Аймақтық дамуды мемлекеттік реттеу әр елде қолданылды. Осы тарауда аймақтардың орнықты дамуын басқару жөнінегі мемлекеттікөкімет органдары мақсаттарының міндеттерінің және іс-әрекеттерінің жүйесі ретіндегіаймақтық саясаттың негіздеріне шолу жасалады.
Тарауда аймақтық саясаттың негізгі ұйымдары, оның түрлері келтірілді, аймақтық дамуың жаңа заманғы теориялары мен идеялары қаралынады; әр түрлі мемлекеттік құрлымдағы елдердің жағдайларындағы аймақтық саясаттың нысандары, әдістері мен құралдыры көрсетіледі. Тараудың үлкен бөлігі менаймақтық даму мәселелеріне қатыст нақты материал аймақтық саясаттыңқазіргі заманғы Қазқстанның реформалар стратегиясындағы ролі мен мәніне ерекше көңіл бөледі. Аймақтық экономикалық, әлуметтік және демографиялық саясаттың мәселелеріне жеке назар аударылады, Қазақстандағы аймақтық саясаттың негізгі бағыттары мен басымдылықтары белгіленеді.
Аймақтар дамуының әлуметтік-экономикалықжағдайларын теңестіру үшін орталық үкімет пен жергілікті өкіметтер пайдаланатын қаражыттар әркелкі: тікелей мемлекеттік реттеу, қызметтер секторын ынталандыру, шағын және орта ша кәсіпкерлікті дамыту, кәсіпкерлік пен технопарктердің айрықша аймақтарын құру, инновациялық технологияларды ендіру және т.б. Қаражаттарды таңдау елдіңәлеуметтік-экономикалық дамуына, мемлекеттік құрылымның үлесіне, ел ішіндегіпроблемаларға, партияның билігіндегі мақсаттарға және т.с.с. байланыты болады.Аймақтық саясат тек экономикалық қана емес, сонымен бірге аймақтың әр түрлі қосалқы жүйелеріне мемлекет араласуының нысанында көрінеді.
Аймақтық даму
Дамыған жергілікті экономика мен жергілікті өзін-өзі құруға мүмкіндік туғызатын оңтайлы аймақтық параметрлері бар елдерден айырмашылығы,Қазақстанның аймақтары ұлан-байтақ аумақтарымен, халықтың сирек орналасуымен, қатты бөлшектенген өндіріс әлеуметімен және ішкі рыноктың төменсыйымдылығымен сипатталады. Дүниежүзілік банктің 1997 жылғы«Өзгермелі дүниедегімемлекет» баяндамасында жақсы пайымдалған және нысаналы ұзақмерзімді көре білу мемлекеттің ойдағыдай дамуы үшін негіз болып табылтыны атап көрсетіледі.
Экономикалық және әлуметтік жүйелерді өзгерту кезінде аумақтардың дамуында мемлекеттің реттеуші ролі едәуір әлсіреді, ол ең алдымен аймақтық дамуға арналған мемлекеттікинвестициялардың қысқаруымен көрінді. Бұл жекеленген аймақтардың экономикасына теріс ықпалын тигізді, тұрмыс деңгейі, әлеуметтік қызметтер мүмкіндігі, өндірістік және көлік инфрақұрылымының дамуы бойыншааймақтар арасындағы айырмашылықтар ұлғайды. Республиканың бұрынғы жоғары білікті кадрлары бар, халық тығыз орналасқан дамыған аймақтары өндірістің терең құлдырауы мен демографиялық дағдарысты бастан кешірді. Тоқыраған ауыл аудандары мен шағын қалалардың пайда болуы проблемаға айналды. Қазақстандағы экономикалық кеңестіктің әртектілігінен, аймақтардың нарықтық жағдайларға бейімделумүмкіндіктерінің елеулі айырмашылықтарынан өтпелі үдеріс созыла түсті.Аймақтық проблемалардың өсуі мен түрлілігіне келесі үдерістер елеулі ықпалын тигізді:
Жаңа геосаяаттық және экономикалық кеңістікті қалыптастыру;
әкімшілік-жоспарлы экономикадан мемлекеттің тұрақсыз реттеуіндегі нарықтық үлгісіне көшу;
экономикалық дағдарыс;
ерекше инфрақұрлымдық, өндірістік, гуманитарлық проблемалармен шекараға шектес жаңа аймақтардың пайда болуы.
Қазақстан да соның қатарына жататын біртұтас мемлекеттердеаймақтық саясатты орталық үкімет жүргізеді, ол макро-және микроқұралдарды тең дәрежеде бірдей пайдаландаы.
«Қазақстан – 2030» Стратегиясын іске асырудың алғашқы кезеңінде(1998-2000) негізгі саяси және әлеуметтік-экономикалық реформалар жүргізілді, тұрақты және орнықты мемлекеттік жүйе құрылды, болашық өсудің негіздер қаланды. 2001 жылыбірінші оңжылдықтың стратегиялық жоспары бекітілді, ол одан әрі бес жылдықкезеңге орташа мерзімдік индикативті жоспарлармен нақтыланды. Жалпы мемлекеттікжоспардаелдің даму стратегиясына сай келетін аймақтар дамуыныңбасымдықтары мазмұндалады.
Қазіргі сәтте қазақстан орнықты экономикалық даму траекториясына шықты.Осы жағдайларда аймақтардың дамуына мемлекеттің араласуының мақсаты барлық аймақтардың тұрғындары өздері қалайтын әл-ауқат пен тұрмыс сапасына қол жеткізуде бірдей мүмкіндіктерге ие болатын экономикалық әрекетті кеңестікте ұйымдастару болады. Ел шаруашылығын кеңістікте ұйымдастыру туралы қамқорлық – мемлекеттің қызметі. Аймақтық дамуды реттеуі жүзегеасыруға барлық мемлекеттік институттар қатысады. Бірақ аймақтық проблемалардышешу әрдайым олардың негізгі міндеттері бола бермейді. Сондықтан аймақтық дамуды мемлекеттік реттеу жүйесіндегі мамандандырылған аймақтық бағдарланған әрекетті – аймақтық саясаттыбөледі.
Достарыңызбен бөлісу: |
