Алматы облысының 2011-2015 жылдарға арналған даму бағдарламасы

Қаптама тас, габбро, мәрмәр, әктас, минералды тұздар мен өзге де ірі кен орындары бар. Облыста кең таралған пайдалы қазбалар қойнауларын пайдалану құқығын беретін 401 келісім-шарт тіркелген. Оның ішінде: кең таралған пайдалы қазбалар бойынша – 358, жер асты сулары – 26, қатты пайдалы қазбалар – 17. Облыста көмірқышқыл шикізатын өндіру және барлау қызметі жүргізілмейді.

Салада 633 кәсіпорын жұмыс жасайды, оның ішінде 109 ірі және орта кәсіпорындар.

2012-2014 жылдар аралығында өңдеу өнеркәсібінің өндіріс көлемі 429,5 млрд. теңгеден 459,1 млрд. теңгеге дейін немесе 6,9% өсті.

Тағам өнімдерін өндіру – 19,1%-ті, сусын – 22,1 темекі өнімдері – 19,4, тоқыма бұйымдары – 0,3, киім мен былғары бұйымдарды – 0,9, қағаз бен қағаз өнімдері – 1,4, химия өнеркәсібі – 1,4, фармацевтикалық өнімдер – 0,2, пластмассадан және резеңкеден жасалған бұйымдар – 4,6, металлургия өнеркәсібінің өнімі – 1,6, машина жасау 5,2%-ті құрайды.

Облыс республикалық тауар өндірісінде темекі өнімдерін (100%), жүзім шарабын (87,1%), гофриленген картон ораманы (69,1%) өндіруде үстемдік етуші орында.

Республикадағы жалғыз ашытқы, электр аккумуляторы, гипскартон бұйымдары, гипсокартон бұйымдары, жоғары вольтты электр жеткізу желілеріне арналған темірбетон және металл тіректер, өртке қарсы гидранттар, силикон мен синтепон, ыстық мырышталған металл құрылымдарын өндіруші болып табылады.

Өңдеу өнеркәсібінде еңбек өнімділігі 2014 жылы 60,4 мың АҚШ долларын құрап, 2008 жылға 1,7 есе өсті (2008 жылы – 33,5 мың АҚШ доллары/адам).

2014 жылы 2013 жылға қарағанда жеңіл өнеркәсіпте еңбек өнімділігі -9,9%-ке, машина құрылысында – 12,4%, химиялық өнеркәсіпте – 4,8 есе және фармацевтикада 13,4 есе өсті. Алайда, жалпы өңдеу өнеркәсібі кәсіпорындарында еңбек өнімділігінің 16,3%-ке төмендегені байқалады.

Негізгі себеп – шығарылатын өнімге сұраныстың азаюы және жұмысшылар саны сақтала отырып, өнеркәсіп өндірісі көлемінің төмендеуі.

Атап айтсақ, металлургия өнеркәсібінде «Метакон», «Азок», «Жерсу Металл» ЖШС-нің және басқа да кәсіпорындар өнімдеріне тапсырыстардың болмауынан еңбек өнімділігі 42,9%-ке төмендеді.

Басқа да металл емес өнімдер өндірісінде еңбек өнімділігі 4,9%-ке төмендеді. «Темірбетон» ЖШС-гі жүйе құраушы кәсіпорыны құрылыс мақсаттарына арналған бетоннан жасалған өнімдер өндірісін 13,2%-ке азайтты (2013 жылғы 3,8 млрд. теңгеден 2014 жылы 3,3 млрд. теңгеге дейін). Қапшағай фарфор зауыты фарфор ыдыстар мен бұйымдар шығаруды 38,6%-ке төмендетті.

Жүргізіліп жатқан темекіге қарсы шаралар салдарынан, акциздерді көбейтуге байланысты «Филипп Моррис Қазақстан» және «Джей Ти Ай Қазақстан» ЖШС-гі екі темекі фабрикалары темекі өнімдерінің өндірісін 2013 жылғы 111,9 млрд. теңгеден 2014 жылы 104,2 млрд. теңгеге дейін қысқартты немесе 2,2%, ал 1688 адамды құрайтын жұмысшылар саны сақталды. Облыстың жалпы өнеркәсіп өндірісіндегі темекі өнімдерінің үлесі 19,4%-ті құрайды.

Еңбек өнімділігін өсіру үшін өндіріс көлемдерін арттыру, шығарылатын өнімді өткізу, оның ішінде қазақстандық мазмұн бойынша нақты шаралар межеленді.
Өнеркәсіпті дамытудағы негізгі мәселелер:

• 
  кәсіпорындардың көпшілігінде техникалық құрылғылармен аз жабдықталуы, өндіріс қорларының едәуір ескіруі;
  
• 
  қолданыстағы өндірістік қуаттарының толық жүктелмеуі;
  
• 
  салаға салынатын инвестициялар тұрақсыз сипатқа ие;
  
• 
  кәсіпорындардың инновациялық белсенділігінің төмендігі;
  
• 
  өңірлік кластерлерді қалыптастыруда жетіспейтін буындардың болуы;
  
• 
  индустриялық аймақ құру бойынша нақты механизмнің болмауы.
  

2012-2014 жылдары тағам өнімдерін, тұрмыстық химия өнімдерін, құрылыс материалдарын, медициналық препараттарды өндіру мен электр энергиясы нысандарын салуды арттыруға бағытталған жаңа қуаттарды іске қосу шаралары жүзеге асырылды.

102 жұмыс орнына арналған «Металл бұйымдарын өндіретін «Stinorgi Grop» ЖШС-гі, «Алматы өнімі» ЖШС-гі және 122 жұмыс орынды «Текелі кондитер» ЖШС-гі, 100 жұмыс орынды сусындар шығаратын «Terra Nova» ЖШС-гі, 130 жұмыс орынды құрылыс материалдарын шығаратын «Нұртау-А» ЖШС-гі, 540 жұмыс орынды темір-бетон бұйымдарын шығаратын «Kasteell» ЖШС-гі, 40 жұмыс орынды металл құрамаларын өндіретін «Munar –Мұнар» ЖШС-гі, 65 жұмыс орынды стиролакрилді диспесвия шығаратын «Acrylate» ЖШС-гі, 62 жұмы орынды 5 фракциялы қиыршық тас шығаратын «Азамат» ЖШС-гі және басқалары іске қосылды.

Инновациялық технологияларды пайдаланатын бірқатар жаңа кәсіпорындар іске қосылды, олар:

«ҚазГеоСинтетика» ЖШС-гі – елдің құрылыс секторындағы түрлі салаларында заманауи геосинтетикалық материалдар өндірісі және оларды қолдану бойынша заманауи, инновациялық, жоғары экономикалық технологияларды енгізуге маманданатын, бірінші өндірістік кәсіпорын;

«PRO Med» ЖШС-гі – металды өңдеу саласындағы саңғы жетістіктерді пайдаланатын, жоғары технологиялық өндіріс. FINN POWER және BYSTRONIC сияқты станок қондырғылары саласындағы белгілі көшбасшы-компаниялардың жабдықтары орнатылған;

«RG BRANDS Kazakhstan» ЖШС-гі – өндірістік-сауда тармағының әрбір бөлігінде технологиялық және ұйымдастырушылық инновацияларды пайдалану арқылы сусындар мен снектер өндіретін зауыт.

Алайда, қазақстан нарығында қытай, ресей және басқа да шетелдік өндірушілер өнімдерінің жылдар бойы басымдығы кәсіпорындарға республикада өнім жеткізулерін жөнге қоюға мүмкіндік бермей отыр.

Жергілікті мамандану ерекшеліктері мен облыстағы бар әлеуетті пайдалана отырып жеміс-көкөніс, сүт және құрылыс материалдары кластерлері қалыптасады.

Инновациялық қызмет

2013 жылы ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-құрастыру жұмыстарына ішкі шығындар 2012 жылмен салыстырғында 27,1% өсіп, 1117,3 млн.теңгені құрады.

Тартылған қаражаттар есебінен 844,7 млн. теңге сомасына 75,6% ғылыми-зерттеу жұмыстары қаржыландырылған, өзіндік және қарыз қаражаттардан – 272,6 млн. теңгеге 24,4%.

Инновациялық белсенділік деңгейі 9,5% құрады және 2012 жылмен салыстырғанда 0,7% өсті (2012 жылы – 8,8%).

Облыстың 126 кәсіпорыны инновацияларға ие (2012 жылы – 108). Кәсіпорындардың инновациялық белсенділік деңгейі 9,5%-ті құрады (2001 жылы – 4,6%).

Инновациялар саласында айтарлықтай жоғары белсенділік ірі кәсіпорындар арасында байқалып, 37,2%-ті құрады (78 кәсіпорынның ішінде 29-ы инновациялық қызметті жүргізді).

Инновациялық өнім көлемі 2013 жылы 13153,8 млн. тенгені құрады және 2012 жылға 134,2 млн. тенгеге немесе 1,1% азайды (2012 жылы – 13288,0 млн. теңге).

Азық-түлік және процесстік инновациялар шығындары 7423,6 млн. теңңгені құрады, ол 2012 жылдан 50,4% аз (2012 жылы - 14971,9 млн. теңге). Сондай-ақ, кәсіпорындардың өзіндік қаражаттар есебіндегі шығындар 3216,8 млн. теңге немесе инновациялық қызметті жүзеге асыруға бағытталған жалпы шығындардың 43,3%.

Іле ауданында (34,1%), Талдықорған қаласында (22,2%), Қарасай (9,5%) және Алакөл аудандарында (6,3%) инновацияларға ие ең көп кәсіпорындар жұмыс жасайды.

Сонымен қатар, 2013 жылы тексерілген 1318 кәсіпорынның ішінде инновацияларды енгізумен тек 126-сы ғана айналысуда, қалған 1192 кәсіпорын инновациялар енгізуді жүргізбейді.

2012 жылы тексерілген 1221 кәсіпорынның ішінде инновацияларды енгізумен тек 108-зі ғана айналысуда, қалған 1113 кәсіпорын инновациялар енгізуді жүргізбеген.

Кәсіпорындарда соңғы жылдары инновациялық қызметті жүргізбеудің негізгі себебі болып өндірілетін өнімге сұраныстың төмендеуі және соның салдарынан – инновацияларды енгізуге айналым қаражатының болмауы табылады.

(2014 жылға статистикалық мәліметтер жоқ).
Мемлекеттік үдемелі индустриялдық-инновациялық даму бағдарламасын жүзеге асыру.

Алматы облысының Индустриаландыру картасының аясында 2010-2014 жылдары 48 инвестициялық жобалар жүзеге асырылып, 7177 жұмыс орындары ашылды.

Олардың ішінде 2010 жылы 16 млрд. теңге сомасына 8 инвестициялық жоба іске қосылып, 615 жұмыс орны құрылды, олар: «Danone Berkut» ЖШС-нің сүт негізінде балалар тағамын өндіретін зауыты, «Амиран» Қазақ тамақтану академиясының зауыты» ЖШС-гі, «Экстра» соя өңдеу зауыты ЖШС-гі, «Сарыбұлақ компаниясы» ЖШС-гі, «Есік жеміс консервілеу зауыты» ЖШС-нің жеміс консервілеу зауыты және тамшылап суары технологиясы бойынша жеміс-көкөніс өнімдері өсіру, «АСПМК – 519» ЖШС-нің Қаратал СЭС-4, «Достық Рифайнери» ЖШС-нің мұнай өңдеу құрылғысының құрылысы және «ЮСКО Логистикс Интернешнл» АҚ-ның көпсалалы логистикалық кешені.

2011 жылы жалпы 196,2 млрд. теңге сомасына 11 жоба жүзеге асырылып, 2739 жұмыс орны құрылды.

«Кормовик-Еуротехнология» ЖШС-нің премикстер мен қоспалар өндіретін зауытының, «Компания Sonik» ЖШС-нің профильді құбырлар шығаратын, «Жеңіс 2006» Компаниясы» ЖШС-нің балық өңдейтін, «Байсерке Агро» ЖШС-нің сүт зауытының және ет өңдеу кешенінің өндірістік қуаттары іске қосылды.

«Қайнар-АКБ» ЖШС-гі Қазақстанда бұрын шығарылмаған индустриалды қорғасын-қышқылды аккумуляторлық батареяларының өндірісін игерді. Қуаты 300 МВт Мойнақ СЭС-ның және т.б. құрылыстары аяқталды.

«Қазақстан Темір Жолы» ҰК» АҚ-ы құны 139,4 млрд. теңгені құрайтын «Қорғас-Жетіген» теміржол желісінің құрылысы аяқталды.

2012 жылы 18,2 млрд. теңге сомасына 13 жоба жүзеге асырылып, 1561 жұмыс орны құрылды, олардың ішінде: «Универсал» ЖШС-нің полипропилен мөшектерін, «Қазфильтр» ЖШС-нің автомобиль көліктеріне арналған сүзгілерді, «Алматы Желдеткіш зауыты» ЖШС-нің желдеткіштер, «Сарқан Май» ЖШС-нің өсімдік майын өндіретін, «JLC Сүт» ЖШС-нің сүт өңдейтін зауыттары. «Сұлтан» ЖШС-нің және «Элеас» ПКФ» ЖШС-нің фармацевтикалық зауыттары іске қосылды. Шарын өзенінде қуаты 300 МВт Мойнақ СЭС-ы іске қосылып, Мойнақ СЭС-ның қуатын беру сызбасы аяқталды және т.б.

2013 жылы 1339 жұмыс орнына 10 жоба іске қосылды. Олар – Көксу ауданында майбұршақ майы мен шротын шығаратын «Уыз Май Industry», Панфилов ауданында жүгері дәнін крахмал өнімдеріне терең өңдейтін «Жаркент Крахмал-сірне зауыты» ЖШС-нің зауыттары; Талдықорған қаласында «Темірбетон» ЖШС-нің негізінде «Алматы сырлары» ЖШС-нің үй салу комбинаты.

Іле ауданында «Dolce» ЖШС-нің фармзауыты және Талғар ауданында «Glasman» ЖШС-нің тігін өндірісі жаңартылып, Сарқан СЭС-2 қайта жаңғыртылды.

Қапшағай қаласында қуаты 2 МВт күн электрстанциясы салынды.

Ұйғыр ауданында «Premium Spa Resort» туристік сауықтыру кешені іске қосылды.

Қарасай ауданында «Медеу Коммерц» ЖШС-нің 750 басқа арналған заманауи сүт-тауарлық фермасы құрылды.

Республикалық индустриаландыру картасының аясында 1 950,9 млрд. теңге сомасына 33270 жұмыс орнын құрумен 3 ірі инвестициялық жобаларды жүзеге асыру көзделуде (Балқаш ЖЭС, «Қорғас» халықаралық шекаралық ынтымақстық орталығы және Алматы қаласының 4 қанаттас-қалалары «G4 City»).

2015 жылға 1023 жұмыс орнын құрайтын 16,5 млрд. теңге сомасына 5 инвестициялық жобаны жүзеге асыру жоспарланған,

Республикалық Индустриаландыру Картасында 710 жұмыс орнын құрайтын 535,9 млрд. теңгеге ірі инвестициялық жобаны жүзеге асыру жоспарланды (Балқаш ЖЭС).

Ұлттық компаниялардың, мемлекеттік органдардың, жүйе құраушы кәсіпорындардың тауарлар мен қызмет көрсетулерді сатып алуында қазақстандық мазмұнның үлесін арттыру бойынша жұмыс тұрақты негізде жүргізілуде.

Облыстағы тауар өндірушілер Каталогы дайындалды, онда шығарылатын өнім түрлері туралы және ірі, орта, шағын кәсіпорындардың өндірістік күш-қуаты туралы толық ақпарат бар. Бұл Каталог үнемі жаңартылып тұрады және іс-шаралар өткізгенде үлестірмелі материал ретінде пайдаланылады.

Облыс республикадағы аккумуляторлар, ашытқы, жоғары вольтты электрөткізгіш желілерге арналған темірбетон және металл тіректер, өртке қарсы гидранттар, силикон мен синтипон шығаратын жалғыз өндіруші болып табылады.

Облыстағы тігін кәсіпорындары ҚМ, ІІМ, ҰҚК-нің бөлімшелерін, басқа да күш құрылымдарын, ұлттық компанияларды арнайы киіммен және тігін бұйымдарымен қамтамасыз етеді.

«Бент» АҚ-ы Фоссло бекітпелері бар шпалдар мен «ҚТЖ» ҰК» АҚ-ның қажетіне арналған темірбетон шпалдарын жеткізуді іске асырады, кәсіпорынның өндірістік күш-қуаты осы көлемді атқаруға мүмкіндік береді.

Облыстағы республика бойынша жұмыс жасап тұрған екі ғана аккумулятор зауыттары ұлттық компаниялардың, республикадағы ірі кәсіпорындардың, министрліктер мен мекемелердің қажеттіліктерін толығымен қамтамасыз етеді.

«АСПМК-519» ЖШС-гің электр құрамалық жұмыс әлеуеті бар, 0,4 КВ-тан 500 КВ-қа дейінгі кез-келген кернеудегі желілерде электрмен жабдықтау нысандарын салуда «КЕГОК» АҚ-мен ынтымақтастық іске асырылады.

«Медиатекс» бас киімдер фабрикасы республиканың қарулы күштерін өз өнімен қамтамасыз етеді, кәсіпорынның өндірістік қуаты бұл өнімнің жылына 40 мың данадағы қажеттілігін өтеуге мүмкіндігі бар, кәсіпорынды одан ары дамыту жоспарлануда.

Сонымен қатар, «Қайнар АКБ» ЖШС-гі, «Филип Моррис Қазақстан» ЖШС-гі және «Джей Ти Ай Қазақстан» ЖШС-гі темекі фабрикалары сияқты жүйе құраушы кәсіпорындар республикада жоқ болуы себебінен, шикізатты, полипропилен, сепаратор-конверттер, Hammond кеңейткіштері, пастажағу қағазы, темекіге жатпайтын материалдар, шылым құрамындағы никотинді анықтау қызметтері және маркетингтік зерттеулер сияқты материалдар мен қызметтерді шетелден сатып алады.

2014 жылы қазақстандық мазмұн мониторингі бойынша облыс кәсіпорындарымен 44,2 млрд. теңгеге, соның ішінде ұлттық компаниялармен 37,7 млрд. теңге сомасына келісім-шарт жасалған.

Мемлекеттік органдар жалпы құны 6,5 млрд. теңге сомасына мемлекеттік сатып алу жүргізді, сондағы облыстың жалпы мемлекеттік сатып алу көлеміндегі қазақстандық мазмұнның көлемі 75,34%-ті құрады.

• 
  кәсіпорындарда инновациялар енгізу үшін айналым қаражатының жеткіліксіздігі;
  
• 
  отандық кәсіпорындардың инновациялық белсенділігінің төмен деңгейлігі;
  
• 
  облыстың жүйе құраушы кәсіпорындары («Қайнар АКБ» ЖШС-гі және екі темекі фабрикалары) республикада болмауына байланысты, шикізаттың, материалдар мен қызметтердің бір бөлігін шетелден сатып алады (полипропилен, сепаратор-конверт, Hammond кеңейткішін, паста жағушы қағазын, темекіге жатпайтын материалдарды, шылым құрамындағы никотинді анықтау қызметтері және маркетингтік зерттеулер);
  
• 
  қазақстандық нарықта қытай, ресей және басқа шетелдік өндірушілердің жылдар бойындағы басымдығы кәсіпорындардың республикада өнімді жеткізулерін жөнге қоюды, бәсекеге қабілетті өнім өндіруді тежеуде.
  

Облыстың аграрлық секторы - көпсалалы, 2012-2014 жылдары айтарлықтай нәтижелерге қол жеткізілді: өндіріс өсімі байқалуда, еңбек өнімділігі артуда, негізгі қорларды жаңарту жүргізілуде, негізгі азық-түлік өнімдері бойынша өзін-өзі қамтамасыз етуге қол жеткізілді.

Облыста 49 мыңнан аса ауыл шаруашылық құрылымдары мен халықтың 345 мың жеке қосалқы шаруашылықтары жұмыс істейді.

Осы жылдары ауыл шаруашылығын қолдауға бюджеттен 53,9 млрд. теңге қаражат бағытталды (РБ – 23,7 млрд., ЖБ – 30,2 млрд.), оның ішінде салаларды субсидиялауға – 45,0 млрд. теңге және ветериналрлық/фитосанитарлық қауіпсіздік іс-шараларын жүзеге асыруға – 8,6 млрд. теңге. Ауыл шаруашылығы тауарларын өндірушілер «ҚазАгро» ҰБХ» АҚ-ның қаржылық институттары арқылы 35,1 млрд. теңге сомасында несиелер алды.

Еліміздің ауыл шаруашылығы жалпы өнімінің көлеміндегі облыстың үлесі 2014 жылы 35,1%-ті құрады.

Соңғы үш жылда облыста ауыл шаруашылығы өнімінің өндірісі 1,2 есеге артып, 412,4 млрд. теңгеге жетті, соның ішінде мал шаруашылығы өнімі 1,3 есеге және 209,7 млрд. теңге, өсімдік – 1,2 есеге және 201,8 млрд. теңге.

Жағымсыз ауа-райына байланысты ауыл шаруашылығы өнімінің нақты көлем индексі 2012 жылғы 104,6%-тен 2014 жылғы 101,4%-ке дейін төмендеді, соның ішінде өсімдік өнімі 108,4%-тен 100,9%-ке дейін.

Жалпы өндіріс құрылымында өсімдік шаруашылығы – 48,9%-ті, мал шаруашылығы – 50,8%-ті және қызметтер 0,3%-ті құрайды.

Өңір бойынша ауыл шаруашығы өндірісіндегі ең мол үлес Еңбекшіқазақ, Іле, Қарасай мен Талғар аудандарында, ең азы – Ақсу, Балқаш, Көксу мен Қаратал аудандарында.

Осы салада жұмыс жасайтын бір адамға шаққанда жалпы өнім өндірісі 2012 жылға қарағанда 36,8% өсіммен, шамамен 430,6 мың теңгені құрады.

Ауыл шаруашылығы дақылдарының орташа жылдық егістік алқабы 900 мың гектарды құрайды (2012 ж. – 889,7 мың, 2013 ж. – 910,9 мың, 2014 ж. – 921,1 мың га).

Оңтайлы құрылымды қамтамасыз ету және себу айналымдарын енгізу мақсатында егістік алқаптарын әртараптандыру жұмыстары жүргізілді, атап айтсақ, бидай алқаптарын қысқарту есебінен дәндік жүгері, май дақылдары, көкөніс және жемдік дақылдар сияқты жоғары өнімді дақылдардың алаңы кеңейтілді.

Дәнді дақылдар облыстың барлық өңірлерінде өсіріледі, олардың егістік алқабы 447,3 мың га құрайды және барлық егістіктің 49%-н алып жатыр.

Табиғи-ауа райы жағдайы бойынша облыста жұмсақ сұрыпты бидай өсіріледі, ол дән нарығында тұрақты сұранысқа ие емес, нәтижесінде осы дақылдың егістік алқабы 32,9 мыңға азайтылып, 161,4 мың гектарды құрады.

Дәндік жүгері алқабы 3,6 мыңға көбейіп, 69,5 мың гектарды құрады, арпа – 27,3 мың га артып, 199,6 мың га құраса, күріш алқабы 2012 жылғы деңгейде сақталды, яғни 14,2 мың гектар.

Дәндік дақылдардың орташа жылдық жалпы түсімі орташа түсімділік гектарынан 25,0 центнер болғанда 1104,4 мың тоннаны құрады.

Жоғары түсімділігі мен тұрақты сұранысын ескере отырып, басымдылық май дақылдарының өндірісіне беріледі, олардың егістік алқабы 2014 жылы 163,9 мың гектарды құрады, бұл 2012 жылға қарағанда 22,4 мың гектарға көп, егістік құрамында майбұршақ – 63,9%-ті, күнбағыс – 16,1%-ті және сафлор 20,0%-ті алып жатыр.

Егістік алқабтарының негізгі көлемі Алакөл (23,3%) және Сарқан (24,0%) аудандарында шоғырланған.

Үш жылдық кезеңде облыста жалпы май дақылдары тұқымдарын жинау 19,0%-ке артып, 259,1 мың тоннаны құрады.

Сонымен қатар, өсіру кезінде көп еңбек жұмсауды қажет ететіндіктен, басшылық танытатын ұсақ шаруашылықтар мен сатып алу бағасының төмендігіне байланысты себу айналымын сақтау мүмкін болмауына байланысты қант қызылшасының алқабы 5,1 мың гектарға қысқарды.

Қант қызылшасы негізінен Ақсу, Ескелді, Көксу, Қаратал және Сарқан аудандарында өсіріледі.

Қант қызылшасының түсімі 2014 жылы 30,8 мың тоннаны құрады, бұл тәтті тамыр дақылдарының орташа түсімділігі 2012 жылы гектарынан 259,9 центнер болғанда 90,4 мың тоннаға аз (немесе 75%).

Картоп пен бақша-көкөніс дақылдардың егістік алқаптары 74,8 мың гектарды құрайды немесе өткен үш жылмен салыстырғанда 3,8 мың гектарға ұлғайды, ал өндіріс 7,9%-ке артып, 1699,2 мың тоннаға жетті.

Картоп облыстың барлық өңірлерінде өсіріледі, бірақ негізгі өндірушілер Еңбекшіқазақ (егістік алқабының – 15%), Райымбек (18%), Қарасай (11%) және Талғар (9%) аудандарының халқы мен шаруа (фермер) қожалықтары.

Облыста негізінен сәбіз, ас қызылшасы, пияз, қызанақ, қияр, орамжапырақ өсіріледі, олардың жалпы көкөніс жинаудағы үлесі – 81%.

Облыстағы ең үлкен көкөніс алқабы Еңбекшіқазақ (егістік алқабының -29%), Іле (12%) аудандарында және Қапшағай қаласында (9%) шоғырланған.

Облыста ашық топырақтағы көкөніс дақылдарын өндіру көлемі халықтың қажеттілігінен екі есе артық екеніне қарамастан (облыстың және Алматы қаласының жылдық қажеттілігі бір жанға 100 кг есебінен 356 мың тоннаны құрайды, ал жылдық өндірсі 700 мың тоннадан астам), маусымаралық кезеңде олардың тапшылығы байқалады.

Халықты маусымаралық кезеңде жаңа піскен көкөністермен қамтамасыз ету, сондай-ақ нарықтағы бағаны төмендету мақсатында жылыжай құрылысы белсенді түрде дамытылуда.

Жалпы алаңы 54,9 гектар түрлі үлгідегі жылыжайлар іске қосылды, оның ішінде 25,9 гектарында немесе жалпы алаңның 47%-да «ҚазАгро» компания тобының күшімен салынған жоғары технологиялық жылыжайлар орналасқан.

Жалпы іске қосылған жылыжайлардың негізгі үлесі Алматы қаласына жақын орналасқан аудандарда орналасқан, олар жалпы көлемнен 71%-ті немесе 38,9 гектарды құрайды.

2014 жылы жылыжай дақылдарының жалпы түсімі 20,2 мың тоннаны құрады, бұл 2012 жылдан 2,2 есе артық.

Қазіргі уақытта жалпы алаңы 2,7 гектар жылыжай құрылысы жүргізілуде.

Ауа райының қолайлығы жеміс шаруашылығының дамуына ықпал етеді, 2012-2014 жылдары осы мақсаттарға ауыл шаруашылығы тауарларын өндірушілерге 878,4 млн. теңге субсидия төленді.

Жалпы көпжылдық жеміс-жидек көшеттері мен жүзімдіктердің алаңы 18,9 мың гектарды құрайды.

Облыстағы жеміс және жүзім өндірісі Еңбекшіқазақ, Қарасай, Талғар, Панфилов және Ұйғыр аудандарындағы арнайы шаруашылықтарда және біраз көлемі Сарқан, Алакөл, Ескелді аудандарында шоғырланған.

Үшжылдықта жеміс-жидек дақылдар мен жүзім өндірісі орташа есеппен, 1,2 есе артып, 102,5 мың тоннаға жетті.

Жеміс-көкөніс өнімдерін сақтау базасы нығайтылуда, 2014 жылы Талғар ауданында 2000 тонналыұ «Фреш Фуд Қазақстан» ЖШС-нің көкөніс қоймасы енгізілді. Картоп пен көкөніс қоймаларының жалпы қуаты 219,9 мың тоннаны құрайды, олардың қатарында сыйымдылығы 49,4 мың тонналық 20 қойма заманауи технологиялық құралдармен жабдықталған, сақтауға 129,9 мың тонна өні түскен, оның ішінде 74,9 мың тонна – көкөніс, 12,4 мың тонна – жеміс және 42,5 мың тонна картоп.

76 тұқым шаруашылығы (15 – түпнұсқалық, 22 – асыл тұқымды, 39 – жоғары өнімді тұқым шаруашылықтары) жұмыс жасайды, олар 2014 жылы 49,2 мың тонна жоғары өнімді тұқым өндірді. Себілген асыл тұқымдардың үлесі - 2,1%-ті, І репродукциялық тұқымдар – 39,6%-ті, ІІ репродукциялық тұқымдар – 15,7%-ті, ІІІ репродукциялық тұқымдар – 16,1%-ті, ІV репродукциялық тұқымдар 6,6%-ті құрады.

Көшеттерді көбейту бойынша 10 көшеттік бар, олар бір млн. данаға жуық кқшет өсіреді, ал облыс қажеттілігі - 750 мың дана.

Тұқым шаруашылығын қолдауға үшжылдықта бюджеттен 1,6 млрд.теңге бөлінді, ауыл шаруашылығы тауарларын өндірушілер сатып алған 14,2 мың тонна асыл тұқымды және 10,9 мың тонна жоғары өнімді тұқымның, 1083,2 мың дана жеміс дақылдары көшеттерінің құны жартылай арзандатылды, көпжылдық көшеттердің аналықтарын отырғызуға (18,6 га) және күтіп-баптауға (36,3 га) кеткен шығындар толығымен қайтарылды.

Ауыл шаруашылығы дақылдарын күтіп-баптауда озық ресурс үнемдеуші технологиялар қолданылуда, 2012 жылмен салыстырғанда тамшылап суару әдісін қолданумен картоп, көкөністер, жемістер мен жүзімдік алаңдары 2,0 есеге, ал ылғал үнемдеу технологиясымен дәнді-масақты дақылдарды өсіру 30%-ке артты.

Ауыл шаруашылығы дақылдарын қоректендіру үшін АӨК субъектілері осы кезеңде 91,0 мың тонна минералды тыңайтқыштар сатып алды, оның ішінде 39,8 мың тоннасы субсидияланды, тыңайтылған алаң жылына орташа есеппен 201,9 мың тонна гектарды құрады.

Барлық қаржыландыру көздері бойынша 2012-2014 жылдары 12,7 млрд. теңге сомасына 2481 бірлік ауыл шаруашылығы техникасы сатып алынды, оның ішінде 35%-і ауыл шаруашылығы тауарларын өндірушілердің меншікті қаражаты есебінен және 65%-і лизингтік негізде алынды, жаңартылған ауыл шаруашылығы техникасының негізгі түрлері 3,5%-ті құрады.

Сонымен қатар, ауыл шаруашылығы техникасының тозу деңгейі 85%-тен астам.

Ұсақ шаруашылықтарды кооперациялау және оларды машина-тракторлық станцияларының қызметімен қамтамасыз ету мақсатында 2012-2014 жылдары дәнді дақылдар, көкөністер мен қант қызылшасын дайындайтын 12 сервистік дайындау орталықтары құрылды, оларға 342 бірлік ауыл шаруашылығы техникасы сатып алынды, олар жеке және заңды тұлғаларға 343,7 млн. теңге сомасына қызмет көрсетті. Жалпы облыс бойынша 34 МТС-ы жұмыс жасайды, олар 2013 жылы жалпы 103,9 млн. теңге сомасына 20,7 мың гектар алаңда ауыл шаруашылығы жұмыстарын орындады.

Жүйелердің жалпы ұзындығы 16,5 мың ш құрайды, оларға 456,3 мың га суарылмалы жерлер тіркелген. 4,2 мың ш. қайта жаңғыртуды және күрделі жөндеуді талап етеді.

Жер шаруашылығын айтарлықтай дамуына қарамастан, облытың ауыл шаруашылығындағы басты сала болып мал шаруашылығы табылады, ол ет-сүтті мал шаруашылығымен, жұқа терілі қой шаруашылығымен, өнімді жылқы шаруашылығымен, түйе шаруашылығымен, өнеркәсіптік шошқа шаруашылығымен және құс шаруашылығымен сипатталады.

Облыс республикада ірі қара мал, жылқы және құс басының саны бойынша бірінші орынды, қой мен ешкі саны бойынша екінші орынды иеленеді.

Ірі қара малдың саны 2012 жылға 9,1%-ке артып, 908,1 мың басты құрады, соған сәйкес қой мен ешкі – 5,7%-ке артып, 3317,9 мың басты, жылқы – 5,7%-ке, 260,2 мың басты, түйе – 6,7%-ке, 8,0 мың басты құрады.

Ірі қара (58%), қой мен ешкі (45,1%) және жылқы (45,2%) малдарының басы халық шаруалығында, түйе басы (94%) мен құс (82%) ауылдық кәсіпорындарында шоғырланған.

88 асыл тұқымды субъектісі жұмыс істейді, онда 158,4 мың бас ІҚМ ұсталады немесе жалпы мал басының санынан - 18,0%, сәйкесінше 615,9 мың бас қой – 22,3%, 44,5 мың бас шошқа – 40,4%, 38,6 мың бас жылқы – 14,6%, 3654 бас түйе – 47,4% және 631,1 мың бас құс – 7,3%.

Будандастыру-асыл тұқымдандыру жұмыстары жүргізіледі, 73,5% сиыр және 31,6% қой аналығы жасанды ұрықтандырумен қамтылды.

Ірі қара мал етінің экспорттық әлеуетін дамыту жобасының аясында 2012-2014 жылдары 12,9 мың орынды 33 жемдеу алаңы іске қосылды, 9 құрылым шетелде будандастырылған 7877 мал басын әкеліп, 343 фермерлік шаруашылықтар 19,5 мың аналық мал басын және 979 бас өндіруші бұқаларды сатып алды.

Қой шаруашылығында басым бағыт болып олардың өнімділігін арттыру және барлық меншік нысанындағы шаруашылықтарда будандастыру-асыл тұқымдандыру жұмысын жақсарту табылады.

Қой шаруашылығы саласын дамыту үшін «Жетісу» өңірлік шопандар ассоцияциясымен бірге «Жетісу Асыл тұқым» ӘКК дистрибьютерлік орталығы құрылды, оның негізгі қызметі областа бар қойлардың асыл тұқымдылығы мен өнімділігін арттыруға бағытталған.

Мал шаруашылығы өнімдерінің ең көп үлесі Іле (жалпы өнідірстің -12%), Еңбекшіқазақ (11%), Райымбек (8%), Қарасай (8%) және Талғар (7%) аудандарына тиесілі.

301,7 мың тонна (тірі салмақта) ет өндірілді немесе 2012 жылға - 98,6%, сәйкесінше 667,5 тонна - сиыр сүті (101,2%), 980,3 млн.дана -жұмыртқа (113,0%), 8,0 мың тонна қой жүні (100,0%) өндірілді.

Жалпы мал шаруашылығы саласын дамытуға 2012-2014 жылдары мемлекеттік бюджеттен 28,4 млрд. теңге субсидия бағытталды, ол ауыл шаруашылығы тауарларын өндірушілерге төмендегі мақсаттарға төленді:

- 9905 бас – асыл тұқымды ІҚМ, 319 бас – етті тұқымды өндіруші бұқалар, 26,1 мың бас – қой, 1183 бас – жылқы, 2670 бас – шошқа, 12,1 мың бас – тәуліктік балапан, 3,3 млн.дана – жұмыртқа, 4,7 мың доза аталық бұқа тұқымдарын сатып алуға;

- 33 аталық бұқаны баптап, ұстауға және 117,6 мың аналық ІҚМ басына және 172,8 мың қой басына будандастыру жұмыстарын жүргізуге;

- 207,6 мың тонна мал және құс етін, 87,8 мың тонна – сүт, 556,1 млн.дана жұмыртқа және 3,0 мың тонна жүн өткізуге.

Облыстың жемдік қорының негізін табиғи жайылымдар мен шабындықтар, егіндік жем өндірісі құрайды.

Облыстағы 8208,5 мың гектар шаруашылықтарының жалпы алаңындағы жайылымдардың көлемі – 6882,1 мың гектар және шабындықтар - 206,9 мың гектар немесе барлық ауыл шаруашылығы жерінен - 86%.

2012-2014 жылдары жемдік дақылдардың егістік алқабы 6,4%-ке артып, 233,8 мың га құрады, оның құрылымында көпжылдық дақылдар – 86,6%-н, біржылдық шөптер – 10,0%-н, жүгері сүрлемі 3,4%-н құрайды.

2014 жылы 1946,6 мың тонна пішен, соның ішінде, орташа өнімділік гектарынан 51,3 центнер болғанда, көпжылдық дақылдардың 202,4 мың га алаңынан – 960,5 мың тонна пішен, өнімділік гектарынан 23,5 центнер болғанда, біржылдық шөптердің 23,4мың га алқабынан 55,1 мың тонна пішен, табиғи шабындықтардан 793,7 мың тонна пішен жиналды. Бір гектардан түсім 317,2 центнер болғанда, 7,9 мың га алқаптан 243,1 мың тонна жүгері сүрлемі жиналды.

Үнемі өсіп жатқан мал басы жайылымдарға жүйесіз жайылады, бұл жайылымдарға түсетін ауырлықты күшейтеді және жердің құнарсыздануына әкеліп соғады, сондай-ақ жайылым айналымының болмауынан, жайылымдар түсімділігі төмен, жасыл желек аз келеді.

Қазіргі уақытта, 33,9 мың гектар жайылымда шөп сапасын жақсарту және 4802,0 мың га жерді суландыру жұмыстары жүргізілуде.

«Ауыл халқының тұрмысын жақсарту және экологиялық тұтастықты сақтау үшін жайылым қорларын тұрақты басқару» жобасы аясында Жамбыл ауданының 4 ауылдық аймағында үй малын алыс жаздық «Жайлау» жайылымдарына айдап апару және жайылымдардадың аз өнімді алқаптарына көпжылдық шөп отырғызу жұмыстары жүргізілуде.

Осындай жұмыс Сарқан ауданының Лепсі ауылында «Жергілікті қауымдастықтың жайылым мал шаруашылығының ауа райының өзгеруіне бейімделуі» жобасы бойынша жүргізілуде.

Жайылымдарды одан әрі жақсарту мақсатында әрбір ауылдық округ бойынша жайылым айналымын жүргізуге және изень мен тарақ бидайық сияқты құнды азық дақылдарын себуге қатысты жұмыстар жүргізілуде.

Ауыл шаруашылығы өнімін өндеумен 580 кәсіпорын айналысады, өңдеу көлемі 1,2 есеге өсіп, 325,6 млрд. теңгені құрады, соның ішінде:

Текелі қаласында қуаты жылына 80 мың тонна ашытқы өндіретін «Суфле Қазақстан ашытқы зауыты» АҚ-ның сыра зауыты жұмыс істейді.

Балқаш, Ұйғыр аудандары мен Қапшағай қаласынан басқа барлық өңірлер сүт өңдеумен айналысады, өңдеу деңгейі – 45,9%, қуаты жылына 150,0 мың тонна болатын 19 кәсіпорын бар, жүктемесі – 82,4%. Ірі сүт зауыттары – жалпы қуаттылығы 117,0 мың тонна болатын Еңбекшіқазақ ауданындағы «Фудмастер компаниясы» АҚ-ы, «Адал»АӨК» АҚ-ы, Іле ауданындағы «Райымбек Агро» ЖШС-гі, Қаратал ауданындағы «Үштөбе Айдын» ЖШС-гі және Талдықорған қаласындағы «Lactis LTD» ЖШС-гі, оларға өндірілген сүттің 90%-і тиесілі.

Еттің барлық түрін өңдеу деңгейі 35,6%-ті құрайды. Ет өңдеу Іле, Талғар, Панфилов, Ескелді, Жамбыл, Қаратал, Көксу аудандарында және Талдықорған қаласында жүргізіледі, қуаты жылына 4,0 мың тонна болатын 15 кәсіпорын жұмыс жасайды, жүктемесі – 64,5%. Ірі кәсіпорындар – Талдықорған қаласындағы "Талсай Ет" ӘКК-сы және Талғар ауданындағы "Самұрық өнімдері" ЖШС-гі.

Құс етін өңдеумен қуаты жылына 84,6 мың тонна болатын 9 кәсіпорын айналысады, жүктемесі- 71,5%. Ірі кәсіпорындар – Іле ауданында «Алель Агро» ЖШС-гі және «Алатау Құс» АҚ-ы.

Облыстағы 72 орта және ірі өңдеу кәсіпорындары ішіндегі 40 кәсіпорын халықаралық стандартқа сай (ИСО, ХАСПП) сапа сертификаттар бойынша жұмыс жасайды.

2006 жылдан бері ауыл шаруашылығы өнімдерін дайындау, сақтау, өңдеу және өткізу бойынша, сондай-ақ басқа да сервистік қызмет көрсету бойынша, 461 шаруа (фермерлік) шаруашылығы, 28 заңды тұлға мен 140 жеке тұлғалар құрылтайшысы болып табылатын 47 ауылдық тұтыну кооперативтері құрылды.

«Аграрлық несие корпорациясы» АҚ-ның қатысуымен, ауылдық несие серіктестіктері арқылы жүргізілетін, қолданыстағы ауыл шаруашылығы өндірісін несиелендіру жүйесі өзін жақсы жағынан танытты.

Облыста жарғылық капиталы 1118,5 млн. теңге болатын, 1346 әлеуетті несие беруші құрылтайшылары болып табылатын 17 ауылдық несиелу қауымдастығы құрылды. 4601,6 млн. теңге сомасына несие желісі ашылды және 2012-2014 жылдары 4,8 млрд. теңге сомасына бюджет қаражатынан шағын несиелер берілді.

Аграрлық сектордағы экономикалық жағдайды нығайтудағы тиімді шаралардың бірі - ауыл халқына шағын несие беруді ұйымдастыру. 2012-2014 жылдары «Ауыл шаруашылығын қаржылай демеу қоры» АҚ-ның Алматы облыстық филиалы арқылы бюджет қаражатынан 1,9 млрд. теңге сомаға шағын несиелер берілген.

Аграрлық нарық қатысушыларына ақпараттық-маркетингтік және кеңес беру қызметтерінің кешенін ұсынушы жалғыз мамандандырылған ұйым болып табылатын «Қазагромаркетинг» АҚ-мен құрылған 17 ауылдық ақпараттық-кеңес беру орталықтары жұмыс істейді.

Алматы қаласы айналасында азық-түлік белдеуін дамыту бойынша іс-шаралар жоспары аясында 66,5 млрд. теңге сомасына 95 инвестициялық жоба әзірленіп, жүзеге асырылды, 2319 жұмыс орны ашылды.

«Агробизнес-2020» бағдарламасында өндіру және өңдеу бойынша басым 11 бағыт анықталды, олар экспортқа бағдарланған бағыттағы: астық, май дақылдары, қант, көкөніс пен жеміс, жем дақылдары, ет, сүт, қой өсіру, құс өсіру, балық және жүн, олар әзірленген шебер-жоспарларының аясында жүзеге асырылады.

Шебер-жоспарларды жүзеге асырудың мақсаты саланың бәсекеге қабілеттілігін арттыру, өңдеу саласындағы жүйе құраушы кәсіпорындардың техникалық және технологиялық қайта жарақтандыру, агрокешендердің өнімділігін және инвестициялар тартуды қамтамасыз ететін инновациялар енгізу есебінен ішкі нарықтың отандық өнім тауарларына деген қажеттілігін толығымен қанағаттандыру.

Шығыс шоғырландыру аймағында «Жемістер мен көкөністер», «Астық» және «Құс шаруашылығы» агрокешендері дамытылатын болады.

Еңбекшіқазақ ауданындағы «Голд Продукт» АҚ-ы, Талғар ауданының «Алина» мен «Южный» ЖШС-і, Еңбекшіқазақ, Жамбыл, Қарасай, Қаратал, Талғар, Панфилов және Ұйғыр аудандарының ауыл шаруашылығы тауарларын өндіруші–өнім жеткізушілері жеміс және көкөніс кластерінің негізгі өзегі болып анықталды.

Дайындау-өткізу базасы дамытылуда, жеміс және көкөніс дақылдарын өсіру, сақтау мен оларды өңдеу кәсіпорындарына жеткізу бойынша 7 дайындау-өткізу кооперативі құрылды.

Жеміс және көкөніс өнімдері бағасының серпіні жыл сайын арту беталысында. Сондықтан инфляцияға қарсы шаралар ішінде көкөністерді жабық топырақта өсіру көзделген, қазіргі уақытта 54,7 га жабық топырақтағы объектілер жұмыс жасайды, оның ішінде 2014 жылы Қапшағай қаласында 1 га жерде ірі «LST Market» ЖШС-гі және Қарасай ауданында 4 га жерде «Мадмар» ШҚ іске қосылды, сондай-ақ, «Ауыл шаруашылығын қаржылай қолдау қоры» АҚ-ның АФ желісі бойынша жалпы алаңы 1,9 га 5 жылыжай салынды, 2015 жылы Қапшағай қаласында «Green Land Alatau» ЖШС-нің жылыжайын 5 га кеңейту көзделуде, әрі қарай «Green Hause – Жасыл үй» ЖШС –н 4,5 га кеңейту межеленуде.

Тамшылап суару әдісін қолдану арқылы Қапшағай қаласында «Агрофирма ТЖНиК» ЖШС-гі 400 га жерде, «ПСХТ Қанат» ЖШС-гі 250 га жерде, Ақсу ауданында «Достар» ШҚ 10 га жерде, Іле ауданында «Vadko» ЖШС-гі 350 га жерде жеміс-көкөніс өнімдерін өсіру жоспарлауда.

Қазіргі уақытта қолданыстағы Қарасай ауданында «АзияАгроФуд» ЖШС-гі мен Панфилов ауданында «Жаркент крахмал-сірне зауыты» кәсіпорындарының қоймаларында «Астық» агрокешенін құру жоспарланып отыр. Ұйғыр ауданында 5000 тонналық кешенді астық қоймасының құрылысы жүргізілуде.

«Қант» агрокешенінің негізі Солтүстік-Шығыс аймақта – Көксу ауданындағы «локомотив-кәсіпорыны» «Көксу Шекер» АҚ-ы болып табылады, жеткізушілер – Ескелді, Қаратал, Көксу, Ақсу, Сарқан аудандарының және Талдықорған қаласының шаруашылықтары.

«Май дақылдары» агрокешені өңдеу қуаты жылына 75000 тонна шикізат болатын, майбұршақ, рапс, күнбағыс өңдеуші «Компания Сарыбұлақ» ЖШС-нің зауыты негізінде қалыптасады, зауыт жанында машина – тракторлық станция ұйымдастырылды. Сондай-ақ, Индустрияландыру картасының аясында мал мен құсқа арналған жоғары протеинді жем, майбұршақ ұнын және майбұршақ майын өндіретін «Уыз Май Industry» ЖШС-нің зауыты іске қосылды.

Ақсу ауданының Алажиде станциясында, Панфилов ауданының Көктал ауылында және Талдықорған қаласында 3 мамандандырылған сақтау қоймасы жұмыс жасайды, олар облыстың шалғайдағы өңірлерінен шикізатты жинап, жекізумен айналысады.

АҮААЖ аймағындағы «Райымбек Агро» ЖШС-нің базасында «Сүт» агрокешені іске асырылады, сүт жеткізушілер – Жамбыл, Іле, Талғар және Қарасай аудандарының шаруашылықтары; Шығыс аймақта – Еңбекшіқазақ ауданының «Компания Фудмастер» АҚ-ы мен «АПК Адал» АҚ-ы, жеткізушілер – Кербұлақ, Панфилов және Ұйғыр аудандарының шаруашылықтары; Солтүстік-Шығыс аймақта – Қаратал ауданындағы «Үштөбе Айдын» ЖШС-гі мен Талдықорған қаласының «Лактис» ЖШС-гі негізінде құрылады.

Өндірушілер мен шикізат өңдеушілері арасында бәсекелестік орта қалыптасқан. Осыған байланысты, халықаралық стандарт талаптарына сай ірі тауарлық–сүт фермаларын салу қажеттілігі туындап отыр. Облыста 49 үлгілі сүт-тауарлық фермалары жұмыс жасайды, оның ішінде 2014 жылы 800 басқа Талғар ауданында «Амеран» ЖШС-нің мегафермасы іске қосылып, Еңбекшіқазақ ауданында «АПК Адал» АҚ-ның үлгілі фермасы 1200 басқа кеңейтілді. Сондай-ақ, «Ырыс» бағдарламасы бойынша сүт бағытындағы 5 шағын фермалар қызметтерін кеңейтті: Ескелді ауданындағы «Раймонов» ШҚ-ы (100 басқа), Еңбекшіқазақ ауданында «Шелек» ӨК-і және «Асылдан» ШҚ-ы (100 бастан), Қарасай ауданында «Арай» ШҚ-ы (100 басқа), Іле ауданының «Аманжолов» ШҚ-ы (50 басқа).

Сондай-ақ, «Жетісу» ӘКК» АҚ-ның қатысуымен ауылдық елді мекендерде 60-тан астам сүт қабылдау пункттері ұйымдастырылады, ал бүгінде 179-дан астам объектілер жұмыс жасауда.

21 саумалы бағыттағы ІҚМ шаруашылығы жұмыс істейді, ондағы бір сиыр сауыны орта есеппен 3000-нан 6500 кг құрайды.

Өңірдегі сүт кластерінің қалыптасуы саумалы мал шаруашылығының индустриялдық-инновациялық технологияға көшуін көздейді.

«Ет» агрокешені барлық шоғырландыру аймақтарында қалыптасады, қажетті нормалар мен стандарттарды сақтай отырып, экологиялық таза, жоғары сапалы өнім шығару көзделіп отыр.

Өңдеуші нысандарды шикізатпен қамтамасыз ету үшін облыста 137 жемдеу орындары бар, 2015 жылы Кербұлақ ауданында 3000 басқа «СК Гвардия» ЖШС-нің, Қарасай ауданында 3000 басқа «МПС» ЖШС-нің, Сарқан ауданында 5000 басқа «Архарлы Майбүйрек» ЖШС-нің және 1500 басқа «Малайби Агро» ЖШС-нің жемдеу алаңдарын құру жоспарлануда.

«Жүн» агрокешені Жамбыл ауданының «Қарғалы» АҚ-ның негізінде қалыптасады, оны шикізатпен қамтамасыз ету үшін қажетті жерлерде қабылдау пункттерін ұйымдастыру жұмыстары жүргізілетін болады.

«Балық» агрокешені – Солтүстік-Шығыс аймақта Алакөл ауданының «Рыбпром» ЖШС-гі мен «Алакөл Балық» ЖШС-гі негізінде, Батыс аймақта – Жамбыл ауданының «Үлкен балық» ЖШС-гі негізінде және Солтүстік аймақта – Балқаш ауданының «Бақанас» ӘКК-ні мен Қапшағай қаласының «Як Трейд» ЖШС-нің негізінде құрылады.

Агроөнеркәсіп кешеніндегі мемлекеттік саясаттың тиімділігін арттыру мақсатында Қазақстан Республикасының Ауыл шаруашылығы министрінің 2014 жылдың 23 мамырындағы №1-1/277 бұйрығымен, өңірлердің табиғи-ауа райы жағдайын, өткізу базарларының болуы мен даму әлеуетін ескерумен, ауыл шаруашылығы шаруашылықтарын ауыл шаруашылығы өнімдерінің нақты түрін өндіру үшін ұтымды пайдалану бойынша ұсынылатын Өңірлердің мамандану сызбасы бекітілді.

Осыған байланысты, Сызбада ұсынылмаған ауыл шаруашылығы өндірісін субсидиялауды кезең-кезеңмен тоқтату көзделуде: 2017 жылдан 2019 жылға дейін ауыл шаруашылығы өндірісін субсидиялау Мамандану сызбасына 50%-ке сәйкестендіріледі, ал 2020 жылдан бастап, ауыл шаруашылығы өндірісін субсидиялау Өңірлердің мамандану сызбасына толығымен сай келеді.

Ауыл шаруашылығы дамуының негізгі мәселелері:

- өсімдік шаруашылығындағы қожалықтардың бытыраңқылығы және жер үлесі мөлшерінің аздығы ғылыми-негізделген ауыспалы егісті сақтауға және қазіргі заманғы технологияларды кеңінен қолдануға мүмкіндік бермейді;

- ауыл шаруашылығы техникаларының тозу деңгейі 80%-дан астам;

- жайылым ауысымының болмауынан жайылым жерлері төмен өнімді, шөбі аз болып келеді;

- суару жүйелерінің қанағаттанарлықсыз жағдайы су ресурстарын пайдасыз пайдалануға әкеліп соғады;

- мал шаруашылығындағы орта және ірі тауарлық өнімдердің жеткіліксіз дамуы ірі көлемді іріктеу-асыл тұқымдастыру жұмысын тежеп отыр, ауыл шаруашылығы малын теңгерімсіз жемдеу мен бар жайылымдарды тиімсіз пайдалану;

- сапалы шикізаттың жоқтығы және дайындау-өткізу жүйесінің нашар дамуынан өңдеу және өндіріс жүктемелерінің төмен деңгейлігі.
Шағын және орта бизнес

Облыс экономикасын дамытудағы басым бағыт болып шағын және орта кәсіпкерлікті (әрі қарай - ШОК) дамыту болып табылады, бұл халықты жұмыспен қамту процентін, өнімнің шығарылуын және қызметтерді, сонымен қатар бюджетке салық түсімдерінің үлесін көбейтуді қамтамасыз етеді.

2014 жылы 183 055 шағын және орта кәсіпкерлік субъектілері тіркелген, олардың ШОК белсенді субъектілерінің үлесі – 51,2% немесе 93 885 бірлік. 2012 жылмен салыстырғанда ШОК белсенді субъектілерінің саны 2014 жылы 2,1% азайды (100,3 мың берліктен 93,8 мың бірлікке).

2014 жылы ШОК саласында 229,2 мың адам жұмыс жасады немесе 2012 жылға 87,3% (262,5 мың адам). ШОК жұмыс істейтін адамдар саны өнеркәсіпте – 21,3%, ауыл шаруашылығы өнімі өндірісінде – 8,9% және саудада – 17,9%.

2014 жылдың қорытындысы бойынша ШОК субъектілерінің шығарған өнім көлемі 866,1 млрд.теңгені құрады, 2012 жылмен салыстырғанда 62,5% өсім байқалады (2012 ж - 533,1 млрд.теңге).

2014 жылдың қаңтар-желтоқсан айларында салық түсімдерінің көлемі 25,4 млрд. теңгені құрады, бұл 2012 жылдан 17,1% көп немесе 3,7 млрд. теңгеге, соның ішінде жергілікті бюджетке салық төлеушілерден 120,5 млрд. теңге түсті, бұл 2012 жылдан 148,9% көп.

2010 жылдан бері «Бизнестің жол картасы 2020» бағдарламасының (әрі қарай – БЖК-2020) аясында бизнесті қолдау щараларын жүзеге асыру жұмыстары жүргізілуде.

БЖК-2020 жүзеге асыру үшін республикалық бюджеттен 2012-2014 жылдары 13,0 млрд. теңге бөлінді.

2012-2014 жылдары БЖК-2020 жүзеге асыру барысында 259 жоба субсидияланды, 20 несие бойынша жартылай кепілдендіру берілді, 57 грант бөлінді, 44 кәсіпорынға жетпеген инфрақұрылым жүргізілді.

ШОБ субъектілерін қаржысыз қолдау аясында 20 мыңнан астам кәсіпкерлерге консультациялық қызметтер көрсетілді.

«Назарбаев Университеті» негізінде 92 басшы жоғарғы және орта бөлімінде оқытылды. «Іскерлік байланыс» бойынша бизнес – тренингтерді 204 кәсіпкер өтті, олардың 14 тағылымдаманы шетелде өтті (Германия, Америка).

Бағдарлама аясында 7 300 бастауыш және жұмыс істейтін кәсіпкерлер «Бизнес-Кеңесші» және «Бизнес-Кеңесші 2» курстарын өтті.

Облыста жылыжай, фермерлік шаруашылықтар және арнайы киім өндірісі үшін «Аға сеньорлар» бағдарламасы бойынша шетел кеңесшілердің 5 борышы орындалды (Канада, «Кессо» компаниясы).

«Жас кәсіпкер мектебі» бағдарламасы арқылы 64 жас кәсіпкерлер оқытылып, оның біреуіне 3 млн. теңге көлемінде грант берілді.

Бағдарлама бойынша шараларды жүзеге асыру нәтижесінде 8000-нан астам жұмыс орындары сақталып, қосымша 2000 жұмыс орындары ашылды.

Кәсіпкерліктің дамуын тежейтін,әкімшілік кедергілерді жою мақсатында, облыста тұрақты негізде басқармалар, аудан және қала әкімдіктері ШОК дамыту, әкімшілік кедергілерді азайту және т.б. мәселелер бойынша түсіндіру жұмыстарын жүргізеді.

Облыстың барлық аудандары мен қалаларында Сарапшы кеңестері жұмыс жасайды, онда ШОБ субъектілерінің мүдделеріне қатысты құқықтық-нормативтік актілер қарастырылады.

• 
  қаржы-несиелік қорларының қолжеткіліксіздігі, яғни тұрғындардың жаңа істі бастау үшін сұралған несие сомасын қамтамасыз етуге кепіл мөлшерінің жеткіліксіздігіне байланысты;
  
• 
  өңір аумағында шағын кәсіпкерлікті дамыту деңгейі бойынша жоғары талдау сақталуда.
  

2012 жылмен салыстырғанда ифляция деңгейінің артуы байқалады, атап айтсақ 2014 жылы инфляция 107,0%-ті құрады (ҚР бойынша – 107,4%) (азық-түлік тауарларына – 107,6%-ті (ҚР бойынша – 108,0%), азық-түлік емес тауарларға – 107,4%-ті (ҚР бойынша – 107,8%), ақылы қызметтерге 105,9%-ті (ҚР бойынша – 106,4%) құрады. 2012 жылы инфляция деңгейі – 105,7% (ҚР бойынша- 106,0%).

Негізгі азық-түлік тауарлары шекті бағадан төмен бағамен өткізіледі және тұрақты бақылауға алынған.

Инфляцияны тежеу және негізгі азық-түлік тауарларына бағаны тұрақтандыру мақсатында апта сайын ауыл шаруашылығы жәрмеңкесі өткізіледі. Облыстың тауар өндірушілерімен 1026 меморандумдар жасалды.

2014 жылы 1278 жәрмеңке өткізіліп, 2,9 млрд. теңгеге өнім өткізілді.

Бағаның өсуін тежеу жөніндегі жұмыстар жалғасын табады.
Сауда және қызмет көрсету саласы

2014 жылы 2012 жылмен салыстырғанда (184,2 млрд.т) бөлшек сауда тауар айналымының жалпы көлемі 1,6 есе өсіп, 300,1 млрд. теңгені құрады, көтерме сауда тауар айналымы -109,2%-ке өсіп, 398,6 млрд. теңгені, қоғамдық тамақтану қызметі – 2 есе және 10,8 млрд. теңгені құрады.

Тауар айналымының және қоғамдық тамақтану қызметтерінің айтарлықтай үлестік салмағы Жамбыл, Ұйғыр, Қарасай, Талғар, Еңбекшіқазақ аудандарына тиесілі.

2014 жылы барлығы 14826 сауда және қызмет көрсету саласының объектілері жұмыс жасайды, оның ішінде: 9043 дүкен, 1747 қоғамдық тамақтану объектілері, 3959 қызмет көрсету саласының объектілері мен 77 базарлар бар, онда 58 мыңнан астам адам жұмыс жасайды.

Қазақстанның сыртқы сауда айналымының 1,5%-і облыс үлесінде, сонымен қатар, Қазақстанның жалпы экспорттық-импорттық көлемінен импорт үлесі – 4,6%, ал экспорт - 0,4%.

Алматы облысы 2014 жылы әлемнің 113 мемлекеттерімен сыртқы сауда қызметін жүргізді, экспорттық жеткізілім 46 елге жіберіледі, импорт тауарлары 110 мемлекеттен келеді.

Экспорт бойынша негізгі сауда серіктестері болып Ресей, Беларусь, Қырғызстан, Өзбекстан, Ауғанстан, Тәжікстан болып табылады. Импорт бойынша сауда серіктестері - Ресей, Қытай, Түркия, Германия, Италия.

Әлсіз курс өнімді экспортқа шығаратындарға ұтымды болады және келешекте отандық өнеркәсіп теңге курсының төмендеуінен бәрбір ұтады. Біздің экспорттаушыларымыз оның бағасының төмендеуінен сұранысты арттыруға мүмкіндік алды, ал екінші жағынан – осындай өнімді шетелден басқа валютаға сатып алғандар елде сатып ала бастаса, оларға ішкі нарыққа да жол ашылады. Осылайша, курстың төмендеуі жекелеген салаларда импортты алмастыруға да ықпал етеді.

Облыс экономикасы ресей экономикасына қарағанда, барынша серпінмен дамуына байланысты, Ресейден импорт экспортқа қарағанда жылдамырақ өсуде. Ресейден келетін тауарларды басқа мемлекеттерден де сатып алуға болады. Бірақ, бұл жағдайда географиялық жақындық, жөнге қойылған өндірістік байланыстар, ресейлік және белоруссия тауарларының баға-сапа критерилері бойынша сипаттамаларының оңтайлы сәйкестігі, кедендік баждардың болмауы – отандық бизнесті ресейлік бизнеспен саудаға итермелейді. Бұл нарықтың объективті жағдайлары және бизнес таңдайы. Біздің елдеріміздің келесі экономикалық циклға шығумен біздің КО елдеріне экспортымыз өседі деп пайымдаймыз.

Өңіраралық ынтымақтастық облыстың экономикаляқ саясатының маңызды бағыты болып табылады.

Өзара тиімді ынтымақтастықты жөнге қою, жеткізілмдерді кеңейту және өндірілетін өнімнің бәсеке қабілеттілігін арттыру мақсатында Алматы, Шығыс Қазақстан, Қарағанды және Павлодар облыстарының өңіраралық ынтымақтастық бойынша іс-шаралар жоспары жүзеге асырылады.

2013 жылы өңіраралық ынтымақтастық аясында облыстың 4 кәсіпорындары Қарағанды қаласында өткен «Қазақстанның үздік тауары» өңірлік байқау-көрмесіе қатысты ("Био Тау Жер" ЖШС – жүзім шарабы, «Сауда» ЖШС «Hyundai Auto Trans» сауда маркасымен, "KazSilicon" металлургиялық комбинаты, Dolce-Pharm).

2014 жылдың маусымында екі өнеркәсіп кәсіпорындары - «Dаnone Berkut» ЖШС-гі, «БЕНТ» ЖШС-гі Өскемен қаласында өткен «Қазақстанның үздік тауары» өңірлік байқау-көрмесіе қатысты.

Бүгінгі таңда облыстың бірқатар кәсіпорындарының республика өңірлерінде өкілдіктері бар («Қайнар АКБ», «Dolce» ЖШС).

Өз облысымыздың резидент-кәсіпорындарынан 9,9 млрд. теңге сомасына тауарлар сатып алынды немесе резиденттерден сатып алынған тауарлардың жалпы көлемінен - 35,6%.

Облыстың ЖӨӨ негізгі капиталына салынған инвестициялар үлесі осы кезеңде 2012 жылғы 26,9%-тен инвестициялар көлемінің азғантай өсімінен 2014 жылы 23,2%-ке төмендеді.

Экономикалық қызмет түрлері бойынша 2014 жылы инвестициялардың негізгі үлесі – 35%-ті – көлік және қоймалауға, 24,5%-ті – құрылыс және жылжымайтын мүлікпен жүргізілетін әрекеттерге, 19,1%-ті – өнеркәсіпке, 7,4%-ті – бөлшек сауда және қызметтерге және басқа бағыттарға тиесілі.

Осылайша, инвестициялар басым түрде облыстың инфрақұрылымын дамытуға бағытталады.

Облыста сыртқы инвестициялар серпіні тұрақсыз сипатқа ие және заманауи құралдар мен технологиялар басым түрде импортталатындықтан, ірі инвестициялық жобаларды жүзеге асыруға тәуелді болады.

• 
  жергілікті өнім ассортиментінің бәсеке қабілеттілігіне әсер ететін Қытайдың жақын орналасуымен байланысты инвестициялық тәуекелдің жоғары деңгейі;
  
• 
  бизнес үшін ұзын арзан несиелердің қол жетімсіздігі.
  

2012 жылдан бері облыс халқының саны 107,0 мың адамға көбейіп, 2015 жылдың 1 қаңтарына 2015,7 мың адамды құрады немесе ел халқының 11,6%-і, оның ішінде ауыл халқы – 1549,9 мың адам, қалалықтар – 465,8 мың адам. Облыс республика бойынша Оңтүстік-Қазақстан облысынан (2788,6 мың адам) кейін екінші орынға ие.

Осы кезеңде көшіп келудің оң сальдосы байқалады, оның ішінде Жамбыл, Қарасай, Талғар, аудандарында және Талдықорған, Қапшағай және Текелі қалаларында, халықтың көшуі облыстың 13 өңірінде белгіленген. Әлеуеті төмен ауылдардан халықтың көшуі ауылдық жерлерде жұмыстың жоқтығы және жалақының төмендігі себебінен орын алады. Облыс бойынша көші-қон сальдосының қозғалысы: 2012 ж. - 6391 адам, 2013 ж. – 3745 адам, 2014 ж.- 5173 адам.

1000 адамға шаққанда халық санының көбею коэффициенті 24,3-тен 25,0-ге дейін артты, ал өлім 7,9-дан 6,8-ге дейін төмендеді.

Нәтижесінде, облыстың барлық өңірлерінде халықтың айтарлықтай табиғи өсімі байқалды.
Еңбек нарығы

2012-2014 жылдары еңбек нарығында облыстың 15 жастағы және одан үлкен экономикалық белсенді халқы санының тұрақты арту үрдісі байқалуда: 2012 ж. – 1020,8 мың адам, 2013 ж. – 1044,6 мың адам, 2014 ж. – 1065,3 мың адам. 2012 жылмен салыстырғанда бұл көрсеткіш 4,4%-ке көбейген, жұмыспен қамтылғандардың саны 43,6 мың адамға артып, 1013,3 мың адамды құрады.

2014 жылы жұмыссыздық деңгейін 4,8%-ке дейін төмендету жөніндегі жоспар орындалған жоқ. Қабылданған шараларға қарамастан, жыл қорытындысы бойынша нақты түрде жұмыссыздық деңгейі Қарасай, Іле және Талғар аудандарының 96 мыңнан астам тұрғыны бар бөлігін Алматы қаласына беруге байланысты 4,9%-ті құрады.

2015 жылы жаңадан қабылданған «Нұрлы Жол» мемлекеттік инфрақұрылымдық даму бағдарламасының, Жұмыспен қамту жол картасының және басқа бағдарламалардың аясында халықтың жұмыспен қамтылуына ықпалдасу есебінен 4,8% деңгейіне қол жеткізуді жоспарлаудамыз.

Облыстың жалпы халық санынан жұмыспен қамтылғандарының үлестік салмағы республика бойынша шамамен 11,6%-ті құрайды (Оңтүстік-Қазақстан облыснан – 13,8% кейін екінші орын).

Жұмыспен қамтылған хылықтың негізгі үлесі – 46,7%-і ауыл шаруашылығында, 13,0%-і - өнеркәсіп және құрылыс саласында, 40,3%-і –қызмет көрсету саласында жұмыс жасайды.

Жұмыспен қамтылған халықтың құрамында жалдамалы жұмысшылардың тұрақты өсуі байқалады – 2012 ж. – 555,4 мың адам, 2013 ж. – 589,0 мың адам, 2014 жылы – 664,1 мың адам. Сонымен қатар, соңғы екі жылда Жұмыспен қамтудың жол картасы 2020 бағдарламасын жүзеге асыру есебінен өз жұмысымен қамтылғандар саны азайғандығы байқалады: 2012 ж. – 414,3 мың адам, 2013 ж. – 404,1 мың адам, 2014 жылы – 349,2 мың адам.

Пайдалы жұмыспен қамтылуға және өз жұмысымен қамтылған халық санын азайтуға жәрдемдесу үшін бос жұмыс орындарын белсенді түрде іздестіру және таңдау, жұмыссыздар мен басқа да нысаналы топ өкілдерін оқыту, қайта даярлау және біліктілігін арттыру, қоғамдық жұмыстарды ұйымдастыру, бос лауазымдар-жәрмеңкесін өткізу, жастар мен әйелдерге жұмысқа орналасуға жәрдемдесу жүргізілуде.

Сонда да, ауылдық жерлерде бос жұмыс орындары санының жеткіліксіздігі мәселесі сақталуда, бұл ауыл шаруашылығы жұмыстарының маусымдылығына, негізінен өзінің жеке ауласындағы іспен шұғылданатын жұмыс күшінің көп болуына, ауыл халқының біліктілік деңгейінің төмендігімен, мамандық бойынша жұмыстың болмауына байланысты.

Облыста халықты жұмыспен қамту өсіміне шетел жұмыс күшін пайдалану әсерін тигізеді, оның көлемі соңғы бес жыл ішінде 39%-ке дейін төмендеген. 2014 жылы 2012 жылғы 716 адамға қарағанда 1308 адам тартылды. Жұмысшылардың жалпы тізімдік саны құрамында тартылған шетел жұмысшыларының үлесі 2012 жылғы 6,2%-ке қарағанда 2014 жылы 7,7%-ті құрады, тартылатын шетел жұмысшыларының құрамында білікті мамандар үлесі 63,3% құрады (жоспар - 70%).

«Шетелден тартылатын жұмыс күші құрамындағы білікті мамандардың үлесі,%» көрсеткішінің 2014 жылы орындалмауының себебі болып, облыстың аграрлық бағыттағы өңірлерге жататындығында, сондықтан шетелден тартылатын жұмыс күшінің айтарлықтай үлестік салмағы маусымдық жұмысшылар болып табылады, ал олар біліксіз мамадар қатарына жатады.

Сонымен қатар, жұмыс берушілердің объективті себептеріне байланысты, Балқаш ЖЭС-нің құрылысы (2-3 сан. – 800 бірл.), Көксу өзенінде шағын СЭС-ы каскадтарының құрылысы (1-3 сан. – 90 бірл.), инновациялық технология бойынша шекті шойын алумен темір рудасын өндіру және өңдеу (1-3 сан. – 70 бірл.), «Батыс Еуропа – Батыс Қытай» халықаралық транзиттік дәлізінің құрылысы (1-4 сан. – 132 бірл.) және «Қазақстан-Қытай» газ құбырынан «С» жіпшесін салу (1-4 сан. – 543 бірл.) сияқты басым жобаларға білікті мамандар тарту бойынша квота пайдаланылмады.

Маусымдық жұмысшыларды тартуға қосымша қажеттіліктің туындауын ескерсек, «Шетелден тартылатын жұмыс күші құрамындағы білікті мамандардың үлесі» көрсеткіші 2015 жылға 45% шегінде болжанады.

Осылайша, облыстың еңбек нарығында жұмыспен қамтылу өсімінің үрдісі бақалуда және сәйкесінше, жұмыссыздық, өз жұмысымен қамтылған халық саны мен шетелдік жұмыс күшін тарту төмендеді.

Сонымен қатар, өз жұмысымен қамтылған халық саны айтарлықтай, ал олардың үлкен бөлігі жеке аула шаруашылығымен айналысатындары жасырын жұмыссыздар болып табылатының атап кету қажет. Шетелдік жұмыс күшін тарту тәжірибесі де жалғасуда.

2012-2014 жылдары облыста барлығы 76,4 жұмыс орны құрылды, оның ішінде 59,5 мың бірлік тұрақты жұмыс орындары.

Жұмыспен қамту органдарында 2014 жылы 22,0 мың жұмыссыз адам тіркеді, олардың ішінде 17,8 мың адам жұмысқа орналастырылды, жұмысқа орналастыру деңгейі 2012 жылғы 90,7%-ке қарағанда 91,8%-ті құрады.

Үш пайыздық квота бойынша еңбекке жарамды 1404 мүгедек жұмысқа орналастырылды (2012ж.-103 адам).

2014 жылы өндірісте 45 оқыс оқиғалар орыналды: онда 63 адам зиян шегіп, оның ішінде 16 адам летальды зардап шекті, 27 адам ауыр дәрежедегі жарақаттар алып, қалған 20 адам орташа және жеңіл дәрежедегі жарақаттар алды. Еңбек қызметіне байланысты оқыс оқиғалар кезінде зардап шеккендер саны 1000 жұмысшыға шаққанда 2012 жылғы 0,17%-тен 2014 жылы 0,06%-ке төмедеді.

6210 ұжымдық келісім-шарт тіркелді. 2015 жылдың 1 қаңтарындағы жағдай бойынша ұжымдық-келісім-шарттық қатынастар жүйесімен қамтылған кәсіпорындардың үлестік салмағы (ірі және орташа кәсіпорындар арасында) 2013 жылдың 1 қаңтарындағы 63,0%-ке қарағанда 67,3%-ті құрайды.
Негізгі келелі мәселелер:

• 
  жұмыссыздық, әсіресе жастар арасында сақталуда;
  
• 
  өз жұмысымен айналысатын халық саны айтарлықтай болып отыр;
  
• 
  еңбек және өндірістік тәртіптің бұзылуы сақталуда.
  

Облыс бойынша атаулы ақшалай табыс 2012 жылмен салыстырғанда 2014 жылы 1,2 есе артып, республикалық көрсеткіш 62058 теңге болғанда 48667 теңгені құрады.

Табысы күнкөріс минимумынан төмен халықтың үлесі 2012 жылғы 3,2%-тен 2014 жылы 2,5%-ке төмендеді. Оның ішінде қала 3,3%-тен 1,8%-ке, ауыл 3,4%-тен 2,3%-ке азайды. Яғни бұл көрсеткіш ауылдық жерлерде қалалық жерге қарағанда жоғары.

Орташа айлық атаулы жалақы күнкөріс минимумынан 4,4 есе асып, 87 мың теңгені құрады.

Тұрмысы нашар азаматтар жалпы 430,1 млн. теңге сомасына Мемлекеттік мекен-жай әлеуеметтік көмегін (ММӘК) алды.

2012 жылмен салыстырғанда МӘК-н алушылардың саны 1324 адамға азайып, 4701 адамды құрады. Талдау көрсеткендей, негізгі көмек алушылардың 65,1%-і балалы отбасылары және 9,5%-і балаларға күтім жасаушылар болып табылады.

Халықтың жалпы санынан алғанда, тұрмысы күнкөріс деңгейінен төмен МӘК-н алушылар үлесі 9,6%-тен 7,0%-ке төмендеді, ал МӘК алушылар құрамындағы жұмысқа қабілетті халықтың үлестік салмағы 30,0%-ті құрады (2012 ж. – 30,4%).

2012 жылы 18 жасқа дейінгі 47,1 мың бала 655,0 млн. теңгеге балалар жәрдемақысын алды, 2014 жылы 740,5 млн. теңгеге 44,0 мың бала алды, яғни 3,1 мың балаға аз. 18 жасқа дейінгі балаларға жәрдемақы алушылардың үлестік салмағы (МБЖ) өткен жылға қарағанда 2012 жылғы 91,2%-ге қарағанда 2014 жылы 99,0%-ті құрады.

Облыста қолдауға мұқтаж 62,3 мың мүгедек бар немесе жалпы халық санынан 3,1%.

Мүгедектер баратын 7177 инфрақұрылым объектілер бар, оның ішінде 2177-і паспорттаудан өткізілді. Паспортталған объектілердің ішінде 1446-ы бірінші кезекте бейімдеуге жатады, оың ішінде 81-і стандарттарға сәйкес, 1365 объектіні бейімдеу қажет.

Облыста 1948 орынды, 10 медициналық-әлеуметтік мекеме жұмыс жасайды, оның ішінде қарттар мен мүгедектерге арналған 2 интернат-үйі, ересектерге арналған 4 жүйке-неврологиялық және 2 балалар жүйке-неврологиялық МӘМ-сі, 2 қалпына келтіру орталықтары бар. Сонымен қатар, үйде әлеуметтік көмек көрсететін 51 бөлімшелер 4205 мұқтаж жандарға әлеуметтік көмек көрсетті, Талдықорған қаласында және Көксу ауданындағы балаларға арналған 2 қалпына келтіру орталықтарында 127 мүгедек-балалар қалпына келтіру курстарынан өтті.

Қалпына келтіру қызметтерін мүгедектердің тұратын жерлеріне жақындату мақсатында аудандық, қалалық жұмыспен қамту және әлеуметтік бағдарламалар бөлімдерінің жанында 19 қалпына келтіру кабинеттері ашылды, олар мүмкіндіктері шектеулі 750 баланы қамтиды.

Барлығы 8 түрлі арнайы әлеуметтік қызмет түрлері көрсетіледі, арнайы әлеуметтік қызметтерді көрсетумен қамтылған тұлғалардың үлестік салмағы (оны алуға мұқтаж жандардың жалпы санынан) 2012 жылғы 87,2%-ке қарағанда 2014 жылы 97,7%-ке жетті.

Жеке сектор субъектілерімен көрсетілетін (оның ішінде үкіметтік емес ұйымдармен) арнайы әлеуметтік қызметтермен қамтылған тұлғалар үлесі 2,1%-ті құрайды.

• 
  табыстың, оның ішінде ауыл халқы табысының төмен деңгейі;
  
• 
  арнайы әлеуметтік қызметпен барлық мұқтаж жандардың толық қамтылмауы;
  
• 
  психоневрологиялық, медико-әлеуметтік мекемелерде орынның жетіспеушілігі.
  

Облыста мектепке дейінгі тәрбие беруге арналған 266 балабақша мен 421 шағын-орталықтар жұмыс жасайды, 48741 бала қамтылған.

«Балапан» бағдарламасының аясында 2012-2014 жылдары 12486 орынға 119 балабақша (2012ж.-32, 2013ж.-32, 2013ж.-55) және жалпы білім беретін мектептерде 29 шағын-орталық (2012ж.-13, 2013ж.-5, 2014ж.-11) ашылды. 3-6 жас аралығындағы мектепке дейінгі білім алуға мұқтаж балалардың санын азайту үшін ашылған жаңа орындар үлесі 2012 жылғы 8,0%-тен 2014 жылы 10,2%-ке артты.

3-тен 6 жасқа дейінгі балаларды мектепке дейінгі мекемелерімен қамту деңгейі 2012 жылғы 62,9%-ке қарсы 53,5%-ті құрады. Облыс республика бойынша соңғы орындардың бірінде.

Қамтудың ең жоғары деңгейі Алакөл, Жамбыл, Көксу аудандарында және Қапшағай, Текелі қалаларында байқалады. Мектепке дейінгі білім берумен қамтудың төмен деңгейі Еңбекшіқазақ, Ескелді, Іле, Қарасай, Қаратал, Панфилов, Талғар аудандарында орын алды.

Топтардағы орташа толымдылық 25 баланы құрайды. Облыстың мектепке дейінгі ұйымдарда 5346 педагог жұмыс жасайды, оның ішінде 882-і немесе 16,5%-і жоғары және бірінші санаттағы ұстаздар. Ақсу, Балқаш, Сарқан аудандарындағы балабақшаларда жоғары санаттағы педагог кадрлары жоқ.

Бала бақшалар мен мектептердегі мектепке даярлық 100%-ті құрайды.

Осылайша, жыл сайын балабақшалар мен шағын-орталықтар ашылуда, мектеп алдындағы даярлықпен қамтылған балалардың саны өсуде, дегенмен талдау жүргізу басқа облыстармен салыстырғанда мектепке дейінгі мекемелермен қамту төмен екендігін көрсетті, тапшылық 35 мың орынды құрайды, мектепке дейінгі мекемелер елді мекендердің барлығында бар емес, мектепке дейінгі мекемелерде жоғары және бірінші санаттағы педагогтар пайызы төмен.

Барлық ұстаздар саны – 34495, оның ішінде жоғары санаттылары -6437, бірінші санатты- 11249.

12772 бала қатысатын, мектептен тыс 36 қосымша білім берумекемелері бар, олардың ішінде 8 – оқушылар сарайы, 1 – жас суретшілер станциясы, 2 – жас техниктер станциясы, 1 – жас туристер станциясы, 11 – балалар өнер мектептері, 12 – музыка мектептері, 1 – сурет мектептерді бар. Қосымша біліммен қамту балалардың жалпы санынан 2012 жылғы 3,6%-ке қарсы 4,1%-ті құрайды.

Мүмкіндігі шектеулі балаларды инклюзивті білім берумен қамту 2012 жылғы 2,3%-ке қарағанда 2014 жылы 13,0%-ті құрайды. Мектептердің жалпы санынан инклюзивті білім беруге жағдай жасаған білім ұйымдарының үлесі 2012 жылғы 2,5%-тен 2014 жылы 20,0%-ке өсті.

Табиғи-математикалық пәндер бойынша білім беру бағдарламаларын сәтті игерген оқушылар үлесі 2014 жылы 2012 жылғы 48,0%-ке қарағанда 50,0%-ті құрады, қоғамдық-гуманитарлық пәндер - 48,0% (2012 жылы – 48,5%). Халықаралық олимпиадалар мен байқаулардың жеңімпаздары болған оқушылар саны 2012 жылғы 124 адамнан 2014 жылы 155 адамға көбейді.

Ыстық тамақтанумен қамту 2012 жылғы 491 мектепке қарағанда 507 мектепте ұйымдастырылған. Сәйкес мектептері жоқ, шалғай мекендердегі мектепке жеткізу қызметіне мұқтаж 7401 оқушының 5209-ы жеткізу көлігімен қамтамасыз етілді, бұл 70,4%-ті құрайды, 69 бала (1,0%) мектеп-интернаттарға орналастырылған, 133 бала (2,0%) туыстарының үйінде тұрып оқиды.

Оқулықтар сатып алуға бөлінген қаражат көлемі жыл сайын артуда, 2012 жылы 700,8 млн. теңгені құраса, 2014 жылы 1072,7 млн. теңгені құрады, бұл облыс мектептеріндегі оқулықпен қамтудың 99,2%-тен 2014 жылы 100,0%-ке жақсаруына ықпал етті.

Облыста мектептердің 78%-і кең жолақты Интернет желісіне қосылған, 582 мектепте немесе 87,3%-де 2201 интербелсенді тақталар, 355 мектеп немесе 48,3%-і лингафон кабинеттерімен, 44,4% мектептер жаңа үлгідегі кабинеттермен жабдықталған. Компьютермелрмен қамтамасыз етілу 1 компьютерге 11 оқушыны құрайды (2012 ж. – 12,0).

2012-2014 жылдары облыста электрондық оқу жүйесі енгізілді, 140 білім ұйымдары қосылған, оның ішінде 134 мектеп және 6 колледж.

Осылайша, облыста мектептер салынып жатқандығына, білім мекемелерінде күрделі жөндеу жүргізілуіне, материалдық-техникалық базаның жақсаруына, компьютерлер мен пән кабинеттерінің сатып алынып жатқандығына, мектептен тыс ұйымдар ашылып жатқандығына қарамастан, апатты жағдайдағы, үш аусымды мектептер бар, оқушылардың тек жартысы ғана табиғи-математикалық пәндерді сәтті игеруде, қоғамдық-гуманитарлық пәндерді игеру бойынша, балаларды қосымша білім берумен қамту төмен болып отыр.


Техникалық және кәсіптік білім беру

Облыста 67 техникалық және кәсіби білім беру мекемелері жұмыс жасайды, оның ішінде 25 (37,3%) оқу орны ауылдық жерлерде, ІІМ-нің жабық мекемелерінде 3 колледж орналасқан.

Техникалық және кәсіби білім беру мекемелерінде 67 мамандық және 115 біліктілік бойынша 33,2 мың оқушы білім алады, оның ішінде 16,8 мыңы немесе 51%-і мемлекеттік тапсырыс бойынша жергілікті бюджет есебінен білім алады.

2014 жылы 11181 адам оқуға қабылданды, оның ішінде жергілікті бюджет есебінен – 6397 адам. Орташа арнайы біліммен 11394 маман шығарылды. Оқытушылар құрамының саны 2969 адамды құрайды.

Үлгілі жастағы (14-24 жас) жастарды техникалық және кәсіби біліммен қамту үлесі жоспарланған 9,3%-тен 8,6%-ті құрады (2012 ж. – 9,2%).

Төмендеудің себебі, 2013-2014 жылдары облыста үш жеке меншік колледждер жабылды, «Перспектива» жеке меншік колледжі (Алматы қаласында болған) Алматы қаласының басқаруына ауысты. Сондай-ақ, жеке меншік колледждерге қабылдау 1110 адамға азайды. Талғар, Іле, Қарасай және Жамбыл аудандары мектептерін бітірушілерінің көпшілігі Алматы қаласының оқу орындарына түсті. Жалпы 2013-2014 оқу жылымен салыстырғандаға оқушылар контингенті - 2448 адамға, оның ішінде үлгілі жастағылары 2047 адамға азайды.

Аталған мәселені шешу үшін жұмыс кәсіптері бойынша мамандар дайындайтын колледждер жоқ Іле, Кербұлақ және Ескелді аудандарында 3 колледж, Талғар агробизнес және менеджмент колледжіне, Талғар политехникалық, Талдықорған музыкалық және Бастөбе сервистік-техникалық колледждеріне 4 жатақхана салу қажет.

3 колледжде – Қапал және Көлсай кәбіи-техникалық колледждерінде, Бастөбе сервистік-техникалық колледжінде өндірістік сабақтар өткізу және алғашқы тәлімдерді алу үшін шеберханалар салу талап етіледі.

Жаңа техникалық кәсіптерді ашу үшін оқу орындары шеберханаларыынң материалдық-техникалық базасын жаңарту қажет.

Техникалық және кәсіби білім беру мекемелерін бітірушілердің бірінші жылы мамандығы бойынша жұмысқа орналасу үлесі 2014 жылы 2012 жылғы 62,1%-ке қарағанда 69,7%-ті құрады.

Колледждердің өндрістік – оқыту шеберханалары мен зертханаларының материалдық-техникалық базасы жаңартылуда. Бүгінгі күні ТпенКБ мекемелерінің 39%-і заманауи құрылғылармен жабдықталған.

Еңбекшіқазақ ауданында 1 колледж салынды.

Облыстағы 35 колледжде жатақханалар бар.
Балалардың құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау жүйесі

Облыста жетім және ата-ананың қамқорынсыз қалған балалардың саны 2014 жылы 3568 баланы құрайды, олардың ішінде бағуға және қамқорға алынғандар – 2698 бала, патронаттық тәрбиеде – 43 бала бар. Сонымен қатар білім беру, денсаулық сақтау жне халықты әлеуметтік қорғау ұйымдарында 827 бала тәрбиеленуде.

Балалар үйінің тәрбиеленушілерін қамқоршы отбасылар мен асырап алушы отбасыларына беру, сондай-ақ патронаттық тәрбиелеуге беру есебінен, интернат жағдайындағы балаларды баларға арналған жұмысты ауыстырушы институттарды дамыту мәселелері өзекті болып отыр.

Қорғауға және қамқорлыққа алынғандар саны 2012 жылғы 2501 балаға қарсы 2014 жылы 2698 балаға жетті. Жетім балалар мен ата-анасының қамқорынсыз қалған балаларға арналған мекемелерде тәрбиеленушілердің саны 2012 жылғы 840 баладан 2014 жылы 827 балаға қысқарғанын атап өту қажет.

2012 жылы отбасылық үлгідегі мемлекеттік балалар үйі жабылды және 2014 жылы сәуір айынан бастап жетім балалар мен ата-анасының қамқорынсыз қалған балаларға арналған бір жекеменшік балалар үйі іске қосылды.

2014 жылы білім беру, денсаулық сақтау және халықты әлеуметтік қорғау жүйесінің 19 мемлекеттік мекемелерінде 827 бала тәрбиеленуде. Осылайша, әрбір төртінші жетім бала институционализм жағдайында тәрбиеленуде.

Осыған байланысты, жетім балаларды және ата-анасының қамқорынсыз қалған балаларды азаматтардың отбасыларына орналастырудың баламалы нысандарын дамыту, жетім балаларға және ата-анасының қамқорынсыз қалған балаларға арналған ұйымдарды деинституционалдандыру жөніндегі жұмыстарды күшейту қажет (қамқорлық/қорғаушылық, патронаттық тәрбиелеу).

Облыста 2012 жылғы 34380 ұстазға қарағанда 34495 педагог қызмет жасайды. Жоғары білімді педагогтардың жалпы саны – 30798, орта арнайы педагогикалық білімі барлары – 3697. 6437 педагог - жоғары санатқа, 11249 - бірінші санатқа, 9467 – екінші санатқа ие, 7342 – санаты жоқ мамандар.

2014 жылы 906 жас маман келді. Педагог мамандарының тапшылығы байқалмайды.

Жыл сайын «Өрлеу» ұлттық орталық негізінде облыстың 5 000-нан астам оқытушылары курстық даярлаудан өтеді. Жоспарлы тәртіпте 200 курс ұйымдастырылуда, бұл ұстаздардың жалпы санынан 16%-н қамтиды.

2014 жылы 3 деңгейлі бағдарламалар бойынша ұстаздардың біліктілігін арттырудың жаңа жүйесі бойынша 3 айлық курстар көзделген, 1702 педагог курстан өтті.

Жоғары педагогикалық білімі бар педагогтар үлесі 2014 жылы 2012 жылғы 87,8%-ке қарсы 89,3%-ті құрады, оның ішінде ауылдық жерлерде 2012 жылғы 71,6%-ке қарағанда 2014 жылы 72,5%-ке артты.

Облыс аумағында 35 қала сыртындағы лагерлер жұмыс жасайды (10- мемлекеттік, 25-жеке меншік), олар 17976 баланы жазғы демалыспен қамтиды немесе 1-10 сыныптаға балалардың жалпы санынан – 6,4%.

2012 жылмен салыстырғанда балаларды барлық демалыс түрлерімен қамту 85,6%-тен 2014 жылы 97,6%-ке жетті.
Жастар саясаты

Облыста 2012 жылы 14-тен 29 жас аралығында 540 000 жас азаматтар тұратын, 2014 жылы олардың саны 529 942 адамды құрады, оның ішінде ауылдық жерлерде - 413004 адам.

Облыстық жастар саясаты орталығы және облыс аудандары мен қалаларында жастар саясатының 19 ресурстық орталықтары жұмыс жасайды. Ауылдық округтер әкімдіктерінің жанында, сондай-ақ 253 адамнан тұратын нұсқаушылар жұмыс жасайды.

2014 жылы 2012 жылмен салыстырғанда жастар қоғамдық бірлестіктерінің саны 12-ге көбейіп, 54 бірлікті құрады, олардың арасында «Нұр Отан» ХДП-ның «Жас Отан» жастар қанаты, Қазақстан жастары конгрессінің, Қазақстан студенттері альянсының, Ауыл жастары одағының облыстық филиалдары және басқалары.

Облыстың үкіметтік емес жастар ұйымдарымен өткізілген іс-шараларды қорытындылары бойыншак 2014 жылы жастар саясаты және патроиоттық тәрбиелеу саласында шараларды жүзеге асыруға жастардың 10,4%-ы белсенді қатысты (2012 ж.-10,0%).

Бұл көрсеткіш 2012 жылмен салыстырғанда 0,4%-ке артты.

Аталған көрсеткішті орындау үшін 2015 жылы мемлекеттік тапсырысты көбейту, Жұмыспен қамтудың жол картасы 2020 бағдарламасын жүзеге асыру және Бизнестің жол картасы 2020, Агробизнес – 2020 бағдарламаларының аясында жастар кәсіпкерлігін қолдау есебінен қамту шаралары қабылданады.

• 
  облыстың мектепке дейінгі білім беру мекемелерінде орын тапшылығы байқалады;
  
• 
  үш ауысымды мектептердің болуы;
  
• 
  бейімделген мектептердің болуы;
  
• 
  оқу орындары тапшылығының болуы;
  
• 
  күрделі жөндеуді қажет ететін мектептердің болуы;
  
• 
  білім беру ұйымдарының материалдық-техникалық базасын жаңарту және нығайту;
  
• 
  қосымша білім ұйымдарының жетіспеушілігі;
  
• 
  оқуға және жұмыс жасауға ниет таныптайтын жастардың болуы.
  

Облыста 935 денсаулық сақтау ұйымы бар, оның ішінде 777 – мемлекеттік және 158 – жеке меншік. (91,0%-ы ауылдық жерлерде орналасқан).

Халық саны 50 адам және одан көп болатын, облыстың барлық елді мекендері медициналық ұйымдармен толығымен қамтамасыз етілген. Жұмыс жасап тұрған жүйелер мен штат санын нормативтерге сәйкестендіру үшін 2012-2014 жылдары 5 ірі ауылдық ауруханалар аудандық ауруханаларға қайта ұйымдастырылды, 5 нейроинсульттік бөлімшелер ашылды, қосымша 3,4 мың шататтық бірлік бөлінді.

2012 жылмен салыстырғанда 2014 жылы медициналық ұйымдардың жүйесі 64 бірлікке азайды, себебі 20 санитарлық-эпидемиологиялық қадағалау мекемелері және 19 санитарлық-эпидемиологиялық сараптама орталықтары ҚР тұтынушылардың құқықтарын қорғау агенттігіне берілді, Ақсай ауылындағы Республикалық балалар ауруханасы және 26 медициналық ұйымдар Қарасай, Талғар және Іле аудандары аумақтарының бөліктерін Алматы қаласына беруге байланысты, Алматы қаласының денсаулық сақтау басқармасының иелігіне өтті. Сарқан ауданының Қорған ауылында ғимараты жоқ медициналық пункті жабылды, Іле ауданының Покровка ауылында және Панфилов ауданының Нұркент ауылында дәрігерлік амбулаториялар, Талғар ауданының Талғар қаласында өңірлік наркодиспансер ашылды.

Төсек-орын саны Ақсай Республикалық балалар ауруханасын республикалық ведомтсвоға беруге байланысты 2012 жылғы 9179-ға қарағанда 2014 жылы 8964 орынға азайды, 10 мың адамға шаққанда төсек-орынмен қамтылу деңгейі 2014 жылы – 46,0. Дәрігерлер саны – 4154-тен 4493 адамға дейін 8,1%-ке, орта медициналық қызметкерлерінің саны – 12152-ден 12381 адамға дейін 1,9%-ке көбейді, 10 мың адамға шаққанда дәрігерлермен қамтылу деңгейі - 23,0 (ҚР - 31,6), орта медициналық қызметкерлермен – 63,4 (ҚР-88,4). Ауылдық денсаулық сақтау саласы мамандарының басым көпшілігі зейнетке шығу алдында және зейнеткерлік жастағылар (30%-дан астамы). Облыста дәрігерлер тапшылығы 205 адамды құрайды.

Республикалық және жергілікті бюджет қаражаттары есебінен жалпы 7,0 млрд. теңге сомасына 192 - санитарлық автокөлік, оның ішінде 58 – реанимобиль, медициналық құралдар сатып алынды.

Жүргізілген жұмыстар нәтижесінде облыстағы денсаулық сақтау ұйымдарының медициналық бұйымдар және құрылғылармен жабдықталуы 44,0%-тен 78,8%-ті құрады. Аудан оталықтарының және қалалық ауруханалардың санитарлық автовөлікпен қамтамасыз етілуі - 98,0%, ауылдық ауруханалар мен дәрігерлік амбулаториялар - 97,0%, облыстық және қалалық ұйымдар – 98,0%.

«100 мектеп және 100 аурухана құрылысы» жобасын іске асыру аясында 8 объект салынды: оның ішінде 18,9 млрд.теңгеге Еңбекшіқазақ ауданының Есік қаласы мен Талғар ауданының Талғар қаласында 400 жатын орынға 2 аудандық аурухана және Іле ауданының Өтеген батыр ауылында 200 жатын орынды , тәулігіне 450 адам қабылдайтын емханасы бар балалар ауруханасы, Балқаш ауданының Бақанас ауылында 40 орынды туберкулез ауруханасы, Қарасай ауданының Қаскелең қаласында 60 орынды перзентхана, Жамбыл ауданының Қазбек бек ауылында 15 орынды ауылдық аурухана және Райымбек ауданының Кеген ауылында ауысымына 250 келіп-кетушіге арналған емхана.

«Денсаулық сақтау саласының 350 объектісінің құрылысы» жобасының аясында 2012-2013 жылдары 35 дәрігерлік амбулаториялар және бір фельдшерлік-акушерлік пункт ашылды, қалған 2 объект (Көксу ауданының Балпық би кентінде емхана және Талғар ауданының Талдыбұлақ ауылында ДА) 2015 жылы аяқталады.

Жалпы үш жылда 60 объект салынып, қайта жаңғыртылды және 64 объект күрделі жөндеуден өткізілді.

Сонымен қатар облыста 365 объект бейімделген ғимараттарда орналасқан немесе 46,9%, 79-ы немесе 10,2%-і ғимаратты жалдайды, 264 күрделі жөндеуді қажет етеді.

Облыстың барлық денсаулық сақтау объектілері компьютермен және телефон байланысымен қамтылған.

ҰБДЖ-нің енгізілуіне байланысты стационарлық және станционарлықты алмастыратын медициналық көмектің дамуы байқалады. Облыста 8964 тәулік бойғы стационарлық жатын орындары жұмыс істейді, оның ішінде 5540 жатын орын ҰБДЖ бойынша республикалық бюджеттен қаржыландылады, ауруханалар мен амбулаторлық-емханалық ұйымдар жанындағы күндізгі стационарда 1768 жатын орын бар. Келешекте қымбат тұратын, тәулік бойғы стационарлар біртіндеп аз шығынды күндізгі стационарларға айналдырылады.

2014 жылы денсаулық сақтаудағы амбулаторлық-емханалық ұйымдармен 16064,2 мың емделушіге қызмет көрсетілген (2012 жылы – 14458,3 мың емделуші), келу саны бір тұрғынға 2012 жылғы 8,0–ге қарсы 8,2-ні құрады.

БМСК мамандарының жалпы санынан жалпы тәжірибедегі дәрігерлерінің үлесі артуда, 2014 жылы бұл көрсеткіш 30,0%-ті құрады. Амбулаторлық-емханалық қызмет пен жедел жәрдем қызметі арасындағы сабақтастылық жақсарған, бұл БМСК ұйымдарының жұмыс уақытында жедел жәрдем шақыру саны 24,5%-ке төмендеді.

Қабылданған шаралар нәтижесінде облыс азаматтарының көбейюі кезіндегі өмір ұзақтығының ықтимал мөлшері 2012 жылмен салыстырғанда (69,93 жас) 2014 жылы 71,0 жасты құрады (алдын ала мәліметтер).

2012-2014 жылдары тұрғындар арасында әлеуметтік маңызды аурулардың тарауы және сол аурулардан қайтыс болу көрсеткішінің төмендеуі байқалуда. Осылайша, туберкулезден қайтыс болу – 2012 жылғы 3,7-ден 2014 жылы 2,3-ге дейін (ҚР -4,4), қан айналымы жүйесінің ауруларынан – 2012 жылғы 227,52-ден 2014 жылы 149,0-ге дейін (ҚР – 161,0), АИЖ (14-49 жас аралығындағы топ арасындағы инфекциялар) таралуын 0,2-0,6% шегінде тежеу өзгермей, 0,02%-ды құрайды.

Тірі туған 100 мың адамға шаққанда ана өлімі республикалық көрсеткіш 11,5 болғанда, 2012 жылғы 10,5-тен 2014 жылы 9,7-ке төмендеді. Ана өлімінің төмендеуіне қауіпсіз ана болу және отбасын жоспарлауды өңірлендіру бағдардамасын енгізуге байланысты қол жеткізілді.

Нәресте шетінеуінің деңгейі 1000 тірі туған сәбиге шаққанда 0-ден 5 жасқа дейін 2012 жылғы 14,4-тен 2014 жылы 13,0-ке төмендеді.

Нәресте шетінеуінің төмендеуіне көліктік кювезі бар 4 реанимобильдерді сатып алу, заманауи медициналық аппаратураларды алу, балалар және перзентхана ұйымдарының материалдық-техникалық базасын нығайту, дәрігер-педиатрлардың, неонатологтардың, акушер-гинекологтардың және БМСК дәрігерлерінің білім деңгейін арттыру есебінен қол жеткізілді.

100 мың адамға шаққанда қатерлі ісіктен қайтыс болу көрсеткіші 2012 жылғы 76,88-ден 2014 жылы 80,0-ге көбеюі мәліметтерді тіркеу базасын қалыптастырумен байланысты. Алматы облысында қайтыс болған пациенттер, қайтыс болу орнына қарамастан, облыстағы тұрғылықты жері бойынша тіркеледі.
Денсаулық сақтау саласындағы мәселелер:

• 
  дәрігер мамандарының тапшылығы, әсіресе жалпы тәжірибедегі дәрігерлердің;
  
• 
  ғимараттардың жетіспеушілігі және күрделі жөндеу қажеттілігі бар;
  
• 
  туберкулезден, қан айналымы жүйесінің ауруларынан, онко аурулардан қайтыс болуды, ана және бала өлімін азайту жөніндегі жұмысты жалғастыру қажет.
  

Облыста 558 мәдениет және мұрағат объектілері жұмыс жасайды, оның ішінде: 267 - кітапхана, 243 - мәдениет үйі мен клубтар, 21 - мұражай, 2 – сурет галереясы, Б.Римова атындағы драматеатры, Сүйінбай атындағы облыстық филармония, «Алатау әуендері» МКҚК, облыстық халық шығармашылығы және тарихи-мәдени мұраларды қорғау орталығы, 2 бейнемобилі және 18 мұрағаттар.

2012 жылмен салыстырғанда мәдениет мекемелерінің жүйесі 15 бірлікке көбейді, оның ішінде бұрын жұмыс жасамаған объектілерді жөндеу есебінен 6 кітапхана және 9 мәдениет үйі ашылды.

Сонымен қатар, халық саны 5000 адам және одан көп болатын 24 ауылдық елді мекендерде мәдениет үйлері жоқ.

40 мыңға жуық әлеуметтік маңызды және мәдени шаралар өткізілді (2012 жылы – 34,1мың). 2014 жылы мәдениет мекемелері 39,4 млн. теңгеге ақылы қызметтер көрсетті.

Облыстық 604 кітапханалар компьютермен жабдықталған, нашар көретін және зағип жандарға арналған кітапханалар 4 тифлокомпьютермен, 2 оқитын машиналармен жабдықталған, 92 кітапхана Қазақстандық автоматтандырылған кітапхана-ақпараттық жүйесіне /ҚАКАЖ/, 50 кітапхана- интернет желісіне қосылған. Компьютермен жабдықталған кітапханалардың үлесі 2012 жылғы 65%-ке қарсы 2014 жылы 100%-ті құрады.

267 кітапханадағы кітап қоры 2012 жылмен салыстырғанда 2014 жылы 3,3%-ке артып, 4934,8 мың кітапты құрады, жаңа кітаптардың түсуі – 86,6 мың дана.

21 мұражай мен 2 галереяда 2368 экскурсия, 221 көрмелер мен 235 лекциялар өткізілді. Келушілер саны 71,2-ден 79,7-ке көбейіп, 12,0%-ке артты, ақылы қызметтен түсетін түсім 2679,6 мың теңгені құрады.

2014 жылы театр 19609 көрерменді қамтумен 102 спектакль қойды, бұл 2012 жылға қарағанда 14 спектакльге көп (88). Театрдың материалдық-техникалық базасын нығайтуға 3,9 млн. теңге бөлінді. Музыкалық-драма театрының үлгілі ғимаратының құрылысы қажет.

2333 тарихи ескерткіштер бар, оның ішінде 454 сәулет және қала құрылыстық, 1857 археологиялық және 7 табиғи, 4 ЮНЕСКО ескерткіштері, 8 Республикалық маңызы бар ескерткіштер және 3 жаңа ескерткіштер бар.

Нәтижесінде, 2014 жылы 2012 жылмен салыстырғанда 1000 адамға шаққанда тетарға келушілер саны 6,6-дан 9,8-ге дейін - 1,5 есе, концерттік ұйымдар 9,7-ден 16,2-ге дейін - 1,7 есе, мұражайлар 34,8-тен 44,5-ке дейін 27,9%-ке кейін артты. Кітапханаға келушілер саны 155,1-ден 153,0-ке төмендеді, келушілер санын арттыру үшін облыс кітапханаларын Қазақстандық автоматтандырылған кітапханалық-ақпараттық жүйеге (ҚАКАЖ) және Интернет желісіне қосу қажет.

• 
  Мәдениет үйлері мен кітапханалар жүйесі қажетті деңгейде дамымаған;
  
• 
  Ауылдыдық кітапханалардың барлығы облыстық, ұлттық кітапхана ресурстарына қол жеткізе алмайды;
  
• 
  Үйлер мен клубтар күрделі жөндеуді қажет етеді;
  
• 
  Музыкалық-драма театрының үлгілі ғимаратын салу қажет.
  

Спорт пен дене шынықтыру мәдениетін дамыту мақсатында облыста 2014 жылы дене шынықтырумен және бұқаралық спортпен айналысу үшін қол жетімді объектілер саны 3292 спорт нысанын құрады, бұл 2012 жылмен салыстырғанда 107 объектіге көп.

Облыста дене шынықтырумен және спортпен жүйелі түрде айналысатындар саны 2012 жылдан 2014 жылдар аралығында 4%-ке артып, 502525 адамды құрады немесе халықтың жалпы санынан – 25%.

Дене шынықтыру мен спортты дамытуға арналған қаражат көлемі 2012 жылмен салыстырғанда 11%-ке артып, 5,2 млрд. теңгені құрады.

Ұйғыр, Қаратал, Райымбек, Талғар аудандарының, Қапшағай қаласының спорт мектептері және Талдықорған қаласындағы облыстық спортта дарынды балаларға арналған мектеп-интернаты күрделі жөндеу жүргізілді.

• 
  Бұқаралық және балалар мен жасөспірімдер спортының нашар дамуы. Халықтың тұрғын жері бойынша жұмыс нашар, тұрғын жердегі жасөспірімдер клубы мен жай ғана спорт алаңдарының желісі жеткілікті дамымаған. Ауылдағы спорт дамуының мәселесі өзекті болып отыр; Ақсу, Балқаш, Ескелді, Іле, Қаратал, Қарасай, Көксу, Райымбек, Сарқан, Талғар, Ұйғыр аудандарында және Қапшағай, Текелі қалаларында ДСК жоқ.
  
• 
  Райымбек ауданының Кеген ауылы, Көксу ауданының Балпық би кенті, Талғар ауданының Талғар қаласы сияқты халық көп шоғырланған жерлерде спорт кешендері жоқ, Қарасай ауданының Шамалаған ауылына, Алакөл ауданының Достық ауылы мен Қапшағай қаласына стадиондар қажет.
  

Алматы облысының 2011-2015 жылдарға арналған даму бағдарламасын жүзеге асыру қорытындылары бойынша туристік қызметтің негізгі көрсеткіштерінің тұрақты даму үрдісі сақталғандығы байқалады.

2012-2014 жылдар аралығында облыста орналастыру орындары санының тұрақты өсімі байқалады. 2014 жылы аталған көрсеткіш 2012 жылмен салыстырғанда 80 %-ке артып, 243 кәсіпорынды құрады, осылайша, тәкелей нәтиже көрсеткішінің орындалуына қол жеткізілді. Орналастыру объектілерінде 3729 нөмір бар, сондай-ақ бір жолғы сыйымдылық 8020 жатын орынды құрайды.

Қызмет көрсетілген келушілер саны 2014 жылы 196718 адамды құрады, 2012 жылдың сәйкес кезеңіне қарағанда өсім – 1,7 есе.

«Қызмет көрсетілген резидент емес келушілер саны» нысаналы көрсеткіші 748 адамды құрады. 2013 жылдан бері облыста бұл көрсеткіштің төмендеу үрдісі байқалады. Атап айтсақ, 2012 жылмен салыстырғанда резидент емес келушілердің саны 44,3%-ке азайды. Бұл көрсеткіштің азаюы статистика органдары облыстық статистикалық мәліметтерге орналастыру орындарының мемлекеттік ұлттық табиғи парктердегі туристерді қабылдау жөніндегі қызметтерін қоспайтындығына байланысты. Сонымен қатар, облысқа келетін резидент емес келушілердің негізгі қызығушылықтары ерекше қорғалатын табиғи аумақтарға баруға бағытталатындығын атап өту қажет. Алматы облысының аумағында айтарлықтай туристік әлеуетке ие, 5 мемлекеттік ұлттық табиғи парктер орналасқан.

Облыста «Орналастыру орындарымен көрсетілген қызметтер көлемі» көрсеткіші өсуінің оң үрдісі сақталуда, 2014 жылы ол 2244,2 млн.теңгені құрады, бұл жоспарланған көлемнен 18,0%-ке және 2012 жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 2,3 есе артық.

Облыс аумағында мониторинг мәліметтері бойынша туристерді қабылдайтын 541 объект бар, олардың қатарында: 145 – қонақ үй, 117 – қонақ жай және аңшылық үйлері, 40 – демалық үйлері мен шипажайлар, 20 – сауықтыру лагерьлері мен орталықтары, 212 – деамлық аймақтары мен базалары, 7 басқа объектілер бар.

Бұл аталған аумақта жаңа туристік объектілер салу үшін отандық және шетелдік инвесторларды тартуға мүмкіндік береді.

Алматы облысының туристік мүмкіндіктері жыл сайын Мадрид, Берлин, Мәскеу, Пекин, Түркия, Дубай және Лондон қалаларындағы халықаралық туристік шараларда көрсетіледі. Сонымен қатар, Алматы облысы жыл сайын Қазақстандық халықаралық туристік жәрмеңкелерге қатысады, олар: Алматы қаласында өтетін «KITF» туристік жәрмеңкесі, Астана қаласындағы «Astana Leisure» туристік көрмесі, «Сарқылмас саяхат» жылжымалы туристік жәрмеңкесі.

Өңірдің туристік әлеуетін көрсететін, оның ішінде жаңа технологияларды пайдаланумен жарнама-ақпараттық материал шығарылады. Осылайша, туристік әлеуетті танымал ету және ақпараттық қамсыздандырылу мақсатында, Алматы облысының көптеген бірегей объектілерін, тарихи мұраларды және табиғатын таныстыра алатын, интербелсенді Жетісу туристік картасы әзірленді.

Облыс аумағында туристік объектілерді танымал ету және туристтерді тарту мақсатында туристік бизнес өкілдері мен БАҚ-ы үшін ақпараттық тысаукесер турлары өткізіледі.

Ішкі туризмді дамыту мақсатында өсіп келе жатқан буынды туризмнің белсенді түрлерімен айналысуға кеңінен тартуға бағытталған, дербес туристік іс-шаралары өткізіледі. Жетісу үшін брендке айналған Іле-Балқаш регатасымен және Бүкіләлемдік Туризм күніне арналған әдеттегі облыстық туристік слетімен қатар, жыл сайын туристік көпсайыс пен шыңға шығу жарыстары, «Жоңғар» туриадасы, су туризмі бойынша шебер-кластар, балалар регатасы және басқа да жарыстар өткізіледі.

Алматы облысында ерекше назар балалар мен жасөпірімдер туризміне бөлінеді. Облыста жыл сайын «Менің Отаным – Қазақстан» республикалық экспедициясының аудандық және облыстық кезеңдері өткізіледі, туристік секциялар мен үйірмелерге қатысатын оқушылар арасынан Астана қаласына туристік сапарлар ұйымдастырылады.

Саланы дамытуда айтарлықтай тұрақтылық Қарасай, Талғар, Алакөл, Панфилов, Ұйғыр аудандарында және Қапшағай, Текелі қалаларында байқалады.

Алайда, табиғи ресурстардың бірегейлігі мен әр түрлілігіне қарамастан, облыстың туристік өнімі жеткілікті деңгейде бәсекеге қабілетті емес және шетелдік балаламаларға қол жетімділігі, сервис деңгейі мен туристік қызметтер бағасы бойынша жол береді.
Туризмді дамытудағы мәселелер:

• 
  дамыған инженерлік-көліктік және туристік инфрақұрылымның жоқтығы;
  
• 
  қонақ үйлердің көпшілігінде санаттың жоқтығы, туристердің орналасу орындарында ұсынылатын қызметтер сапасы халықаралық талаптарға сай емес;
  
• 
  туристік ұсыныстардың жалпы деңгейі туристік өнімді дамыту деңгейінің жеткіліксіздігі және туристерге көрсетілетін арнайы қызметтер мен жағдайдың жеткіліксіздігі салдарынан төмен болып отыр. Бұл визит-орталықтардың болу, туристік дестинацияларда белгілер мен нұсқауларды орнату және т.б. мәселесіне қатысты.
  

Мемлекеттік тіл саясатын жүзеге асыру үшін облыста қажетті жағдайлар жасалған, іс жүргізуді мемлекеттік тілде жүргізу үшін қажет әдістемелік, анықтамалық материалдарымен, сөздіктермен және басқа да көрнекіліктермен қамту жақсарып келеді. Мемлекеттік тілді оқыту орталықтары үшін қазақ тілінің электрондық оқулығы шыққан.

Мемлекеттік тілді игерген, ересек халықтың үлесі 2014 жылы 2012 жылғы 64,7%-ке қарсы 78,8%-ті құрады.

Мониторингтік талдаумен облыстық әкімдік, облыстық мәслихат, 26 облыстық департаменттер, инспекциялар, 24 облыстық басқармалар, 16 аудандар мен 3 қала қамтылды. Мемлекеттік органдардарғы жалпы құжат айналымындағы мемлекеттік тілдгі іс жүргізу үлесі 2012 жылғы 98,6%-ке қарсы 2014 жылы 99,3%-ті құрады.

Қазақ тілінде білім беретін мектептердің саны 2014 жылы 2012 жылғы 31-ге қарсы 34-ті құрады.

Тілдік саясаты саласындағы заңнама нормаларының, атап айтсақ сыртқы жарнамаларда бұзылуына жол беру жағдайлары 2012-2014 жылдары орын алған жоқ.

Іс жүргізуді мемлекеттік тілде жүргізу үшін кадрлық әлеует қалыптастырылып, материалдық-техникалық база құрылды. Мемлекеттік қызметкерлерді мемлекеттік тілге оқыту үшін жағдайлар көзделді. Облыста мемлекеттік тілді оқытатын, заманауи талаптарға сай келетін 12 орталық жұмыс жасайды. Сондай-ақ, ағылшын тілін оқуға жағдай жасалуда.

Мемлекеттік тілді электронды ақпарат құралдарына енгізу жұмыстары жүргізілуде, мәдени және спорттық іс-шараларды өткізу кезінде электрондық нысанда мемлекеттік тілді енгізу жұмысы жүйелендірілді. Қазіргі күні барлық аудан мен қалалардағы 24 басқармада, облыстық бюджеттен қаржыланатын веб-сайттар ашылған. Солардың көмегімен жергілікті атқару органдары мемлекеттік және орыс тілдерінде ақпараттық қызмет көрсете алады. Қазіргі таңда ақпараттық қызметті толықтыру мен одан ары дамыту бойынша жұмыстар жүргізілуде.

Барлық оқу орталықтарында мемлекеттік тілді білуді анықтау және бағалау мақсатында «Қазтест» бағдарламасы енгізілген, мемлекеттік тілді меңгеруге тес жүргізіледі. Бүгінгі таңда 200 199 адам қатылды.

2012 жылмен салыстырғанда 2014 жылдың қорытындылары тіркелген қылмыстардың артуына қарамастан, жалпы облыстағы криминогендің ахуал бақылауда екенін көрсетеді.

Жедел жағдайдың тұрақтылығын жалпы қылмыстылық өскенде, аса ауыр қылмыстардың төмендеуі де куәландырылады.

2014 жылы барлық ішкі істер органдарының желілері бойынша 24 880 (2012 ж. – 19405) қылмыс тіркелді, оның ішінде 1977 (2012 ж. – 2888)- ауыр, аса ауыр түрлері – 203 (2012 ж. – 276).

Тіркелген адам өлтіру (2012 ж.- 171, 2014 ж. – 107), аса ауыр дене жарақаттарын келтіру фактілері (2012 жылы – 214, 2014 ж. – 127), қарақшылық шабуыл (2012 ж. – 233, 2014 ж. – 97), тонау (2012 ж. – 1210, 2014 ж. – 905), мал ұрлау (2012 ж. – 1876, 2014 ж. – 1609) саны азайды.

Сонымен қатар, бөтеннің мүлкін ұрлау (2012 ж. – 12689, 2014 ж. – 15 332) саны көбейді, оның ішінде пәтерлерге (2012 ж. – 4726, 2014 ж. – 5319) ұрлыққа түсу артты.

2014 жылдың қорытындылары бойынша жалпы қылмыстардың ашылуы 43,3%-ті құрады (2012 ж. – 14,3%). Ауыр қылмыстардың ашылуы – 44,9%-і (2012 ж. –42,3%), аса ауыр 88,0%-ті (2012 ж. – 81,8%) құрады.

220 есірткімен байланысты қылмыстар анықталды (2012 ж. – 223), оның ішінде есірткі заттарын өткізумен байланысты қылмыстар – 153 (2012 ж. – 103), 2 контрабанда фактісі (2012 ж. – 1) анықталды.

Қоғамдық жерлерде 6115 қылмыс (2012 ж. – 5969) жасалды, оның ішінде көшелерде - 3756 (2012 ж. – 4089).

Бұрын сотталғандармен жасалған қылмыстар саны азайды (2012 ж. – 1032, 2014 ж. – 849). Алкогольдік масаю жағдайында (2012 ж. – 1063, 2014 ж. – 1370) және кәмелетке толмағандармен (2012 ж. – 259, 2014 ж. – 302) жасалған қылмыстар саны артты.

Жедел жағдайды тұрақтандыру мақсатында Алматы облысының Ішкі істер департаменті қылмыстар мен құқық бұзушылықтардың алдын алу жөніндегі іс-шаралар жоспарын әзірлеп, бекітті.

Жоспарға сәйкес көзделген, бөтеннің мүлкін ұрлаудың алдын алуға, бейне бақылау жүйелерін, домофондар орнатуға бағытталған шараларды жүзеге асыру жұмыстары жүргізілді. Бүгінгі күні облыс аумағында 99 бейне бақылау камералары жұмыс жасайды, оның ішінде Талдықорған қаласында - 46, салыстыру үшін Астанада - 694, Алматыда – 156, Ақтөбеде - 138, Өскеменде - 97.

Азаматтар мен қоғамды қоғамдық тәртіпті қорғауға, «Сақшы» және «Сарбаз» ерікті жәрдемдесу полиция жасақтарын, студенттік жасақтарын құруға тарту жұмысын жандандыру жөнінде шаралар қабылданды.

2014 жылы қоғамдық құрылымдардың қатысуымен 255 қылмыс ашылып, 2 177 құқық бұзушылық бұлтарылды.

Сонымен қатар, криминогендік ахуалға байланысты, ай сайын «Есепке алу», «Құқықтық тәртіп», «Нөлдік шыдамдылық», «Қару», «Жасөспірім» және т.б. жедел-алдын алу шаралары өткізілді.

Қабылданған шаралар нәтижесінде жекелеген аудандарда пәтерлерге ұрлыққа түсу (Қарасай ауданында, Қапшағай қаласында), мал ұрлау (Ұйғыр, Қарасай, Іле аудандарында), қоғамдық жерлерде, оның ішінде көшелерде жасалған қылмыстар (Сарқан, Қарасай, Көксу аудандарында) саны азайды.

2014 жылдың қорытындысы 1 834 жол-көлік оқиғасы тіркелді (2012ж. - 1519), онда 468 адам қаза тауып (2012ж. - 492), 2 300 (2012ж. - 1787) жарақаттанды.

208 942 жол қозғалысы тәртібін бұзу жағдайы анықталды (2012ж. – 185 581), оның ішінде 3040 (2012ж. – 3629) – көлік құралын алкогольдік масаю жағдайында жүргізу тіркелді.

Бұқаралық ақпарат құралдарында ЖКО алдын алу тақырыбында 3 841 материалдар (2012 ж. – 4092) жарияланды, оның ішінде газет беттеріне 1850 (2012 ж. – 1494) мақала жазылды, эфирге 686 телебағдарламалар мен бейнесюжеттер шықты (2012 ж. – 1468), радиотолқынға 80 бағдарлама (2012 ж. – 80) шықты.

ЖКО-ның өсуінің негізгі себептері жылдамдық тәртібін асыру және қарама қарсы қозғалыс жолағына шығу болып табылады.

Жол қозғалысы қауіпсіздігін қамтамасыз ету және аварияларды азайту мақсатында 38 кең ауқымды ЖАШ («Қауіпсіз жол», «Жаяу жүргінші», «Қауіпсіздік белдігі», «Біз жолдағы қауіпсіздік үшін», «Назар аударыңыз, балалар» және т.б.) және 137 мақсатты бағытталған рейдтік шаралар өткізілді.

Алматы облысының ішкі істер департаменті жоспарлы көрсеткіштерге қол жеткізу бойынша жоғарыда аталған шараларды жүзеге асыруы азаматтардың конституциялық құқықтары мен заңды мүдделерін сақтауды қамтамасыз етуге, олардың ішкі істер органдарына сенім арту деңгейін арттыруға мүмкіндік береді.

бейнебақылау камераларының жетіспеушілігі;

бас бостандығынан айыру жерінен босағандарды қалпына келтіру орталықтары жоқ (бұрын сотталғандар үлесіне тіркелетін барлық қылмыстардың 3%-і тиесілі, 2014 жылы олар 849 қылмыс жасады);
Азаматтық қорғаныс

Облыста, орташа есеппен, жыл сайын 3 мыңнан астам төтенше жағдайлар орын алады. 2012 жылдан 2014 жыл аралығында обылс аумағында табиғи және техногенді сипаттағы 10 465 оқиға тіркелді. Онда 7435 адам зардап шегіп, 1975 адам қаза тапты. Тікелей материалдық шығын 2 млрд. 403 млн. 243 мың теңгені құрады.

Өмір сүру қауіпсіздігі сапасына облыста техногендік факторлар, түсініксіз табиғи жағдайлар, қоршаған ортаға жоғары антропогенді қысым және сөзсіз, заңнамалық тұрғыда ұлттық қауіпсіздік қатерлеріне жатқызылған – дүлей апаттарға, авариялар мен зілзалаларға қарсы әрекет ету инфрақұрылымының аяқталмаған құрылыстары теріс әсер етеді.

Облыс халқына, объектілері мен аумағына тәуекелдің басым факторы болып маусымдық су тасқындары мен су басу табылады.

Сңғы үш жылда (2012-2014жж.) дүлей апаттарға қарсы әрекет ету инфрақұрылымының құрылысына облыстық бюджеттен 6,4 млрд. теңге бөлінді. Бөлінген қаражаттар аясында өткен төрт жылда 69,8 ш. су тасқынынан қорғайтын жаңа салынды, әрекет ететін 32,9 ш. дамбаларды жөндеу жүргізіліп, су тасу қаупі бар өзендердің жағалауын нығайту, тереңдету, түзету және 241,8 ш. арнасын кеңейту жұмыстары жүргізілді. Облыстың коммуналдық меншіктегі 46 су шаруашылығы объектілерінде жөндеу-қалпына келтіру жұмыстары жүргізілді.

Жыл сайын облыста материалдық шығын 500 млн. теңгеден асатын, 1 мыңнана астам өрт тіркеледі. 2012 жылдан 2014 жылдар аралығында 4721 өрт орын алды, олардың нәтижесінде 199 адам қаза тапты, оның ішінде 18 бала бар, 242 адам жарақаттар алды. Өрттен болған жалпы шығын шамамен 2 млрд. 82 млн. теңгені құрады. Сондай-ақ, аталған кезеңде Алматы облысының аумағында жалпы алағы 1805 га 31 орман өрттері мен алаңы 3768 га 23 дала өрттері орын алды.

Сонымен қатар, облыстың мемлекеттік өрт сөндіру қызметтерімен тек 29 қалалар мен елді мекендер қорғалады, оның ішінде 3 қала (Талдықорған, Қапшағай және Текелі қалалары) өртке қарсы қорғаныспен толық көлемде қамтамасыз етілген. Тұрғын дар саны 5 мың және одан артық 27 елді мекенде өртке қарсы қызметі жоқ.

Облыс елді мекендерін минималды өртке қарсы қорғанысы үшін 25 өрт депосын және 120 өрт сөндірудің тірек пункттерін салу қажет. Облыста өрттердің тиімді алдын алуын 170 мектепте, 143 ауруханаларда, 4 балабақшаларда өртке қарсы дабылдың болмауы қиындатады. 911 өртке қарсы гидранттар мен 54 өртке қарсы көлшіктерді жөндеу қажет елді мекендерді өртке қарсы сумен қамту мәселесі келелі болып отыр.

Облыстың ауылдық елді мекендерінде табиғи өрттерді жою үшін жергілікті атқарушы органдар 427 ерікті өрт сөндіру құрылымдарын құрды. Бүгінгі таңда, қосымша 127 ерікті өрт сөндіру құрылымдарын құру қажет.

Облыста сел белсенділігі республикадағы бірінші орындардың бірін иеленеді. Сел, негізінен облыстың тау және таулы аудандарында кеңінен таралған. Қазақстанның 13 мың ш.ш. сел қаупі бар аймақтарының 11 мың ш.ш. астамы Алматы облысына тиесілі. Сел ағымдары таралуы, қайталануы және бұзушылық әсеріне қарай, облыстағы қауіпті табиғи апаттардың барынша маңыздысы болып табылады. Сел ағымдарының мүмкін болатын әсер ету аймағына 532 ошақ, 5017 объект, 39 мыңнан астам халық кіреді. сел қаупі бар өңірлерде 8 бірлік сел ұстаушы құрылыстарды салу қажет.

Облыста қайталануы және бұзышылық әсері етуі бойынша қауіпті табиғи апаттардың ішінде екінші болып қар көшкіндерін азайту табылады. Облыс аумағында қар көшкіні жиналатын 183 ошақ бар, оның ішінде 131-нен астамы 71 елді мекенге, демалыс аймақтарына (тау-шаңғы базаларына, ойын-сауық кешендері мен т.б.), республикалық, облыстық және жергілікті маңызы бар 3,7 шақырым автомобиль жолдарына және 387 тұрғындарға тікелей қауіп туғызады. 8 бірлік қар ұстайтын ғимараттар құрылысы талап етіледі.

Облыстың жекелеген өзен бассейндерінде көшкін әрекетінің дамығаны соншама, жекелеген ошақтар емес, тұтас учаскелер анықталады, олардың 73-і тіркелген. Олардың әрекет ету аймағына 116 объектілер мен 600-ден астам адам кіреді.

Көшкіндердің негізгі себебі – атмосфералық жауын-шашындар мен жер асты сулары. Соңғы жылдары Іле Алатауының тау етегі аймағында, Алматының қала сыртында көшкін қаупі аумақты коттеджер құрылысына үдемелі пайдалануға және су құбыры желілеріндегі көптеген аварияларға байланысты, айтарлықтай күшейді. Ғимараттар мен құрылыстардың, автомобиль жолдарының, ормандардың бұзылуы, жер бедері мен топырақ жабыының бұзылуы орын алуда. Іле және Жоңғар Алатауының жоталарының солтүстік бөктерінде түрлі ауқымдағы көптеген көшкіндер анықталды, 3 бірлік көшкінге қарсы құрылысты салу қажет етіледі.

Жер сілкіністері зардап шегушілер саны, зиян көлемдері, олардың қамтыған аумақтарының көлемі және олардан қорғану қиындығы бойынша барынша аса қауіпті дүлей апат болып табылады. Облыс аумағында жер сілкінісінің төрт эпицентрі бар, олардың әрқайсысында болжамды сейсмикалық белсенділік 6-дан 9 және одан көп баллды құрайды.

Облыс аумағындағы барлық дерлік тұрғын үйлер сесмикалық әсер қаупіне ұшырайды. Мұнда 232,8 мың тұрғын үй немесе тұрғын қордын 66%-і күшті және толық бұзылуы мүмкін. Бұл құрылысы ескірген тұрғын үйлерге қатысты. Санитарлық шығындар - 270 мың адам, қайтарылмайтындары 138,2 мың адамды құрайды.

2012 жылдан 2014 жылдар аралығында облыстың су қоймаларында 484 ТЖ тіркелді, онда 652 адам апатқа ұшырады, оның ішінде 253 адам суға батып, 399 адам құтқарылды.

Облыстың су қоймаларындағы төтенше жағдайды талдау суға батқандар санының негізі өзендердің, көлшіктердің, суару каналдарының, шатқалдардың және басқа су қоймаларының күзетілмейтін учаскелеріне тиесілі, мұнда -216 адам, ведомстволық құтқару посттарында 37 адам суға батты, құтқару станциялары әрекет ететін аудандардасуға батқандар жоқ.

Алматы облысының ТЖД су-құтқару қызметінің құтқару бөлімшелері су қоймаларының бұқаралық демалысқа пайдаланылатын азғантай бөлігін ғана бақылайды. Қосымша құтқару станцияларын обылстың айтарлықтай күрделі учаскелерінде, халықтың жағалауды демалыс мақсатында барынша пайдалану орындарында ашу қажет, ол үшін 4 бірлік қосымша су-құтқару станцияларын құру талап етіледі.

Халықты ТЖ және АҚ талаптарында әрекет ету бойынша оқыту мақсатында 2012 жылдан 2014 жылдар аралығында Алматы облысының төтенше жағдайлар департаментімен 33 мыңнан астам адам оқытылды.

Келелі мәселелер:

• 
  дүлей апаттарға, аварияларға және зілзалаларға қарсы әрекет ету инфрақұрылымы құрылысын аяқталмағандығы;
  
• 
  облыс елді мекендерінің барлығы өртке қарсы қызметпен қамтылмаған.
  

На сети телекоммуникаций эксплуатируются 399 телефонных станций (544 коммутационных пунктов) по сравнению с 2012 годом увеличилось на 8,3 %, из них цифровых – 398 или 99,9%, по сравнению с 2012 годом цифровизация станций увеличилась на 14,3% (424 коммутационных пунктов). Общая монтированная емкость всех коммутационных пунктов составляет 322,211 тыс. номеров, в том числе в сельской местности – 208,007 тыс. номеров.

Нетелефонизирован один сельский населенный пункт области – ферма Сарыбулак Кербулакского района.

Телефонная плотность на 100 жителей составила 16,5 единиц, в т.ч. в городской местности – 25, в сельской - 14.

Всего пользователей Интернет с учетом коммутируемого доступа на конец 2014 года составило 116 060 единиц. Из общего количества пользователей Интернет увеличился с 98,7% до 99,8 % пользователей подключены к широкополосному доступу.

C 2007 года в области ведётся строительство сети беспроводного доступа WLL CDMA 450, уже введено в работу 96 базовых станций предоставляющих услуги 61749 пользователям. Покрытия радиосигналом было охвачено в 2012 году 73%, на 01.01.2015 составило 90% территории области.

По проекту «Организация услуг коллективного доступа к сети Интернет со скоростью соединения не менее 1024 Кбит/с в СНП с числом жителей от 1000 и более» были введены в эксплуатацию спутниковые станции SkyEdge.

По Алматинской области запущены 209 базовых станций сети LTE 4G, из них по ВОЛС работают 158 базовых станций.
Құрылыс

Құрылыс жұмыстарының (қызметтерінің) көлемі 2014 жылы 2012 жылға 9,1% өсіммен 201,6 млрд. теңгені құрады. Құрылыс жұмыстары көлемінің айтарлықтай үлесі Қарасай, Іле, Еңбекшіқазақ, Талғар, аудандарына және Талдықорған қаласына тиесілі.

Құрылыс дамуының негізгі көрсеткіші болып тұрғын үйлерді іске қосу болып табылады.

2012 жылмен салыстырғанда 2014 жылы тұрғын үйлерді іске қосу 15,9%-ке артып, 714,4 мың шаршы метрді құрады (2012 жылға-84,1%).

Тұрғын үй құрылысын үлкен көлемі жеке құрылысшылар есебінен қамтамасыз етілді.

Жеке меншік қаражаты есебінен 652,7 мың шаршы метр тұрғын үй іске қосылды немесе 2012 жылға – 87,6%, оның ішінде тұрғындардың есебінен - 497,3 мың шаршы метр (107,4%).

«Қол жетімді тұрғын үй-2020» бағдарламасы бойынша 45,1 мың шаршы метр тұрғын үй іске қосылды немесе 2012 жылға – 165,2% (27,3 мың ш.метр), оның ішінде несиелік тұрғын үй – 13,6 мың ш.метр, кезекте тұрғандарға арналған жалдамалы – 19,6 мың ш.м., жас отбасыларына арналған жалдамалы – 10,8 мың ш.м. және коммуналдық – 1,1 мың ш.м.

«Самрұқ-Қазына» жылжымайтын мүлік қоры» АҚ-ның қатысуымен Қарасай ауданында жалпы алаңы 261,8 мың ш.м. «Асыл Арман» тұрғын кешенінің құрылысы жүргізілуде. 2014 жылы 147,1 мың ш.метр тұрғын үй қолданысқа енгізілді (2328 пәтерлі 9 үй). 2015 жылы қалған 114,6 мың ш.метр тұрғын үй іске қосылады.

Жаңа тұрғын массивтерге 357,9 ш инженерлік-коммуникациялық жүйелер тартылды, оның ішінде: 135,6 ш. - электрмен қамту, 62,4 ш. – сумен қамту, 30,7 ш. – кәріз жүйелері, 124,7 ш. – кірме жолдар, 4,5 ш. – жылу жүелері.

Бағдарлама аясында Талдықорған қаласының Оңтүстік-Батыс тұрғын массивінде жалпы алаңы 316,7 мың ш.м. 121 көп қабатты тұрғын үйлер салу жоспарлануда.

Оңтүстік-Батыс тұрғын массивінде 2012-2014 жылдары алағы 51,7 мың ш.метр 963 пәтерден тұратын 11 үй қолданысқа берілді.

Мемлекеттік тұрғын үй қорынан тұрғын үй алуға мұқтаж, кезекте тұрғандар саны 2012 жылмен салыстырғанда 8,2 мың адамға көбейіп, 24,5 мың адамды құрады, оның ішінде мемлекеттік қызметкерлер мен бюджеттік сала қызметкерлерінен - 9,8 мың адам, халықтың әлеуметтік әлсіз жігінен –10,1 мыңнан астам адам.

• 
  облыстағы құрылыс материалдарының өндірісі кейбір түрлері бойынша қажеттілікті қанағаттандырмайды, сондықтан олардың көбісі импортталады, бұл құрылыстың қымбаттауына алып келеді;
  
• 
  тұрғын үй құрылысының жеткіліксіз қаржыландырылуы, іске қосылатын тұрғын үйлердің көлемі тұрғын үйге кезектілікті айтарлықтай азайтуға мүмкіндік бермейді.
  

Облыстағы жалпы қолданыстағы автомобиль жолдарының ұзындығы 9316,8 ш. құрайды, оның ішінде 27,1% республикалық маңызы бар (2529 ш.) және 72,9% жергілікті маңызы (6787,8 ш.) бар жолдар.

Облыстық және аудандық маңызы бар жолдарда 354 көпір мен 5436 су өткізгіш құбырлары бар.

Облыстық маңызы бар жолдардың 788 шақырымы (11,6%) асфальтты бетонмен жабылған; 4861,8 ш. (71,6%)- қара-қиыршықтаспен; 1020,4 ш. (15%) ірі құмды-қиыршықтасты; 118 ш. (1,8%) жабындысыз (топырақты).

Облыстық және аудандық маңызы бар жолдарының аз бөлігінің ғана (34,3 %) жағдайы жақсы. Қалған 40,3%-і – қанағаттанарлық және 25,4%-і –қанағаттанарлықсыз жағдайдағы жолдар деп жіктеледі.

Аудандар ішінде қатты жабынды автомобиль жолдарымен басқалардан қарағанда Жамбыл, Қарасай, Талғар, Еңбекшіқазақ аудандары жақсы қамтамасыздандырылған.

Автомобиль жолдарымен қамсыздандыру деңгейі Ақсу, Сарқан, Қаратал аудандарында төмен.

2012-2014 жылдары автожолдар жағдайының өзгеру серпіні

2012 жылдан 2014 жылдар аралығында облыстық және аудандық маңызы бар жалпы пайдаланылатын автомобиль жолдарының техникалық-қолдану жағдайына жүргізілген талдау мен мониторингке сәйкес, техникалық-қолдану көрсеткіштерінің қатынасы төмендегідей өзгерді:

• 
  жақсы және қанағаттанарлық техникалық жағдайдағы жолдардың ұзындығы 4449,9 шақырымнан 5063,8 ш көбейді, яғни 613,9 ш артты;
  
• 
  қанағаттанарлықсыз техникалық жағдайдағылары 2503,1 шақырымнан 1724 ш дейін 779,1 ш азайды.
  

2012-2014 жылдар аралығында жүргізілген жөндеу жұмыстарының серпіні

Облыста жол саласына салынған бюджеттік инвестициялардың жалпы көлемі 2012-2014 жылдары 36,0 млрд. теңгені құрады.

Аталған қаражат есебінен барлық жөндеу түрімен 1149,9 ш облыстық және аудандық маңызы бар автомобиль жолдары жөнделді, оның ішінде жұмыс түрлері бойынша:

1. 
   құрылыс, қайта жаңғырту –25,3 ш (2,2%);
   
2. 
   күрделі жөндеу –244,9 ш (21,3%);
   
3. 
   орташа жөндеу – 879,7 ш (76,5%).
   

2014 жылы жалпы қолданыстағы 295,6 ш және 815,0 мың шаршы метр автомобиль жолдары жөндеуден өткізілді, оның ішінде: «Елімай» және «Премьера» тұрғын кешендеріне апаратын автожол құрылысы, 0-2,3 ш бөлігі.

Жергілікті маңызы бар автомобиль жолдарын жөндеу мен ұстауға 2015 жылы 10 697,4 млн. теңге бөлінді.

Нәтижесінде жақсы және қанағаттанарлық жағдайдағы облыстық және аудандық маңызы бар автомобиль жолдарының үлесі 77,6%-ке жетеді.
Көлік

Облыстағы көлік желісі әрсабақты, олар: автомобильді, әуе жолдарының, теміржол мен өзен көлік түрлері. Облыстағы тасымалдау көлемінің негізгі бөлігі автомобиль көліктеріне тиесілі.

Адам және жүк тасымалдаумен 33 жеке меншік тасымалдаушылар айналысады. 18 автостанциялар және Талдықорған мен Қапшағай қалаларында 2 автобекет жұмыс істейді.

Облыс халқына барынша сапалы қызмет көрсету үшін 2014 жылы ауданаралық 6 тұрақты хабарлама ашылды.

2012 жылмен салыстырғанда 2014 жылы автомобиль көлігімен жүргізілген жүк айналымы 12%-ке өсіп, шақырымына 7,0 млрд. теңгені құрады, ал автомобильмен және әуе көлігімен адам тасымалдау айналымы – 7,3%-ке өсіп, шақырымына 11,1 млрд. жолаушыны құрады.

Көлік қызметінің үлкен үлесі Іле, Қарасай, Еңбекшіқазақ, Талғар аудандары мен Талдықорған қаласына тиесілі. Облыстың басқа өңірлерінде қызмет көрсету үлесі 5-6 процентті құрайды.

Автокәсіпорындарды автопаркті жаңарту үшін ынталандыру мақсатында, автопаркі жаңартылған кәсіпорындар бойынша автомобиль көлігімен жолаушыларды және жүк тасымалдау құқығына келісім-шарт 3 жылдың орнына 5 жылға жасалады.

Нәтижесінде 2014 жылы 101 бірлік қозғалыс құрамы сатып алынды. 2015 жылы тағы 65 бірлік көлік сатып алу жоспарлануда.

Облыс бойынша тұрақты маршруттармен жолаушыларды және жүкті сәйкес рұқсат құжаттарынсыз тасымалдайтын тұлғаларға қатысты бірқатар мәселелер бар. Оның салдарынан жолаушы кәсіпорындары қозғалыс құрамын уақытында жаңарту және өндірістік-техникалық базаны жабдықтау үшін құралдар сатып алу мүмкіндігінен айырылады.

Осыған байланысты, ресми (заңды) такси тасымалдарымен, такси қызметіне тапсырыстарды өңдеу жөніндегі электрондық диспетчерлік қызметімен қамтамасыз ету, көрсетілген қызметтерге қолма қол емес ақшамен есеп айырысу тәсілін енгізу жұмыстарын жүргізу қажет.

ҚР көлік жүйесі инфрақұрылымын 2020 жылға дейін дамыту және интеграциялау бағдарламасының асында автомобиль көлігі саласында инфрақұрылымдық объектілердің құрылысы жоспарланған, оның ішінде: облыс орталығы - Талдықорған қаласында автобекет, Кеген және Бақанас ауылдарында автостанциялар, жолаушыларға қызмет көрсететін 14 пункт, 43 такси тұрағы бар.

Бақанас, Кеген ауылдарын және Талдықорған қаласын дамытудың бас жоспарларымен автостанциялар мен автобекеттер құрылысы көзделген.

Алматы темір жол бөлімінің қызметі аумақтық шекараларда жүк және жолаушылар тасымалы әрекетін тиімді ұйымдастыруды қамтамасыз етуге бағытталған.

Алматы жол бөлімінің темір жолдарының қолданылатын ұзындығы 1648,8 ш құрайды, басты жолдардың толық ұзындығы 2143,4 ш.

Алматы жол бөлімінің қолданылу қызметін қамтамасыз ету үшін 119 темір жол станциялары, 72 раъездер мен 12 айналып өту пункттері бар.

Облыс аумағы бойынша «Новосибирск-Ташкент-Новосибирск», «Бішкек-Новокузнецк-Бішкек», «Алматы-Новосибирск-Алматы», «Алматы-Үрімжі-Алматы», «Алматы-Симферополь-Алматы», «Алматы-Мәскеу-Алматы», «Алматы-Астана-Алматы», «Алматы-Достық», «Алматы-Алтынкөл» бағыттары бойынша транзиттік темір жол хабарламалары өтеді.

Коммуналдық меншіктер республикалық меншікке 8 темір жол вокзалдары берілді, олар: Жетіген, Шамалған, Боролдай, Достық, Жайпақ, Бескөл, Үштөбе және Талдықорған.

Облыс аумағында 2 әуежай бар: Талдықорған қаласында «Жетісу» Әуе компаниясы» және Іле ауданының Боролдай кентінде «Альтаир Эйр» ЖШС-гі. «Жетісу» Әуекомпаниясы» АҚ-мы «Талдықорған-Астана-Талдықорған» әуемаршруты бойынша рейстер орындайды. «Альтаир Эйр» ЖШС-гі жолаушылар мен жүк тасымалымен айналыспайды, ұшу-қону жолағын жалға береді.

ҚР Қорғаныс министрлігімен Үшарал қаласындағы бұрын азаматтық авиацияның әуе кемелерін пайдаланған, жалпы алаңы 3 га аэродромы аумағының бір бөлігін пайдалану мүмкіндігі келісілуде. Шағын авиацияны дамыту үшін Кеген және Жаркент елді мекендерінде топырақ жабынды аэродром құрылысы жоспарлануда.

Кеме жүретін су жодарының жалпы ұзындығы 1308 ш. құрайды, оның ішінде: Қапшағай су қоймасы - 110 ш., шекарасы ҚХР-на дейін барады, Іле өзенімен жоғары қарай - 220 ш., Балқаш көлі - 978 ш.

«Қапшағай өзен флоты» ЖШС-гі өндірістік қызметпен айналыспайды, 2001 жылы «Железобетон-Көктас» АҚ-ы сатып алынды. Қолда 23 кеме, оның ішінде 2 - теплоход, әрқайсысының жүк көтеру қуаты 700 тонналық 4 – тіркеме бар.

Су көлігі саласында Қапшағай су қоймасында және Алакөл көлінде кемелердің тоқтауы үшін жағажай салу жоспарлануда.

Алматы облысында 3220 көппәтерлі тұрғын үйлер бар, оның 1868 (58%) жөндеуден өткізу қажет.

2012 жылы бағдарламаның екі тетігі бойынша 76 көппәтерлі үйлерде жалпы 812,5 млн. теңге сомасына жөндеу жұмыстары аяқталды (100,0% игерілді).

«Жетісу» ӘКК» ҰК» АҚ-ы арқылы 12 ауданда (Ақсуда -1, Алакөлде -3, Балқашта -3, Еңбекшіқазақта -5, Ескелдіде -1, Жамбылда -3, Іледе -3, Қарасайда -4, Қараталда -2, Көксуда -1, Панфиловта -2 және Сарқанда -1) 312,5 млн. теңге сомасына 29 үй жөндеуден өткізілді (100,0% игерілді).

Үш мамандандырылған уәкілетті ұйымдар облыстық маңызы бар үш қалада (Талдықорғанда-31, Қапшағайда – 11, Текеліде – 5) 500,0 млн. теңге сомасына 47 үйді жөндеуден өткізді (100,0% игерілді).

2014 жылы 40 көппәтерлі тұрғын үйлерді жөндеу жүргізілді (Балқаш ауданында – 7 үй, Көксу және Талғар аудандарында – 1 үйден, Талдықорғанда – 20 үй, Қапшағайда – 7 үй және Текеліде – 4 үй).

Қайтарылған қаражат есебінен 2014 жылы 6 көппәтерлі тұрғын үйлер жөнделді.

Жалпы соңғы үш жылда жөндеумен 130 үй қамтылды.

2015 жылға ҚР Ұлттық экономика министрлігіне облыстың 47 үйлерін жөндеу жүргізу үшін 1 072,0 млн. теңге көлемінде қаражат бөлу бойынша бюджеттік өтінім берілді. Республикалық бюджеттік комиссия 8 үйді жөндеуге 170,4 млн. теңге бөлу мақұлданды.
Электрмен қамту

Облыста жалпы қуаты 750 МВт болатын 18 СЭС-ы және бір күн электр станциясы жұмыс жасайды.

Электр қуатын жеткізуші желілердің жалпы ұзындығы - 36,3 мың ш., кіші станциялар – 8,6 мың бірлікті құрайды.

Энергетикалық жүйелердің техникалық жағдайы қанағаттарлықсыз. Сонымен қатар, 2011 жылға жылуэлектрстанцияларындағы жабдықтардың тозуы - 71,5%-тен 60%-ке, электр жүйелеріндегі шығындар 16,1%-тен 14,7%-ке дейін төмендеді.

Өңір бөлінісінде қалпына келетін қуат көздерінің 95% (1111,6 МВт) Алматы өңірінде орналасқан, соның ішінде Қарасай ауданында (48,1%), Іле ауданында (15,4%) және Қапшағай қаласында (31,2%).

Талдықорған өңірінде облыстың энергия өндіруші қуаттарының 4,7% (52 МВт) ғана орналасқан, бұл өңірдің электр энергиясына қажеттілігінің 20%-н ғана жабады. Ең ірі өндіруші - Текелі қаласындағы «ҚазЦинкТЭК» ЖШС-гі (облыс қуаттарының -2,91%).

Облыстың электр қуатына деген тапшылығы өз өндірісімен тек 75%-ке ғана жабылып, солтүстік облыстардан, Жамбыл СЭС-нан және Қырғыстаннан сатып алынады.

Электр қуатының тапшылығын жабу үшін 2006-2015 жылдарға арналған гидро және жел энергетикасын дамыту бағдарламасы жүзеге асырылуда.

Құны 9,2 млрд. теңгені құрайтын «Мойнақ СЭС-ның қуатын беру сызбасы» жобасы жүзеге асырылды.

Алматы қаласының қала сыртындағы генерацияланатын қуаттарын арттыру үшін «KEGOC» АҚ-ның 500/220 кВ кернеулік желісімен ҰЭЖ қосылатын 500 кВ Алма кіші станциясы салынды.

Қуаты 1320 МВт Балқаш ЖЭС-ның инфрақұрылымдық объектілерінің құрылысы жалғасуда.

Нәтижесінде, сыртқы энергия көздерінен электр қуатын сатып алу 2012 жылғы 31%-тен 2014 жылы 24,8%-ке қысқарды.

Жалпы өндірілген электр энергиясының көлеміндегі қалпына келетін энергия көздерінің үлесі 2014 жылы 5,2%-ті құрады.

• 
  Облыстың меншікті отын-энергетикалық ресурстарының жетіспеушілігі.
  
• 
  Энергетикалық желілердің техникалық жағдайы қанағаттанарлықсыз, жылу электр станцияларындағы құрылғылардың тозығы 60%-ды құрайды, электр желілеріндегі шығындар бар.
  

Су құбыры жүйелерінің жалпы ұзындығы 7 704 ш құрайды.

Жүргізілген жұмыстарға қарамастан, су құбыры жүйелерінің тозуы жоғары болып, 65%-ті құрауда.

2015 жылы 56 елді мекен орталықтандырылған сумен қамту жүйесімен қамтамасыз етіледі. Нәтижесінде орталықтандырылған сумен қамтылу 593 елді мекенді құрайды немесе облыс елді мекендерінің жалпы санынан – 80,0%.

Халықты үздіксіз ауыз сумен қамтамасыз етуді шешу үшін облыс аудандары мен қалаларында ауыз сумен қамту және су бөлу жүйелерін пайдалану жөніндегі 21 «Су құбыры» мемлекеттік коммуналдық кәсіпорындары жұмыс жасайды.

Қазіргі уақытта салынған сумен қамту объектілерінің барлығы мемлекеттік коммуналдық кәсіпорындарға беріледі. Әрекет етуші объектілерді беру және кәсіпорынның жарғылық капиталын толықтыру жұмыстары үнемі жүргізіледі. 2012-2014 жылдары жергілікті бюджеттен сумен қамту және су бөлу қызметтерін көрсететін «Су құбыры» кәсіпорынының материалдық-техникалық базасын дамытуға және жарақтандыруға 815,3 млн. теңге бөлінді. 2014 жылы қолданылатын ұйымдардың материалдық-техникалық базасын жарақтандыруға 800 млн. теңге бөлінді (230 бірлік техника).

Ауылдық елді мекендерде сумен қамту объектілерін коммуналдық кәсіпорындардың балансына беру жұмыстары үнемі жүргізіледі.

Кәріз жүйелерінің жалпы ұзындығы 1099 ш, оның ішінде 1063 ш (97%) коммуналдық меншікте.

Су бөлу қызметтерімен қамтамасыз етілген елді мекендер үлесі – 7,4%.

2014 жылы Іле ауданының Жауғашты және Чапаево ауылдарында тазарту құрылыстары салынды.

Үшарал, Үштөбе және Жаркент қалаларында кәріз жүйелерін салу және қайта жаңғырту жұмыстары жүргізілуде.

Сумен қамту желісін дамытумен қатар адам тіршілігі мен өндірістік кәсіпорындардың артуы нәтижесінде пайда болатын су бөлу және пайдаланылған суды тазалау мәселесі туындауда.

Облыста дамыған кәріз желісінің болмауына байланысты ауыр экологиялық мәселелер бар, бұл жерасты суларының және ауыз сумен қамту көздерінің ластануына әкеліп, халық өмірінің сапасын нашарлатады. Бар тазарту құрылғыларының апатсыз және тұрақты жұмыс жасауын жетілдіру, экологиялық жағдайды жақсарту үшін оларды қайта жөндеу қажет, бұл бар нысандарды толығымен қолдану және су тұтыну көлемінің біршама артуы кезіндегі су шығару жүйесінің тиімділігін арттыру бойынша оң нәтиже береді.

Механикалық және биологиялық тазартудың жаңа заманауи, жоғары технологиялық тазалау құрылыстарын салу қажет.

Сумен қамту мен су бөлудегі мәселелер:

• 
  пайдаланылатын мекемелердің материалдық-техникалық базасы жабдықталуының нашарлығы;
  
• 
  су құбырлары мен кәріз жүйелерінің қатты тозуы.
  

Облыста барлығы 343,4 ш. жылу жүйелері бар, оның ішінде 144,2 ш. неесе 42%-3 күрделі жөндеуді талап етеді.

Ірі ЖЭО мен қазандықтардан жылу тораптары арқылы орталықтандырылған жылумен қамту Талдықорған, Қапшағай, Текелі, Үштөбе және Үшарал қалаларында, Алматы қаласына іргелес жатқан ірі және орташа елді мекендерде жүргізіледі.

Облыс бойынша жылумен қамтылу деңгейі 2014 жылы 20%-і құрады немесе 2012 жылғы деңгейден 3%-ке жоғары.

Жылумен қамтуды жалпы қуаты 700 Гкал 28 қазандық жүзеге асырады, оның ішінде қауты сағатына 100 Гкалға дейінгі қазадықтар - 26 бірлік. Талдықорған қаласындағы қазандықтардың белгіленген қуаты сағатына 353,8 Гкал, сонымен бірге жылу жүктемесінің жыл сайын 8-10 процентке артуы байқалуда. Сонымен қатар, облыс орталығының жылу қазандығы тәулігіне қысқы мезгілде 900 тонна көмір және жаз мезгілінде 200 тонна көмір жағады, бұл электр энергиясын өндірмегенде, жылу және ыстық сумен қамтамасыз етуде. Жылу қазандықтарының жүктемесі ең жоғарғы деңгейге жеткен, бұл жылу қазандықтарын кеңейтуді қажет етеді.

Жылу жүйелері мен қазандықтардың құрылысы және қайта жаңғыртуы бойынша 11 жобаны жүзеге асыруға 2014 жылы 2,2 млрд. теңге бөлініп, игерілді, оның ішінде 4 жоба (Үшарал және Сарқан қалаларының орталық қазандықтары, Талдықорған қаласының №1 және №18 тоқсандық қазандықтары) 2013 жылдан ауысып келген жобалар.

Алакөл ауданының Үшарал қаласында орталық қазандық құрылысы және жылу жүйелерін қайта жаңғырту жобасы жүзеге асырылды.

Сарқан ауданының Сарқан қаласында орталық қазандықтың құрылысы бойынша жұмыстар аяқталуда.

«Нұрлы Жол» мемлекеттік инфрақұрылымдық даму бағдарламасының аясында 2015 жылы 6 жобаны жүзеге асыру жоспарлануда, оның ішінде Қапшағай қаласының Заречный кентінде орталық қазандық құрылысы бар.

Сондай-ақ, келешекте Талдықорған қаласында ЖЭО-н салу немесе әрекет етуші «Басқуат» қазандығын кеңейту қажет.

Облыс аумағында мұнай мен газ өндіретін және өңдейтін кәсіпорындар жоқ. Халық негізінен сұйылтылған газ баллондарын пайдаланады және тек Талдықорған қаласында ғана, жартылай көп қабатты тұрғын қорына топтық резервуарлық құрылғылар пайдаланылады.

Табиғи газға 101 елді мекен қосылған, газдандыру деңгейі 14%-ті құрайды. Газ құбырларының жалпы ұзындығы 2,0 мың ш құрайды. 2012 жылмен салыстырғанда газдандырылған елді мекендердің саны 23-ке көбейіп, газбен қамту деңгейі 3,5%-ке артты.

Облысқа табиғи газ «Қазақстан-Қытай» және Өзбекстаннан «Бұхар газды аудан-Ташкент-Бішкек-Алматы» желілік газ құбырымен жеткізіледі.

Халықтың өмір сүру сапасын арттыру мақсатында облыс әкімдігі Алматы облысының 2007-2015 жылдарға арналған 2020 жылға дейінгі келешекпен кешенді газбен қамту бағдарламасын әзірлеп, бекітті.

2013 жылы Іле ауданының 7 елді мекенін газбен қамту үшін желілік газ құбырының құрылысы аяқталды, мемлекеттік және жеке меншік әріптестігі аясында елді мекендердің квартал аралық бөлу жүйелерінің құрылысы жүргізілуде.

2014 жылы 53 елді екенді газбен қамтамасыз ететін, жалпы ұзындығы 64,4 ш «Алматы-Байсерке-Талғар» ЖГ құрылысы аяқталды. «Байсерке-Қапшағай» бөлінісі бар «Алматы-Байсерке-Талғар» желілік газ құбырының құрылысы жобасын жүзеге асыру, Іле, Талғар аудандарының және Қапшағай қаласының 300 мыңнан астам халқы бар 76 елді мекенін газбен қамтуға мүмкіндік береді.

Сонымен қатар, Жамбыл ауданының «Қызылсөк» кірпіш зауытынан «Қазыбек-Бек» станциясына дейін жоғары қысымды жер асты газ құбырының және орта қысымды жер бетіндегі газ құбырының құрылысы аяқталды.

2012 жылдан бері жалпы ұзындығы 264,8 ш «Алматы-Талдықорған» желілік газ құбырының құрылысы» жобасы бойынша жұмыстар жүргізілуде, 2015 жылдың 1 қаңтарына 161,7 ш салынды.

Аталған жобаны жүзеге асыру облыстың 7 ауданын және облыс орталығы Талдықорған қаласын, оның ішінде 409 мыңнан астам халқы бар 104 елді мекенді газбен қамтуға мүмкіндік береді.

Сондай-ақ, Балқаш, Іле, Қаратал, Кербұлақ, Көксу аудандарын және Талдықорған қаласын газбен қамту мақсатында, қазіргі уақытта, бірінші кезекте аудан орталықтарына дейін жеткізетін газ құбырларының және Талдықорған қаласының қалаішілік газбен қамту жүйелерінің құрылысы бойынша жобалау-сметалық құжаттамалары әзірленуде.

Екінші кезекте Бақанас, Сарыөзек, Балпық би, Ақши кенттерінде және Үштөбе қаласында газ құбырларының кентішілік бөлу жүйелерінің жобалау-сметалық құжаттамасын әзірлеу жоспарлануда.

Облысты газбен қамту жалпы облыс экономикасына жағымды әсер етеді, өңірдегі экологиялық ахуалды жақсартады және халықтың әлеуметтік деңгейін біршама көтереді.

Халықтың отын сатып алуға шығындары азаяды, әлеуметтік сала объектілерін табиғи газбен қамтуға ауыстыру бюджет шығындарын азайтуға алып келеді.

2.2.6. Өңірдің экологиялық мәселелері
Облыста экологиялық ластанудың төмен деңгейі белгіленген. Дегенмен, экологияға ауа бассейнінің техногенді ластануы мен іргелес өңірлердің ауыл шаруашылық алқаптарының тозуының негізгі көзі ретінде Алматы қаласы біршама әсер етеді.

Атмосфераға залалды заттектердің шығарылу көлемі 2012 жылғы деңгейден 6,4%-ке көбейді, сұйық және газ түріндегі заттар – 10,2%-ке, сонымен қатар көмір қышқыл сутегі және ұшқыш органикалық заттар 2,3 есе, сонымен қатар қатты заттар 4,7%-ке төмендеді.

Ең ластанған Қарасай мен Іле аудандары, онда АӨК (ЖЭО-2, ЖЭО-3) АҚ-ның жылуэнергия кешендері орналасқан, олардың жалпы зиянды заттарды шығару үлесі - 70%.

Жер үсті суларын негізгі ластаушылар болып өнеркәсіп және өндірістік коммуналдық кәсіпорындар табылады, сарқынды су шығарылуының артуы байқалуда.

Жыл сайын полигондарда 800 мың тоннадан астам қалдық сақталады. ТҚҚ-ды шығару артуда, олар ауыл шаруашылығына арналған жердің біршама бөлігін басып алуда, ТҚҚ өңдейтін зауыт салу қажет.

- ауаны ластаушы заттарды және ағызғы суларын тазалау деңгейінің жеткіліксіздігі;

- қалдықтарды қайта өңдеу зауытының болмауына байланысты, тұрмыстық қатты қалдықтарды жою мәселесі.
Аумақтық (кеңістіктік) даму
Әкімшілік-аумақтық бөлініс 10 қаладан тұрады, оның ішінде 3 облыстық және 7 аудандық маңызы бар қалалар және 731 ауылдық елді мекендер.

Облыс республикада ең тығыз орналасқан өңірлердің бірі болып табылады, орташа тығыздылық 1 ш шақырымға – 8,6 адам, халықтың 77%-і ауылдық жерлерде тұрады. Тұрғындар әркелкі орналасқан, бұл өндірістік қуаттардың орналасуына және көлік жүйесіне байланысты.

Халықтың барынша әркелкілігі Алматы қаласына іргелес жатқан және оның агломерациясын құрайтын Іле, Еңбекшіқазақ, Жамбыл, Қарасай және Талғар аудандарында, сондай-ақ облыс орталығы – Талдықорған қаласының айналасында орналасқан Ескелді, Көксу және Қаратал аудандарында байқалады.

Талдықорған қаласы – Алматы облысының әкімшілік, әлеуметтік-экономикалық, білім білім және мәдіни орталығы, даму үшін ұтымды географиялық орын мен көпсалалы әлеуетке ие.

Қанаттас-қалалардың бекітілген бас жоспарларына сәйкес G4City Жобасы төрт шағын қалаларды қамтиды, олардың жұмыс атаулары: Нұротау (Gate City), Алтын (Golden City), Өркен (Growing City) және Көкшебел (Green City), олардың әрқайсысы өздерінің қызметін атқара отырып, өздеріне тән сипаты мен түріне сәйкес бір конгломират-қалаға бірігеді.

Төрт қанаттас-қаланы Алматы-Қапшағай республикалық тас жолының бойына орналастыру жоспарлануда. Жоба идеясы әрбір төрт қалаға мамандандырылған қызметтер беруді көздейді, соған сәйкес, олар бір-бірін толықтырады:

Нұротау (Gate City) – ірі іскерлік орталығы, халықаралық айналым, байланыстар мен сауда орталығы. Оған сілтеме болып, Алматы-Өскемен және АҮААЖ – республикалық маңызы бар автомобиль жолдарының болуы табылады;

Алтын (Golden City) – білім орталығы, мәдениет және демалыс орталығы, ол бос уақытты ұйымдастырудың ең озық және үдемелі түрлерін қамтиды;

Өркен (Growing City) – ғылыми-өндірістік орталық, Батыс Еуропа – Батыс Қытай халықаралық көлік дәлізі жүйесіндегі логистикалық торап;

Көкшебел (Green City) – өзіне экологиялық, рекреациялық аймағын, сондай-ақ белсенді демалыс аумағын қамтиды.

Жобаларды жүзеге асыру аумағында тұрғын үй, коммерциялық, оқыту, медициналық, рекреациялық және өндірістік бағыттағы объектілерді орналастыру көзделуде. Тұрғындардың болжамды саны шамамен 304 мың адамды құрайды.

Коммерциялық және әлеуметтік объектілердің құрылысынан басқа, өз қызметінен сәйкес, әрбір қанаттас қалада тұрғын үй құрылысына үлкен аумақ бөлінеді – барлық төрт қалада 3 510,0 га.

Жобаны аяқтау сәтіне сауда алаңдары, коммерциялық орталықтар, офистер, спорттық ойын-сауық мекемелері, қонақ үйлер іске қосылады, олар қазіргі экологиялық балансты сақтаумен және Алматы қаласының жүйесіне антропогенді әсерді азайтумен тұрғын және жұмыс кеңістігінен тұратын, технологиялық шоғырланған экономикалық жүйеге енеді. Өркен (GrowingCity) қанаттас-қаласының аумағында логистикалық орталықты құру қанаттас-қалалардың өңірдің және жалпы Қазақстанның тауар өткізетін инфрақұрылымын қалыптастыру жүйесіне тиімді енуін қамтамасыз етеді.

Алматы облысының моноқалалары тізіміне 31,5 мың адам тұрғыны бар, даму әлеуеті орташа Текелі қаласы кірді.

Текелі моноқаласын дамытудың 2013-2015 жылдарға арналған кешенді жоспары әзірленді.

Облыста 294,0 мың тұрғыны бар сегіз шағын қалалар бар: Алакөл ауданында - Үшарал қаласы, Панфиловта - Жаркент, Қараталда - Үштөбе, Сарқанда- Сарқан, Еңбекшіқазақта -Есік, Қарасайда- Қаскелең, Талғарда- Талғар және Қапшағай қаласы.

Дамыған қала инфрақұрылымы бар Қапшағай және Текелі қалаларының өнеркәсіп және туризмді дамыту әлеуеті бар.

- Есік, Қаскелең, Талғар, Алматы қаласына жақын орналасуы себебінен экономикалары көп салалы, бұл инвестиция тарту және халықтың көші-қон ағынына жағдай туғызады.

- Жаркент, Үшарал – Қытаймен шекаралас қалалар, бар әлеует қарқынды жүзеге асырылмайды.

- Сарқан, Үштобе – тар мамандандырылған қалалар, мұнда ауылдық сипат басым, қалалық инфрақұрылым аз дамыған, ауыл шаруашылығы өнімін өңдеу сияқты, негізінен бір ғана сала бар.

734 ауылдық елді мекенні 131-нің әлеуеті – жоғары, 547 – орташа және 56 – төмен.

Жаңа критерилерді ескере отырып, 121,4 мың адам тұрғын бар 16 елді мекен тірек мекендері ретінде айқындалды, оның ішінде 15 ауылдық және кенттік округтер орталығы, 2-і халықаралық шекаралық өткел –Достық және Қорғас.

Орталықтандырылмаған сумен қамту жүйесін 230 ауылдық елді мекен пайдаланады, аудан орталығына дейінгі жолдардың 15,5%-і қанағаттарлықсыз жағдайда.

172 ауылда мектеп жоқ, оның ішінде нормативке сәйкес бастауыш мектептер 69 ауылда, негізгі – 16 ауылда және орта мектпетер 16 ауылда болуы керек.

Балалардың санынан қарай қажет етілетін 110 ауылда мектепке дейінгі мекемелер ашылмаған.

103 ауылда медициналық мекемелер нормативтерге сай емес.

Облыста дәрігерлер тапшылығы – 209, оның ішінде ауылдық жерлерде – 122.

Даму әлеуеті жоғары ауылдардың санын арттыру үшін елді мекендерді инженерлік және әлеуметтік инфрақұрылыммен қамтамасыз етуді жақсарту, халықтың кәсіпкерлік белсенділігін дамыту керек.

«Өңірлерді дамыту» бағдарламасының аясында жергілікті өзін өзі басқаруды қаржылай қолдау мақсатында 2013 жылы 1 143,4 млн. теңге бөлінді, 2012 жылмен салыстырғанда қаражат көлемі 6 есе ұлғайды. Осының нәтижесінде жөндеу жұмыстарымен 214 ауылдық елді мекен қамтылды немесе олардың жалпы санынан – 28,2%.

205 жоба жүзеге асырылды, оның ішінде 243,7 млн. теңгеге - 60 мал қорымы, 9,7 млн. теңгеге – 3 тұрмыстық қатты қалдықтар полигоны абаттандырылды, 226,4 млн. теңгеге 28 мектеп жанындағы спорт алаңдары ағымдағы жөндеуден өткізілді, 156,1 млн. теңгеге 21 сумен қамту жүйесі жөнделді, 4,8 млн. теңгеге 6 иесіз объектілер бұзылды, 317,3 млн. теңгеге жолдарды ағымдағы жөндеу бойынша 27 жоба жүзеге асырылды, 88,8 млн. теңгеге рұқсат етілмеген 59 қоқыс төгу орындары жабылды, 95,9 млн. теңгеге мектеп ғимаратына күрделі жөндеу жүргізілді.

2014 жылға 211 немесе олардың жалпы санынан 27,8% ауылдық елді мекенде 236 жобаны жүзеге асыруға 1 287,8 млн. теңге бөлінді.

«Дипломмен ауылға» бағдарламасының аясында 2011 жылдан 2013 жылдар аралығында барлығы 2264 маман көтерме жәрдемақысын алды, оның ішінде 1581 – білім беру, 523 – денсаулық сақтау, 16 – әлеуметтік, 46 – мәдениет, 10- спорт және 88 ветеренар мамандары бар.

Тұрғын үй алу үшін 1123 маманға бюджеттік несие берілді. Оның ішінде білім беру мамандары – 791, денсаулық сақтау – 242, әлеуметтік қамсыздандыру – 14, мәдениет – 31, спорт – 7 және ветеренарлар 38 адам.

Облыстық мәслихаттың шешімімен 9 аудан орталығы және 16 тірек ауылдық елді мекендер бойынша даму кешенді жоспарлары, ауылдық және кенттік округтер орталықтарын дамыту жөніндегі облыстық іс-шаралар жоспары, 2014-2018 жылдарға арналған даму әлеуеті жоғары және орташа басқа ауылдық елді мекендерді дамыту жөніндегі аудандық іс-шаралар жоспары және облыстың 2014-2020 жылдарға арналған шекаралық аудандарын дамыту жөніндегі іс-шаралар жоспары әзірленіп, бекітілді.

- Сумен қамту жүйесі орталықтандырылмаған ауылдардың болуы;

- Жолдардың қанағаттанарлықсыз жағдайы;

- Ауылдық елді мекендерде әлеуметтік инфрақұрылымдардың нормативтерге сай келмеуі;

- Дәрігер мамандарының жетіспеушілігі, әсіресе, ауылдық жерлерде.
2.2.5. Мемлекеттік жергілікті басқару және өзін-өзі басқару жүйесі
Мемлекеттік қызметтер

Облыстың жергілікті атқарушы органдары Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2013 жылдың 18 қыркүйегіндегі №983 Қаулысымен бекітілген Мемлекеттік қызметтер тізіліміне сәйкес мемлекеттік қызметтерді көрсетеді.

Қызметтер облыстық басқармалар, аудан және қалалар мен ауылдық округтер әкімдіктерінің деңгейінде көрсетіледі.

Бекітілген тізілімге сәйкес, жергілікті атқарушы органдар 130 қызмет түрін көрсетеді:

• 
  қалалық және аудандық (ауылдық округтер) деңгейде – 55 қызмет;
  
• 
  облыстық басқармалар деңгейінде – 72 қызмет;
  
• 
  ХҚКО арқылы 45 қызмет көрсетіледі.
  

Алматы облысы әкімінің аппараты Мемлекеттік қызметтердің көрсетілу сапасын бақылау ережесіне сәйкес облыстың жергілікті атқарушы органдарында көрсетілетін мемлекеттік қызметтердің сапасына жүргізілетін ішкі бақылау жағдайына ай сайын мониторинг жүргізіледі.

Барлығы 2014 жылы 8 688 007 қызмет көрсетілді (салыстыру үшін 2013 жылы – 6 843 326):

• 
  жергілікті атқарушы органдары арқылы – 8 261 328 (6 786 281);
  
• 
  халыққа қызмет көрсету орталықтары арқылы – 106 874 (24 703);
  
• 
  «электрондық үкімет» порталы арқылы – 10 738 (64).
  

2014. 
      жылы алған мәліметтерді талдау денсаулық сақтау (70%), ветеринария (18%), халықты жұмыспен қамту (4,9%), білім (4%) салаларында көрсетілген қызметтердің келесі түрлері басым екенін көрсетті.
      

Атап айтсақ, жыл қорытындысы бойынша белгіленген мерзімдерді бұзудың 26 жағдайы тіркелді. Бұзушылықтарға жол берген тұлғаларға қатысты тәртіптік сипатта шаралар қабылданды.

2012 жылы мерзімдерді бұза отырып, 40 қызмет, ал 2014 жылы 26 қызмет көрсетілгенін атап өту керек. Осылайша, белгіленген мерзімдерді бұзу санының төмендеуі байқалады.

2012-2014 жылдары көрсетілген мемлекеттік қызметтерге шағымдар түскен жоқ.

Тізілімге сәйкес, Алматы облысында 8 лицензия түрі беріледі.

2014 жылы электрондық түрде 1664 лицензия берілді.

Тегін негізде - 105, ақылы негізде 22 мемлекеттік қызмет түрі көрсетіледі.

Қағаз нысанында – 124, электрондық нысанда 47 қызмет түрі көрсетіледі.

• 
  мамандардың ағымы;
  
• 
  әртүрлі ақпараттық жүйелердің болуы (бір маман бірнеше ақпараттық жүйеге бір уақытта ақпаратты жүктеуге тиіс болады);
  
• 
  заңға тәуелді актілердің уақытында қабылдамауына және сәйкесінше актілердің жергілікті атқарушы органдармен қабылдануына алып келетін орталық органдарымен мемлекеттік қызметтерді көрсетудің нормативтік құқықтық базасын үнемі жетілдіру.
  

Өкілді органдар: 1 облыстық, 16 аудандық және 3 қалалық мәслихаттар. 328 депутаттың ішінде облыстық мәслихатта – 43, аудандық және қалалықта 285 адам жұмыс жасайды.

Облыстық әкімдік құрылымына әкім аппараты мен 25 басқарма, облыстың 19 өңірінде – аппарат және 15 бөлім, Талдықорған қаласында 16 бөлім кіреді.

Ауылдық және кенттік округтерде қызметкерлер саны 4-тен 17 штаттық бірлікті құрайтын 253 әкім аппараттары қызмет атқарады, олардың уәкілеттілігі айтарлықтай кеңейтілді, яғни ауылдық округ әкімі бюджеттік бағдарлама әкімшісі болып табылады.

Жергілікті өзін-өзі басқаруды әрі қарай дамыту үшін 2013 жылдың маусымында ҚР «ҚР бірқатар заңнамалық актілеріне ҚР жергілікті өзін-өзі басқаруды дамыту мәселелері бойынша өзгертулер мен толықтырулар енгізу туралы» Заңы қабылданды, ол басқарудың төменгі деңгейлерінің қаржылық дербестігін кеңейту шараларын қабылдауды көздейді. Ауылдық округтер әкімдерінің меншікті кірістері төмендегілерден құралатын болды:

- сыртқы (визуалды) жарнаманы орналастыру ақысынан;

- айыппұлдардан, өсімпұлдардан, санкциялардан, өтемақылардан;

- коммуналдық мүлікті жалдаудан;

- ақылы қызметтер көрсетуден, ерікті қаражат жинаудан, қайырымдылық қорларының және демеушілердің салымдарынан және заңнамаға қайшы келмейтін басқа да көздерден.

2014 жылдың сәуірінен бастап бұрын облыстық және аудандық бюджет кірісіне түсетін салықтардың жекелеген түрлері жергілікті өзін-өзі басқаруға берілді, оның ішінде:

- төлем көзінен ұсталмайтын кірістерге салынатын жеке табыс салығы (жеке кәсіпкерлерге);

- жеке тұлағалардың мүлкіне салынатын салық;

- жеке тұлағалардың көліктеріне салынатын салық;

- жеке тұлғалардың елді мекен жерлеріне салынатын жер салығы.

Өңірді дамытудың әлеуметтік-экономикалық нәтижелерінің кешенді сипаттамасы негізгі мәселелерді, тәуекелдерді, тежеуші факторларды, бәсекелестік басымдықтар мен мүмкіндіктерді анықтаған SWOT-талдаудан көрінеді.

Көріністі жүзеге асыру төмендегілерге бағытталған:

- облыстың республикада ауыл шаруашылығы өндірісін үдемелеу мен кластерлік тәсілмен өңдеуді тереңдету бағытымен ірі агроиндустриалды база ретінде қалыптасуына;

- өндірістің жаңа сервистік-сауда-өнеркәсіптік біріккен топтары мен индустриалды аймақтарын құру есебінен өңдеу өнеркәсібінің басым бағыттарын дамытуға;

- қалпына келетін энергия көздері жобаларын жүзеге асыру есебінен энергетикалық инфрақұрылымды дамыту;

- облыстың транзиттік әлеуетін жүзеге асыру негізінде көлік-логистикалық қызмет көрсетулерді дамытуға;

- дамыған сервистік жүйесі мен инфрақұрылымы бар халықаралық туристік орталықты қалыптастыруға;

- облыста мәдениеттің жандануын, сақталуын және дамуын қамтамасыз ететін, қазіргі заманға сай жалпыұлттық мәдени ортаға;

- қоғамдық-саяси қатынастарда мемлекеттік және қоғамдық құрылымдардың ішкі саяси тұрақтылығы мен келісімді әрекеттесуіне;

- мемлекеттің қоғамдық келісім мен саяси тұрақтылықты қамтамасыз ету саясатын жүзеге асыруға, азаматтық патриотизмді тәрбиелеу мен ұлттың тұрақты дамуына;

- облыста теңдік, ұлттық бірлік қағидаларымен, тіл саясатын жүзеге асырудың тиімді тетіктерімен мемлекеттік тілдің тиімді әлеуметтік-коммуникативті фукциялары бар толерантты тіл ортасына;

- облыстың тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық жағдайын жақсартуға;

- инфрақұрылымдық кешен мен әлеуметтік саланы дамыту арқылы облыстың ауылдық аудандары мен басқа да шағын қалаларын дамыту деңгейін теңестіруге;

- облыстың ақпараттық жүйесін дамытуды, сондай-ақ «электронды үкімет» инфрақұрылымына ауысуын қамтамасыз етуге бағытталған.

1. 
   ЖӨӨ нақты көлемінің индексі 2015 жылы өткен жылға 101,3%-ті құрайды;
   
2. 
   Өңдеу өнеркәсібі өнімі өндірісінің нақты көлемкөрсеткіші 2015 жылы 100,8%-ті құрайды;
   
3. 
   Ішкі өңірлік өнімнің энергия сыйымдылығының көрсеткіші 2015 жылы 2000 жылғы бағада АҚШ долларына шаққанда 0,0094 тнэ құрайды;
   
4. 
   Ауыл шаруашылығы өнімі өндірісінің нақты көлем көрсеткі 2015 жылы 101,7%-ті құрайды;
   
5. 
   Шағын және орта кәсіпкерлік субъектілерінің өнім шығаруының нақты көлем көрсеткіші 2015 жылы 100,0%-ті құрайды;
   
6. 
   Бөлшек тауар айналымының нақты көлем көрсеткіші 2015 жылы 100,1%-ті құрайды;
   
7. 
   Кәсіпкерлік өндірісіндегі өнімнің басқа өңірлерге жөнелтілген көлемі (50 адамнан астам жұмысшылары бар өнеркәсіп кәсіпорындары бойынша) 2015 жылы– 340 млрд. тенге;
   
8. 
   Жалпы өңірлік өнімнің негізгі капиталына салынған инвестициялар көлемі 2015 жылы 23,5%-ті құрайды;
   
9. 
   Жұмыс жасап тұрған кәсіпорындардың санынан инновациялық-белсенді кәсіпорындардың үлесі 2015 жылы 9,7%-ті құрайды;
   
10. 
    Өткен жылмен салыстырғанда 2015 жылы үш ауысымды және апаттық жағдайдағы мектептердің санының азаюы 18,5%-ті құрайды;
    
11. 
    Бітірушілер арасында оқу бағдарламаларын сәтті (үзздік/жақсы) игерген оқушылардың үлесі 2015 жылы 51,0/49,0%-ті құрайды;
    
12. 
    Мүмкіндігі шектеулі балалардың жалпы санынан инклюзивті білім берумен қамтылғандары 2015 жылы 13,0%-ті құрайды;
    
13. 
    Балаларды (3-6 жас) мектепке дейінгі тәрбиемен және біліммен қамту 2015 жылы 70,0%-ті құрайды;
    
14. 
    15-28 жас аралығындағы жастардың жалпы санынан NEET үлесі 2015 жылы 6,9%-ті құрайды;
    
15. 
    Техникалық және кәсіби оқу орындарының бітірушілері оқуды аяқтағаннан кейін бірінші жылы жұмысқа орналасқандарының үлесі 2015 жылы 69,8%-ті құрайды;
    
16. 
    Халықтың болжамды өмір сүру ұзақтығы 2015 жылы – 72 жас;
    
17. 
    Жұмыссыздық деңгейі 2015 жылы – 4,8%;
    
18. 
    Жұмыс жасайтын 1000 адамға шаққанда, еңбек қызметімен байланысты оқыс оқиғалар кезінде зардап шеккендер саны 2015 жылы – 0,05%;
    
19. 
    Тізімдік жұмысшылардың жалпы құрамындағы тартылған шетелдік жұмысшылардың үлесі 2015 жылы – 7,7%;
    
20. 
    Табысы күнкөріс деңгейінен төмен халықтың үлесі 2015 жылы – 2,4%;
    
21. 
    Арнайы әлеуметтік қызметтер (оларды алуға мұқтаж жандардың жалпы санынан) көрсетумен қамтылғандардың үлестік салмағы 2015 жылы – 98,4%;
    
22. 
    Облыста өткізілген әлеуметтік маңызыды және мәдени іс-шаралардың саны 2015 жылы 40500 бірлікті құрайды.
    
23. 
    Дене шынықтырумен және спортпен жүйелі түрде шұғылданатын, барлық жас аралығындағы халықты қамту 2015 жылы 26,0%-ті қамтиды;
    
24. 
    Резидент келушілерге орналастыру орындары қызметін көрсету саны 2015 жылы 170,8 мың адамды құрайды;
    
25. 
    Мемлекеттік тілді меңгерген халықтың үлесі 2015 жылы 79,2%-ті құрайды;
    
26. 
    Көшелерде жасалған қылмыстардың үлестік салмағы 2015 жылы 15,5%-ті құрайды;
    
27. 
    Жол-көлік апаттарында қаза болғандар санының азаюы 2015 жылы 1,0%-ті құрайды;
    
28. 
    Жергілікті маңызды су тасқындарынан, су басудан, қар көшкіндерінен, жер сілкінісінен, селден, өрттен болатын адам шығындарын азайту 2015 жылы 12,5%-ті құрайды;
    
29. 
    Байланыс қызметінің нақты көлем көрсеткіші 2015 жылы 114,4%-ті құрайды;
    
30. 
    Құрылыс жұмыстарының нақты көлем көрсеткіші 2015 жылы 100,2%-ті құрайды;
    
31. 
    Жақсы және қанағаттанарлық жағдайдағы облыстық және аудандық маңызды автомобиль жолдарының үлесі 2015 жылы 77,6%-ті құрайды;
    
32. 
    Нормативті қолданыспен қамтамасыз етілген кондоминиум объектілерінің үлесін арттыру 2015 жылы 42,2%-ті құрайды;
    
33. 
    Орталықтандырылған сумен қамтуға қол жеткізген халықтың үлесі 2015 жылы 80,0%-ті құрайды;
    
34. 
    Су бөлу қызметтеріне қол жеткізетін халықтың үлесі 2015 жылы 7,4%-ті құрайды;
    
35. 
    Жалпы ұзындықтағы жүйелерді жаңарту үлесі 2015 жылы: жылумен қамту – 15,4%, сумен қамту – 7,9%, су бөлу – 1,4%, газбен қамту – 0%, электрмен қамту 37,3%-ті құрайды;
    
36. 
    Стационарлық көздерден шығарылатын белгіленген зиянды қалдықтарды азайту 2015 жылы 1,6%-ті құрайды;
    
37. 
    Мемлекеттік орман қорының орманмен жабылған шаруашылықтарының алаңы 2015 жылы 1672,7 мың га құрайды;
    
38. 
    Ауыл шаруашылығы айналымына тартылған ауыл шаруашылығы бағытындағы жерлердің үлесін арттыру 2015 жылы 3,5%-ті құрайды;
    
39. 
    Ауыл шаруашылығы айналымына тартылған жерлерде егу айналымы жүйесін қолдану 2015 жылы 640,5 мың га құрайды;
    
40. 
    Жергілікті атқарушы органдар көрсететін мемлекеттік қызметтерді көрсету сапасының қанағаттанарлық деңгейін арттыру 2015 жылы 91,0%-ті құрайды.
    

• 
  Құрылатын «Арна», «Боралдай», «Талдықорған» және Шамалған өнеркәсіп аймағы индустриалды аймақтардың инфрақұрылымын қамтамасыз ету;
  
• 
  Алматы қаласынан шығарылатын өнеркәсіп кәсіпорындарын облыстың өнеркәсіп алаңдарына орналастыру;
  
• 
  «Даму» индустриалды-логистикалық орталық аумағында жоғары технологиялық өндірістерді орналастыруға жәрдемдесу;
  
• 
  «Бизнестің жол картасы – 2020» Бағдарламасының және басқа бағдарламалар аясында экспортқа бағытталған, отандық тауар өндірушілерге қаржылық қолдау көрсету;
  
• 
  Импорталмастыратын өнімді шығаруға бағытталған жаңа өндірістерді құру және жұмыс жасап тұрғандарын кеңейту жөніндегі жобаларды жүзеге асыруға жәрдемдесу;
  
• 
  Құрылыс индустриясының жобаларын жүзеге асыру, оның ішінде индустриалды-инновациялық дамудың басым бағыттары ретінде үй құрылысы комбинатын құру жобасын іске асыру;
  
• 
  «Өнімділік - 2020» және «Экспорт - 2020» бағдарламаларының жүзеге асыру сұрақтары бойынша «дөңгелек стол» отрыстарын, семинар-кеңестерін өткізу және т.б.;
  
• 
  Қалпына келетін энергия көздерінің үлесін арттыру және дамыту бойына шараларды дайындау және жүзеге асыру;
  
• 
  Кәсіпорындарда үнемі энергетикалық аудит жүргізу (бюджеттік салаға және ірі кәсіпорындарға міндетті түрде);
  
• 
  Бизнес саласының тиімділігіне айналдыратын қосымша энергия үнемдеу ынталандыруларын құру (энергия үнемдеуді насихаттау).
  

• 
  Жаңа өнеркәсіп өндірістерін ашу және жұмыс жасап тұрғандарын кеңейту;
  
• 
  Өнеркәсіп кәсіпорындарының келелі мәселелерін шешу және өсім резервтерін анықтау жөніндегі Өңірлік штаб құру;
  
• 
  Талғар ауданында «Қайрат» және Жамбыл ауданында «Қазбек бек» индустриялды аймақтарын құру және дамыту;
  
• 
  «Арна», «Боролдай», «Талдықорған» және «Жетісу» ӘКК» ҰК» АҚ-ы құрып жатқан Талғар ауданындағы және Жамбыл ауданындағы «Қазбек бек» индустриялды аймақтарын инженерлік инфрақұрылыммен қамтамасыз ету;
  
• 
  «Боролдай», «Арна», «Талдықорған» индустриялды аймақтарына кәсіпорындарды орналастыру;
  
• 
  Алматы қаласынан шығарылатын кәсіпорындарды облыстың өнеркәсіптік алаңдарына орналастыру;
  
• 
  Облыстың аудандары мен қалаларында өндірістерді, оның ішінде ауыл шаруашылығы өнімдерін өңдеу өндірістерін орналастыру үшін өнеркәсіп алаңдарын құру;
  
• 
  Облыстың тауар өндірушілерінің ҚР Ұлттық компанияларымен және ірі кәсіпорындарымен келісім-шарт жасауларына ықпалдасу;
  
• 
  Облыстың Индустрияландыру картасының жобаларын жүзеге асыру;
  
• 
  Өңірлік Индустрияландыру картасына қосылмаған, келешекті жобалардың базасын қалыптастыру;
  
• 
  «Даму» индстриялды-логистикалық орталығының аумағына жоғары технологиялық өндірістерді орналастыру;
  
• 
  «Темірбетон» ЖШС-нің негізінде үй салу комбинатының жүктелуін қамтамасыз ету;
  

• 
  Дәндік жүгері, май және жем дақылдарының егістік алаңын кеңейту есебінен өсімдік шаруашылығы саласын әртараптандыру;
  
• 
  Жеміс-жидек дақылдарының көпжылдық көшеттерін, оның ішінде «Апорт» сұрыпты алмасы мен жүзімдіктерді отырғызу және өсіру;
  
• 
  Жалпы үйірдегі асыл тұқымды жануарлардың үлестік салмағының артуы, заманауи мал шаруашылығы кешендерін іске қосу есебінен мал шаруашылығы өнімділігін және өнім сапасын арттыру;
  
• 
  Тұрақты жем базасын дамыту және ауыл шаруашылығы жануарларын толыққанды, құнарлы жеммен қамтамасыз ету;
  
• 
  Облыс аумағында қолайлы эпизоотикалық ахуалды қамтамасыз ету;
  
• 
  Алматы қаласының айналасында азық-түлік белдеуін дамыту мақсатында ауыл шаруашылығы өнімін өндіру және қайта өңдеу жөніндегі инвестициялық жобаларды жүзеге асыру.
  

• 
  Ауыл шаруашылығы дақылдарын және ауыл шаруашылығы дақылдарының жоғары өнімді тұқымдарын баптап-өсіруде озық технологияларды қолдану;
  
• 
  Қант қызылшасының және дәндік жүгерінің егістік алқаптарын арттыру;
  
• 
  2010-2011 жылдары отырғызылған бақтардан жеміс жинау;
  
• 
  Жабық топырақтағы құрылыстар жүйесін кеңейту;
  
• 
  Жайылым шаруашылықтарын суландыру үшін суат құрылыстарын салу/қайта жаңғырту;
  
• 
  Жаңартылған ауыл шаруашылығы техникасының үлесін 2016 жылы 5%-ке дейін арттыру;
  
• 
  Асыл тұқымды өндіруші бұқалар мен жылқыларды сатып алу;
  
• 
  Шағын отбасылық фермаларды салу/кеңейту;
  
• 
  Үлгілі сүт- тауарлық фермаларының құрылысы;
  
• 
  Су шаруашылығы құрылыстарын күрделі жөндеу.
  

• 
  Кәсіпкерлердің қоғамдық бірлестіктерінің қызметін облыстық, қалалық және аудандық Сараптамалық кеңестерінің қызметіне қатысу арқылы жандандыру;
  
• 
  «Бизнестің жол картасы – 2020» Бағдарламасының аясында ШОБ субъектілерін қолдау;
  
• 
  Азық-түлік өнімдеріне бағаның тұрақтылығын, ішкі нарықты өз өндірісіміздегі өнімдермен толтыруды қамтамасыз ету;
  
• 
  Кәсіпкерлікті дамыту мәселелері бойынша дөңгелек үстелдер, кездесулер және т.б. өткізу.
  

• 
  «Бизнестің жол картасы – 2020» Бағдарламасының аясында ШОБ субъектілерін қолдау;
  
• 
  Әлеуметтік маңызды азық-түлік тауарларына шекті бөлшек сауда бағасының мөлшерін ұстануға мемлекеттік бақылау жүргізу;
  
• 
  Жаңа сауда және қызмет көрсету саласындағы объектілерді ашу.
  
• 
  Базарлардың біртіндеп, заманауи нысанға ауысуы;
  
• 
  Кәсіпкерлікті дамыту мәселелері бойынша дөңгелек үстелдер, кездесулер және т.б. өткізу.
  

• 
  Сүт зауытының құрылысы және «Байсерке Агро» ЖШС-нің бөлік ет және вакуумдық орамадағы ірі бөлікті ет өндіретін ет өңдеу кешенін құру (2011ж.), «JLC Сүт» ЖШС-нің сүт зауытын, «Жеңіс 2006» Компаниясы» ЖШС-нің, «Эталон ГидроКорм» ЖШС-нің балық өңдеу зауытын (2011-2012 ж.), «Кормаовик-Евротехнология» ЖШС-нің премикстер мен концентраттар өндіретін (2011ж.); «Сарқан Май» ЖШС-нің өсімдік майын өндіретін (2012ж.) зауыттарын құру;
  
• 
  Көксу ауданында «Уыз Май Industry» ЖШС-нің майбұршақ майы мен шротын өндіретін зауытының құрылысы (2013 ж);
  
• 
  Қарасай ауданында «Медеу Коммерц» ЖШС-нің сүт өңдеу цехы бар 750 басқа арнадған сүт тауарлық фермасы кешенінің құрылысы (2013 ж);
  
• 
  Панфилов ауданында «Жаркент крахмал-сірне зауыты» ЖШС-нің жүгеріні крахмал өнімдеріне терең өңдеу, түрлі жемдер мен жүгері майын шығаратын жаңа зауыттың құрылысы (2013 жыл);
  
• 
  Қуаты жылына 174,2 мың дана (2011 ж.) «Кайнар-АКБ» ЖШС-де жаңа тартымды-индустриалды аккумуляторлардың түрін игеру, қуаты жылына 140 дана (2011ж.) ірі жүк көліктері мен Hуundai автобустарын жинайтын ірі-торапты зауытын, «Алматы Желдеткіш зауыты» ЖШС-нің желдеткіш зауытын (2012ж.), «Қазфильтр» ЖШС-нің автомобиль көлігіне арналған сүзгілер зауытын (2012ж.) іске қосу;
  
• 
  «Компания Sonik» ЖШС-нің қуаты жылына 24 мың тонна профильді құбырларын өндіретін (2011 ж.), «ЮрИвестСтрой» ЖШС-нің асфальт өндіретін (2011 ж.), «Универсал» ЖШС-нің полипропилен мөшектерін шығаратын (2012ж.) зауыттарының құрылысы;
  
• 
  Талдықорған қаласында «Алматы сырлары» ЖШС-нің лак-сырлау материалдары зауытының құрылысы (2013 ж);
  
• 
  «Сұлтан» ЖШС-нің және «Элеас» ПКФ» ЖШС-нің фармацевтикалық зауыттарының құрылысы (2012ж.);
  
• 
  Іле ауданында «Dolce» ЖШС-нің жұмыс жасап тұрған кәсіпорнын жаңарту, кеңейту және медициналық бағыттағы және дәрі-дәрмек құралдарын шығаратын фармацевтикалық зауытының құрылысы (2013 ж.);
  
• 
  Талғар ауданында «GLASMAN» ЖШС-нің тігін өндірісін жаңарту (2013 ж.);
  
• 
  Далабай кенішінде түптеп сілтілеу әдісі арқылы құрамында алтын бар рудаларды өңдеу зауытының құрылысы, Көксу ауданы, Далабай ауылы «ПАЛМ-ЕС» ЖШС-гі (2010-2012жж.);
  
• 
  Жамбыл ауданында өндірістік қуаты жылына 27 мың дана шам-шырақ шығаратын «Тексан Қазақстан Инвест» ЖШС-нің құрылысы (2013 ж.);
  
• 
  Алакөл ауданында өндірістік қуаты тәулігіне 350 тонна асфальт пен қиыршық тас шығаратын «Алакөл Жолдары» ЖШС-нің құрылысы (2013 ж.);
  
• 
  Талдықорған қаласында керамзит-бетон панельдерін шығаратын «Темірбетон» ЖШС-нің негізінде үй салу комбинатының құрылысы (2013 ж.);
  
• 
  Еңбекшіқазақ ауданында қуаты 1 МВт Есік СЭС-3 құрылысы (2013 ж.);
  
• 
  Қуаты 1 МВт Сарқан СЭС-н қайта жаңғырту (2013 ж.);
  
• 
  Еңбекшіқазақ ауданында қуаты 1 МВт Есік СЭС-3 құрылысы (2013 ж.);
  
• 
  Қапшағай қаласында қуаты 2 МВт «Самрұқ Грин Энерджи» ЖШС-нің күн электр станциясының құрылысы (2013 ж.);
  
• 
  Облыс тауар өндірушілерінің каталогын, құрылыс басқармасы мен құрылыс ұйымдарына үлестірмелі материалдар түрінде құрылыс индустриясы кәсіпорындарының тізімін жаңарту;
  
• 
  Елшіліктерге, министрліктер мен әртүрлі елдердің даму институттарына, ЕДБ-ге таратылатын, сондай-ақ Алматы облысы Әкімінің сайтында жарияланатын «Алматы облысының инвестициялық мүмкіндіктері» брошюрасын шығару.
  
• 
  Даму институттары өкілдерінің, инвесторлар мен инвестициялық жобалар бастамашыларының арасында кездесу өткізу мақсатында «ЖетісуИнвест-2012» өңіраралық инвестициялық форумын өткізу.
  
• 
  Қуаты 300 МВт Мойнақ СЭС-ның құрылысын аяқтау және Мойнақ СЭС-ның қуаттарын беру сызбасы (2012ж.) және т.б.
  

Инвесторларға қызмет көрсету орталығының және облыстың Инвестициялар тарту жөніндегі өңірлік даму орталығының қызметін жандандыру.

Іле ауданында «Сары Бұлақ Компаниясы» ЖШС-нің және Еңбекшіқазақ ауданында құс етін шығаратын «Байсерке агро» ЖШС-нің құрылысы (2014 ж.);

Қарасай ауданында жылына 10 мың тонна нан-тоқаш өнімдерін шығаратын «Трапеза трейд» ЖШС-нің нан-тоқаш комбинатының құрылысы;

Қарасай ауданында сусындар шығаратын «Terra Nova» ЖШС-гі зауытының құрылысы (2014 ж.);

Жүгерені терең өңдеу бойынша «Жаркент крахмал-сірне зауаты» ЖШС-гі өндірісін кеңейту (2014 ж.);

Іле ауданындағы сусындар мен шырындар шығаратын «Галанз Боттлерс» АҚ-ның өндірісін кеңейту (2014ж.)

Қарасай ауданында «Келун Қазфарм» ЖШС-нің және Іле ауданнда «Абди Ибрахим Глобал Фарм» БК ЖШС-нің фармацевтикалық зауыттарының құрылысы (2014 ж.).

Текелі қаласында «Bapy Mining» ЖШС-нің инновациялық технологиясы бойынша шекті шойын алынатын темір рудаларын барлау және өңдеу (2014-2015 жж.).

Еңбекшіқазақ ауданында қуаты 3,2 МВт Есік СЭС-3 құрылысы (2014 жыл);

Қазақстанның ҰЭЖ-не 500 кВ,  220 кВ қуат желілерімен қосылатын «KEGOC» АҚ-ның Алма 500 кВ КС-ның құрылысы – 26 754,0 млн. теңге (2014ж.);

Балқаш ЖЭС-ның құрылысы (2010-2017 ж. станцияның бірінші блогын іске қосу) – 366 328 млн. теңге;

Келешекте 300 МВт дейін кеңейтілетін, қуаты 60 МВт «Шелек-1» ЖЭС-ның құрылысы (2015ж.).

«МҮИИДБ», «Агробизнес 2020», «БЖК 2020», «Нұрлы Жол» мемлекеттік бағдарламаларын жүзеге асыруға белсенді қатысу есебінен бизнестік инвестициялық белсенділігін арттыру

• 
  Профильдік мектептерге магистр дәрежесі бар мұғалімдерді тарту;
  
• 
  Мұғалімдердің біліктілігін арттыруға курстар өткізу;
  
• 
  Материалдық-техникалық базаны нығайту және білім беру мазмұнын (басқа салаға ауысу) өзгерту есебінен ;аратылыстану-математика бағыттағы мектептердің санын көбейту;
  
• 
  Мектептерде инклюзивті білім беру сыныптарын ашу;
  
• 
  Мүмкіндігі шектеулі балалармен жеке жұмыс жасайтын кадрлармен қамтамасыз ету;
  
• 
  Жалпыға білім беру қоры есебінен сапалы және теңгерімді ыстық тамақпен және дәрумендендірілген кисельмен қамтамсыз ету;
  
• 
  Апатты жағдайдағы мектептердің орнына басқасын салу;
  
• 
  Үшауысымдағы мектептердің орнына басқасын салу;
  
• 
  Жаңа үлгідегі кабинеттер алу;
  
• 
  Материалдық-техникалық базаны нығайту жәнебілім беру мазмұнын өзгерту (басқа салаға ауысу) есебінен жаратылыстану-математикалық мектептердің санын арттыру;
  
• 
  Балалар мен жастар ұйымдарын дамыту;
  
• 
  Қамқоршы кеңестерін құру және жұмыс жасату;
  
• 
  Медициналық кабинеттер ашу;
  
• 
  Жалпы білім беру қорының есебінен сапалы және толыққанды ыстық тамақтанумен және дәрумендендірілген кисельмен қамтамасыз ету;
  
• 
  Асханаларға технологиялық құрал-жабдықтар алу;
  
• 
  Оқушыларды тасымалдауды ұйымдастыру;
  
• 
  Интерактивті құрал-жабдықтар алу;
  
• 
  Кең жолақты интернетке қол жеткізу жүйесін дамыту;
  
• 
  Компьютер техникасын сатып алу;
  
• 
  Аз жинақты мектептердің негізінде тірек мектептерін ашу;
  
• 
  Барлық білім беру нысандарына күрделі жөндеу жұмыстарын жүргізу және МТБ нығайту;
  
• 
  Бұрынғы балабақшалардың ғимараттарын қайтару;
  
• 
  Жеке меншік мектепке дейінгі білім беру ұйымдарын ашу;
  
• 
  Мемлекеттік тапсырысты орналастыру;
  
• 
  Жеке меншік балабақшаларын ашу және мемлекеттік тапсырысты орналастыру;
  
• 
  Балабақша ашуға келетін басқа да ғимараттар мен бөлмелерді беру;
  
• 
  Оқу орындары және кәсіпорындар арасында өндірістік практикасының базасын қалыптастыруға келісім жасау;
  
• 
  Экономиканың бағымды секторларына түлектерді жұмысқа орналастыруға бос орындар - жәрмеңкесін өткізу;
  
• 
  Жастардың облыстық, аудандық және қалалық форумдарын өткізу;
  
• 
  Дөңгелек үстелдер, семинарлар, патриоттық акциялар өткізу;
  
• 
  Патриоттық іс-шаралар өткізуге жұмысшы және студент жастарды тарту.
  

• 
  Мектепке дейінгі ұйымдардың жүйесін жаңа құрылыс есебінен дамыту;
  
• 
  Бұрынғы бала бақшалардың ғимараттарын қайтару, тұрғын үйлердің бірінші қабаттарындағы балабақшалар ашуға жарамды ғимараттар мен бөлмелерді беру арқылы мектепке дейінгі ұйымдардың жүйесін дамыту;
  
• 
  Мемлекеттік-жеке меншік әріптестігі есебінен мектепке дейінгі ұйымдардың жүйесін дамыту;
  
• 
  Мектеп жанындағы шағын орталықтарды ашу;
  
• 
  Үшауысымдағы мектептердің орнына басқасын салу;
  
• 
  Барлық білім беру нысандарына күрделі жөндеу жұмыстарын жүргізу және МТБ нығайту;
  
• 
  Профильдік мектептерге магистр дәрежесі бар мұғалімдерді тарту;
  
• 
  Мұғалімдердің біліктілігін арттыруға курстар өткізу;
  
• 
  Материалдық-техникалық базаны нығайту және білім беру мазмұнын (басқа салаға ауысу) өзгерту есебінен жаратылыстану-математика бағыттағы мектептердің санын көбейту;
  
• 
  Мектептерде инклюзивті білім беру сыныптарын ашу;
  
• 
  Мүмкіндігі шектеулі балалармен жеке жұмыс жасайтын кадрлармен қамтамасыз ету;
  
• 
  Жалпы білім беру қорының есебінен сапалы және толыққанды ыстық тамақтанумен және дәрумендендірілген кисельмен қамтамасыз ету;
  
• 
  Жаңа үлгідегі кабинеттер алу;
  
• 
  Материалдық-техникалық базаны нығайту және білім беру мазмұнын (басқа салаға ауысу) өзгерту есебінен жаратылыстану-математика бағыттағы мектептердің санын көбейту;
  
• 
  Жалпы білім беру қорының есебінен сапалы және толыққанды ыстық тамақтанумен және дәрумендендірілген кисельмен қамтамасыз ету;
  
• 
  Асханаларға технологиялық құрал-жабдықтар алу;
  
• 
  Оқушыларды тасымалдауды ұйымдастыру;
  
• 
  Аз жинақталған мектептердің негізінде тірек мектептерін құру;
  
• 
  Интерактивті құрал-жабдықтар алу;
  
• 
  Кең жолақты интернетке қол жеткізу жүйесін дамыту;
  
• 
  Компьютер техникасын сатып алу;
  
• 
  Кәсіби-техникалық білім беру жүйесінде дуальді жүйені дамыту;
  
• 
  Экономиканың бағымды секторларына түлектерді жұмысқа орналастыруға бос орындар - жәрмеңкесін өткізу.
  
• 
  Балалар мен жастар ұйымдарын дамыту;
  
• 
  Жастардың облыстық, аудандық және қалалық форумдарын өткізу;
  
• 
  Жастар ұйымдарын қолдау және дамыту ресурстық орталықтар қызметін көрсету аясында конкурстар, семинарлар, дөңгелек үстелдер өткізу.
  

• 
  БМЖЖ жүйесін бекітілген нормативке сәйкестендіру;
  
• 
  Бейімделген медициналық мекемелердің орнына жаңаларын салу және қайта жаңғырту;
  
• 
  Барлық денсаулық сақтау нысандарына күрделі жөндеу жұмыстарын жүргізу және МТБ нығайту;
  
• 
  БМСК және босануға жәрдемдесу ұйымдарының медициналық қызметкерлерінің кәсіби деңгейін арттыру;
  
• 
  Отбасын жоспарлау бойынша дәрігерлердің біліктілік деңгейін арттыру;
  
• 
  Әйелдер мен балаларды алдын ала тексеруден және скринингтік зерттеуден өткізу;
  
• 
  Бала жасынан ауысқан ауруларды жүргізу бағдарламасы бойынша жұмыстарды жандандыру (БЖААЖ);
  
• 
  Негізгі әлеуметтік маңызды аурулардың алдын алу шараларын, скринингтік зерттеуді, диагностиканы жетілдіруді, емдеу және сауықтыруын күшейту;
  

• 
  Денсаулық сақтау ұйымдарының материалдық-техникалық базасын нығайту, оның ішінде: БМЖЖ мекемелері, туберкулез ауруханалары, қан орталығы, кардиоорталықтары, онкодиспансерлері үшін медициналық жабдықтар сатып алу;
  
• 
  Жүрек-тамыр ауруларымен науқастанушылардың нақты есебін жақсарту, ерте кезеңде анықтауды жүргізу және скринингтік талдау (БСК, АГ);
  
• 
  Онколог және БМЖЖ дәрігерлерінің қатерлі ісікті алдын алу бойынша біліктілігі деңгейін арттыру;
  
• 
  Халықты туберкулезбен науқастану қаупі бар факторлары және аурудың алғашқы белгілері туралы ақпараттық ағарту;
  
• 
  Қауіпті топ арасында туберкулездің уақытылы флюрографиялық зерттеулер арқылы ерте анықталуын қамтамасыз ету;
  
• 
  Халықтың АИЖ\ЖҚТБ туралы ақпараттануын арттыру;
  
• 
  Денсаулық сақтау ұйымдарын медицина мамандарымен жинақтау, оның ішінде «жалпы дәрігерлік тәжірибе» мамандығы бойынша және қайта дайындау мен біліктілігін арттыру курстарында оқу, шеберлік сабақтарына қатысу арқылы біліктілігін арттыруды қамтамасыз ету;
  
• 
  Аса тапшы мамандықтар бойынша денсаулық сақтау маман дәрігерлерін дайындау үшін облыс әкімінің гранттарын бөлу;
  
• 
  Медициналық ұйымдар басшыларының еліміздің медициналық ЖОО өткізетін бос лауазымдар жәрмеңкелеріне қатысуы;
  
• 
  Әлеуметтік жеңілдіктерді (тұрғын үй, коммуналдық қызметтер және т.б.) қамтамасыз етумен жас мамандарды тарту.
  

• 
  БМЖЖ жүйесін бекітілген нормативке сәйкестендіру;
  
• 
  Бейімделген медициналық мекемелердің орнына жаңаларын салу және қайта жаңғырту;
  
• 
  Барлық денсаулық сақтау нысандарына күрделі жөндеу жұмыстарын жүргізу және МТБ нығайту;
  
• 
  Денсаулық сақтау ұйымдарының материалдық-техникалық базасын нығайту, оның ішінде БМСК ұйымдарына, туберкулез ауруханаларына, қан орталығына, кардиоорталыққа, онкодисансерге медициналық құралдар сатып алу;
  
• 
  Босануға жәрдемдесу ұйымдарының медициналық қызметкерлерінің ұрық дамуындағы тума кемшіліктерді анықтау (УДЗ диагностика), онколог дәрігерлердің және БМСК дәрігерлерінің онкоқауіпсіздігі бойынша біліктілігін арттыру;
  
• 
  Жүкті әйелдерді қауіпсіз аналық қағидаларына оқыту;
  

• 
  Әйелдер мен балаларды алдын ала тексеруден және скринингтік зерттеуден өткізу;
  
• 
  Жүкті әйелдер мен балаларды тегін және жеңілдікті дәрі-дәрмекпен амбулаторлық деңгейде қамтамасыз етуді 100%-ке жеткізу;
  

• 
  Негізгі әлеуметтік маңызды аурулардың алдын алу шараларын, скринингтік зерттеуді, диагностиканы жетілдіруді, емдеу және сауықтыруын күшейту;
  

• 
  Біліктілік деңгейін арттыру
  

• 
  Жүрек-тамыр ауруларымен науқастанушылардың нақты есебін жақсарту, ерте кезеңде анықтауды жүргізу және скринингтік талдау (БСК, АГ);
  
• 
  Қауіпті топ арасында туберкулездің уақытылы флюрографиялық зерттеулер арқылы ерте анықталуын қамтамасыз ету;
  
• 
  Халықтың АИЖ-ға жасырын тест өткізу және кеңес алудың қол жетімділігін қамтамасыз ету.
  

• 
  Оқыту жоспарына сәйкес, ел ішінде дәрігерлерді қайта дайындау және біліктілігін арттыру;
  
• 
  Аса қажетті мамандықтар бойынша денсаулық сақтау мамандарының дәрігерлерін дайындау үшін облыс Әкімінің грантын бөлу;
  
• 
  Еліміздің медициналық жоғары оқу орындары өткізетін бос лауазым жәрмеңкесіне медициналық ұйым басшыларының қатысуы;
  
• 
  Әлеуметтік жеңілдіктерді қамтамасыз ете отырып, жас мамандарды тарту (тұрғын үй, коммуналдық қызметтер және т.б.);
  

• 
  Ауылдық жерлерге басымдық таныта отырып, жұмыспен қамтудың белсенді нысандарын ары қарай дамыту, қоғамдық жұмыстарды, кәсіби дайындау және қайта дайындауды ұйымдастыру, әлеуметтік жұмыс орындарын құру, жастар тәжірибесін ұйымдастыру;
  
• 
  Ауылдық жерлерде шағын және орта бизнесті дамыту есебінен өз ісімен айналысатын халық санын азайту;
  
• 
  Жұмыс істеп тұрған өндірістерді кеңейту және жаңа кәсіпорындарды ашу есебінен жұмыс орындарын құру;
  
• 
  Жоғары білікті шетелдік жұмыс күшін тартуға рұқсат беру және ерекше талаптарды орындау мониторингі;
  
• 
  Шетелдік жұмыс күшін ауыстыру үшін қазақстандық мамандарды дайындау және қайта дайындауға жұмыс берушілерді тарту;
  
• 
  Табысы күнкөріс шамасынан төмен халықтың үлесін халықтың кірісін арттыру, жаңа өндірістерді құру және жұмыс істеп тұрғандарын кеңейту, шағын және орта бизнесті дамыту және жұмыспен қамтудың белсенді нысандарын дамыту есебінен азайту;
  
• 
  Арнайы әлеуметтік көмекті көрсету мәлелелері бойынша халықтың ақпараттануын арттыру;
  
• 
  Алматы облысының 2012-2018 жылдарға арналған мүгедектердің құқықтарын қамтамасыз ету және өмір сүру сапасын жақсарту жөніндегі іс-шаралар жоспарының Бірінші кезеңін (2012-2013 жылдар) жүзеге асыру.
  

• 
  Еңбек нарығының қажеттілігіне сәйкес, дайындау, қайта даярлау, кәсіби оқыту жүйесін дамыту;
  
• 
  Жұмыс берушілер есебінен кадрларды ішкі өндірістік оқытуды, дайындауды және қайта дайындауды дамытуға жәрдемдесу;
  
• 
  Халықтың нысаналы топтарын жұмыспен қамтуды арттыру;
  
• 
  Бос лауазымдар шараларын, өңірлік жәрмеңкелер, оның ішінде жастармен және жұмыссыз халықты жұмыспен қамтуға бағытталған ұйымдардың бітірушілерімен мамандандырылған кездесулер ұйымдастыру;
  
• 
  Ауылда шағын және орта бизнесті дамыту есебінен ауылдық жерлерде өз ісімен айналысатын халық санын азайту;
  
• 
  Жұмыс істеп тұрған өндірістерді кеңейту және жаңа кәсіпорындарды ашу есебінен жұмыс орындарын құру;
  
• 
  Жұмыс берушілермен ұжымдық-еңбек шарттарын жасау бойынша түсіндіру жұмыстарын жүргізу және оларды жасау;
  
• 
  Облыс аумағында еңбек қызметін жүзеге асыру үшін шетелдік жұмыс күшін тартуға квотаны сақтау;
  
• 
  Табысы күнкөріс минимумынан төмен халықтың үлесін олардың табысын арттыру, жаңа өндірістерді құру және жұмыс жасап тұрғандарын кеңейту, шағын және орта бизнесті дамыту және жұмыспен қамтудың белсенді нысандарын дамыту есебінен азайту;
  
• 
  Арнайы әлеуметтік көмекті көрсету мәлелелері бойынша халықтың ақпараттануын арттыру;
  
• 
  Алматы облысының 2012-2018 жылдарға арналған мүгедектердің құқықтарын қамтамасыз ету және өмір сүру сапасын жақсарту жөніндегі іс-шаралар жоспарының Бірінші кезеңін (2012-2013 жылдар) жүзеге асыру.