58
1) шығу тегі бойынша ресурстар:
- табиғи
- экономикалық болып бӛлінеді.
Экономикалық ресурстары ӛзара:
- материалдық
- қаржылық
- еңбек реурстары болып бӛлінеді.
2) ӛндіріске қатысы бойынша ресурстар:
- қалыптасқан
- потенциалды
Қалыптасқан ресурстар – шаруашылық айналымдағы жалпы ресурстардың белсенді бӛлігі
(ӛндіріске тікелей қатысады).
Потенциалды ресурстар - ӛндірістік процесстерге қатыспайтын, бірақ болашақта
қатысатын ресурстар.
3) Пайдалану белгісі бойынша ресурстар:
- ӛндірістік
- ӛндірістік емес
ӛндірістік ресурстар құрамына жер, материалдар және еңбек ресурстарын жатқызамыз
4) ұдайы ӛндіріс тәсілі бойынша ресурстар:
- ұдайы ӛндірістік
- ұдайы ӛндірістік емес
Қдайы ӛндірістік емес ресурстарға су ресурстарын, орман шаруашылығын, байлық
ӛазбаларын жатқызамыз.
Ауыл шаруашылығында материалдық ресурстардың ерекшелігі:
1) материалдық-техникалық ресурстардың құрамдас бӛлігі болып жер табылады
2) материалдық-техникалық ресурстар табиғат жағдайларына тәуелді
3) материалдық-техникалық ресурстарды тиімді пайдалануы ӛндіріс маусымдылығына
тәуелді
4) материалдық-техникалық ресурстардың кӛлемі және құрылымы мемлекеттің аймақтары
бойынша
ӛзгереді
5) материалдық-техникалық ресурстардың құрамына тірі организмдерді жатқызамыз
6) материалдық-техникалық ресурстар ӛнеркәсіптік ӛндіріс құралдарына және ауыл
шаруашылығында
пайда
болған
құралдардан
тұрады
7) материалдық-техникалық ресурстарды тиімді пайдалану агроӛнеркәсіп кешенінің
барлық ӛрістер қызметтерімен тікелей байланысты.
II.
Энергетикалық ресурстар ауыл шаруашылығындағы материалдық-техникалық
ресурстардың ең белсенді ресурстары болып табылады. Олар: электроқұралдардың және
механикалық және электродвигательдердің қуаты, сонымен қатар механикалық күшке
шаққандағы жұмыс малдарының санымен анықталады.
Ауыл шаруашылығының энергетикалық ресурстармен қамтылуын тӛмендегі
кӛрсеткіштермен анықтайды:
1) энергиямен қамтылуы – бұл барлық энергетикалық қуаттары мен ауыл шаруашылық
жерлері арасындағы қатынас
2) энергиямен қарулануы – бұл энергетикалық ресурстардың қуаттары мен ауыл
шаруашылығындағы орташа жылдық жұмысшылар арасындағы қатынастар
3) ауыл шаруашылығындағы машина-трактор паркінің тиімді пайдалануын затты және
құнды кӛрсеткіштер жүйесімен анықталады.
Заттық кӛрсеткіштер:
59
- бір трактордың маусымдылық және жылдық ӛнімділігі
- сағаттық, бір күндік және маусымдық ӛнімділігі
- бір жылдағы істелінген машина, күн саны.
Құндық кӛрсеткіштер:
- ӛнім бірлігіне кеткен эксплуатациялық шығындар
- эталонды және физикалық гектардың ӛзіндік құны
- машина сатып алуға кеткен күрделі шығындардың ӛтімділік мерзімі
11-тақырып. АӚК-де инвестициялық қызмет
12-тақырып. АӚК-де интенсификациялау және инновациялық қызмет
Осы бағдарламаны жүргізу барысында ауыл шаруашылық ӛнімінің кӛлемі 20%-ға
жоғарылады, кейбір азық-түлікті шетелден сатып алу тӛмендейді. 2002 жылға қарағанда
2005жылы біздің республика 200-ге тарта ӛнімді шет елге шығарған. (Туран Рахмановтың
мәліметі бойынша 10.10.2006 жылы «Казахстанская Правда» гаэетінде жарияланған.
«Казахстан на мировом рынке»)
33 түрлі ӛнімді экспортқа шығарудан Қазақстан 1-35 орында тұр. Олар қымыз бен
шұбат ӛндіруден 1-ші орын, жылқы етінен 3-ші орын, ет ӛндіруден 29-шы орында, қант
ӛндіруден 35-ші орында. Алдағы жылда бұл кӛрсеткіштерді жоғарылату кӛзделген.
Осы тұрғыдан алғанда аграрлық салалар мен агробизнестің алдағы
жетістіктерінен зор үміт күтуге болады. Қазіргі кезде Қазақстан 56
мемлекетпен қоса ауыл шаруашылық ӛнімдерін экспортқа шығарады. Осы
мәліметтерге қарасақ, 2002 жылы ауыл шаруашылық экспорты 659,99 миллион долларды
құраған. Ол республика бюджетінің 12% құрады.
2004-2010
жылдарға арналған Қазақстан Республикасының «Ауылдық
аумақтарды дамыту бағдарламасы» және 2006-2010 жылдарға арналған Қазақстан
Респубоикасының «Агроӛнеркәсіп кешенінің тұрақты даму бағдарламасына» сәйкес
тӛмендегі іс-шараларды жүргізу кӛзделген:
1) агроӛнеркәсіп кешенін индустрияландыру
2) агроӛнеркәсіп кешеніне ғылыми негізделген озық технологияларды енгізу
3) ғылымды дамыту және инновациялық жүйелерді пайдалануды жақсарту
4) инфраструктура жүйесін жақсарту (қаржы және сақтандыру институттарын
дамыту)
5) кластерлер жүйесін дамытуға басымдық беру
6) ауыл шаруашылық ӛнімдерінің рыногын қалыптастыру және азық-түлік
қауіпсіздігін қамтамасыз ету. Осы бағытқа 2006-2010жылы 4,4 миллиард доллар
мемлекетік жүйеден берілу кӛзделіп отыр. 2002жылы ауыл шаруашылық жүйесін
дамытуға 21,5 миллиард тенге бӛлінген, 2003жылы -40,4 миллиард тенге, 2004жылы -
48,7миллиард тенге, 2005жылы - 57,5 миллиард тенге бӛлінген.
Қазақстан 1га егістік жерге 14,6 доллар
Канада 1га егістік жерге 83,0 6 доллар (6 есе кӛп)
АҚШ 1га егістік жерге 412,0 доллар (30 есе кӛп)
ЕЭС 1га егістік жерге 1112,0 доллар (77есе кӛп)
Корея 1га егістік жерге (260есе кӛп)
Исландия 1га егістік жерге 46303,2 доллар
Япония 1га егістік жерге 6144,2 доллар
Израиль 1га егістік жерге 3175,4 доллар
