№6 Лабораториялық сабақтың тақырыбы: Кремний және оның қосылыстары Лабораториялық сабаққа қажетті құрал-жабдықтар

Кремний оксиді, кремний қышқылы және силикаттар

жүктеу 1,28 Mb.

Pdf просмотр

бет	4/6
Дата	12.10.2023
өлшемі	1,28 Mb.
	#43782
түрі	Сабақ

1 2 3 4 5 6

Лабораториялық жұмыс №6 (1)

Кремний оксиді, кремний қышқылы және силикаттар
Кремний оксиді – қатты, қиын балқитын зат. Табиғатта екі түрі кең таралған:
кристалдық және аморфтық. Балқытылған масса тез салқындатылғанда кварц шынысы
түзіледі. Балқытылған кварц шынысы сумен тез салқындатқанда шытынамайды, ӛйткені
оның термиялық ұлғаю кайфиценті ӛте аз. Кварцтық шыныдан лабораториялық ыдыстар
және ғылыми зерттеулер жүргізетін аспаптар жасайды.
Құм мен коксты тиісті мӛлшерде араластырып қыздырса , кремний мен кӛміртектін
қосылысы - кремний гарбиді SiC түзіледі, оны кӛбіне карбарунд деп

атайды.

SiO +3C=SiC+2CO
Таза карборунд – түссіз кристалдық, ӛте қатты зат , қаттылығы алмаздан ғана кем ,
тығыздығы 3,2г/см. Техникада карборунд кӛп мӛлшерде ӛндіріліп, қаттылығын
пайдаланып, қайрақ тастар, шлифтайтын дӛңгелектер жасауға т.б. және отқа берік
материал ретінде пайдаланылады. Құм мен магний арасындағы реакцияда, магнийді
артығырақ алса, тотықсызданып шыққан кремний магниймен қосылып магний силицидің
Mg Si түзеді.

4Mg + SiO
2
= Mg
2
S i + 2MgO
2

Материалды кремнийден тотықтырғанда (700-1200 С) металл оксидімен кремнийді
араластырып инертті атмосферада қыздырғанда силициттер түзіледі:
6MnO + 5Si = 2Mn
3
Si + 3SiO
2

Кремний концентрленген сілті ерітінділерінде жеңіл ериді де кремнмй қышқылдарының
тұздарын түзеді. Тікелей қалыпты температурада ол тек фтормен ғана әрекеттеседі.
Фторлы кремний - ӛткір иісті түссіз газ, оны кремнийдің фторлы сутекпен әрекеттесуі
кезінде алуға болады. Немесе кремнеземге балқытқыш қышқылмен әрекет еткенде:
Не концентрленген күкірт қышқылымен балқытқыш шпат пеште құмды әлсіз
қыздырғанда.
Ауада
күшті
түтінденеді,
ӛйткені
ол
су
буларымен
әрекеттеседі.
Алынатын фторсутекті қышқыл әлі ыдырамаған қосылып, кремнийфторсутекті
қышқылды түзеді. Бұл екінегізді ӛте күшті қышқыл (күші бойынша жуық), су
ерітіндісінде тұрақты. Оны металдардың оксидтері мен гидроксидтері бейтараптайды да
фторсиликаттарды түзеді. Сілтілік металдардың (аммоний мен литийден басқалардың)
фторсиликаттары суда айтарлықтай қиын ериді.
Хлорлы кремний - ол түссіз ұшқыш сұйықтық. Оны 400-600 температура кезіндегі
құрғақ
хлормен
кремнийдің
реакциясы
нәтижесінде
алады.
Немесе
құрғақ
хлор
ағымында
аморфты
кремнеземді
қыздырғанда.
Хлорлы кремний жеңіл гидролизденеді де кремнтй қышқылы мен хлорлы сутекті түзеді.
Аммиакпен қою түтін береді, мұны түтіннен қорғанышперде жасау үшін пайдаланады.
Кремний карбиді немесе карборунд, түссіз кристалдық зат; құм және кокс қоспасынан
электрлік пеште алады.
Карборундте критсталдық тор болады, ондағы кремнийдің әрбір атомы кӛміртектің
тӛрт атомымен қоршалған, және керісінше. Атомдар арсындағы ковалентті байланыстар
ӛте
берік.
Сондықтан
карборунд
қаттылығы
бойынша
алмазға
жақын.
Карборунд қышқылдармен әрекеттеспейді бірақ сілтілермен бірге балқытқанда кремнийт
және кӛмір қышқылдарының тұздарын түзе отырып, бұзылады. Азот пен атмосферада
жоғары қыздырғанда ыдырайды да графитті түзеді.
Кремний карбидін техникада әртүрлі қайрақ тастарды дайындау үшін
пайдаланылады. Кремнийдің тотықсыздандырғыш қасиеттерін металдардың оксидтерінен
кейбір металдарды алу үшін пайдаланылады. Кремний металдармен әрекеттескен кезде
тотықтырғыштың рӛлін атқарады. Осы тұста силицидтер –металдық қасиет кӛрсетеді.

жүктеу 1,28 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4 5 6