«Қан айналымы биохимиясы» модулі бойынша ақпараттық топтама

Анаэробты алмасудың шегі (ААШ)

жүктеу 1,31 Mb.

бет	3/59
Дата	13.03.2023
өлшемі	1,31 Mb.
	#41731
түрі	Сабақ

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 59

Қан айналымы биохимиясы- инф блок (копия)

Анаэробты алмасудың шегі (ААШ) – бұл қандағы лактат концентрациясы күрт жоғарылай бастайтын жүктеме қарқындылығының деңгейі, өйткені оның түзілу жылдамдығы оның жұмсалу жылдамдығынан жоғары болады. Мұндай өсу лактат концентрациясы 4 ммоль/л-ден жоғары болған кезде басталады. Анаэробты алмасудың шегі максималды пульстің 85% - ына немесе оттегінің максималды тұтынылуының 75% - ына сәйкес келеді.
Анаэробты алмасу шегі (ААШ) ұғымы 1960 жылдардың басында кең таралды. Қазіргі таңда «лактат шегі» деген термин де қолданылады. Бастапқы ААШ ұғымына сәйкес метаболиттік ацидоз дамитын жүктеме қарқындылығы түсіндірілді. Метаболиттік ацидоздың басталуы қандағы лактат көрсеткішімен байланысты жұмыс күшінің жоғарылауы жағдайында (өкпе желдеткіші (ӨК), тыныс алу коэффициенті (ТК)), көміртегі диоксидінің метаболиттік емес жоғарылауы және т.б.) бірқатар көрсеткіштердің динамикасының күрт өзгеруі (графиктің бұзылуы) болып санала бастады.
Қандағы лактат концентрациясының алғашқы өсуі кезінде алғашқы шекті нүкте - алғашқы анаэробты шек немесе аэробты шек деп белгіленеді. Осы шекке дейін анаэробты метаболизмнің айтарлықтай өсуі байқалмайды. Аэробты шек – бұл циклдік жұмыстың қуаттылығы, оған үлкен көлемде гликолитикалық типтегі бұлшықет талшықтары қатысады. Қандағы лактаттың орташа концентрациясы орташа шамамен 2 ммоль*л^-1 құрайды.
Жүктеменің одан әрі өсуі кезінде қандағы лактат концентрациясы аздап біркелкі (сызықты) жоғарылағаннан кейін айқын өсе бастаған кезең байқалады. Бұл орташа алғанда қандағы лактат концентрациясы 4 ммоль-л^-1 кезінде пайда болады және екінші анаэробты шек немесе жай анаэробты шек (ААШ) ретінде белгіленеді. ААШ баяу бұлшықет талшықтарының белгілі бір дәрежеде максималды аэробты өнімділігін көрсетеді.

Дене еңбегі жүктемесі кезіндегі аэробты-анаэробты ауысудың физиологиялық сипаттамасы

	Аэробты-анаэробты ауысудың фазалары
Көрсеткіш	Аэробты шек	Ауысу зонасы	Анаэробты шек
Метаболизм типі	Аэробты	Аэробты-анаэробты	Анаэробты-аэробты
Қандағы лактаттың мөлшері, ммоль*л^-1	2	2 - 4	4
Жұмыс уақытында жұмсалатын негізгі энергетикалық субстраттар	Май қышқылдары	Май қышқылдары, гликоген	Гликоген, май қышқылдары
VO₂, % VO₂max	<40	40—85	>85
Жүректің жиырылу жиілігі, % ЖЖЖ _макс	<65	65—90	>90

Шекті нүктелер жұмыс күшін көрсетеді: велосипедпен жүру, жүзу жылдамдығы, сондай-ақ дене салмағының 1 кг және %VO₂max негізінде VO2 мәні. Қан құрамындағы лактат деңгейі 4 ммоль-л^-1 кезінде жүгіру, жүзу жылдамдығының көрсеткіштері бойынша анаэробты шек анықтамасы кеңінен қолданылады.

Сондай-ақ, желдеткіштік және лактатты шек деп аталатын терминдер де бар. Олар анаробты шектің бағалау әдістерін көрсетеді. Бірінші жағдайда, өкпе желдеткішінің сызықты емес өсуін бағалау туралы және сызықты емес өсуді (тыныс алудың минутты көлемінің оттегінің тұтынылуына қатынасын) көрсететін O₂ (ЖЭ₀) үшін желдету эквивалентінің (ЖЭ) жоғарылауы туралы сөз болады.

жүктеу 1,31 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 59