49
Графикалық интерфейске негізделген операциялық жҥйелер
Сәйкес пайда болатын стандарттар бойынша жобаланатын кең кӛп
таралған машиналардан басқа қандай да бір қасиетімен ерекшелінетін
машиналарда жиі жасалады. Сонымен , 80-жылдардың басында және
ортасында ӛзінің графикалық мүмкіншіліктерімен Macintosh и Amiga
машиналары ең үлкен назар аудартты. Біріншісінде дисплейі – монохромдық,
ал екіншісінде – түрлі түсті болды, бірақ олар жоғары рұқсат беруші
қабілеттілікпен
және
дисплейге
графикалық
ақпаратты
шығару
жылдамдығымен ерекшелінетін.
Бұл машиналарға арналған операциялық жүйелер графикамен жұмыс
жасау мүмкіншіліктері барынша кӛп қолдану үшін жобаланған. Оларда кӛп
терезелі интерфейс және " тышқан " манипуляторы қолданылады. Қандай да
бір оерацияны немесе жұмыс объектісін таңдау үшін экранға бірнеше
шартты графикалық символдар (пиктограммалар) шығарылады, олардың
ішінде таңдауды " тышқанның " кӛмегімен жасалады.
Пи – жҥйесі
Дербес компьютерлердің дамуының бастапқы периодында USCD p-
system операциялық жүйесі жасалған болатын. Бұл жүйенің негізін
гипотетикалық әмбебап есептеу машинасына сәйкес келетін П-машана деп
аталатын бағдарлама құрайды. П-машина П-код деп аталатын арнайы
командаларды орындай отырып, процессор, жады және сыртқы
құрылғылардың жұмысын еліктейді. Пи - жүйенің бағдарламалық
компоненттері ( құрастырушылар соның ішінде ) П - кодта құрастырылған ,
қолданбалы бағдарламаның сонымен қатар П – кодта құрастырылады.
Сайып келгенде , жүйе негізгі айырмашылығы – оның ДЭЕМ
аппаратурасынан минималды тәуелділікте болуы. Осы айырмашылығы Пи-
жүйесін әр түрлі үлгідегі машиналарға кӛшіруді қамтамасыз етеді. П -
кодының тұтастығы және ыңғайлы іске асырылған шайқалту механизмы
салыстырмылы түрде аз кӛлемді шапшаң жадылы бағдарламаларды ДЭЕМ
жасауға мүмкіндік береді.
Бірақ бұл жүйенің принципшіл ерекшелігі болып қолданбалы
бағдарламаларды интерпретационды айрықша атқару тәртібі табылады, ол
шапшаң жады мен сыртқы жинақтағыштармен қарқынды ақпарат айырбасын
тартады. Нәтижесінде жұмыс маңызды баяулануы болды.
Негізгі әдебиет 1 [14–37, 77–85], 9 [21-32].
Қосымша әдебиет 15 [114-157], 19 [174–176]
Бақылау сұрақтары
1. ОЖ-нің анықтамасын беріңіз.
2. ОЖ-нің орындайтын функцияларын атаңыз.
3.
Мультипрограммалық
режимнің
мультиесепті
режимнен
айырмашылығы?
4. Операциялық жүйенің түсініктемесі
50
Лекция №2. ОЖ-нің негізгі функциялары. Компьютерді аппаратты
қамтамасыздандыруға шолу. ОЖ сервисі. Жҥйелік шақырулар, жҥйелік
программалар. Командалық интерпретатор немесе қабықша. ОЖ
құрылымы.
Операциялық жүйенің орындайтын негізгі функциялары.
1. пайдаланушыдан қабылдайтын командалар және олардың ӛңдеуі;
2. басқа программаларды іске қосу, тоқтату, кідіру үшін қабылданатын
және орындалатын программалық сұраныс;
3. орындалатын программаларды оперативті жадыға жүктеу;
4. программаның иницияциясы
5. барлық программалар мен деректердің идентификациясы;
6. деректер базасын басқару жүйесінің жұмысын жасау, программалық
жасаудың тиімділігін кӛтереді;
7. мультипрограммалау
режимін жасау (екі және оданда кӛп
программалардың бір процессорда орындалуы);
8. барлық енгізу-шығару операцияларын ұйымдастыру және басқару
функцияларын жасау;
9. жадыны үлестіру;
10. берілген стратегиялар және қызымет кӛрсету пән бойынша есептердің
жоспарлауы мен диспетчерлеуі;
11. орындалатын программалар арасындағы деректер мен хабарлардың
алмасу кетігін ұйымдастыру;
12.
деректердің
сақтауын
жасау;
бір
программаны
басқа
программаның қатерінен сақтау;
13.
жүйенің бӛліктік жаңылысу кезінде берілетін қызымет;
14.
программалау
жүйесінің
жұмысын
жасау
арқылы
пайдаланушылар ӛз программаларын дайындайды;
Операциялық жүйемен қатынасу қызметін алу үшін программаларға
қажет интерфейсті операциялық орта дейміз (енгізу-шығару операциясын
орындау, жадының участкесін алу немесе босату).
Әр бір программалау жүйесі ӛзіне сәйкес операциялық жүйеде жұмыс
жасайды. Операциялық жүйені қызыметтеу үшін арнайы жүйелік
программалар утилит дейміз.
Операциялық жүйені жіктеу. Операциялық жүйелер біріншіден жалпы
және арнайы тағайындалады. Есептерді ӛңдеу режимінде операциялық жүйе
бір программалы және мультипрограммалы режимдерге бӛлінеді.
Бірсанашықтық есептеу жүйесінде бірнеше программаның бір уақытта
орындалып жатқандай кӛріністі біз мультипрограммалық есептеуді
ұйымдастыру тәсілі деп атаймыз.
Бұл терминдердің негізгі айырмашылығы.
Мультипрограммалық режимде бірнеше қолданбалардың параллелді
орындалуын жасайды, ал программист бұл механизмнің орындалуын
51
ойластырмайды.Бұл
функцияларды
операциялық
жүйе
ӛзі
орындайды;барлық орындалатын қолданбаларға ӛзі есептеу жүйесінің
қорларын бӛледі және қажет әрекеттестіктерді орындайды. Керісінше ,
мультиесептік режимде қолданбалардың әрекеттестігі параллель орындалуы
қолданбалы программистерден тәуелді.
Мультипрограммалауды ұйымдастырған кезде, операциялық жүйенің
рӛлі мынадай:
1. ОЖ
және
қолданбалы
программа
арасындағы
интерфейсті
ұйымдастыру;
2. Жадыдағы тапсырмалардан кезек ұйымдастыру;
3. Бір тапсырмадан екінші тапсырмаға ауысу;
4. Ақпаратты жадыжын таңдау және аусытыру, орналастыру процессін
реттеу;
5. Файлдар түріндегі сыртқы тасымалдауыштардағы ақпараттардың
сақталуын ұйымдастыру және анықталған категориядағы қолданушыға
нақты файлмен қатынасты қамтамасыз ету;
6. Коммуникация құралдарымен қамтамасыздандыру;
7. Деректерді мүлтіксіз (корректно) алмастыру үшін әр түрлі
ресурстармен жұмыс істеген кезде пайда болатын және ӛз әрекеттерінің
координациясын программамен алдын ала ескеретін жанжалды (конфликт)
оқиғаларды шешу керек, яғни: жүйені синхронизациялау құралдарымен
жабдықтау керек. Келесі период (1980 жылдан қазірге дейін) дербес
компьютерлерде шығарылатын есептердің даму күрделілігі мен әр түрлілігі,
олардың жұмыстарының сенімділігін арттыру қажеттілігі, үлкен есептеу
машинасы архитектурасына тән барлық қасиеттердің практикада
жолдануына әкеледі.
Соңғы
операциялық
жүйелер
дербес
компьютерлер
үшін
мультипрограммалық және мультиесептік режимдерді жүзеге асырады.
Негізгі сәулеттік принциптері бойынша операциялық жүйені микроядролық
және монолиттіге бӛлуге болады. Бір жағынан бұл бӛлініс шартты түрде
кӛрсетілген. Мысал келтіретін болсақ микроядролық операциялық жүйеге
QNX негізгі уақыт операциялық жүйесін қатынастыруға болады. Ал
монолитті операциялық жүйесі WIN 95/98 немесе Linux операциялық
жүйесі. Win ядросын біз ӛзгерте алмаймыз , бізге оның алғашқы кодтары
белгісіз және бізде ядроны жинау үшін арналған программалар жоқ. Linux
ОЖ-не біз керек программалық модульдермен драйверларды қосып ядроны
жинауымызға болады.
Операциялық жүйені қарастырғанда есептеуіш үрдіс түсініктемесі негізгі
болып саналады.
Бӛлек программаның деректерімен бірге тізбекті санашықта орындалуын
тізбекті үрдіс деп атаймыз.Мысал келтіретін болсақ үрдістерге
пайдаланушының қолданбалы программаларының орындалуы, утилиттар
және басқа жүйелік программалар жатады.
Достарыңызбен бөлісу: |
