ПОӘК 042-18.39.1.206/01-2013
10.09.2013 ж. № 1 басылым
81 беттің 45
Дәріс 11. Ақпараттық жүйелердің қауіпсіздік модельдері. Формальды модельдер.
Қауіпсіздіктің модельдері. Қауіпсіздіктің саясаты. Ақпаратты қорғау дұрыстығының
әдістемесі. Қорғау жүйелерінің дұрыстығын зерттеу
Мақсаты: Ақпараттық жүйелердің қауіпсіздік модельдері, формальды модельдер,
қауіпсіздіктің модельдері туралы түсініктерін қалыптастыру және қауіпсіздіктің саясаты.
Жоспар:
- Есептеу техникасының кұралдары мен автоматтандырылган ақпараттық жүйелердің
қорғалуының критерийлері мен кластары;
- қорғалған жүйелерді бағалау бойынша стандарттары;
- Бүтіндікті тексеру саясатының моделі;
- Қорғауды зерттеу мен жобалаудың әдістемесі.
Файлдар мен бумаларды автоматты түрде шифрлеу жаңадан енгізілген Windows XP
Professional операциялық жүйесінде мүмкін болады. Айта кетерлік, бұл функция Windows XP
Home Edition орындалмайды. Сонымен қатар сіз мәліметтерді тек NTFS файл системасын
қолданып шифрлейді; бұл мүмкіндік FAT32 жүйесінде жоқ.
Маңызды құжаттарды шифрлеу көмегімен қорғау үшін не істеу қажет? Windows XP
Professiornl-да мұны істеу қиын емес екен.
Жұмыс үстеліндегі немесе сілтеуші терезесіндіге шифрлеу қажет болған обьектінің (файл
немесе бума) белгісін тышқанның оң жақ батырмасын басыңыз. Пайда болған жанама мәзірден
Свойства
пунктін таңдаңыз.
Нәтижесінде таңдаған объектінің свойства терезесі шығады. Берілген терезеден
Общие
вкладкасына
кіріңіз және
Другие
кнопкасын басыңыз.
Дополнительные атрибуты
терезесі
ашылады.
Ашылған терезеден
Шифровать содержимое для защиты данных
жалауша
орнатыңыз. Оны орнату
Сжимать содержимое для экономии места на диске
жалаушасын
алғаннан кейін орындалады.
ОК кнопкасын басыңыз, содан кейін объектінің свойства терезесінде
Применить
кнопкасын.
Сол терезеде тек белгіленген объект ғана емес сонымен қатар, өзі орналасқан буманы да
шифрлеу берілген. Бекітілген жауапта осы буманының ішіндегі барлық объектілер кодтталады.
Қосу режимін алуға болады, ол кезде тек таңдалынған объект шифрленеді - ол үшін
Всегда
шифровать только файл
жалаушасын орнатқан жеткілікті. Кейіннен шифрленген папкаға
орналастырылған объектілердің (файлдар, бумалар) барлығы автоматты түрде шифрленеді.
Шифрленген файлдар мен бумалардың қандай пайдасы бар және өзіңіздің кодталған
мәліметтеріңізге мүмкіндігіңізді жоғалтып алу қауіпі бар ма?
Шифрленген объектілермен кез-келген іс-әрекетті тек кодтаушы ғана істей алады. Ал басқа
пайдаланушылар үшін оған кіру мүмкіндігі болмайды.
Есептеу техникасының кұралдары мен автоматтандырылган ақпараттық
жүйелердің қорғалуының критерийлері мен кластары, қорғалған жүйелерді бағалау бойынша
стандарттар. Күн сайын маңызды және құпиялы ақпараттардың саны өсіп келе жатыр, осы
ақпараттарды көптеген Интернетті пайдаланушылар электронды пошта арқылы жіберді. Мұндай
ақпараттар алаяқтарды қызықтырады. Қазіргі уақыттағы пошталық программалардың өзіндік
электрондық ақпараттарды шифрлеу механизмі орнатылған. Атақты Outlook Express және The Bat
программаларының электрондық пошталарды қалай шифрлейтінін қарастырайық.
Outlook Express программасында шифрлеу режиміндегі басты менюде
Сервис
Параметры
ашылған терезеден
Безопасность
өту.
ПОӘК 042-18.39.1.206/01-2013
10.09.2013 ж. № 1 басылым
81 беттің 46
Жіберілетін электрондық мәліметтің шифрлеу режимін қосу үшін, берілген
Шифровать
содержимое и вложения всех исходящих сообщений
деген енгізуге жалауша қоямыз.
Сонымен қатар программа электрондық хаттардағы мәтіндерді ғана емес және оған бекітілген
қосымшаларды да шифрлейді.
Біреуге шифрленген хатты жіберу үшін, алдымен мекен-жай кітапшасында алушының
сандық куәлігі болуы керек. Ал олай болмаған жағдайда кодталған хатты жіберер кезінде экранда
терезе пайда болады, онда хатты шифрленбеген күйінде жіберу немесе жіберуді тоқтату деп
беріледі.
The Bat! прогрммасында электрондық мәліметтерді шифрлеу мүмкіндігі дамыған. Сонымен
қатар әрбір пошталық жәшікке кодтау жеке қосылған. Басты менюдің тапсырмасын орындау
Ящик
Свойство почтового ящика
немесе пернелердің қосылуын басыңыз
Shift+Ctrl+P.
Сол
кезде пошта жәшігінің қасиет терезесі ашылады. Ашылған терезенің сол жақ бөлігінен
Шифрленген хатты The Bat! программасындағы адрес кітапшасында сертификаты көрсетілген
немесе Open PGP кілті бар алушыға ғана жіберуге болады.
Қорғаныс стандарттары. Ақпараттың қорғаныс стандарттары екі топқа бөлінеді:
нормативті және қызметтік.
Қорғаудың нормативтік стандарты қорғалған ақпараттық жүйелерге берілетін талаптардың
жиынтығымен сипатталады. Олар қорғалған жүйелермен қорғаныс әдістерінің сипаттамасының
формализациясына мүмкіндік береді. Оған «Ақпараттық технология қорғанысын бағалаудың
критерийі» стандарты жатады. Нормативтік стандарттар бұрын құрылған жүйенің талаптарының
жиынтығы болғандықтан, тәжірибеде олар қызметтік стандарттармен толықтырылады.
Қызметтік стандарттар ақпараттық қорғаныс режимінің орындалуын қамтамасыз ететін
қорғалған ақпараттық жүйедегі шаралар жиынтығын сипаттайды. Бүл стандарттарға халықаралық
стандарттар BSI, BS7799 немесе қорғалған жүйе процессін сипаттайтын отандық нормативтер.
Ақпаратты қорғау дұрыстығының әдістемесі. Қорғау жүйелерінің дұрыстығын
зерттеу. Spyware шпиондық модульдерінің ерекшелігі, оларды антивирус программаларымен
көріп білу қиын. Олармен күресу үшін арнайы утилиттерді қолдану керек, ондай утилиттер
Инттернетте кең тараған. Бірақ та келесіні естен шығармаған дұрыс: көптеген шпиондық
программалар олармен күресетін утилиттердің астында жасырынып тұруы мүмкін. Spyware
шпиондық модульмен күресемін деп, оның орнына шпиондық модульдің өзін жұқтырып алуыңыз
мүмкін. Сондықтан атақты құрастырушылардың немесе осындай программамен жұмыс істеген
пайдаланушылардың кеңесін алған дұрыс.
Пайдаланушы өз еркімен (арнайы утилиттті қолданбаған жағдайда) компьютерде
шпиондық программаның бар екендігін біле алама? Иә, кейбір жағдайда мүмкін. Төменде жүйеге
шпион-программаның кіргенін көрсетеді.
