36
Облыс орталығы Талдықорған – «екінші деңгейдегі» қала
Талдықорған қаласы халқының саны 2017 жылдың 1 қаңтарына 169,0 мың
адамды құрайды, бұл облыс халқының жалпы санынан 8,5%-ті құрайды. Соңғы
үш жылда халық санының өсуі байқалады, бұл халықтың табиғи өсімінің оң
көрсеткіштерімен де, сондай-ақ халық көшуінің орын алған оң көрсеткішіне де
байланысты.
Қаланың әлеуметтік-экономикалық дамуының негізгі көрсеткіштеріне
салыстырмалы талдау қала Талдықорған өңіріндегі өндірістік, қаржылық және
еңбек ресурстарын тартатын және шоғырланған орталығы болып
табылатындығын көрсетті.
№
р/н
Қалалық
әкімшілік
атауы
Хал. саны
(1.01.2017ж)
Нақты жалақы
Өнеркәсіп өнімінің көлемі
мың адам
үлес, %
мың
тг.
орташа облыс
бойынша, мың
тг.
млн. тг.
үлес, %
1.
Талдықорған
169,0
8,5
108,5
90,7
52100
8,1
№
р/н
Қалалық әкімшілік
атауы
Бөлшек сауда
Негізгі
капиталға
инвестициялар
Тұрғын үйлердің жалпы
алаңдарын
қолданысқа
енгізу
млн. тг.
үлес, %
млн. тг.
үлес, %
ш.метр
үлес, %
1.
Талдықорған
46,7
12,5
64042
12,1
125 200
10,8
«Екінші деңгейдегі» қаланың өнеркәсіп өндірісінің көлемі 2016 жылы
52,1 млрд. теңгені құрайды, бұл өнеркәсіп өндірісінің облыстық көлемінің
8,1%-н құрайды. 2015 - 2016 жылдары «екінші деңгейдегі» қаланың өнеркәсіп
өндірісінің жалпы көлемі 4,7%-ке артты.
Қалада өңдеу өнеркәсібі жақсы дамыған. Атап айтсақ, өнеркәсіп
өндірісінің құрылымын талдау өнеркәсіп өндірісінің жалпы көлеміндегі өңдеу
өнеркәсібінің үлесі 78,9%-ті құрайтындығын көрсетті. 2015-2016 жылдары қала
экономикасына салынған инвестициялар көлемі 48,8-ден 64,0 млрд.теңгеге
дейін 31,1%-ке артты немесе 15,2 млрд.теңгеге артты.
Белсенді ШОБ субъектілерінің саны 2016 жылы - 9433 бірлікті, 2014
жылы 8999 бірлікті құрады, яғни 2014 жылғы деңгейден 4,8%-ке жоғары.
Тіркелген ШОБ субъектілерінің жалпы көлеміндегі белсенділерінің үлесі 2016
жылы 65,0%-ті құрады, 2014 жылы – 65,1%.
2016 жылы жұмыссыздар саны 3,8 мың адамды құрады, жалпы
жұмысыздық деңгейі 2014 жылмен салыстырғанда 4,4% сол деңгейде қалды.
Инженерлік инфрақұрылымның негізгі мәселелері болып су құбыры,
кәріз, жылу және электр жүйелерінің, автомобиль жолдарының қатты тозуы
табылады.
Коммуналдық
инфрақұрылымның тозу деңгейі
№
р/н
Қалалар атауы
Су құбыры
жүйелері, %
Кәріз жүйелері,
%
Жылу
жүйелері,
%
Электр
жүйелері, %
Автомобиль жолдары
(қанағаттанарлықсыз
жағдайдағы), %
1.
Талдыкорган
62
32
58
70
33
Талдықорған қаласының дамуына SWOT-талдау
Күшті жақтар (S)
1. Ірі тұтын нарығы Алматы қаласына
ұтымды жақын
орналасуы;
2. Халықтың табиғи және көші-қон өсімінің оң
көрсеткіштері;
3. Шағын және орта бизнесті дамыту үшін қолайлы
Әлсіз жақтар (W)
1. Су құбыры, кәріз, жылу және электр жүйелерінің,
автомобиль жолдарының қатты тозуы.
37
жағдайлар.
Мүмкіндіктер (O)
1. Жалпы таралған пайдалы қазбалардың маңызды
әлеуеті негізінде құрылыс материалдары өндірісін
дамытудың келешегі;
2. Кең ауқымды шикізат ресурстары тғам
өнеркәсібін дамытуға мүмкіндік береді;
3.
Құрылатын
Тлдықорған
индустриялды
аймағында жаңа өндірістерді орналастыру мүмкіндігі.
Қауіптер (T)
1. Электр қуатының мүмкін болатын тапшылығы
және өнеркәсіптікк дамудың баяулатылған қарқыны;
2. Өңдеу салалары өнімдерінің энергиялық, еңбек
және материалдық сыйымдылығының өсуі және соның
салдарынан өнімнің бәсекеге қабілеттілігінің өсуі.
Негізгі мәселелер:
- технологиялық құралдармен төмен жарақтандырылу, көптеген кәсіпорындардың өндірістік
қорларының айтарлықтай ескіруі;
- жолдардың,
су-жылу-электрмен қамту, су бөлу жүйелерінің қанағаттанарлықсыз жағдайы.
Шағын қалалар және Текелі моноқаласы
Облыста 8 шағын қалалар бар, ондағы халықтың саны 2017 жылдың
1 қаңтарына 299,3 мың адамды құрайды, екі жылда халық саны 0,8%-ке көбейді
(2014 ж. -296,9 мың адам)
.
Аталған 8 қаланың барлығы сәйкес ауылдық аудандардың әкімшілік
орталықтары болып табылады. Географиялық орналасуы бойынша келесі
қалалар түрлерін бөліп көрсетуге болады:
1) агломерацияның әсер ету аймағында – Есік, Қапшағай, Қаскелең,
Талғар;
2) республикалық және халықаралық маңызы бар автомобиль және
теміржол желілерінің бойында - Жаркент, Қапшағай, Қаскелең, Сарқан, Үшарал,
Үштөбе;
3)
шекралық аумақтарда - Жаркент, Үшарал.
Экономикалық даму әлеуеті бойынша Есік, Қаскелең, Қапшағай, Талғар
қалаларын жоғары әлеуеттілер қатарына жатады, қалғандары орта әлеуетке ие.
Мамандануы (орналасуы) бойынша: туризм – Есік; ауыл шаруашылығы
өнімін өңдеу - Жаркент, Қаскелеңн, Талғар, Үштөбе, Үшарал; рекреациялық –
Қапшағай.
Белсенді шағын және орта бизнес субъектілерінің саны 2014 жылы -16,5
мың бірлікті, 2016 жылы 16,9 мың бірлікті құрады, яғни 2014 жылғы деңгейден
5,7%-ке
жоғары. Шағын және орта бизнес субъектілерінің жалпы
тіркелгендерінің қатарындағы белсенді субъектілерінің үлесі 2015 жылы 79,1%-
ті құрады, бұл 2014 жылғы деңгейден 2,4%-ке жоғары.
Шағын қалалардың экономикалық белсенді халқының саны 2016 жылы
159,6 мың адамды құрады және 2014 - 2016 жылдары аралығында 3,4%-ке
немесе 5,2 мың адамға көбейді. Жұмыссыз халық саны 9,6 мың адамнан 7,7
мыңға дейін азайды, жалпы жұмыссыздық деңгейі барлық шағын қалаларда
төмендеді. Мекен-жай әлеуметтік көмегін алушылар саны 141 адамнан 83
адамға дейін азайды немесе 58,9%, сәйкесінше, мекен-жай әлеуметтік көмегін
алушылар қатарындағы еңбекке қабілетті тұлғалардың үлесі 27,2%-тен 24%-ке
дейін төмендеді.
Шағын қалаларда 43,5 мың орынды 58 мемлекеттік мектеп жұмыс
жасайды, онда 54,8 мың оқушы білім алынды. 58 мектептің 50-уі – үлгілі, 14
мектеп 50 жыл бұрын салынған немесе олардың жалпы санынан 24%-ті құрайды.
Алматы агломерациясының аумағында орналасқан Есік, Қаскелең және Талғар
