Алматы облысының 2011-2015 жылдарға арналған даму бағдарламасы

АЛМАТЫ ОБЛЫСЫНЫҢ

ЭКОНОМИКА ЖӘНЕ БЮДЖЕТТІК ЖОСПАРЛАУ БАСҚАРМАСЫ

Облыстық Мәслихаттың

2015 жылдың 20 мамырындағы

№45-258 шешімімен енгізілген

Талдықорған, 2015ж.

Алматы облысы маңызды өндірістік-экономикалық әлеуеті бар, айқын аграрлы-индустриялық өңірлерге жатады.

Облыстың жайлы табиғи-климаттық өңірінде орналасуы, құнарлы жерлері мен су ресурстарының болуы, аумағынан көлік дәліздерінің өтуі, сонымен бірге басқа елдердің жеріне жақындығы облыстың ағымдағы мамандануын айқындайды.

Ауыл шаруашылығының әлеуеті облыстың және Алматы қаласының азық-түліктік қауіпсіздігін қамтамасыз етуге және сыртқы нарыққа экологиялық таза өнімдермен шығуға мүмкіндік береді.

Кең көлемді шикізат базасының болуы жеміс пен көкөніс және сүт кластерлерін, Алматы қаласының айналасында азық-түлік белдеуін қалыптастыруға септігін тигізеді.

Минералды-шикізат ресурстары мен өндірістік қуаттың болуы «Құрылыс материалдары» кластерінің дамуына септігін тигізеді.

Облыста жүздеген таулы өзендер түрінде Қазақстанның гидроресурстар қорының жартысы бар, онда су электр станцияларын салуға болады. Жел қуатының, әсіресе Жоңғар қақпасы мен Шелек дәлізі аймақтарында маңызды әлеуеті бар.

Табиғи-рекреациялық ресурстар (Іле мен Жоңғар Алатауы ландшафттары; Алакөл, Балқаш көлдері, Қапшағай су қоймасы, тау көлдері, өзендері, минералды су мен емдік батпақ көздері және басқалары) туризмді дамытуға қолайлы жағдай туғызады.

Өңірдің транзиттік әлеуетін дамыту және шекаралық сауда орталықтарының көлік маршруттарын, көлік-логистикалық қызметтері мен инфрақұрылымын дамыту арқылы халықаралық экономикалық ынтымақтастықтың маңызды аймағы ретінде шекараға жақын жерлердің рөлін күшейту жағымды жақтардың бірі болып табылды.

Экономикалық реформа мен аумақ құрылымының қарқынды дамуы облыстағы экономикалық белсенді тұрғындар санының 19,5%-ке көбеюіне, бір жанға шаққанда ақшалай табыс көлемінің 1,3 есеге артуына, жұмыссыздық деңгейінің 4,8%-ке төмендеуіне әкелді. Білім беру, денсаулық сақтау, спорт пен мәдениет нысандарының материалдық-техникалық жағдайы едәуір жақсарды.

Білім беру ұйымдары өзіндік даму мен шығармашылыққа талпынған, білімді, адамгершілігі жоғары, сыни ойланатын, дене бітімі мен рухани жағынан дамыған азаматты қалыптастыруға ықпал ететін дағдыларды дамытады және академиялық білім ұсынады.

2012 жылдан 2014 жылдар аралығында балаларға арналған мектепке дейінгі оқыту ұйымдарының желісі 148-ге (29-шағын-орталықтар, 119-балабақшалар) артып, 12181 оқушы орнына арналған 41-і салынды, бұл білім берудің қол жетімділігіне ықпал етті.

Сонымен бірге, бар әлеуетті толығымен қолдануға мүмкіндік бермейтін және облыс экономикасының дамуын тежейтін келеңсіз жақтар да бар.

Білім беру саласындағы келеңсіз жақтар 1-ден 6 жасқа дейінгі балалардың мектепке дейінгі біліммен қамтылуының төмен болуынан, білім беру ғимараттарының рухани және физикалық тұрғыда едәуір тозғандығынан, мектепке дейінгі, орта және кәсіптік-техникалық білім беру нысандарының тиісті жабдықпен және мүлікпен қамтылу дәрежесінің төмендігінен көрінеді.

Облыс халқының 77%-нен астамы ауылдық мекендерде тұрады, бұл тұрғындардың тіршілік деңгейінің жоғары болмауын, еңбек әлеуетінің біліктілік дәрежесінің жеткіліксіз болуын, ауылдан қалаға жағымсыз көші-қон ағымын алдын ала айқындайды, ауыл аймақтарының дамуы баяулайды.
2.2 Аумақтың әлеуметтік-экономикалық дамуына талдау.
2.2.1 Экономикалық даму

Бірнеше жылдар ішінде әлеуметтік-экономикалық дамуының негізгі көрсеткіштері мен адам дамуының көрсеткішінің тұрақты өсімі байқалуда. Облыстың жалпы өңірлік өнімі жыл сайын орта есеппен 14%-ке өсуде және 2014 жылы 1824,0 млрд. теңгені құрады. Сондай-ақ республиканың жалпы ішкі өніміндегі облыс үлесі 4,7%-ті құрады.

ЖӨӨ құрылымындағы ең көп үлесті алып отырған өнеркәсіп – 18,6%, ауыл шаруашылығы – 14,7%, сауда – 10,6%.

Республикада жүргізілген экономикалық реформалар облыс экономикасының нақты секторының үдемелі түрде дамуына ықпал етті.

2014 жылы халықтың орташа жанға шаққандағы атаулы ақшалай табысы 48128 теңгені құрады, бұл 2012 жылға қарағанда 19,5%-ке артық, нақты табыс 2,5%-ті құрады.

Облыста 911 өнеркәсіп кәсіпорындары жұмыс жасауда, оның ішінде 146 - ірі және орта, өндірілетін өнімнің жалпы көлемінің 80,0%-і солардың үлесінде.

2014 жылы өнеркәсіп өндірісі құрылымында 1,6% - тау-кен өндірісіне және ашық кеніштер барлау, 85,4% - өңдеу өнеркәсібіне, 12,1% - электр қуатымен қамту, газ, бу жеткізу және әуе конденсациялауға, 0,9% - сумен қамтуға, кәріз жүйесіне, қалдықтарды жинау және бөлуді бақылауға тиесілі.

2012-2014 жылдар аралығында өнеркәсіп өндірісінің көлемі 4% өсіп, 537,3 млрд. теңгені құрады (2012 год – 516,5 млрд. теңге). 153 жаңа нысан пайдалануға берілді, 61 істеп тұрған өндіріс кеңейтілді, 6032 жұмыс орны ашылды.

Негізгі кәсіпорындарды әртараптандыру облыстың ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіру секторында мамандануын айқындады, оның өнеркәсіп өндірістің жалпы көлеміндегі үлесі 60,6%-ке жетті. Ауыл шаруашылығы шикізатын өндіру бойынша 35 ірі және орта өндіріс жұмыс жасайды, 2012 жылға қарағанда 16,3% өсіммен 325,6 млрд. теңгенің өнімі өндірілді.

Облыстың жалпы республикалық тауар өндірісіндегі үлесі басқа облыстардың арасында ең төмен, 2014 жылы 2012 жылғы көрсеткіш 3,1-тен 2,9 процентке азайды.

Осы кезеңде өнеркәсіп өнімінің нақты көлем көрсеткіші 2012 жылғы 102,4%-тен 2014 жылы 101,9%-ке дейін төмендеуі байқалады, бұл әлемдік қаржы дағдарысымен байланысты болып отырған тұтынудың жалпы құлдырауы мен өткізу нарығының қысқаруымен түсіндіріледі.

Аудандар мен қалалар тұрғысында өнеркәсіп өндірісі әркелкі: Ақсу, Көксу, Ұйғыр, Қарасай, Кербұлақ, Райымбек, Іле аудандарында және Талдықорған қаласында 1,3-тен 5 есеге артты.

Облыс өңірлерінің дамуына өндіріс күштерінің орналасуындағы орын алып отырған аумақтық үйлеспеушілік ықпал етеді. Негізгі өндірістік қуаттар Алматы қаласына іргелес – Іле, Қарасай, Еңбекшіқазақ, Талғар, Жамбыл аудандары мен Қапшағай қаласында, сондай-ақ Талдықорған мен Текелі қалаларында орналасқан. Облыстың өнеркәсіп өнімдерінің 90%-і осы өңірлерге тиесілі.

ҚР Президентінің 2014 жылдың 16 сәуіріндегі №798 Жарлығысына сәйкес, облыстың 26 елді мекені Алматы қаласына берілді, 2014 жылы берілген 60 кәсіпорындардан болған шығын 73 млрд. теңгені құрады.

Көмір мен лигнит өндіру - 0,1%-ті, өзге салалар 1,5%-ті құрайды.

Салада жалпы 91, оның ішінде 13 ірі және орта кәсіпорындар жұмыс жасайды.