықта айналымда болатын ұйымдар (ішкі және шетелдік қор биржаларда немесе жергілікті және аудандық нарықтармен қоса, бағалы қағаздардың қордан тыс нарығында); немесе

-құралдардың кез келген түрлерін ашық нарықта шығару мақсатымен бағалы қағаздар комиссиясымен және басқа қызметті реттеуді ұйымдастыру шараларымен бірге шоғырландырылған қаржылық есептілік ұсынатын немесе ұсынып жатқан.

Акцияға шаққандағы пайданы ашып көрсететін ұйым акцияға шаққандағы пайданың көлемін осы Стандартқа сәйкес есептеуі және ашып көрсетуі тиіс.

Акцияға шаққандағы негізгі пайда

Ұйым басты ұйымның жай акцияларын ұстаушыларға шаққандағы пайда немесе шығын жөнінде және ұсынылған жағдайда, одан әрі жалғастырылатын қызметтен сол акцияларды ұстаушыларға шаққандағы пайда немесе шығын жөнінде акцияға шаққандағы негізгі пайда есебін шығаруға міндетті.

Акцияға шаққандағы негізгі пайда басты ұйымның жай акцияларын ұстаушыларға шаққандағы пайданы немесе шығынды (алымы) айналымдағы жай акциялардың кезең ішіндегі орташа өлшенген санына (бөлгіші) бөлу жолымен есептелуі тиіс.

Акцияға шаққандағы негізгі пайда туралы ақпарат басты ұйымның әрбір жай акциясының ұйымның есепті кезеңдегі қызметінің нәтижелеріне қатысуының үлесін анықтау мақсатында ұсынылады.

Акцияға шаққандағы негізгі пайданы есептеу мақсатында басты ұйымның жай акцияларын ұстаушыларға шаққандағы сомалар:

-одан әрі жалғастырылатын қызметтен басты ұйымға келетін пайда немесе залал сомасы; және

-басты ұйымға келетін пайда немесе залал сомасы

Артықшылықты акциялар бойынша дивидендтердің салықтан кейінгі сомалары, артықшылықты акциялар өтелгеннен кейін пайда болатын айырмашылықтар және капитал ретінде сараланған артықшылықты акциялардың басқа да осы сияқты нәтижелері бойынша түзетілген тең сомалармен қабылдануы тиіс.

Кірістер мен шығыстардың кезең ішінде мойындалған, басты ұйымның жай акцияларын ұстаушыларға жатқызылатын барлық баптары, соның ішінде салық бойынша шығыстар және міндеттемелер ретінде сараланған артықшылықты акциялар бойынша дивидендтер басты ұйымның жай акцияларын ұстаушыларға келетін кезеңдегі пайданы немесе шығынды анықтау кезінде есепке алынады.

Артықшылықты акцияларды ұйымның соларды ұстаушыларға тендерлік ұсынысы шеңберінде сатып алуға болады. Артықшылықты акциялар ұстаушыларға төленген өтемді төлеудің әділ құнының сол артықшылықты акциялардың қаржылық жағдай туралы есептік құнынан асып кетуі артықшылықты акциялар ұстаушылар пайдасындағы кіріс және ұйымның бөлінбеген пайдасынан шегерім болып табылады. Бұл сома басты ұйымның артықшылықты акцияларын ұстаушыларға шаққандағы пайданы немесе шығынды есептеу кезінде шегеріледі.

Артықшылықты акциялардың қаржылық жағдай туралы есептік құнының оларды өтеу кезіндегі өтемді төлеудің әділ құнынан кез келген асуы басты ұйымның жай акцияларын ұстаушыларға келетін кезеңдегі пайданы немесе шығынды есептеу кезінде шегерілуге жатады.

Акциялар айналыстағы акциялардың орташа алынған санының есебіне, әдетте, оларды өтеу жөніндегі дебиторлық берешек пайда болған сәттен (әдетте олар орналастырылған күннен) бастап қосылады, мысалы:

-ақша қаражатын төлеу арқылы орналастырылған жай акциялар есепке оларды төлеу бойынша дебиторлық берешек пайда болған сәттен бастап қосылады;

-жай немесе артықшылықты акциялар бойынша дивидендтерді ерікті қайта инвестициялау барысында орналастырылған жай акциялар есепке дивидендтер төленген күннен бастап қосылады;

-қарыз құралын жай акцияларға айырбастау нәтижесінде орналастырылған жай акциялар есепке пайыздар есептеу тоқтатылған күннен бастап қосылады;

-басқа қаржы құралдарының пайыздарын немесе негізгі сомасын төлеу есебінен орналастырылған жай акциялар есепке пайыздар есептеу тоқтатылған күннен бастап қосылады;

-ұйымның міндеттемелерін орындау есебінен орналастырылған жай акциялар есепке міндеттемелер орындалған күннен бастап қосылады;

-ақша қаражаты болып табылмайтын активті сатып алған кезде өтемді төлеу ретінде орналастырылған жай акциялар есепке сатып алынған актив ұйым қаржылық жағдай туралы есебінде мойындалған күннен бастап қосылады;

-ұйымға көрсетілген қызметке ақы төлеу есебінен орналастырылған жай акциялар есепке ондай қызметтердің көрсетілуіне қарай қосылады.

Жай акцияларды айналыстағы акциялардың орташа алынған санының есебіне қосу сәті оларды шығаруға және орналастыруға байланысты жағдайлармен айқындалады. Акцияларды орналастыруға қатысты кез келген шарттың мазмұнын тиісті түрде ескеру қажет.

Акцияға шаққандағы таратылған пайда

Ұйым басты ұйымның жай акцияларын ұстаушыларға келетін пайда немесе залал жөнінде акцияға шаққандағы таратылған пайданы және, ұсынылған жағдайда, одан әрі жалғастырылатын қызметтен сол акцияларды ұстаушыларға келетін пайданы немесе залалды есептеуге міндетті.

Акцияға шаққандағы таратылған пайданы есептеу үшін ұйым басты ұйымның жай акцияларын ұстаушыларға келетін пайдаға немесе залалға және айналыстағы акциялардың орташа алынған санына таратылған әлеуетті жай акциялар ықпалын ескере түзетуге міндетті.

Акцияға шаққандағы таратылған пайда акцияға шаққандағы негізгі пайда сияқты анықталады, нақты айтқанда, әрбір жай акцияның ұйым қызметінің нәтижелеріне қатысуының үлесін кезең ішінде айналыста болған таратылған әлеуетті жай акциялар ықпалын ескере анықтау керек. Нәтижесінде:

-басты ұйымның жай акцияларын ұстаушыларға келетін пайдаға немесе шығын таратылатын әлеуетті жай акциялар бойынша кезең ішінде есептелген дивидендтер мен пайыздардың салықтан кейінгі сомасына ұлғайтылады және пайдада немесе шығыста таратылатын әлеуетті жай акцияларды жай акцияларға айырбастау нәтижесінде пайда болатын кез келген өзгерістерді ескере түзетіледі; және

-айналыстағы жай акциялардың орташа алынған саны, егер әлеуетті жай акцияларды жай акцияларға айырбастауға рұқсат етілетін болса, онда айналысқа түсетін қосымша жай акциялардың орташа алынған санына көбейеді.

Акцияға шаққандағы таратылған пайданы есептеу үшін ұйым басты ұйымның жай акцияларын ұстаушыларға келетін, есептелген пайдаға немесе шығынға:

-басты ұйымның жай акцияларын ұстаушыларға келетін пайданың немесе шығынның мөлшерін алу, есептеу кезінде шегерілген, таратылатын әлеуетті жай акцияларға қатысты кез келген дивидендтерге немесе басқа баптарға;

-таратылатын әлеуетті жай акциялар бойынша кезең ішінде есептелген кез келген пайыздарға; және

-таратылатын әлеуетті жай акцияларды жай акцияларға айырбастау нәтижесінде кірістерде немесе шығыста болатын кез келген басқа да өзгерістерге салықтан кейінгі ықпалды ескере түзету енгізуге міндетті.

Таратылатын әлеуетті жай акциялар көрсетілген әрбір кезең үшін жеке анықталуы тиіс. Таратылатын әлеуетті жай акциялардың өткен кезеңдегі саны әрбір аралық есепке қосылатын таратылатын әлеуетті жай акциялардың орташа алынған саны болып табылмайды.

Басты ұйымға жатқызылатын пайда немесе залал

Акцияға шаққандағы пайданы шоғырландырылған қаржы есептілігі негізінде есептеу мақсатында басты ұйымға жатқызылатын пайдаға немесе шығынға шоғырландырылған ұйымның азшылық үлесіне түзету енгізілгеннен кейінгі пайдасы немесе шығыны жатады.

Әлеуетті жай акцияларды атқару немесе шоғырландыру кезінде жай акциялардың шығарылуы жеңілдік элементтерінің пайда болуына әкеліп соқпайды. Оның өзі әлеуетті жай акциялардың, әдетте, толық құны бойынша орналастырылатынының салдары болып табылады, ал мұның өзі ұйымда бар активтердің тепе-тең өзгеруіне әсер етеді. Алайда, құқықтар шығарылымы кезінде опционды атқару құны көбінесе акциялардың әділ құнынан төмен болады. Сондықтан, құқықтардың мұндай шығарылымында жеңілдік элементі бар болады.

Құқықсыз акцияға теориялық әділ құн құқықтар жүзеге асырылар алдындағы акциялардың жиынтық нарықтық құнын құқықтарды жүзеге асырудан түсетін түсімдермен қосу және құқықтар жүзеге асырылғаннан кейін айналымда болатын акциялар санына бөлу жолымен есептеледі. Құқықтар жүзеге асырылатын сәт алдында олар акциялардан бөлек айналыста болатын жағдайларда әділ құн осы есеп мақсаттарында акциялар құқықтармен бірге сатылған соңғы күн жабылар кездегі бағам бойынша белгіленеді.

1.Акцияға шаққандағы негізгі пайданы есептеу мақсатында басты ұйымның жай акцияларын ұстаушыларға шаққандағы сомалар

2.Басты ұйымға жатқызылатын пайда немесе залал

3.Таратылатын әлеуетті жай акциялар қалай анықталады?

4.Акцияға шаққандағы негізгі пайда туралы айтыңыз?

5.Стандартты қараудың негізгі мәні?

Есеп саясатын таңдау және қолдану

Бизнестік операцияларға, басқа оқиғалар немесе жағдайларда арнайы қолданғанда ХҚЕС-ты (IFRS), сол баптарға есеп саясаты немесе саясаттарын осы ХҚЕС-ты (IFRS) қолдану арқылы анықталуы тиіс.

ХҚЕС (IAS) жөніндегі (IAS) Кеңесі шешкендей ХҚЕС-на (IFRS) есеп саясатын ұсынады. Бұл есеп саясаты қаржы есептілігінде берілетін бизнестік операциялар барысы, басқа жағдайлар мен шарттар жөнінде маңызды және сенімді ақпарат беруде қолданылады. Егер бұл саясатты қолданудың маңыздылығы болмаса, онда оны қолданудың қажеті жоқ. Дегенмен, ұйымның қаржы жағдай жөнінде белгілі бір есептілік тапсыруы үшін (IFRS) ХҚЕС-тан маңызсыз ауытқуларды жасау немесе сол күйінде түзетпестен қалдырып қою дұрыс болып табылмайды.

ХҚЕС-тарымен (IFRS)бірге ұйымдарға олардың талаптарын қолдануға көмек ретінде нұсқаулар шығарылған. Барлық осындай нұсқауларда олардың ХҚЕС-тарының (IFRS)ажырамас бөлігі екендігі немесе ажырамас бөлігі емес екендігі көрсетілген. ХҚЕС-тарының (IFRS)ажырамас бөлігі болып табылатын нұсқаулар міндетті түрде орындалуы тиіс. ХҚЕС-тарының (IFRS)ажырамас бөлігі болып табылмайтын нұсқауларда қаржылық есептерге қойылатын талаптары жоқ.

Операцияларға, басқа оқиғаларға немесе жағдайларға нақты қолданылатын осындай ХҚЕС (IFRS) болмағанда, ұйымның басшылығы мынадай ақпараттың пайда болуына әкеп соғатын есеп саясатын жасау және қолдану үшін өзінің пайымдауын қолдануы міндетті:

-экономикалық шешімдер қабылдаған кезде пайдаланушылардың қажеттілігі

тұрғысынан алғанда маңызды; және

-қаржы есептілігінің:

-ұйымның қаржылық жай-күйін, қызметінің қаржылық нәтижелерін және ақшақаражатының қозғалысын шынайы беретіні;

-операциялардың, басқа оқиғалардың және жағдайлардың тек заңды нысанын ғанаемес, экономикалық маңызын көрсететіні;

-тура, яғни біржақты болмауы;

-тиянақты болуы; және барлық материалды ескере отырып, толық болуы.

Есеп саясатының жүйелілігі

Ұйым өзінің есеп саясатын ХҚЕС басқа есеп саясаты қолданылу мүмкін баптарды санаттауды нақты талап еткен немесе рұқсат еткен жағдайларды қоспағанда, ұқсас операциялар, басқа оқиғалар және жағдайлар үшін жүйелі таңдауға және қолдануға міндетті. Егер ХҚЕС баптарын осылай категориялау талап етілсе немесе рұқсат етсе, тиісті есеп саясаты міндетті түрде әрбір санатқа қатысты жүйелі таңдалуы және қолданылуы тиіс.

Ұйым өзінің есеп саясатын:

-ХҚЕС-мен талап етілген; немесе

-қаржы есептілігі операцияның, басқа оқиғалардың немесе жағдайлардың ұйымның

-қаржылық жай-күйіне, оның қызметінің қаржылық нәтижелеріне немесе ақша қаражатының қозғалысына әсер етуі туралы сенімді және неғұрлым маңызды ақпарат беруіне әкеп соғатын болса ғана өзгертуге міндетті.

Қаржы есептілігін пайдаланушыларда ұйымның қаржы жағдайындағы, қызметініңқаржылық нәтижелеріндегі және ақша қаражатының қозғалысындағы үрдістерді айқындау үшін белгілі бір уақыт кезеңінде ұйымның қаржы есептілігін салыстыру мүмкіндігі болуы тиіс. Осылайша, әрбір кезеңде және бір кезеңнен келесі кезеңге дейін есеп саясатындағы өзгеріс сәйкес келген жағдайларды қоспағанда, бірдей есеп саясаты қолданылады.

Бухгалтерлік есеп бағалауларындағы өзгерістер

Кәсіпкерлік қызметке тән айқындалмау нәтижесінде қаржы есептілігінің көптеген баптары дәл есептелмейді, тек бағалануы ғана мүмкін. Бағалау ең жаңа қол жеткізілетін, сенімді ақпаратқа негізделген пайымдауды білдіреді. Мысалы, мыналарды бағалау қажеттілігі туындауы мүмкін:

-сенімсіз борыштарды;

-босалқылардың ескіруін;

-қаржы активтерінің немесе қаржы міндеттемелерінің әділ құнын;

-пайдалы қызмет ету мерзімдерін немесе амортизацияланған активтерден

экономикалық пайда алудың күтілетін сызба нұақасын; және

-кепілдік берілген міндеттемелерді.

Негізделген есептік бағалауларды пайдалану қаржы есептілігін дайындаудың

маңызды бөлігі болып табылады және оны шынайы жасамайды.

Есептік бағалау, егер ол негізделген жағдай өзгерсе немесе жаңа ақпараттың пайда болуы немесе тәжірибе жинақтаудың нәтижесінде қайта қаралуы мүмкін. Бағалауларды қайта қарау өз табиғатында өткен кезеңдерге жатпайды және түзетілген қателер болып табылмайды.

Бағалаудың қолданылатын негізіндегі өзгеріс – есептік бағалаудағы өзгеріс емес, есеп саясатындағы өзгеріс. Есеп саясатының өзгерісін есептік бағалаудың өзгерісінен айыру қиын болған кезде, бұл өзгеріс есептік бағалаудың өзгерісі ретінде қарастырылады.

Қандай да болмасын есептік бағалаудағы өзгерістің нәтижесі міндетті түрде оны пайдаға немесе шығынға енгізу арқылы перспективалық түрде танылуы тиіс:

-өзгеріс болған кезеңде, егер ол осы кезеңге ғана әсер етсе

-өзгеріс болған кезеңде және болашақ кезеңдерде, егер ол қайсысына да болмасын әсер етсе.

Есептік бағалаудағы өзгеріс активтердің және міндеттемелердің өзгеруін туғызғанға дейінгі дәрежеде немесе меншікті капиталдың бабына байланысты болса, ол міндетті түрде осы өзгеріс кезеңіндегі тиісті активтің, міндеттемелердің немесе меншікті капитал баптарының қаржы есептілігі туралы есептік құнын түзету арқылы танылуы тиіс.

Есептік бағалау өзгерісінің әсер етуін перспективалық тану осы өзгерістің операцияларға, басқа оқиғаларға және жағдайларға есептік бағалаудағы өзгеріс болған күннен бастап қолданылатынын білдіреді. Есептік бағалаудағы өзгеріс ағымдағы кезеңнің пайдасына немесе шығынына ғана не ағымдағы және сол сияқты болашақ кезеңдердің пайдасына және шығынына әсер етуі мүмкін. Мысалы, сенімсіз борыштардың сомаларын есептік бағалаудағы өзгеріс ағымдағы кезеңнің пайдасына немесе шығынына ғана әсер етеді және сондықтан ағымдағы кезеңде танылады. Дегенмен, пайдалы қызмет етудің бағаланған мерзімінің немесе амортизацияланған активтен экономикалық пайда алудың жобаланған схемасының өзгерісі ағымдағы кезеңде және активтің пайдалы қызмет етуінің қалған мерзімінің әрбір келесі кезеңіндегі амортизациялық шығыстарға әсер етеді. Екі жағдайда да ағымдағы кезеңге қатысты өзгерістердің әсер етуі ағымдағы кезеңде табыс немесе шығыс ретінде танылады. Болашақ кезеңдерге тиісті әсер ету, егер ол болса, осы болашақ кезеңдердегі табыс немесе шығыс ретінде танылады.
Бақылау сұрақтары:

1.Есеп саясатын таңдау және қолдану

2.Есеп саясатының жүйелілігі

3.Бухгалтерлік есеп бағалауларындағы өзгерістер

4.Ұйым өзінің есеп саясатын қалай анықтайды?

5.Бағалаудың қолданылатын негізіндегі өзгеріс?