Айналайын, Атажұртым

Сиқырлы саз аспабы

Ерте –ертеде, ұшы –қиырсыз қазақ даласында Кербұғы деген керемет домбырашы өмір сүріпті. Ол небір құлақ құрышын қандырар күйлер шығарып, оны өзі домбырада төгілдіре орындайды екен.

Күні бойғы күйбең тірліктен кейін ауыл адамдары домбырашыны ортаға алып, «құлақтан кіріп бойды алар» сиқырлы күйлерін сүйсіне тыңдайды екен. Қос ішектен құйқылжи төгілген күйдің құдіреттілігі сонша – асыр салған балалардың өзі ойынын ұмытып, сілтідей тынып құлақ түреді екен.

Ақсақ Құлан ертегісі.

Базардан барабан сатып ап.

Оралды Қоян да әлгі үйге.

Түлкіні енді ол қатырмақ,

Өстиді кектенсе әркім де.
Түлкінің үйіне жетті ол,

Қағылды гүрілдеп барабан.

Кезекпен ойнады екі қол:

«Бам- барам, бам – барам, бам – барам!»

Кенеттен тиылды күлкілер.

Аңшы ма деп қалды осыны,

Не істерін білмеді Түлкі – «ер».

Сөйтіп жүріп ол тоғыз жасында асқан жыршы, айтқыш ақын, шебер сыбызғышы болған екен.

Көзіне жас алқымына өксік тығылған Лосан щяньцзысын асынып, басы ауған жаққа жүріп кетеді. Жүре – жүре мұнарлана шалқыған көк теңіздің жағасына жетеді. Бір тасқа жамбас басып, жан шақырады. Көңілі құлазып, біраз отырған соң, щяньцзысын қолына алып, шерін тарқатпақ болып, әсерлі мұңға толы күй шерте бастайды.

Мамырлап «Жабайы өрік гүлдеді» әуені төгіледі, күмбірлеп «Иен таудың сулары» ағады. (щяньцзы – үш ішекті, сазген тектес шертпелі аспап)

Лосан (дүнген ертегісі)

Жігіт гуслиын тізесіне қойып, тыңқылдатып, би әуеніне басқанда, тамам қарақшы жапұр – жұпыр билеп кетеді. Тоқтайын десе, дәрмен жоқ, аяқ- қолдары ербеңдеп билей береді.

• 
  Ағатай , тоқта! Бір қап алтын берелік, - деп жалынады олар диірменшіге.
  

(гусли – жетіген тектес, шертпелі аспап)

Кейде қыз – бозбалаға ілесіп, түнгі күзетке шығады. Түн тынық, жер- әлем бусана манаурайды. Қалжың – күлкі, ойын – сауық. Керемет.

Сонда бала сыбызғысын ерніне апарып, баяу созылтып күй бастайды.

Қыз біткен, жігіт біткен тегіс ұйып қалады. Қай –қайсысы болмасын, жүректеріне тәтті шырын құйылғандай, беймәлім бір күш қағып алып, биікке, шырқау биікке, жұлдыздары жымыңдасқан ашық аспанға әкетіп бара жатқандай сезінуші еді.

Баяғыда бір бала болыпты. Әке –шешесі жоқ тұл жетім екен. Көрінгеннің есігінде қаңғып жүреді . Бір үзім нан үшін жұрттың шошқасы мен сиырының соңында салпаңдап, айтқан шаруасын екі етпей орындайды. Ер жеткен соң бір ауқатты шаруаның сиырын бағуға жалданыпты. Күздің қара суығы екен, төңірек тұманға бөгіп, ызғырық жел өңменнен өтеді. Жұрт жылы үйден шығуға әйенкенестенеді (жиіркенеді авт.). Ал жетім бозбала жалаң аяқ сыз басып, сиыр жаяды. Суықтан тіс – тісіне тимей жаурайды. Не істерін білмей, торығып, өксіп- өксіп жылайды.

Кенет қасына бір кішкентай шал келіп:

• 
  Әй, балам, неге жыладың? – деп сұрайды.
  
• 
  Жыламағанда не? – дейді бозбала. – Қожайын күн сайын далаға қуады, жалаң аяқ, жалаң баспын, суыққа ұшып өлерше болдым.
  

• 
  Мә, осыдан басқа берерім жоқ, - дейді. – Бірақ бұл – жай сыбызғы емес, сиқырлы сыбызғы. Мүмкін, күндерде бір күн пайдасы тиіп қалар. Бұл сыбызғыны үрлеп жіберсең болды, естіген жұрт билеп кетеді.
  

Ханшаның құлантаза айыққаны жайлы хабар төрт тарапқа түгел таралады. Алыстағы – жақындағы ханзадалар мен бекзадалар сұлу ханшаға үйленбек болып, толассыз шұбырады.

Алайда қыз өзін емдеген кернейші бозбаланы құлай сүйіп қалып еді.

Кернейші бозбала (өзбек ертегісі)

Гуслишы патшаның сөзіне құлақ асып, сарайда қалады. Күн сайын күй тартып, көңілін аулайды. Бірақ патшаның құмары тарқап, құлақ құрышы қанар болмайды. Шіркін, күй деп осыны айт! Қайғыны да, мұңды да қолмен сылығандай жоқ қылады.

(гусли – жетіген тектес, шертпелі аспап)

Гуслишы патшайым (орыс ертегісі)

Ертеде бір помещик өмір сүріпті, ол Аницзы атты бір бала бақташыны өзіне жалдап алыпты. Аницзны жұрттың бәрі де, әсіресе, сыбызғыны тамаша тартатындығы үшін жақсы көретін. Оның сыбызғысы кәдуілгі қарапайым бамбуктан жасалынған болса да, оның қолында ең нәзік музыкалық аспапқа айналатын.

Саз да , би де толастамайды. Жігіт скрипкасын безілдете толғап тұрып:

• 
  Қалай , осындай күй үшін өлім жазасына кесуге болама? – деп сұрайды.
  
• 
  Жоқ , - дейді сот. – Бұндай өнерпазды өлтіруге болмайды.
  

«Нефрит жолымен» қытай патшалары мен бай- шонжарларына арналып жасалатын зергерлі әшекей бұйымдарына қажетті асыл да әдемі гауһар тас, нефрит тасымалданған.

Ал «құндыз жолымен» бағалы аң терілері әр тараптардағы елдерге таралған.

Ұлы Жібек жолы бүкіл адам ағзасын қоректендіруші қан жүйесіне ұқсас. Себебі ол бүкіл Еуропа мен Азия елдерінің бір – бірімен қарым- қатынас жасауына мүмкіндік туғызып, ондағы халықтарды біріктіреді.

Ортағасырлық шығыстың ұлы ақыны Фирдауси Ұлы Жібек жолын былай деп тамаша бейнелеген:

Сансыз қымбат жүк тиелген,

Мыңдаған алып түйелер.

Жүз сары нарға дихрем артса,

Қырық нарға динар жегілген.

Ғажап жібек маталарды,

Иран мен Мысыр керуені артқан-

Тағы бар отыз түйесі.

Бір кезде қанды соғыстан,

Қаралы болған Түркістан.

Садақтан самсап оқ ұшқан,

Жаралы болған Түркістан.

Миы ашқан жердің қуырылған,

Танабы болған Түркістан.

Тұяқтан шаңның суырылған,

Алаңы болған Түркістан.

Сен үшін бабам алысқан

Аяулым менің Түркістан,

Алқынып жеткен алыстан.

Сарқырап қала жаздаған

Кешегі сағым Түркістан. (Т.Айбергенов)

Иасы қаласы XII ғасырда аса дәуірлеген: қолөнері мен ауыл шаруашылығы қатар дамыған. Оның атағы бүкіл мұсылман қауымына жайылып, ол Меккемен теңестірілген, яғни Түркістанға үш рет барған адам Меккеге барып, қажы атанғанмен бірдей болған. Оған себеп- суфизмнің насихатшысы, ақын Қожа Ахметтің ықпалы еді. Оның қарапайым тілде жазылған адамгершілік, мейірімділік жайлы өлеңдері қажылық етушілерге қатты әсер етті. Ол соңғы 10 жыл өмірін жерасты хлеуетінде өткізіп, Құдайға құлшылық етудің шын берілгендік – нұсқасын көрсетіп кетті. Ол өлгеннен кейін де ел оның өлеңдерін жатқа айтып, есімін қасиеттеп жүрді. Сондықтан да Әмір Ақсақ Темір ол өлгеннен 233 жыл өткеннен кейін Қожа Ахмет Иассауи кесене ескерткіш күмбезін соқтыртты. Бұл ескерткішті әлемдегі жеті ғаламаттың бірі десе де болады.

Әуелде үлкен қала Отырардан

Кейіннен кіші-гірім шоқы қалған

Өртеніп өзі күл боп кетсе-дағы

Қаланың көкіректе оты қалған.

Тартады күзгі желмен дала күйді,

Қалдырды өшпейтіндей баба сыйды.

Арада мыңдаған жыл өтсе дағы

Көтеріп келеді ол Фарабиді. (С.Мәуленов)
Тарих ата: Жібек жолындағы даңқты қалалардың бірі Отырар еді.Отырардың тарихи музейінің алдындағы тасқа: «Жиһанкез, сенің алдыңда Орта Азияға, Кавказға, орыстарға бет алған басқыншы Шыңғысханның сансыз әскерлерін жарты жыл ерлікпен ұстаған, сөйтіп барып өзі күйреген батыр қамалдың қалдығы жатыр. Бұл қамалдың қасиетін қадірлей біл», - деген сөздер қашалып жазылған.Мөлдір сулы Арыстың Сырдарияға құяр сағасына қол созым жерде ғасырлар бойы ел есінде сақталған өлі қала үйінділері жатыр. Оның атауы Отырар....

Отырар – Қазақстанның ортағасырлық қалалары ішінде айрықша орын алады. Бүкіл Шығысқа аты әйгілі қала ең алғаш Фараб деп аталды. Әл – Фараби атанған ұлы ғалым Әбу Насыр Ибн Мұхаммед шыққан қала. Отырар 60 мыңдай жауынгері бар берік қамал болған. Алайда, қүмырсқадай қаптаған Шыңғысханның жауынгерлеріне 6 айдан артық төтеп бере алмады, бірақ бұл қала асқан батырлығымен тарихта қалды.

Түсініктеме: Арыстан баб-әулие. Діни аңыздар бойынша қожа Ахмет Иассауиге алғашқы ұстаз болған. Арыстан баб есімі Отырар, Сайрам, Иасы өңіріндегі сопылардың рухани ұстазы ретінде кеңінен жайылған. Арыстан баб кесенесі – ХІІ ғасырда салынған. Арыстан батың қабірі ежелгі Отырар қаласының маңында. Арыстан бабқа зиарат етушілер, соның басына барып түнейді.

(Экраннан ежелгі қазақ жерінің, Сырдария өңірінің бет-бейнесі жылжып өтіп жатады)

Тарих ата: Сол тұста Ұлы Жібек жолында ауызға іліккен тарихи қалалардың қатарына Испиджап, яғни, Сайрам да жатады.

Тарихи деректер бойынша Испиджап IX- X ғасырларда әскери маңызы күшті бекіністі қала болған. Кезінде арабтардың шабуылына төтеп беріп, кейіннен Бағдат қаласына салық төлеп тұруымен тынған, бірақ тәуелсіздігін сақтап қалған. Сонымен, Сайрам ұзақ жылдар бойы Жібек жолы бойындағы саяси жағынан да, экономикалық жағынан да, мәдени жағынан да еңсесі биік қалалардың бірі болып қалған.

Сайрам Жоңғарлардың шапқыншылығы кезінде 3 жылдай ерлікпен қорғанып, ақыры 1684 жылы құлаған, яғни қалмақтар қаланы өртеп, тұрғындарын түгелдей қырып жіберген. Испиджап атауы соғды тілінде «Ақ су» деген мағынаны береді.

Түсініктеме: Қарашаш ана күмбезі- ХІІІ-ХІV ғасырларда Қожа Ахмет Иассауидің анасы Қарашаштың басына тұрғызылған архитектуралық ескерткіш. Оңтүстік Қазақстан облысының Сайрам ауылында орналасқан.

Тарих ата: Сол тұста өмір сүрген қалалардың алғашқысы Тараз қаласына тоқталамын. Ұлы Жібек жолы өзінің өткен жерлерінде алдымен қалалардың, қыстақтардың, елді мекендердің бой көтеріп, одан кейін қолөнердің өркендеуіне, экономиканың дамуына тікелей әсер етті. Сондай қалалардың бірі Құлан еді (ол Кеңестер одағы тұсында Луговое атанып, қазір қайтадан тарихи атына көшті). Шамамен осыдан 1000 жыл бұрын ауыл шаруашылығы кең өркендеген, Құлан оазисі 50 шаршы шақырым жерді алып жатқан.

Сол тұстағы аса ірі сауда орталығы Тараз болды. Елдер оны саудагерлер қаласы деп атаған. Тараздың жүрегі – цитаделі, мешіттері, керуен сарайлары болса, базардың айналасында түрлі шеберханалар, наубайханалар, құсханалар орналасқан. Тараздың бір ғажабы, оның керуен сарайына өз тауарлары мен белгілі адамдарын бүкіл ел жіберіп, тығыз қарым- қатынас жасап отырған. Тараздың даңқы базарымен ғана емес, алтын, күміс, мыс секілді түсті металдардан жасалған асыл бұйымдарымен де аты шыққан. Тараз өңірінен түсті металдардың өзге түрлері де өндіріліп отырған: балқытқан, құйған, әшекейленген. Мәселен, Түркістандағы Қожа Ахмет Иассауидің кесенесіндегі диаметрі 2,2 метр, салмағы 2 тонна келетін тайқазан осы Тараз қаласында құйылған. Әрине, оны жай ғана адамдар емес, аса дарынды темір ұсталары мен түсті металл шеберлері жасаған.

• 
  Түсініктеме: Айша бибі шамамен ХІ-ХІІ ғаырларда өмір сүрген ару қыз. Әкесінің есімі Айғожа. Айша бибі еліне сапарлап келген Қараханмен жүздесіп, бір-бірін ұнатады. Алайда екеуі уәделескен уақытта кездесе алмаған соң, Айша бибі күйеу жігіт еліне жолға аттанады. Ел шетіне таяғанда дем алмақшы болып су бойына тоқтап жуынады. Сол кезде сәукеленің ішінде жасырынып қалған улы жылан Айшаны басынан шағып алады. Қайғылы хабарды естіген Қарахан ең болмаса о дүниеде қосылайық деп, некесін қидырады. Содан кейін қарахан Айша бибі қабірінің үстіне күмбез тұрғыздырады.
  
• 
  Әулие ата күмбезі-Қазақстанда ХІ ғасырдан сақталған сәулет өнері ескерткіші. Қазіргі Тараз қаласының батыс шетінде орналасқан. Кесене Қарахан әулетінен шыққан белгілі хан Ша-Махмуд Бұғра Қарахан қабірінің басына орналасқан. Әулие ата күмбезі Қазақстан сәулет өнерінің үздік үлгілерінің бірі.
  

748 жылы қытай қолбасшысы Ван Чжинь- Сунь әскерімен қаланы ойрандап, қиратып кеткен. Жетісудың жаңа иелері атанған қарлуқтар Суябты 766 жылы басып алып, өздерінің тұрағына айналдырған. Шаһардың атын шығарған Баласағыни Жүсіп ақын болды.Оның әйгілі «Құтты білік» атты кітабы бар. «Құтты білік» біздің ұғымымызда «Білік шежіресі» немесе «Тіршілік тәжірибесі» дегенді білдіреді.

Жібек жолы бойындағы қалалардың орындарынан табылған бұйымдар мен алтын мен күмістен жасалған заттар, ыдыс – аяқтардың үлгілері Қытайда, Персияда, Византияда жасалған үлгілерге ұқсас келген, яғни шеберлер мен зергерлер солардан да үйреніп отырған.

1. 
   Ежелгі сақтардың ел билеген атақты әйел патшаларының бірі
   

2.«Көк түркінің көк семсері» атанған атақты батыр

3.Аристотельден кейін дүниежүзі білімі мен мәдениетінің екінші ұстазы атанған данышпан, энциклопедист ғалым

4.«Көмекей әулие» атанған қазақтың ұлы жырауы

5. Қорқыт ата ескерткішінің қандай ерекшелігі бар?

6.Қазақ қобызының түп нұсқасын кім жасаған ? (Қорқыт ата)

8.Ежелгі Баласағұн қаласында туған, Ортағасырлық ғалым, «Құтты білік» атты дидактикалық поэманың авторы?

9.«Диуани лұғат ат -түрік» («Түркі сөздерінің жинағы») атты еңбектің

авторы кім? (Махмұд Қашқари)
10. «Тарихи Рашиди» кітабының авторы кім? (Мұхаммед

Хайдар Дулат)

11. Еліміздегі ең биік тау шыңы (Хан тәңірі)

12. Қазақстандағы ең ыстық жер (Қызылқұм шөлі)
13.Қазақстанда сирек кездесетін дала қойы «муфлон» қандай қорықта кездеседі? (Үстірт қорығы)
14. Менделеев кестесіндегі 105 элементтің қаншасы біздің еліміздің кен қойнауында бар? (99)
15. Дүние жүзіндегі ең үлкен көл (Каспий)
16. Қызыл кітапқа енгізілген грейг жауқазыны қай қорықтың эмблемасы болып табылады? ( Ақсу – Жабағылы қорығы)
17. Төбесінен бірден төрт ел – Қазақстан, Ресей, Қытай, Монғолия көрінетін тау жүйесі қалай аталады? (Қазақстандағы ең атақты тау – Алтайдағы Ақтау (Мұзтау, Белуха)

18.Қазақстанның қандай өзендері суға сіңіп жоғалып кетеді?

21. Дүние жүзіндегі ең биік шың – Джомолунгманы (Эверест) бағындырған (8848 м.) қазақ альпинисі кім? (Қазбек Уәлиев)

25. Тұңғыш мультфильм қашан жасалды, авторы кім? (Қазақ мультипикациялық киносының негізін қалаушы – суретші әрі режиссер Әмен Қайдаров. Ол «Қарлығаштың құйрығы неге айыр», «Ақсақ құлан», «Қожанасыр – сәулетші» атты фильмдер жасады.)

28. Жетісудың жеті өзенін атаңдар (Іле, Қаратал, Биен, Ақсу, Лепсі,

Басқан, Сарқант)

29. Қазақстандағы батыс бөлігі тұщы, ал шығыс бөлігі тұзды көл қалай аталады? (Балқаш)

30. Қазақтардың ежелгі рулық белгісі (таңба)

31. «Қара сөздердің» авторы (Абай)

32. Ғұндардың көсемі, аты аңызға айналған әскери қолбасшы? (Аттила)

33. Отрар қаласының әміршісі (Қайырхан)

34. Қазақ даласының музыкалық символы «Сарыарқа» күйінің авторы? (Кұрманғазы)

35. Қазақстандағы теңіздер? (Каспий, Арал)

36. Алтын жауынгердің (адам) аты? (Сүлей)

Ескерту: Блиц турнирде бұдан бұрын кітапхана қызметкерлері құрастырған «Берік болсын тәуелсіздік тұғыры, шайқалмасын елдігімнің тұнығы», «Атамекен», «Қазақстанды таны» әдістемелік құралдарына енген сұрақтар қамтылмады. Сондықтан, кітапханалық шараларыңызға осы құралдарда берілген блиц-сұрақтарын да пайдалана аласыздар.

Өткен жылдар жемісі

Тәуелсіз Қазақстаның тарихи кезеңдері

1990- 25 қазанда Қазақстан Егемендігі туралы Декларация қабылданды.

1991-Республика жұртшылығы тұңғыш рет Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевты республикамыздың Президенті етіп сайлайды.

16-желтоқсанда Қазақстан республикасы жоғарғы сессиясы «Тәуелсіз демократиялық және құқықтық мемлекет»-деп жариялады.

4-маусымда Президент Қазақстан Республикасының мемлекеттік жалауы, елтаңбасы, әнұраны туралы Қазақстан Республикасы заңдарына қол қойды.

Қазақстан Республикасы БҰҰ мүшелігіне қабылданды.

Дүниежүзі қазақтарының алғашқы құрылтайы.

29-қыркүйек-Алматыда дүниежүзі қазақтарының тұңғыш Құрылтайының ашылуы.

1993- 15 қарашада төл теңгеміз дүниеге келді.

1994- 30 маусымда қазақ халқының екінші қыраны-ғарышкер Талғат Мұсабаев аспан көгіне алты айлық сапарға аттанды.

1995- 28 қаңтарда Тәуелсіз Қазақстан Республикасының тұңғыш «Ата заңы» қабылданды

ақыл ойдың данышпаны, қазақ халқының дана ақыны-Абай Құнанбайұлы 150 жасқа толды.

маусым- Елордамыз Астана қаласына көшірілді.

Түркістанның 1500 жылдық мерейтойы әлемдік деңгейде тойланды.

8 тамыз – Елімізде «Балалар құқығы туралы» Заң қабылданды

Бақытты боп жүргенім

Сенің арқаң, Ұлы Отан.

Елім менің –тірегім,

Құшағында гүл атам.

Шығысыңнан арайлы,

Күліп атқан құба таң.

Сенен бақыт тарайды

Баршамызға Ұлы Отан.

Сарқылмайтын қуатым,

Тірегімсің сен, Отан.

Мәңгі соғып тұратын

Жүрегімсің сен, Отан!

Ту

Күнді құшқан қас қыран,

Аясында қалқыған

Аспан түсті туым бар

Көк теңіздей шалқыған.

Көкірек жауар шымқай өң,

Көрген жерден елітер,

Көркем өрнек, кең көңіл

Көл пейілге кенелтер.

Тәжім етіп бас иер,

Туы елімнің егемен.

Тұтастығым куәсі

Туғандай бір енеден.

Елдігімді әлемге

Паш ететін байрағым,

Тұнық менің көгімдей

Әуемде мәңгі жайнаған! Б.Бәмішұлы
Елтаңба

Дүние әлем көзіндей,

Дөңгеленген жамалы.

Еге елімнің қорғаны-

Кереге қанат қамалы.

Көгілдір көктің жүзінде

Шаңырақ-күн, уық-нұр.

Мәңгі сенбес күйінде,

Маңдайдан жұлдыз туып тұр.

Қуат отын қоздырған

Қос қанатты пыпағым.

Хас тұғырға қондырған

«Қазақстан» -Ұраным.

Тұлғасында түзілген

Ыстық қаным, діл, арым.

Төріме іліп,

Төсіме

Тағып жүрер Тұмарым!

Қаһарман қажыр, қайратым,

Шайлықпас текті айбатым.

Арман, абырой, толғаныс-

Айтылатын ар, затым.

Жұртымның мұң, мұратын

Құлқыма құйып тұратын

Сіңірген тұла бойыма,

Тәңірлік күштің қуатын.

Жан дауысы халқымның

Шабыттана шырқалар.

Киелі сөз, сазды әуен

Шырқағанда, нұр тамар.

Беріле тыңдап,

Егіле

Жанып тұрар мың жанар.

Біз қазақ еліміз бастан не көрмеген.

Намысын ешкімге қолынан бермеген.
Тұс –тұстан анталап, көз сүзген жаулардан

Кең байтақ даласын қас қақпай қорғаған.

Тұп –тұнық аспаным тұрады мөлдіреп.

Достасу, туысу әр елдің халқымен.

Келешек күндерге тәтті үміт артқанбыз.

Қазақтың елі мен даңқты даласын.

Соған берем ойымның алтын кенін.

Ол бар болса, мен бармын, қор болмаймын,

Қымбатырақ алтыннан нарқым менің.

Тас жүректі тіліммен тілімдедім.

Кей – кейде дүниеден түңілсем де,

Қасиетті тілімнен түңілмедім.

Құдай деген кім десе, Отан дер ем!

... Оты сөнген жалғанда жан барсың ба?

Ойланбай – ақ кел дағы от ал менен.

Өс, өрбі, көгере бер,

Немерелер көбейсін, шөберелер.

Жадыңда ұста :

Жақсылық күтпегейсің!

От емес, оқ сұрасаң менен егер!

Үш бірдей бақытым бар алақанда,

(Мені мұндай бақытты жаратар ма?!)

Үш күн нұрын төгеді аспанымнан,

Атырау, Алтай, Арқа, Алатауға!!!

Аяулым, алтын бесік, қара орманым да.

Бір нәрсе жетпейді деу қате болар

Өзіңдей ұлан байтақ далам барында.

Гүл дала – Қазақстаным.
Сен үшін бар сөздіктен сөз таңдайын көп,

Сен барда басылмайды жез таңдайымда от.

Мен сенен кете алмаспын, амалсыздан

Бір кетсем, оралармын бозторғайың боп.

Ән дала – Қазақстаным.
Сен барда ғажап шебер, ғажап ұстамын,

Түсінем өзендердің саз ағыстарын.

Қалай ақын болмайын, мен түгілі

Ұшады көгіңе жыр жаза құстарың.

Қырандар қанатында даңқы кеткен,

Дән дала – Қазақстаным.

Жасампазым, сан асу жолдарды аларсың.

Бабамның көздерінің қарашығы ең,

Баламның бақытына да қорған боларсың.

Жан дала – Қазақстаным.
Керемет өріледі гүл өңірде өлең,

Кезің қандай өрік пен шие гүлдеген.

Жүрегіме сыйғызып бар бейнеңді,

Қалсам деп ем өзіңнің жүрегіңде мен.

Кең дала – Қазақстаным.
Керегі жоқ даңқ дейтін маған сөренің,

Жетер біраз есіңде қала алса өлеңім.

Халқым маған сенеді әлсіз демей,

Үйткені мен, туған жер, саған сенемін.

Жасай бер , Қазақстаным.

Күләш Ахметова

ТУҒАН ЕЛІМ
Менде сөйлер сөз болса –

Өзің берген сөзің ғой!

Менде көрер көз болса –

Өзің берген көзің ғой!

Күйді өтерген өзің ғой!

Қиындықты жеңуге

Үйреткен де өзің ғой!

Әппақ арым, тілегім.

Туған елім өзің ғой –

Арқа сүйер тірегім!

Жазираңды кездірдің.

Жайма –шуақ кезімнің,

Рахатын сездірдің!

Қасиетіңді білемін.

Өзіңе деп жүремін –

Лүпілдеген жүрегім!

Қиналғанда

Жолдас емес,

Жыр керек.

Сөздің бәрі құдіретті,

Әйтсе де

Оның орны бір бөлек!

Өз сөзіме иемін.

Осы сөзден сауыт тоқып киемін.

ЖЕР дегенде

Туған ауыл шетінде

Топырағын жатып алып сүйемін.

Сөзден жонған тиегім.

Ой дегенің осы сөздің жиені.

ЕР дегенде

Атып тұрып орнымнан,

Кішірейіп,

Ақ басымды иемін!
Тектен –текке жазылған жоқ осы өлең!

Өлең – қымыз беру емес кесемен.

АНА десе,

Бүктеуімнен жазылып,

Жолына оның кілем болып төселем!
Бағасы бар,

Орыны бар әр айдың.

Мен әр айға үмітпенен қараймын

БАТЫР десе,

Зиратының басына

Құлпытас боп тұруға ұзақ жараймын!

Жаныңды жер уайыммын.

Бүйіріңе балта тиген қайыңмын.

АҚЫН десе,

Нөкері боп дарынның

Шашбауын, дос, көтеруге жараймын.

Ұйысқан!

Тынық тірлігі бол мүйістің!

КӨСЕМ десе,

Тосып мына кеудемді,

Оққағары болуға оның тиіспін!
Қайтесің ,дос, тамағыңды құр кенеп!

Қиналғанда

Жолдас емес,

Жыр керек.

Сөздің бәрі құдіретті,

Әйтсе де

Оның орны бір бөлек!

Қайран далам – кенішім!

Қақпақылдай қаға аласың мені шын.

Кемеңгердің

Даналардың өзі де

Көп ұлының бірі ғана Ел үшін!

Халық – ашқан түндігін:

ТӘУЕЛСІЗДІК-

Құрдасым,

Біз – төліміз бір күннің....
Жалғап нұрлы жолды алға,

Болам елге қорған да:

Еркіндікпен –

Егізбін,

Ол да – онда!...

«Ер жігіттің – серті нық!...

Құрдасыңа сай болып,

Көрсет, - дейді, - өр қылық!...»

Құрдас... деген жақсы –ақ қой!

Асып –тасып кей –кейде,

Кеткім келер бастап той!...

Өрлік дер ем бұл дағы:

Өйткені өмір – Ұлы той,

Тарқамайтын думанды...

Елім еркін,

Шат заман!...

Мен: Әлемге –

ТӘУЕЛСІЗ,

ҚАЗАҚПЫН, - деп мақтанам!...

Рухынан жақсылардың нұр саулаған,

Жанымды мейірімі құрсаулаған.

Жайсаң өлке, жайдары Қазақстан,

Шуақ шашқан сәулелі күнсің маған!
Нұрына шомылдырып алтын күннің,

Республикам ертеңге талпындырдың.

Өзінен шабыт алып ақын қиял,

Шалықтап кең далада шалқып жүрмін.

Бойымды билеп кетер сенімділік.

Ешкімге ауыстырмас алтын Отан,

Жырлаймын қасиетіңді төгілдіріп.

Алаштың ерлері бар асыл өткен.

Арманым болмас еді-ау туған елім,

Гүл жайнап, қазақ болып тасып өтсем.

Бабалар өнегесін алып келдім.

Ескерткіш Елім үшін орнатпасам,

Мына жалған өмірге неғып келдім?

Көрінер ұлтымның да ғажаптығы.

Республика күнімен құттықтаймын,

Өйткені ол - Ұлт күні, Қазақ күні!

Отан- сенің, ата-анаң,

Отан- досың, бауырың.

Отан- өлкең, астанаң,

Отан- аудан, ауылың.
Отан- тарих, Отан- тіл,

Жасаған елің, ер халқың.

Отан- өлең, Отан- жыр,

Көтерген көкке ел даңқын...

Көңілге мұны түйе біл.

«Отан» деп өс, жас қауым,

Оны ардақтап, сүйе біл.

Осындай Отан сыйладың маған.

Осында туып, осында өскен

Әулие әжем, баһадүр бабам.

Мәңгілік мақтан Қазағым – Елім.

Шұғыладай жайнар сәулетің көркем....

Тебіренте жүрек терімді төгем,

Болардай ырза әулетің ертең!

Мәңгілік мақтан Қазағым – Елім!

Тілім – қазақ, тегім – түрік, ислам– дінім, иманым,

Ұлт едім мен ұлы едім, құл бол деп жат қинады....

Жоңғарға да, шүршітке де дес бермеп ем, орыстың,

Құшағына еніп кеттім, жел сөзіне иланып.
«Тілім – шұбар, тегім –күмән, имансызбын , дінсізбін,

Өз - өзімді алдарқаттым», - дедім, - елге мұңсызбын,

Халқымды да, салтымды да дайын болдым сатуға,

Жерім тозды, елім азды, күні осы ғой құнсыздың.

Өзегімде өкініш бар, баққа қалдым жарымай,

Өзімді өзім сыртқа тептім, қасиетімді танымай.

Хан Абылай ұмыт қалды, Қабанбай мен Бөгенбай,

Отаршылға оқ боп тиген Кенесары , Ағыбай.

Ажыратпай ғасыр озды, ақиқат пен жалғанды,

Көзайым боп таптым қайта Ахаң, Жахаң, Жүсіпбек,

Шер көңілді Шәкәрім мен ұлы ақын Мағжанды.

Отызыншы жылғы ойраннан қауым қалды мәңгіріп.

Арманда өткен Бейімбеттің, Ілиястың, Сәкеннің,

Тым болмаса жатқан жерін табармыз деп жанды үміт.

Желтоқсанда еркіндігін мұрат тұтқан халықтың,

Жалын жастар, ерлік жолы жалғасқанын таныттың.

Қайрат сынды қайраттанған бауырларым мәңгілік.

Рух көтеріп тұрып қалды тұғырында даңқтың.

Атадан жақсы ұл туса,

Елінің туы болады.

Атадан жаман ұл туса,

Елінің соры болады.

Қазыбек би.
Алтын ұяң - Отан қымбат,

Құт береке – атаң қымбат,

Асқар тауың - әкең қымбат,

Мейірімді – анаң қымбат,

Туып өскен елің қымбат.

Төле би
Туған жердей жер болмас,

Туған елдей ел болмас.

Дүниеде туған еліңнен артық ел де, жер де жоқ.

Жалғыз Отан – мекенің

Отан – от басынан басталады, демек өз бесігің , өз үйің.

Қазақ даласы – Ұлы Түркі елінің қара шаңырағы.

Бір сатқын жығып бермесе ?!

«Отан » дегеніміз – төрт қана дыбыстан тұратын комплекс. Осыны айтқан кезде қазақ тілін білетін кез келген адам көз алдына өзінің атамекенін елестетеді