А. А. Какимова Дүниежүзілік тарих және әлеуметтік-саяси пәндер

1. 
   Ұлттардың мәдени шекрасын не айқындайды?
   
2. 
   С. Хантингтон концепциясының басты идеясы неде?
   
3. 
   Тілдік ерекшелікті не айқындайды?
   
4. 
   Этникалық рәміздерге не жатады?
   

1. 
   Денисова Г. С. Радовель М. Р. Этносоциология, Ростов на Дону, 2000
   
2. 
   Абдулатипова Р. Г., Болтенкова Л. Ф.., Яров Ю. Ф. Федерализм в стории России. н. 1992
   
3. 
   Бабаков В. Г. Кризисные этносы. М., 1993
   
4. 
   Арутюнов С. А. Народы и культуры. Развитие и взаимодействие. М., 1989
   
5. 
   Арутюнян Ю. В. Социальная структура сельского населения М., 1971
   
6. 
   Радаев В. В., Шкаратан О. И. Социальная стратификация, М., 1996
   
7. 
   Тишков В. А. Очерки теории и политики этничности в России М., 1997
   

8. 
   Ионин Л. Г. Социология культуры. М.1996
   
9. 
   Ионин Л. Г. Социально-культурный облик советских наций. М., 1986
   

1. 
   Этникалық бірегейілік пен ұлттық сана-сезім түсінігі.
   
2. 
   Этнос психологиясы.
   

1. 
   Этникалық бірегейілік пен ұлттық сана-сезім түсінігі.
   

Қазіргі уақытта зерттеу обьектісі өзгеріп, көп жағдайда диоспоралық этникалық топтар алынады.

Сонымен бірге отандық ғылымда ұлтпен қатар азаматтылық деген түсінік көп қолданылады. Ұлттық бірегейлік термині шетелде ғана емес, біздің елде де қолданыла бастады.

Бұның барлығы ғалымдар үшін «этникалық сана-сезім» түсінігін неғұрлым жақынырақ бола бастауына әкелді.

Этнопсихологтар этникалық бірегейлікті бір жағынан этникалық сана-сезіммен қатар қойса, ал екінші жағынан одан неғұрлым кең ұғым ретінде қарайды.

2. 
   Этнос психологиясы.
   

Бұл теориядағы ең бастысы «пирамидалық»құрылым болып табылады. «Алдымен нан, содан соң көрініс» , бірақ та олар да қажет. Америкалық психолог Дж. Дэвис осы теория шеңберінде жұмыс жасай отырып, өз назарын «тірі қалу» қажеттілігіне ғана емес, «адамдарды теңдікке, адамгершілікке, билікке деген талпынысын оятады»

В. И. Козлов этникалық сана-сезім дегеніміз этносқа, этникалыққауымдастыққа жату деп түсіндірді.

Ю. В. Бромлей ғылыми айналымға этникалық сана-сезімнің тар және кең мағынасын енгізді: тар мағынасында этникалық сана-сезім этникалық қауымдастыққа жатуын сезіну, ал кең мағынасында адамдардың мәдениет, тіл, тархы туралы мемлекттілгі туралы түсінігі болып табылады.

1. 
   Этникалық бірегейлік дегеніміз не?
   
2. 
   Ұлттық сана-сезімді не құрайды?
   
3. 
   Этнос психологиясының басты өлшемдері қандай?
   

1. 
   Денисова Г. С. Радовель М. Р. Этносоциология, Ростов на Дону, 2000
   
2. 
   Абдулатипова Р. Г., Болтенкова Л. Ф.., Яров Ю. Ф. Федерализм в стории России. н. 1992
   
3. 
   Бабаков В. Г. Кризисные этносы. М., 1993
   
4. 
   Андреева Г. М. Социальная психология, М., 1994
   
5. 
   Драгунский Д. Навязнная этничность // Полис, 1993
   
6. 
   Кон И. Национальный характер. Миф или реальность? // Иностранная литература 1970
   
7. 
   Солдатова Г. У. Психология межэтнической напряженности М., 1997
   
8. 
   Губогло М. Н. Переломмные годы. Т1: Мобилизованный лингвицизм. М., 1993
   
9. 
   Губогло М. Н. Современные этноязыковые процессы в СССР. М., 1984
   

1. 
   Этноұлттық идеология және оның саяси процестегі ролі.
   
2. 
   Этноұлттық идеологияның рухани - өнегелік компаненті.
   

1. 
   Этноұлттық идеология және оның саяси процестегі ролі.
   

Идеологияның этникалық процестерге деген ықпалы өте жоғары. Ол сонау КСРОмен сол уақыттағы одақтық республикаларда маңызды роль атқарды. Республикалардағы идеологияның басты идеясы әрине әртүрлі болды. Бірақ тематикалық түрде ұқсас болды.

Алдымен экологиялық прблемаларға назар аударылды. Олар төменгі деңгейде саясиландырылды, және сондықтанда сол уақыттағы саяси жүйе үшін қауіпсіз болды.

Ол сонымен бірге экологияны қауіпсіздікпен байланыстырған адамдар үшін де, және өз жақындарының денсаулығын ойлаған адамдар үшін де қызығушылық тудырды. Эстонияда идеологтар сланциларды ары қарай жасау мәселесін қозғаса, Арменияда атомдық электрстанция, Қазақстанда Байқоңырды, ал Башқұрстанда мұнай-химиялық жүйені эксплуатциялау мәселелері сөз етілді.

Одан кейінгі басты тақырып халықтың шығындары. Ең алдымен мәдениет шығындары.Ол туған тілді пайдалануда көрінді.

Одан соң мемлекетілікті алу идеясы сөз етілді. Ол әрине тарихи ескерткіштерді қайтару арқылы негізделе түсті.

Осы уақытағы болып жатқан процестерді ұлттық қайта өрлеу деп атады. Орталықтағы идеологтар Кеңестік биліктің артықшылығын көрді, сондықтанда олар бұным ен келіспеді. Біріншіден Кеңестік билік мәдениетті дамытуға көп үлесін қосты. Екіншіден Қайта өрлеу архаиканың реанимациясына әкелді. Шешім мынадай болды: «ұлттық қайта өрлеу» түсінігн мүлдем пайдаланбау қажет.

Ұлттық қайта өрлеу деп аталған феномен өзін арта қалған адам ретінде сезінгендер үшін жақсы көмектесті. Олар бұны ұлттық қасиеттерін қайтарып алуға пайдаланды.

Бұл оларды плюрализді дамытуға, өзіндік жеке мінез-құлықтарын дамытуға, саяси бақылаудан басануға итермеледі.

Бұның барлығы агрессияны тудырды. Тәуелсіздік жарияланғаннан кейінгі республикалардағы билік үшін күрес елдің көптеген халқының саяси өмірден алшақтануына әкелді.

Ұлттық қозғалыстардың алғашқы және екінші кезеңдерінде интеллигенция басты роль ойнады. Себебі элита негізгі идияларды, шешімдерді, консенсусқа келу не келмеу мәселелерін шешеді. Элитаның ядросын құраған экономистер, социологтар, заңгерлер істі күштік қақтығыстарға әкелмеді. БАҚ қызметкерлері идеяларды таратты, әртістер, суретшілер, киноматографтар бұқара халыққа эмоциональды ықпал етеді. Бірақ егер билік алынса немесеқақтығыс зорлыққа әкелінсе, оқиғаның дамуына жауапкершілік билеуші элитаға беріледі.

1. 
   Идеология дегеніміз не?
   
2. 
   Идеологияның ұлттық түрі қандай процесстерде көрініс табады?
   
3. 
   Этноұлттық идеология дегеніміз не?
   
4. 
   Этноұлттық идеологияның басты компаненттерін не құрайды?
   

1. 
   Бабаков В. Г. Кризисные этносы. М., 1993
   
2. 
   Андреева Г. М. Социальная психология, М., 1994
   
3. 
   Драгунский Д. Навязнная этничность // Полис, 1993
   
4. 
   Кон И. Национальный характер. Миф или реальность? // Иностранная литература 1970
   
5. 
   Солдатова Г. У. Психология межэтнической напряженности М., 1997
   
6. 
   Губогло М. Н. Переломмные годы. Т1: Мобилизованный лингвицизм. М., 1993
   
7. 
   Губогло М. Н. Современные этноязыковые процессы в СССР. М., 1984
   
8. 
   Денисова Г. С. Радовель М. Р. Этносоциология, Ростов на Дону, 2000
   
9. 
   Этносоциология. Учеб. Пособие для вузов/Ю. В. Арут, Л. М. Дробижева, А. А. Сусоколов.- М. : Аспект Пресс, 1999
   

1. 
   Этнос аралық қарым-қатынастарлағы тарихи және саяси факторлар.
   
2. 
   Этнос аралық байланыстарды зерттеудегі ғылыми әдістер.
   

Этникалық қарым-қатынасты реттеу мен қарастыру этносоциологиядағы басты тақырыптардың бірі болып табылады. КСРО кезінде этникалық қатынас деп әдетте орыстар мен басқа да ұлт өкілдері арасындағы қатынас аталды. Ал шетелде бұл қатынас расалық және этникалық қатынас социологиясы деп аталады.

Этникалық қатынас мәселесі шетелдік және отандық социологиясындағы мәселелер тоғысқан білім саласын қамтиды. Оларды оқытуда басты екі деңгейін көрсетеді: 1. институциональды және 2. топ аралық, тұлға аралық.

Этносоциологияның басты қызықтыратын аймағы осы екінші деңгей болып табылады. Сонымен қатар этносоциология этникалық қатынастарды зерттей отырып оларды оқытудың әдістеріне назар аударады.

2. 
   Этнос аралық байланыстарды зерттеудегі ғылыми әдістер.
   

Сонымен бірге әлеуметтік саяси теориялар қолданылады. Оған арнайы әдебиеттер арналған. Ең бірінші И. С. Коннның еңбегі зор. Сонымен қатар А. Н. Леонтьеваың тұлғаның құрылымын зерттеу де үлкен ықпал етті.

Э. Фромның «Бостандықтан қашу» атты еңбегінде өте тамашща жазылған. Г. Кантрилдің әлеуметтік еңбектерінде анализ жасалынған. Д. Н. Узнадзеның концепциясында қарапайым физиологиялық сұраныстарды жүзеге асыру жағдайы да қарастырылған.
Мақсаты: Этнос аралық байланыстардың тарихи және саяси факторларын айқындау, оның басты ерекшеліктерін көрсету. Этнос аралық қатынастардағы негізгі ғылыми әдістерді үйрету.
Өзін - өзі бақылауға арналған сұрақтар:

1. 
   Этнос аралық байланыстардың басты критериялары неде?
   
2. 
   Этнос аралық байланыстардағы тарихи және саяси факторларын көрсет?
   
3. 
   Қандай ғылыми әдістерді білесін?
   

1. 
   Бромлей Ю. Очерки теории этноса, М, 1998
   
2. 
   Арутюнов С. А. Этногенез, еге формы и заономерности // Этнополит. Вести 1993 1
   
3. 
   Бабаков В. Г. Кризисные этносы. М., 1993
   
4. 
   Андреева Г. М. Социальная психология, М., 1994
   
5. 
   Драгунский Д. Навязнная этничность // Полис, 1993
   
6. 
   Кон И. Национальный характер. Миф или реальность? // Иностранная литература 1970
   
7. 
   Скворцов Н. Г. Проблема этничности в социальной антрологии С-Пб-1996
   
8. 
   Лурье С. В. Историческая антропология М., 1997
   

1. 
   Ұлт аралық некені ғылыми тұрғыдан зерттеу.
   
2. 
   ҚР этнос аралық неке
   

1. 
   Ұлт аралық некені ғылыми тұрғыдан зерттеу.
   

Қазіргі уақытта қоғамдық ғылымдарыдң саясиландырылуы жоғарғы деңгейгке көтеріліп, ұлт аралық некені зерьеуге деген қызығушылық та асып отыр. КСРО кезіндегі ұлтаралық некенің саны жағынан көп болуы ол әрине достық ұлтаралық қарым-қатынастан болды. Ал ұлт арасында негативті қарым –қатынас орнаса әрине аралас-ұлттық неке саны қысқарары сөзсіз.

некені зерттеде бірнеше бағыттар бар. Соның бірі теориялық модель ішіндегі конструктивті бағыт. Бұл бағытта алдымен «некелік нарықтың» қатысушылары сапасымен ерекшелінеді. Одан кейін жасы, кірісі, білімі, діні, ұлты қаралады.

Содан кейін некенің тиімділігі - олардың өндіретін өнімімен өлшенеді. Өндіріс жоғары болған сайын, неке тиімділігі де соғұрлым жоғары болмақ.

Содан ейін басты назарда әрине ұлттардың жәстүрі. Дәстүрді беріп отыратын ол этникалық топ. Бұндай этникалық топ этнос болып табылады.

Этникалық мәдениет пен сана-сезім этнос арасында тұрақты орын алады. Ал урбанизация процесі кезінде өзіне жар табудың дәстүрлік ережесі өзінің абсолюттік мағынасынан айырылады.

1. 
   Неке дегеніміз не?
   
2. 
   Некенің қандай түрлерін білесін?
   
3. 
   Ұлт аралық неке дегеніміз не?
   
4. 
   ҚР ұлт аралық некенің жағдайы қалай?
   

1. 
   Бромлей Ю. Очерки теории этноса, М, 1998
   
2. 
   Арутюнов С. А. Этногенез, еге формы и заономерности // Этнополит. Вести 1993 1
   
3. 
   Бабаков В. Г. Кризисные этносы. М., 1993
   
4. 
   Андреева Г. М. Социальная психология, М., 1994
   
5. 
   Драгунский Д. Навязнная этничность // Полис, 1993
   
6. 
   Кон И. Национальный характер. Миф или реальность? // Иностранная литература 1970
   
7. 
   Скворцов Н. Г. Проблема этничности в социальной антрологии С-Пб-1996
   
8. 
   Лурье С. В. Историческая антропология М., 1997
   

1. 
   Ұлт аралық қақтығыс түсінігі мен себептері.
   
2. 
   Ұлт аралық қақтығыс түрлері. Қақтығыс формалары.
   

Этникалық қақтығыс қазіргі уақытта өте кең етек алды. Стокгольдік Ослодағы әлемдік мәселелерді зерттеу жөніндегі халықаралық институт 90 жылдардағы барлық болған қақтығыстардың үштен екісі ұлт аралық болған.

Қақтығыстан қарама қайшылық туындайды. Оны шешудегі функциональды әдіс көптеген этносоциологтар үшін танымал.

В. А. Тишковтың анықтамасы бойынша ол этникалық айырмашылық белгісі бар топтардың біреуі іс-әрекет ететін немесе екінші бір бөлігі зардап шегетін кез келген азаматтық, саяси және қарулы қарама қайшылық формасы.

2. 
   Ұлт аралық қақтығыс түрлері. Қақтығыс формалары.
   

1. 
   Қақтығыс дегеніміз не?
   
2. 
   Қақтығыстың қандай түрлері бар?
   
3. 
   Қақтығыстың шығу себептері қандай?
   
4. 
   Ұлтаралық қақтығыс дегеніміз не?
   
5. 
   Ұлтаралық қақтығыстың пайда болу себептері?
   
6. 
   Ұлтаралық қақтығыстың қандай формалары бар?
   

1. 
   Бабаков В. Г. Кризисные этносы. М., 1993
   
2. 
   Андреева Г. М. Социальная психология, М., 1994
   
3. 
   Драгунский Д. Навязнная этничность // Полис, 1993
   
4. 
   Кон И. Национальный характер. Миф или реальность? // Иностранная литература 1970
   
5. 
   Скворцов Н. Г. Проблема этничности в социальной антрологии С-Пб-1996
   
6. 
   Лурье С. В. Историческая антропология М., 1997
   
7. 
   Козер Л. А. Функции социального конфликта // Американская социологическая мысль. М., 1996
   
8. 
   Здравомыслов А. Г. Межнациональные конфликты в постсоветском пространстве. М., 1997.
   
9. 
   Идентичность и конфликт / Отв. ред. М. Олкот, В, Тишков, А. Малашенко М., 1996
   

1. 
   Этноәлеуметтанудағы зерттеу әдістемесінің ерекшелігі
   
2. 
   Этноәлеуметтанудағы эмперикалық әдістер.
   

Социологиядағы эмпирикалық білім маңызы. Эмпирикалық әдістер ерекшелігі, оның негізгі түрлері. Ақпараттық жазба көздерді сұрыптау. Бақылау әдістері және оның әлсіз жақтары. Сұрау әдістері. Тест, оның маңызы мен түрлері.

Эксперимент, социологиядағы оны қолдану ерекшеліктері.

Ресми және бейресми құжаттар, баспасөз және көркем әдебиет, кино-социолог үшін ақпарат алу көздері. Контент-сұрыптау, оның мазмұны мен негізгі бағыттары. Бір үлгідегі және тікелей бақылау әдістері. Далалық және лабораториялық бақылау. Анкеттік сұрақ, интервью, жалпы сұрау, таңдап сұрау. Анкеттік сұрақ жүргізу техникасы.

Теориялық қолданбалы зерттеу бағдарламасы. Мәселені айқындау. Зерттеу жұмысының обьектісін, пәнін, мақстаы мен міндетін айқындау. Негізгі түсініктерді нақтылау мен интерпретациялау. Негізгі түсініктерді алдын-ала жүйнлі сараптау, Жұмыс гипотезін алға тарту. Зерттеудің стратегиялық жоспары. Бағдарламаға қойылатын негізгі талаптар.

Сауалнаманың түрлері. Ақпарат алу көздері. Анкеталық сауал. Почталық және эксперттік сауалнама. Сұқбат. Сұқбат жүргізу әдістері.Зерттеудің сапалы түрлері.Социологиядағы эмпирикалық білім маңызы. Эмпирикалық әдістер ерекшелігі, оның негізгі түрлері. Ақпараттық жазба көздерді сұрыптау. Бақылау әдістері және оның әлсіз жақтары. Сұрау әдістері. Тест, оның маңызы мен түрлері.

Эксперимент, социологиядағы оны қолдану ерекшеліктері. Ресми және бейресми құжаттар, баспасөз және көркем әдебиет, кино-социолог үшін ақпарат алу көздері. Контент-сұрыптау, оның мазмұны мен негізгі бағыттары. Бір үлгідегі және тікелей бақылау әдістері. Далалық және лабораториялық бақылау. Анкеттік сұрақ, интервью, жалпы сұрау, таңдап сұрау. Анкеттік сұрақ жүргізу техникасы.

1. 
   Қандай зерттеу түрлерін білесін?
   
2. 
   Эмперикалық әдіс дегеніміз не?
   
3. 
   Оның басқа әдістерден айырмашылығы барма?
   
4. 
   Эмперикалық әдістерге қандай әдістер жатады?
   

1. 
   Драгунский Д. Навязнная этничность // Полис, 1993
   
2. 
   Кон И. Национальный характер. Миф или реальность? // Иностранная литература 1970
   
3. 
   Скворцов Н. Г. Проблема этничности в социальной антрологии С-Пб-1996
   
4. 
   Лурье С. В. Историческая антропология М., 1997
   
5. 
   Козер Л. А. Функции социального конфликта // Американская социологическая мысль. М., 1996
   
6. 
   Здравомыслов А. Г. Межнациональные конфликты в постсоветском пространстве. М., 1997.
   
7. 
   Этносоциология. Учеб. Пособие для вузов/Ю. В. Арут, Л. М. Дробижева, А. А. Сусоколов.- М. : Аспект Пресс, 1999
   
8. 
   Денисова Г. С. Радовель М. Р. Этносоциология, Ростов на Дону, 2000
   
9. 
   Преображенский П. Ф. Курс этнологии М-Л, 1929