6. Сыныптағы тәрбие жүйесін қалыптастырудағы сынып жетекшісінің қызметін жазыңыз

Оқушыларды әлеуметтік-мәдени ортаға бейімдеу мәселелері туралы жазыңыз

жүктеу 38,73 Kb.

бет	6/6
Дата	03.02.2022
өлшемі	38,73 Kb.
	#35343

1 2 3 4 5 6

6-9тарбие

9. Оқушыларды әлеуметтік-мәдени ортаға бейімдеу мәселелері туралы жазыңыз

. Мектеп – оқушыларға білім беретін мекеме ғана емес, әлеуметтік тәрбиенің негізгі институты болып табылады. Жаңадан келген оқушыға мектепке бейімделу үшін ата-аналары, мұғалімдері көмектеседі. Мектепті адамның әлеуметтену қырынан айқындайтын болсақ, оның ерекше функциялары бар. Әлеуметтену функцияларына келесі жатады:
Жасөспірімнің ата-аналарынан және тағы басқа туыстардан бастапқы тәуелділікті эмансипациялау функциясы: бұл функция жасөспірімнің тұлға аралық қарым-қатынастар жүйесіне түсу арқылы жүзеге асады, ал үлкен адамдардың жасөспірімге деген көзқарасы оның қызмет жасау, әрекеттесу сапасымен белгіленеді
Әлеуметтік стандарт деңгейдегі қоғамдық құндылықтар мен нормаларды меңгеру функциясы: мектеп өмірінің нормалары қоғам өмірінің нормаларына сәйкес келеді, жасөспірімнің қоғамдық қарым-қатынастар жүйесіне енуіне жәрдемдеседі.
Жасөспірімдердің жетістіктерінде негізделген әлеуметтік саралау функциясы. Баланың жеке дара ерекшеліктеріне, қызығушылықтарына, мүмкіндіктеріне байланысты үлкен адамдардан байқаған рөлдік жүйесінің орындалуы.
Жағымды коммуникативті жағдай жасөспірім үшін өте маңызды болып келеді. Сондықтан мектепте жасөспірімнің қарым-қатынас жүйесі жағымды түрде қалыптасуы тиіс.
Жаңадан келген жасөспірімдердің сыныптастарымен қарым-қатынасы оның жеке психологиялық ерекшеліктеріне байланысты.
Мектепке бейімделу әлеуметтік жағдайының жаңа жүйесіне, жаңа қарым-қатынасқа, талаптарға, іс-әрекеттестік түрлеріне, күн тәртібіне үйренуі ретінде қарастырылған. Дегенмен мектепке бейімделу ортаға үйренуімен шектелмейді, әрі қарай психологиялық, тұлғалық, әлеуметтік дамуына өз үлесін қосады. Мектеп бірінші күндерден бастап жасөспірімнің алдында интеллектуалды және физикалық күшті мобилизациялауды талап ететін міндеттермен таныстырады.
Оқу үдерісінің көптеген қырлары жасөспірімдер үшін қиындық туғызуы мүмкін. Мәселен, мектеп ережелерін ұстанбау, қарым-қатынас сферасы: мұғалімдермен, сыныптастарымен, басқа сыныптағы оқушылармен. Мұның бәрі бейімделудің әлеуметтік сферасына жатады.
Адамның бейімделу ерекшелігі «әлеуметтік әлемге бірте-бірте енуі мен» мінез-құлық, жүріс-тұрыстың әлеуметтік ережелерін меңгеру процесі мен адамның әлеуметтенуімен байланысты болады. Негізінде әлеуметтік бейімделу әлеуметтенудің маңызды механизмі болып табылады.
Әлеуметтену және тұлғаның бейімделуі жақын түсініктер, қоғам мен тұлғаның өзара әрекеттесуінің бірыңғай процесін сипаттайды, сондай-ақ әлеуметтену түсінігі бейімделу түсінігінен аумақты болып табылады.
Әлеуметтену – тек тұлға болуымен, жалпы дамуымен ғана жиі байланысады, ал бейімделу – қалыптасып қойған тұлғаның икемделу процесімен байланысады. «Бейімделу және әлеуметтену» түсінігінде мазмұнына байланысты мәнді айырмашылықтар бар. Бейімделу адамның жаңа заттық іс-әрекет жағдайына икемделуі, дағдылануы, әлеуметтенуі тұлғаның қалыптасу процесінен көрінеді [4].
Бобнева М.И. әлеуметтену мен әлеуметтік – психологиялық бейімделу процесі тығыз өзара байланысқан деп көрсетеді. Психологиялық механизмдер, бейімделу процесінде тұлғаның әлеуметтік ортамен өзара әрекет етуін жеке алғанда, жанама түрде тұлғаның мотивациялық құрылымы, психикалық құрылымы, кейбір даралық ерекшеліктер индивидтің әлеуметтеу процесінде әлеуметтік жағдайдың әсерімен құрылады. Тұлғаның әлеуметтенуі, тұлғаның қоғамда, нақты бір ұжымда бейімделуі үшін қажетті жағдай болып табылады.
Жасөспірімдердің әлеуметтік бейімделуі жеке позицияны, әлеуметтік мәртебесін түсінуін, сондай-ақ онымен байланысты рөлдік мінез-құлық түрі ретінде жалпы топтық міндеттерді шешу процесінде тұлғаның дара ерекшкліктерін жүзеге асыруды қарастырады [5].
Жасөспірімдердің бейімделуі немесе бейімделе алмауының сипаты мен деңгейі көбінесе адамның биологиялық, физиологиялық, психикалық қасиеттеріне және оның әлеуметтік дамуына байланысты.
Тұлғаның әлеуметтік бейімделуі ережелерді қайта орнатуға, әлеуметтік пайдалы қарым-қатынас, мінез-құлық, іс-әрекеттің өзгеруіне бағытталған. Психологиялық бейімделу – әлеуметтік қажетті құндылық бағдар және мінез-құлықты меңгеру, әлеуметтік ортаның күтілімдері мен тұлғаның бағыттылығын, бағдарын жақындаттыру. Бейімделудің әлеуметтік және психологиялық жақтары бір-бірімен үздіксіз байланыста [6].
Әлеуметтік бейімделу процесінің негізі – әлеуметтік ортаның оған ұсынатын талаптарына тұлғаның мінез-құлық, жүріс-тұрысы және іс-әрекетінің сәйкестенуі, яғни әлеуметтік күтілімдер жүйесіне мінез-құлықтың сай болуы.
Әлеуметтік-психологиялық бейімделу түсінігіне қысқаша қарастыратын болсақ, жеке адам мен топтың өзара қатынасының жағдайын жеке адам созылмалы емес ішкі және сыртқы қақтығыстарсыз басты әрекетке сәтті қосылуы, негізгі социогенді қажеттіліктерді қанағаттандыруы, оның топ ұсынатын рөлдік күтілімдеріне қарсы шығуы, өзінің ісін көрсету және шығармашылық қабілеттерін еркін көрсету жағдайы – әлеуметтік-психологиялық бейімделу деп аталады [7].
Жаңадан келген оқушыға мектеп өміріне бейімделу – көпжоспарлы үдеріс. Оның құрушы элементтері ретінде физиологиялық бейімделу мен әлеуметтік-психологиялық бейімделу. Екеуінің біреуі қалыптасу кемшіліктері жасөспірімнің оқу жетістіктерінде, денсаулығында, жұмысқа деген қабілеттілігінде ізін қалдырып әрі қарай оқушы мектеп қағидаларын сақтамауы мүмкін.
Жеңіл бейімделу болған кезде жасөспірімдер екі айдың ішінде жаңа сыныптастарына, мектеп өміріне үйреніп кетеді, жаңа достар табады. Олардың көңіл-күйі әдеттегідей жақсы, мұғалімнің айтқанын ешбір қысым, қарсылықсыз орындайды. Кейбір кездерде жүріс-тұрысының ережелерін орындау қиынға соққан кезде достармен, мұғалімдермен қиындықтар пайда болуы мүмкін. Бірақ қазан айының соңында барлық қиындықтар әдеттегідей жойылады.
Бейімделуі ұзаққа созылатын болса жасөспірімдер оқудың жаңа ситуациясын, сыныптастармен, мұғалімдермен араласуды қабылдай алмайды. Реніш, ашу пайда болатындықтан мұндай балалардың оқу көрсеткіші төмен болуы мүмкін. Бұл жасөспірімдерде бейімделу деңгейі бірінші жартыжылдықтың соңында аяқталады.
Кейбір жасөспірімдерде бейімделу көрсеткішінде қатты байқалатын қиындықтар пайда болуы мүмкін. Өздерін негативті түрде ұстайды, жағымсыз эмоциялар байқалады және оқу бағдарламасын үлкен қиындықтармен меңгереді.
Бейімделу кезеңіндегі мәселелер
Соматикалық мәселелер – баланың денсаулығындағы ауытқулар;
Эмоциялық қиыншылықтар, қобалжу, мектептегі мәселелер туралы уайымдау;
Бейімделу кезеңінің дұрыс өтпеуі дезадаптацияға әкеледі, яғни балның өз еркімен қиыншылықтарға төзе алмауы;
Интеллектуалдық іс-әрекеттің бұзылуы;
Өз сыныптастарынан даму жағынан қалып қоюы;
Тәртіптілік – моральдық және құқықтық нормаларға сәйкес келмейтін тәртіптің түрі;
Коммуникативтік мәселелер – үлкендермен, құрдастарымен қарым-қатынас жасай алмауы.
Мектеп өміріне жағымды бейімделудің көрсеткіштері:
Жаңадан келген жасөспірімнің оқу үдерісімен қанағаттануы;
Оқу бағдарламасын меңгеруі;
Жасөспірімнің мұғалімдермен, достарымен жағымды қарым-қатынас орнатуы, және осы тұлға аралық қарым-қатынастарға қанағаттануы.
Сондықтан жағымды бейімделудің негізгі әлеуметтік-педагогикалық критерийі келесі: адекватты мінез-құлықтың қалыптасуы, оқушылармен, мұғалімдермен байланыс орнатуы, оқу әрекетінің дағдыларын меңгеру.

жүктеу 38,73 Kb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4 5 6