5В071100 Геодезия және картография мамандығына

8.1.1 Назаров А.С. Фотограмметрия, -Мн.,2006

8.1.2 Обиралов А.И. Фотограмметрия и дистанционное зондирование –М.,2006

Дәріс № 14

Тақырыбы: Жерүсті түсірісі

Жер бетiндегi түсiрудi мән. Жер бетiндегi түсiрудiң анықтау және формулалары. Стереотүсiрудiң негiзгi жағдайлары.

Жердiң фотоға түсiруiн жер бетiндегi фототопографиялық түсiруiнде фототеодолиттермен орындайды. Инженерлiк және стереофотограмөлшегiш камералар сонымен бiрге қолданбалы есептердiң шешiмiнде қолданылады, кейде әуесқойлық фотоаппараттар, камера және кинотеодолиты.

Профильлердi құру растрлық суреттерде орындалатындай жазықтықтағы рисовка функцияларын қолдана отырып жасалады. Сонымен қатар, топографиялылық нысанның сандық анықтама процессі екі жағдайда орындалды:

 нысанның контурын құру (контурдың координаталық нүктелерін, топологиялық байланысын және контурды айналып өту бағыты бойынша жинақтау жолдарымен орындалады);

 нысанның семантикасын құру (нысанның топографиялық планда көрсетілетін функционалдық, техникалық және табиғи сипаттарын бейнелеу арқылы орындалады).

Нысандарды семантикалық толықтыру үшін жер үстіндегі лазерлік сканирлеу нәтижелерi негізінде жасалған абрис қолданылады. Абристе аумақтың метрикалық емес сипаттамасы (ағаштар түрі, аумақтың бөлек фрагменттерінің тағайындалуы, жолдар мен өткелдер жамылғысының материалдары, тірек материалдары және т.с.с.) көрсетілген. Метрикалық сипаттамалар, яғни, ағаштардың орташа биіктігі, ағаштар арасындағы қашықтық, және де ЛЭП тіректерінің биіктігі камеральды жұмыстар жүргізген кезде скандар көмегімен есептеледі.

Фототеодолиттер әр түрлi конструкцияларда болады және тағы басқа мiнездемелер кадрдың қалыбы, фокус қашықтық бойынша айырмашылығы болады. ССРОға геодезия фототеодолиттердi шығарылды, бiрақ елдiң тау кәсiпорындарына таратуы ең үлкен йендi Цейсс карлдың фирмасының фототеодолиттiк комплектiн алды. Photheo 19/1318 бұл фирманың фототеодолитi (камераның оптикалық өсi демек көлденең) аласа сезгiштiктiң тiк орналасқан фотопластинкаларына жердiң фотоға түсiруi үшiн арналған. Құралдың атауындағы цифрлары сантиметрлердегi суреттерiнiң камераның фокус қашықтығының жуық шамамен шамасы және қалыптарын көрсетедi.

Суреттердiң нөмiрлерi 0мен 99бен аралығындағы барабандар арқылы орнатуға болады камераның бүйiрлеу бет орналасқан. Түсiрудi түрдiң нұсқағышы 6 жағдайы болады:

A- негiздiң сол нүктесiнен түсiрудi нормалы түр ( = 0)

AL – сөндірілген сол жақ( = 31.5)

AR – сөндірілген оң жақ ( = -31.5).

B, BL және BR - түсiрудiң варианттары сол, бiрақ фотоға түсiрудi негiздiң оң нүктесiнен. Бұрыштар көрcетiлген жоғары бөлiмшенiң жоспарының құрастыруы үзiлулерсiз, ең төменгi аражабында қамтамасыз етедi. Бұрыш сондықтан  = 31.5 үйреншiктi деп атайды. Бағдар құрылымы - бұл техникалық дәлдiктiң теодолитi iс жүзiнде.

Фототеодолиттiң затвор және фокусировка құрылымын алмайды.

Йендi Цейсс карл фирмамен UMK 10/1318, 20/1318 және 30/1318-шi әмбебап өлшеу камера, сонымен бiрге SMK 5.5/0808-шi камераны шығарылды. Жер бетiндегi фототопографиялық түсiруiнiң жанында, инженерлiк түсiрулердi орындау үшiн бiрiншiсi бола алады қолдану. Оның комплектiне 12-шi кернеуiмен затвордың жұмысы және индикатор шам қамтамасыз ететiн аккумуляторлық батарея кiредi. Затвор жұмыс iстей алады және механикалық. Екiншi орналасқан объекттердiң фотоға түсiруi үшiн арналған

қашықтықтар 40 метрден аспайтын. Олар 400 немесе 1200 ммдер тұрақты негiзi болады. Маркшейдерияларда баққұмарлықтарда тау жыныстарының жарықшақтылығын зерттеуде кәдеге аса алады.