Алматы экономика және статистика академиясы

88 
 
бас  жүйе  координаттарды  координаталық  жазықтықта  ортографияның 
проекциялар құралу нәтижесінде кӛрсетілген сахна түрін құрады.  

 Grid  (Тор)  ішкі  менюға  кіретін  жеті  команда,  қолданушылық  тордың 
жазықтығында қосымша объект – сахна торымен құрылатын ортографиялық 
проекциялар құрайды. 
Ереже:  проекция  терезелерінің  ӛлшемдерін  реттеу  үшін  екі  тәсіл 
қарастырылады: 
1. кӛрші терезелерді бӛлетін бір жолақты тышқанмен жылжыту. 
2. екі қиылысқан бӛлетін жолақтарды тышқанмен жылжыту. 
Проекция  терезесінің  бастапқы  ӛлшелдерін  қалпына    келтіру  үшін: 
тышқанын  оң  бастырмасын  бӛлетін  жолақтық  біреуінде  шерту  керек  -  R.L. 
командасы  –  жинақтауды  босату.  Проекция  терезесінің  тек  біреуін  экранға 
шығару үшін  кернесін қолдану керек. 
Сахна кескіні  параметрлерін баптау: 

 
сахна мазмұнын кескіндейтін режім; 

 
мӛлдір объектілер кескіні сапасының деңгейі; 

 
сахна кӛрінісін қолдану параметрі; 

 
геометриялық денелердің ішкі беттерінің кескінінің режімі.  
Сахна кескінін таңдау  режімі 

  Smooth  +Highlights  (Тегістеу  -бликтер)-  объектілердің  кескінін  ӛту 
тегістеу  жазық  жақтарының  арасында  тонирленген  режімді  және 
бликтерді қосады; 

  Wireframe  (қаңқа)-сымды  қаңқа  түрінде  объектілердің  кескіні  режімін 
қосады, объектілердің жақтарының кӛрінетін қырларымен құралған; 

  Other (Басқа) ішкі меню командасы: 
1.  Smooth(Тегістеу)-  объектілердің  кескінін  жақтарының  арасында 
тонирленген режімді қосады (бликтерсіз);  
2.  Facets  +Highlights  (Жақтар+бликтер)-  объектілердің  кескінін  жазық 
жақтарының  арасында  тонирленген  режімді  бликтермен  қосу  арқылы 
қосады; 
3.  Facets  (Жақтар)-объектілердің  кескінін  тонирленген  жазық  жақтарын 
барлық жиынтық  режімді қосады  (бликтерсіз); 
4.  Flat (Жазық)-жазық пішін түріндегі объектілер кескіні режімі; 
5.  HiddenLine  (Жасырылған  сызық)-  объектілер  жақтарының  кӛрінетін 
терезесінде  қырлардан  құралған  объектілер  кескінінің  режімін  қаңқа 
түрінде қосады;  
6.  LitWireframes  (Освещенные  каркасы)-  тонирленген  қаңқа  тұріндегі 
объектілер кескінін режімін қосады; 
7.  BoundingBox (Габаритты контейнер)- кӛрінетін қырлармен және мӛлдір 
жақтармен  оларға  сырттай  сызылған  тікбұрышты  параллелепипед 
түріндегі объектілер кескінін қосу режімі; 

89 
 

 EdgedFaces 
(қырлармен)- 
объектіде 
қырлардың 
кескінделу  
режімінолардың бетіндегі экран кескіні шартымен қосады. 
Ереже:  Проекция  терелерінде  сахна  кескінің  екі  режімі  жиі 
қолданылады: 
WireframeжәнеSmooth 
+ 
Highlights 
. 
Олардың 
біріншісіқаңқалырежім,  ал  екіншісі-  толық  режім  деп  аталады.Қаңқалы 
режімде  сахна  объектілері  түрлері  туралы  кескін  олардың  тек  қаңқалары 
кескінделгенде  минимальды  визуальды  ақпарат  проекция  терезесіне 
шығарылады.  Толықрежімді  кескін  сахна  объектілері  түрлері  туралы 
кескінолар нақтырақ болғанда максимальды ақпарат шығарылады.  
Кескіннің мӛлдірлілік сапасын баптау. 
Сахнаның  мӛлдір  объектілерінің  кескінінің  сапасының  деңгейін  беру 
үшін  проекцияның  белсенді  терезесінде  Transparency  (Мӛлдірлік)  ішкі 
менюдің келесі 3 командасы қолданылады:  

  No ne (Жоқ) – объектілердің мӛлдірлілігін  асыру режимін іске қосу; 

  Simple  (Қысқарту)  –  объектілердің  кескіннің  мӛлдірлілігін  қысқарту 
режимін әртүрлі тығыздықта штрихталған түрде іске қосу; 

  Best  (Жақсартылған)  –  мӛлдірлілікті  толық  кескіндеу  режимін  іске 
қосу. 
Координаталар жүйесі  
X,  Y,  Z  арқылы  белгіленген  осьтер  кӛмегімен  сахнаның  үшӛлшемді 
кеңістігінде объектілердің орынын ӛлшеу, сонымен бірге олардың орналасуы 
және  трансформациялау  орындалады.  Программада  сегіз  координаталар 
жүйесін  қолдану  қарастырылған,  ашылатын  тізімде  Reference  Coordinate 
System (Координаталар жүйесі) таңдауы жүргізіледі. 

  Бас координаталар жүйесі (World) – негізгі болып сапалады. Ол осінің 
басын сахна кеңістігінде нӛлдік нүктеден алады. Z oci сахна биіктігіне, X oci 
–  оның  еніне,  Y  oci  –  тереңдігіне  сәйкес  келеді.  Берілген  осьтердің  бағыты 
берілген  моментте  қандай  жүйенің  қолданылуына  проекция  терезелерінің 
барлығына тәуелсіз тӛменгі тұрақты түрде сол бұрышта белгіленеді.
 

 
Бас координаталар жүйесі (World) – негізгі болып табылады. Ол ӛзінің 
басын сақына кеңістігінің нӛльдік нүктесінен алады. Z ӛсі  сақына биіктігіне, 
X ӛсі –оның  еніне, Y ӛсі- тереңдігіне сәйкес келеді. Бұл ӛстердің бағыты сол 
уақытта  нақты  қандай  жүйе  қолданғанына  тәуелсіз,  сол  тӛменгі  бұрышта 
тұрақты түрде барлық терезелерге кӛрсетіледі; 

 
Карданды  координаталар  жүйесі  (Ginbal)  -    кеністікте  объектілердің 
бұрылу    анимациялары  үшін  Euler  XYZ  Rotation  контроллерлер  түрлерінің 
кӛмегімен  орындалады.  Бұруларды  орындаған  кезде  анимацияның  негізгі 
тректеріне әсер етпейді. 

 
Локальды  координаталар  жүйесі  (Local)  –ӛзінің  басын  ерекшеленген 
объектінің  тірек  нүктесінен  алады,  Xӛсі  еніне,  Y-ӛсі  ұзындығына,  Zось  – 
оның биіктігіне  сәйкес  келеді.  Әдетте объектінің  бастапқы  координаталарға