«Қан айналымы биохимиясы» модулі бойынша ақпараттық топтама

жүктеу 1,31 Mb.

бет	41/59
Дата	13.03.2023
өлшемі	1,31 Mb.
	#41731
түрі	Сабақ

1 ... 37 38 39 40 41 42 43 44 ... 59

Қан айналымы биохимиясы- инф блок (копия)

Метаболиттік реттеу
Тамыр тонусының гуморальдық реттелуі

Тамыр тонусы шығу тегіне байланысты миогенді және жүйке болуы мүмкін.

Миогендік тонус кейбір тамырлы тегіс бұлшықет жасушалары өздігінен жүйке импульсін жасай бастаған кезде пайда болады. Алынған қозу басқа жасушаларға таралады, ал жиырылу жүреді. Тональ базальды механизммен сақталады. Әр түрлі тамырларда әртүрлі базальды тон болады: максималды тон коронарлық тамырларда, қаңқа бұлшықеттерінде, бүйректерде, ал минимум теріде және шырышты қабаттарда байқалады. Оның маңыздылығы жоғары базальды тонды ыдыстар күшті ынталандыруға релаксациямен, ал төменгісі - жиырылу арқылы жауап беретіндігінде.

Метаболиттік реттеу метаболизм процестері мен метаболиттерге қажетті заттардың әсерінен тегіс бұлшықет жасушаларының тонусының өзгеруін қамтамасыз етеді. Бұл негізінен вазодилатирлеуші факторлардан туындайды:

1) оттегінің жетіспеушілігі;

2) көмірқышқыл газының мөлшерінің жоғарылауы;

3) артық K, ATФ, аденин, цATФ.

Метаболизмнің реттелуі коронарлық тамырларда, қаңқа бұлшықеттерінде, өкпеде және мида айқын көрінеді. Осылайша, ауторегуляция механизмдерінің айқын болғаны соншалық, кейбір органдардың тамырларында олар орталық жүйке жүйесінің тарылу әсеріне барынша төзімділік береді.

Тамыр тонусының гуморальдық реттелуі жергілікті және жүйелік әсер ететін заттармен жүзеге асырылады.

Жергілікті заттарға тарылту әсері бар және бұлшықет жиырылу процесінде әрекет потенциалының, кальций көпірлерінің пайда болуына қатысатын Са иондары жатады. К иондары вазодилатацияны тудырады және көп мөлшерде жасуша мембранасының гиперполяризациясына әкеледі. Na иондары артық болса, қан қысымының жоғарылауы және организмде судың сақталуы, гормондардың бөліну деңгейінің өзгеруі мүмкін.

Гормондардың келесі әсерлері бар:

1) вазопрессин артериялар мен артериолалардың тегіс бұлшықет жасушаларының тонусын жоғарылатып, олардың тарылуына әкеледі;

2) адреналин кеңейтетін және тарылтатын әсерге қабілетті;

3) альдостерон тамырлар қабырғаларына ангиотензин әсеріне сезімталдықты арттыра отырып, Na-ны организмде сақтайды;

4) тироксин тегіс бұлшықет жасушаларында метаболизм процестерін ынталандырады, бұл тарылуға әкеледі;

5) ренинді джекстагломерулярлық аппарат жасушалары түзеді және ангиотензин II протеиніне ауысып, вазоконстрикцияға әкелетін ангиотензиноген ақуызына әсер етіп қанға түседі;

6) атриопептидтер кеңейтетін әсерге ие.

Метаболиттер (мысалы, көмірқышқыл газы, пирожүзім қышқылы, сүт қышқылы, H иондары) жүрек-қан тамырлары жүйесінде химорецепторлар рөлін атқарады, импульстардың орталық жүйке жүйесіне таралу жылдамдығын жоғарылатып, рефлекторлы тарылуға әкеледі.

Жергілікті заттардың әсері әр түрлі:

1) симпатикалық жүйке жүйесінің медиаторлары негізінен тарылтқыш әсер етеді, ал парасимпатикалық - кеңейеді;

2) биологиялық белсенді заттар: гистамин - әсерін кеңейтеді, ал серотонин - тарылтады;

3) кининдер (брадикинин және калидин) кеңейту әсерін тудырады;

4) простагландиндер негізінен люменді кеңейтеді;

5) эндотелий релаксация ферменттері (эндотелий жасушалары түзетін заттар тобы) айқын жергілікті тарылту әсеріне ие.

Осылайша, тамырлы тонусқа жергілікті, жүйке және гуморальды механизмдер әсер етеді.

жүктеу 1,31 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 37 38 39 40 41 42 43 44 ... 59