5 в 050400 «Журналистика» мамандығына арналған


*** Жас журналист жылына 32 мың доллар табады



жүктеу 2,14 Mb.
бет2/9
Дата28.11.2017
өлшемі2,14 Mb.
#2100
1   2   3   4   5   6   7   8   9

***

Жас журналист жылына 32 мың доллар табады

«Қай елдің баспасөзі күшті болса, сол елдің өзі де күшті», — деген екен М.Дулатұлы.

Мәселен, ақпанның 24-і мен наурыздың 7-і аралығында біздің факультетке АҚШ-тың Огайо университетінің профессоры Юсуф Калиянго келіп, дәріс оқыды. Ол – 50 шақты мемлекетте болып, әртүрлі бағыттағы (ғылыми-зерттеу, публицистикалық, әдеби) 15 кітап жазған әлемге танымал журналист. Екі апта ішінде Ю.Калиянгодан біраз нәрсе үйреніп, халықаралық журналистика туралы көп мағлұматты жадымызға түйдік. Америкадан келген профессордың:«Қазақстан өзінің профессорлары мен ұстаздарына аз жалақы төлеп, мен сияқты шетелден уақытша келген оқытушыларға қаржы аямайды екен. Неліктен бұлай? Бұл әділетсіздік қой!» немесе «Қазақстан президенті елі үшін көп нәрсе істеп жатыр» деген секілді сөздері бізге үлкен ой салды… Мұхит асып келген профессорды әңгімеге тартып едік.





Өзіңіздің журналистік жолыңыз туралы айтып берсеңіз. Бұл салаға қалай келдіңіз?

– Жалпы, журналистика саласында 13 жылдан бері қызмет етіп келемін. Өзім Шығыс Африканың тумасымын. Алғашында саясат бағытында жұмыс істейтін журналист ретінде әртүрлі газет редакцияларында, теле-радио орталықтарында қызмет атқардым. Содан соң, тележаңалықтарды өңдеуші, жаңалықтар бөлімінің директоры болып істедім. Бірте-бірте халықаралық журналистикада танылып, «CNN» арнасының Шығыс Африкадағы тілшісі болдым. «CNN» арнасына көптеген әлемдік деңгейдегі хабарларды дайындадым. Осы үшін халықаралық ұйымдар мен «CNN» арнасы тағайындайтын бірнеше жүлделердің иегері атандым. Кейін АҚШ-тың Миссури университетінің журналистика мектебіне оқуға түсіп, Ph.D. докторантураны 2007 жылы бітірдім. Ал 2008 жылы мен Огайо университетінің халықаралық журналистика институтына әрі профессор, әрі директор болып тағайындалдым. Скрипп атындағы жоғарыда аталған оқу орнында осы уақытқа дейін «Теле-радио жаңалықтары», «Халықаралық журналистика», «Шетелдегі тілшілік», «Халықаралық масс медиа жүйесі», «Кәсіби журналистика», «Қоғам және қоғамдағы шиеленістер» т.б. пәндерден сабақ бердім. Осы тәжірибе негізінде мен екі ғылыми-зерттеу оқулығын жазған болатынмын. Үшіншісі ағымдағы жылдың желтоқсан айында жарық көреді деп жоспарлануда.



Бізге АҚШ журналистикасы туралы айтып беріңізші. АҚШ журналистері көбіне қай тақырыптарға қалам тербейді немесе хабар дайындайды? 
— АҚШ-та газет-журнал, теле-радио орталықтары өте көп. Мәселен, 50 штатта күнделікті таралатын 1500-ге жуық мерзімді басылым жұмыс істейді. Оқырмандардың көпшілігі газет-журналдарға жазылмайды, дүңгіршіктерден сатып алады. Ал теледидар журналистикасы туралы айтар болсақ, АҚШ-та жүздеген телеарналар 5 ірі орталыққа қарайды: «ABC», «CBC», «Fox», «WB» және «NBC». Америкадағы мерзімді басылымдар да, теле-радио орталықтары да оқырмандарын, көрермендерін, тыңдармандарын атақты адамдарды жариялау арқылы (өнер және спорт жұлдыздары, танымал саясаткерлер т.б.) көбейткісі келеді. АҚШ-та журналистика жұмыс істейтін бағытына қарай былайша дамыған:

1. Жаңалық және ақпарат тарату – 79%;


2. Қылмыстар мен заңбұзушылықтарды анықтау – 62%;
3. Биліктің кемшіліктерін сынау – 58%;
4. Тиісті мекемелерге халықтың әлеуметтік жағдайын хабардар ету – 50%;
5. Белгілі бір шектеулі топтар мен ұйымдардың мүддесі үшін жұмыс істеу (мысалы, тек қана қара нәсілді адамдардың құқығы мен мүддесі туралы жазатын басылымдар бар) – 29%;
6. Шығармашылық бағытта жұмыс істеу (көркем әңгіме жазу, ғылыми-танымдық хабарлар дайындау т.б.) – 23%.

Америкада сөз бостандығы бар ма? Мысалы, сіз президентті немесе басқа да билік өкілдерін сынай аласыз ба?


– Иә, әрине. Құрама Штаттардағы баспасөз бостандығы АҚШ-тың Конституциясындағы бірінші түзету заңымен қорғалған. Америкада сөз бостандығының қатты дамығандығы соншалық – билік көбіне айтылған сындарға мән бермейді.

Америкада болашақ журналистер қанша жыл оқиды? Студенттердің қандай да бір жерде жұмыс істеуге мүмкіндігі бар ма?
– Америкада оқу үдерісі төрт жыл мерзімді құрайды. Біз студенттердің теориядан гөрі практикамен білім алуына көбірек мән береміз. Сол себепті студенттердің «The Athens news», «WOUB news» секілді университет басылымдарында, «ATHENSI.com» атты университет сайтында, «AM», «FM» сияқты университет телеарналарында шыңдалуына жағдай жасаймыз. Сонымен қатар, егер қабілет-қарымы жетіп жатса, жергілікті редакциялар мен теле-радио орталықтарында да жұмыс істей алады. Міне, осындай тәжірибеден өткен студент Огайо университетін кәсіби шеберлікпен тәмамдайды.

Біздің университеттің журналистика факультетінде «Қазақ журналистикасының тарихы», «Журналистика негіздері», «Интернет журналистикасы», «Тележурналистика», «Радио және телебағдарламаларды дайындау», «Сыртқы саяси насихат», «Балаларға арналған бағдарламаларды дайындау» сықылды пәндер оқытылады. Ал сіздерде ше?


– «Этика», «Заң», «Медиа экономикасы», «Спорт журналистикасы», «Қоршаған орта журналистикасы», «Ғылыми журналистика», «Қоғам және қоғамдағы шиеленістер», «Шетелдегі тілшілік», «Ақпараттық журналистика», «Журнал журналистикасы», «Онлайн медиа» т.б.

Америкалық журналистердің жалақысы қандай? Жалақылары өздерін қамтамасыз етуге жете ме?

– Иә, олардың жалақысы өміріне жеткілікті. Университетті енді бітірген 21 жастағы журналист орта есеппен жылына 32 мың АҚШ долларын табады. Бірақ журналистердің жалақысы жұмыс істейтін жеріне де байланысты. Ірі орталықтар мен үлкен қалалардың жалақысы да жоғары.


Сіз қандай тақырыптарда жазасыз?

– Мен докторлық диссертациямды «Қоғамдағы шиеленістер» тақырыбында қорғаған болатынмын. Қазір де осы тақырыпта көп жазамын. Мәселен, 2010 жылы «Африкандық медиа және демократизация» атты кітап жаздым. Менің зерттеулерім саяси қарым-қатынас, шиеленістер және дағдарыс, қоғамдық пікір тақырыптарына негізделген.


Әңгімеңізге рақмет!

Сұхбаттасқан Алпамыс Файзолла,


әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-дың журналистика факультетінің 2 курс студенті.

Бүкіл әлемде болып жатқан қазіргі заманғы зор өзгерістерге байланысты журналистика да жаңа көзқарасты, жаңа үғымды, жаңаша ойлауды қажет етеді. Уақыт өткен сайын ішкі-сыртқы саясат баспасөз, радио мен тележурналистиканың алдына тың міндеттер қояды Ондай міндеттерді орындау үшін бүкіл коллектив болып,ізденістер жасау арқылы жұмыс істеу қажет. Бұл орайда-журналистердің интеллектуалдық тәжірибесін қолданбай болмайды. Әсіресе, бұл салада халықаралық тәжірибелерге ерекше назар аударып отыру қажет. Мәселен, дамыған шетелдерде бүгінгі ақпарат құралдары қалай жұмыс істейді, соған назар аударған жөн. Ол үшін олардың жұмысына, журналистік творчествосына талдау жасап, қорыта білу керек. Мұндай тәжірибе алмасу материалдар, хабарлар дайындауда түр мен стильді жаңартуға, уақыт өзгерісіне сай хабарлар беруге мүмкіндік жасайды. Стандарттан қашып, тапқыр әрі қызықты материалдар беруге пайдасын тигізеді. Газеттің, радио мен телехабардың мазмұны мен характерін, тақырыбын, идеясын түрлендіруге, дамытуға әсер етеді. Қоғамның моральдық-саяси ахуалын жақсартуға, ескі ұғымда қалып қоймауға, жаңалықтарды дұрыс қабылдауға мүмкіндік береді. Ой тереңдігіне, сөздің өткірлігіне, тележурналистердің барлық қабілеті мен шеберлігін дамытуға ықпалы тиеді. Халықаралық тәжірибе мен жетістіктерге сүйену, Сонымен бірге әрбір журналистің немесе коллективтің жетістігін онан сайын толықтыруға, дамытуға игі әсер етеді. Демократиялық қоғам құру үшін бұқаралық ақпарат кұралдары көп жүмыс істеуі тиіс. Бұл өмірге тереңдеп ену, шындықты айту, қажетті де, актуальді фактілерді таба білу, оны зерттеп, халыққа ұсыну үлкен жауапкершілікті тілейді. 

Әрине, шетел журналистикасына назар аударғанда бәрін бірдей ала беру, үйрене берудің негізі жоқ. Ең жаңашыл, бұрын айтылмаған нөрселерді таңдай білген жөн. Алдымен халыққа не қажет және нені айту керек, соны байқаған дұрыс. Бұл үшін өткен мен жаңаны, сондай-ақ өзімізде не бар, не жоқ соны біліп барып ажырата білу керек. Қажеттісін алып, қажет емесіне сын көзбен қараған дұрыс. Бұрын біздің елмізде шетел журналистикасының төжірибесіне назар аударылмайтын. Ал бүгінде бәрі басқаша. Халықаралық қатынастар бейбіт түрде, бірін-бірі түсінушілік жағдайда дамып келеді. Яғни, сенім мен қауіпсіздік, жер бетінде бірлесе өмір сүру тенденциясы байқалады. Демек, бұрынғыдай елдердің бір-біріне сенімсіздікпен қарауы бірте-бірте өзара түсінушілік қарым-қатынасқа айналып келеді. Бұл орайда ақпарат құралдары да өзгеріссіз қалуы мүмкін емес. Сондықтан мына жайларды атап айту керек: 



1. Бұқаралық ақпарат құралдары қай елде болмасын, халықаралық тәжірибеге сүйене отырып, бір-бірімен тығыз қарым-қатынаста ашық жұмыс істеуі керек. Бұл ретте географиялық, ұлтгық шекаралар шеңбері тосқауыл болмауы қажет. 

2. Әр ел өзінің тарихын, мәдениетін, тілін, ұлтын сақтай отырып, жер жүзілік цивилизацияға үлес қосуы тиіс. Адамзаттық бүкіл құнды қасиеттерге араласу керек. Әділдік, шыншылдық, достық және гуманизмді қадірлеу жөн. 

3. Қоғамдық дамудың объективті заңдылықтарын көрсетіп отыру қажет. Жер жүзілік прогресті дамытуға ақпарат құралдарының белсенді қызметі қажет. 

4. Экология, атом қарулары зардаптарын жоюға және соғысты болдырмауға баспасөз, радио, телевидение ерекше қызмет етуі тиіс. 

5. Әлемдік хабарлардың оперативтілігін жақсартуға ұмтылу керек. Бұл орайда көптеген елдер бірлесе әрі тұрақты жұмыс атқаруы жөн. 

6. Үкіметпен бірге, халықтық дипломатияны дамытуға ақпарат құралдары белсене араласуы қажет. "Дөңгелек үстелдер", "телекөпірлер" арқылы жер жүзілік маңызды оқиғалар мен бейбітшілік инициативаларды дер кезінде жариялап, көрсетіп, насихаттап отырған дұрыс. 
Әрбір елдің ақпарат құралдары өз тәжірибесіне қоса, халықаралық журналистика тәжірибесін біліп, зерттеп, қорытып, одан әрі даму жолында пайдалана білуі керек. Әсіресе, қазір жер жүзі журналистикасында орын алып келе жатқан дамыған елдер - Американың және Еуропаның Англия, Франция, Германия мен баска да елдерінің тәжірибелік жұмыстары назар аударады. 
Радио мен телевидениенің тез дамитынын өмірдің өзі көрсетіп отыр. Әрісін айтпағанда осыдан 20-30 жыл бұрын ғана түрлі-түсті телевизордың пайдаланылуы бүгінгідей дәрежеге жетеді деп ешкім ойламаған еді. Әрине, мұның қоғамның әлеуметтік қажеттілігінен туатыны белгілі. "Бүгінде телевидение бүкіл әлемде өтпелі кезеңді бастан кешіріп отыр. Ақ-қара түсті телевизордың орнына қазір түрлі-түсті телевизорларды пайдалану көбейіп келеді. Ал мұның өзі телехабарларды беруді жаңа бір сатыға көтеріп отыр. Түрлі-түсті телевидениені айтқанда, қазір бүкіл әлемде бұл орайда радио мен телевидение жүйесінде үлкен өзгерістер болып жатқанын айту керек. Мәселен жаңадан жер серігі (спутниктік) және кабельдік телевидениенің пайда болуы соның айғағы. Бұл радио мен телевидение дамуының стратегиялық мәнін айқындайды. Әсіресе, Еуропа елдері мен Америкада қоғамдық телевидение монополиясын бұзып, жаңадан коммерциялық телевидениені еңгізу өріс алып отыр. Алайда телевизиялық ұйымдардың көбеюі телепрограммалардың көбеюіне жағдай жасай ма, жоқ па, оны өмір көрсетпек. Ал анализге жүгінсек, жаңа коммерциялық программалар негізінен жарнама берушілердің талабын қанағаттандырып, қаржы табудың көзіне айналатын сияқты. Олар тек көңілдендіретін хабарлар берумен шектеліп қалатындары да бар. Әрине, көңілді хабарлар да керек шығар, бірақ, қоғамдық телевидение болса мұндай "көңілді" хабарлардың орнына көбіне халықты жаңалық хабарлармен және танымдық, білімдік программалармен қамтуға тырысады. 

Міне, спутниктік және кабельдік телевидениенің өмірге келуі көрермендер аудиториясын жіктеуге әкеліп соқты. Бұл өсіресе, Франция, Ұлыбритания, Германия республикасында орын алып отыр. Осы елдерде бұрын қоғамдық телевидение болса, коммерциялық телевидение тез өмірге келеді деп ешкім ойамаған. Батыс Еуропа елдерінде жағдай дабыл қағарлық. Өйткені олардың телевидениесінде Американың 40 процентке жуық драмалық жанрдағы программалары беріледі. Әсіресе Португалия мен Голландияда ол 80 процентке жеткен. Күн сайын Ұлыбритания, Франция, Германия телевидениесінде кемінде үш сағат АҚШ хабарлары беріледі. Ал, АҚШ-та бұрыннан-ақ кино және телеиндустрия қалыптасқаны белгілі. Бұл салада мол тәжірибесі бар. Біздің заманымызда телерадио каналдары арқылы берілетін программаларда бәрінен де ең көп орын алатыны және берілетіні, сондай-ақ жер жүзі халықтарының күтетіні де күнделікті берілетін жаңалық хабарлар. Бұл қай елдің радиосы мен тедевидениесін алсақ та анық байқалатын тенденция. Сондықтан журналистикада жаңалық хабарлар туралы айту және оның шетелдерде сондай-ақ, өзімізде қалай беріліп жүргені үлкен проблема. Адамзат еш уақытта өмірде, планетамызда болып жаткдн оқиғалардан, жаңалықтардан құр қалмауы тиіс. Бұл өмір тудырып отырған қажеттілік. Сондықтан әлемде осы ғасырдың басында хабар жанрларының берілуі екі есе өспек. Ал спутниктік және кабельдік телевидение арқылы хабар жанрын беру енді 5-6 жылдың ішінде 30 есе ұлғаяды деп есептеледі. Демек, бұл салада қай елдерде айтарлықтай әрі тәжірибесі мол каналдар жұмыс істейтініне тоқталайық. Айталық тәулік бойы жұмыс істейтін АҚШ телекомпаниясы "Си-Эн-Эн" тек жаңалықтар берумен әлемге аты жайылып отыр. Сондай-ақ, Жапонияның телекомпаниясы "Эн-Эич-Кей" де белгілі. Ал Ұлыбританияның, Францияның, Германияның және басқа елдердің телехабарлары көбіне осы жаңалықтар туралы беруге өте құштар екеніне сөз жоқ. Тіпті, бұл. біздің республикамыз Қазақстан мен Россияда да солай. Мұның себебін мына жағдайлармен байланыстырып қараған жөн сияқты. 
1. Глобальды проблемалардың пайда болып, оған тек әрбір ел мен халықтың ғана емес, бүкіл жер жүзі мемлекеттеріне қатысты екені; 

2. Қоғамдық өзгерістердің жүзеге асуы мен тарихи процестердің жаңаша дамуы; 

3. Казіргі адамзаттық интеллектуалды өмір салты мен оның мәдениеті мен ойламының өсу эволюциясы; 

4. Халықтардың саяси сана-сезімінің аса жетілуі; 
5. Жаңа типті, яғни, бүкіладамзаттық ой-өрістің және көзқарастың пайда болуы... 

Міне, осы жайлар күнделікті жаңалықтарсыз адамзаттың өмір сүруі мүмкін емес екенін айғақтайды. Сондай-ақ, демократияның дамып, қай елде болмасын экономикалық және әлеуметтік саясаттың кең еріс алып отырғаны, тіршіліктің, өмір сүрудің мәні тек бір елге немесе бір адамға ғана қатысты емес, бүкіл әлемге байланысты екенін жоққа шығаруға болмайды. Алайда, жаңалықты, фактіні, кейбір өмір құбылыстарын журналистік шеберлік тұрғысынан бере білу де өнер. Оған творчестволық көп еңбек ету керек. Хабарларды оперативті түрде беру және көрермендер үшін жаңалықтың ең қажеттісін таңдай білу керек. Мәселен жер шарының бір жерінде болған оқиғамен екінші бір жақтағы телевизор көрушілерді хабардар ету, соған ортақтастыру, яғни, назарын аударуға күш салу қажет. Бұл ретте кейде хабарды өте боямалап, көп сөзділікке салынбай, нақты жаңалықтың өзін сол болған күйінше көрсете білу адам ықыласына, ойына, санасына әсер етпек. Шындықты, нақты фактіні өзінің бар болмысымен көрсету дұрыс болмақ. Қысқа әрі қызықты, сонымен бірге нақты мағлұмат беретін хабарларды журналистер телекөрермендерге, радиотыңдаушыларға жеткізе білсе мақсаттың орындалғаны. Бұл жерде редактордың, режиссердің, оператордың, еңбегі бірлесуі қажет. Өйткені көрермендер мен тындаушылар әртүрлі талғамдағы адамдар болатыны түсінікті. Сондай-ақ, жаңалық хабарлар тасқынын көріп-тыңдайтын аудитоияда адамдардың жас ерекшелігі, әлеуметгік жағдайы, әйел не ер адам болуын білудің де маңызы зор. 
Қазір жаңалық хабарлар беруде жер жүзі телерадио компаниялары бір-бірімен бәсекеге түсуі заңды. Кім тапқыр, кім жедел қимылдайды, кім ерекше назар аударатын жаңалықгарды таба біледі, сол ұтатыны белгілі. Мысалы, әлемге белгілі АҚШ-тың жер жүзі жаңалықтарын беріп тұратын Си-Эн-Эн компаниясын сол елдің телевизия қайраткері Тернер ұйымдастырған болатын. Расын айтқанда, алғашқыда бұл программага ешкім мән бермей, басқа телекомпаниялар оны тіпті, банкротқа ұшырайды деп ойлады. Бірақ өмір көрсеткеніндей олай болған жоқ, керісінше осы Си-Эн-Эн тек соңғы жаңалықтар берумен ғана ең күшті телекомпанияға айналды. Демек, кейде осылай батыл ізденістер жасау табысқа жеткізбек. Си-Эн-Эннің хабарлары тұрақты түрде әрі күн сайын беріліп тұрады. Оның тілшілері планетаның кез-келген жерінен хабарлар береді. ОперативтІ жедел түрде жұмыс істейді. Ол басқа елдердің жаңалықтар беруіне қарағанда анағұрлым алда жүреді. Оның тақырыптары да әралуан. Саясат, экономика, табиғат апаттары, терроризм, өкімет басшылары туралы т.б. Сондықтан ол беретін хабарларды жұрт қызыға тыңдайды. Ең ақырында жер жүзінің бүкіл ауа райы туралы күн құрғатпай баяндап тұрады. Әрине, мұндай жұмыс атқару оңай емес, ол үшін көп еңбек, журналистік тапқырлық, техника жетістіктерін пайдалану қажет. Көптеген телекомпаниялар мұндай жұмысты орындай алмайтыны белгілі. Ал, Си-Эн-Эн болса бәріне де үлгереді, соған байланысты табысы да жетерлік, бай компания болып саналады. Си-Эн-Эннің хабарлары біздің Қазақстанда да беріле бастады. Оны республика жұртшылығы көруде. Хабар әрине, спутниктік жүйе бойынша қабылданады. Бұл да болса техника жаңалығын пайдалану деген сөз. Си-Эн-Энннің әсіресе, хабар ұйымдастыру тәсілдері кез-келген елдің телевидениесі үшін үлкен төжірибе бола алады. 
Ұлыбританияда "Би-Би-Сидің" үлкен орны бар екені, оның сапалы программалар беріп, әсіресе, жаңалықтар мен қоғамдық-саяси және деректі хабарлар ұйымдастырып тұратыны, оған жаңадан бастық болып келген Джон Берттің де қалаған нәрсесі еді. Келген бойда ол өзінің жаңа жұмыс жоспарын жариялады. Онда әдеттегідей, бұрынғы эфир арқылы берілетін телевидениенің орнына енді кабельдік жөне спутниктік телевидениеге мән берілетіні айтылды әрі жаңалықтар мен драмалық хабарлар, яғни, телефильмдер мен телеспектакльдер көбірек берілетінін алға тартты. 
Міне, осылайша ақпарат хабарларын ұлғайтуға байланысты, енді корпорация құрамында жаңадан ұлттық радиостанция ашу да көзделді. Ол - "Рэйдио ньюс" деп аталатын болды. Бұдан бұрын 5 радиостанция болса, енді оған тағы бір радиостанция қосылмақ. Бұл радиостанция тәулігіне 24 сағат, яғни, күні-түні бірдей жұмыс істейді деп есептелді. Бүған дейін "Би-Би-Си" "Әлемдік радиохабарлары қызметі" арқылы басқа елдерге тәулік бойы хабар таратуға жеткен еді. Керісінше, өз еліне ғана мұндай көлемде хабар бере алмай келген болатын. Енді тек радио ғана емес, Ұлыбританияның телевидениесі де басқа елдерге хабар таратуды тәулік бойына жүргізуге күш салмақ. Бүгінде телевидениенің алдында жаңа міндеттер тұр. Ол - жаңа жүйе "жоғары айқындық" жүйесі болып табылады. Бұл жөнінде қазір көп айтылып жүр. Соңғы 15 жылдың көлемінде Жапонияның кейбір фирмалары осы "жоғары айқындық" жүйесіне зерттеу жасады. Мұнда 1125 жолдық, 60 өріс қолданылып, экрандағы көріністің сапасы артты. Бұл 35 миллиметрлік пленкадағы кинокөрініске қарағанда анағұрлым жақсы. Осы жүйені жасау үшін Жапония фирмалары 500 миллион доллар қаржы жұмсаған. Әсіресе, "Сони", "Тошива" фирмалары "жоғары айқындық" телевидениесі үшін аппараттар үлгісін жасады Мысалы, кинокамерапар, кинескоптар, бейнемагнитофон, дискілер және т.б. 

1988 жылы Сеулдегі (Оңтүстік Кореяның астанасы) жазғы Олимпиададан Жалонияға спутниктік байланыс арқылы жоғары айқындық телевидениесімен күн сайын 4 сағат хабарлар берілген. Мұндай жаңа жүйе Жапонияда қазір тұрақгы жұмыс істеуде. 

"Жоғары айқындық" жүйесімен телевидение құру қазір АҚШ-та да жүргізіліп жатыр. Олар мұның бірнеше нұсқасын жасады. Жапония сияқты АҚШ- та жүздеген миллион доллар жұмсаған. Ал осы жаңа жүйені жасауда Еуропа аздап артта қалып келеді. Сондықтан олар Жапония мен АҚШ-қа жету үшін бар күштерін салуда. Айталық ФРГ, Ұлыбритания, Швейцария, Бельгия, Франция, Нидерланды, Дания, Италия сияқты елдердің 30-дан астам өндіріс корпорациясы осы жүйені жасау үшін жұмыс істеуде. Сондықтан бұл жүйе енді Еуропада да қолданылуда. Осыған байланысты ТМД елдері де аталған жүйеге көшуді ойластыруда. Қазір бұл ретте мамандар жұмыс істеуде. Демек, алдағы уақытта Қазақстан да бұл жүйені қолға алатын болады. 
Жаңа жүйе әрине, қай елдің телевидениесі болса да тиімді болатынына сөз жоқ. Себебі, біріншіден, халықаралық қатынаста "жоғары айқындық" жүйесін қолдануда бірлесу жағдайы туады. Және әртүрлі телевизиялык жүйелерден гөрі, бірыңғай бейнекөріністердің сапасы артып, бұрынғыдан да анық бола түседі. Қазір Москвада кабельдік сеттің пайда болуына байланысты көптеген программа беруге мүмкіндік туып отыр. 20-дан астам каналда хабар берілуде. Ал Еуропаның көптеген аймақтарында спутниктік байланыс арқылы 40-50 аралығында программа қабылдауға болады. Батыс Еуропада "Астра" деп аталатын жаңа жер серігі ұшырылған. Сол жер серігінен жердегі дыбыс қабылдау аймағында 50 сантиметрлік қана антенна қолдану жетіп жатыр. Ал Шығыс Еуропада оны қабылдау 1-2 метрлік антеннаны қажет етеді. 

Скандинавия елдері ұшырған жер серігі арқылы ТМД-ның Батыс аймағындағы елдер хабарларды әлгіндей жарты метрлік антенналар арқылы қабылдай алады. Міне, бұл да телевидение саласындағы жетістік болып табылады. Спутниктік телевидение жүйе.сі қалай жұмыс істейді дегенге келсек, үшбұрышты схема бойынша жүргізіледі. Хабар беруші (жерден) - спутник орбитада - антенна (жердегі телеқабылдағыш). 


Америкада спутниктік телевидениенің басталуы 1962 жылмен есептеледі. Сол жылы "Телестар" жөне "Релей" деген жер серігі үшырылды. Сөйтіп алғашқы хабарлар да берілді. Мысалы, Сиетл қаласындағы халықаралық көрме туралы, Джон Кеннедидің (президент) пресс-конференциясы, Канаверал мүйісінен космосқа ұшу репортажы, Біріккен Ұлтгар Ұйымынан репортаж, т.б. Ал Еуропадан Париж, Лондон, Рим қалаларынан хабарлар таратылды. Міне, бұл алғашқы екі континент аралығындағы космос спутнигін пайдалану арқылы берілген хабарлар еді. Екі спутник ретранслятор ролін атқарып, елдердің телехабарларын беруте мүмкіндік туғызды. 
Ал Москвада бірінші рет 1967 жылы "Орбита" спутниктік жүйесі бойынша телехабарлар бере бастады. Қазір жер жүзі космостағы ондаған спутниктің күшімен телехабарлар беріп жүр. Сөйтіп, бұл орайда үлкен дамуға жол ашылды. 

Сонымен бірге кабельдік телевидение де Америкада 1940 жылдардың аяғында қолданыла бастап, кейін 1975-ші жылдары оның екінші кезеңі өріс алды. Телевидениедегі бұл екі сала қазіргі кезде онан сайын даму үстінде. Мысалы, Францияда жаңа техника жетістігі кеңінен пайдаланылуда. Спутниктік байланыс, кабельді телевидениемен бірге, бейнежазу мен телеин-форматика, яғни, компьютерлер қолданылу үстінде. Бұл елде әсіресе, екінші программа А-2 аудиторияны көп қамту мен программаның ұзақтығы жағынан ең бірінші орынға шықы. Бұл - оның зор табысы деуге болады. 


Франциядағы дәстүр бойынша қоғамдық телевидение пайдаланылатын. Соңғы_кезде бұл дәстүр өзгеріп, коммерциялық каналдар ене бастады. Бұған басында жұртшылық қарсы болған еді. Алайда Президент Ф.Миттеран жеке коммерциялық ұлттық программалар құру жөнінде үндеу жасады. Соған байланысты екі коммерциялық канал дүниеге келді. Оның біріншісі - көпшілікке арналған жалпы хабарлар береді де, екіншісі - жастарға арналған музыкалық хабар беретін программаға айналды. Міне, осылайша жер жүзі телевидениесінде жаңа хабар беру тәсілдері жүзеге асырылды. Бүгінде жер жүзінде баспасөз текстерін өндеудің жүздеген программалары жасалған. Ондай программалар текст "редакторлары" деп аталады. Ал олардың көптігіне байланысты іріктеп ала білу және қажеттісін тандай білу керек. Өйткені текст өндеу программалары да әртүрлі операцияларды орындауға арналған. Мысалы, сыйымдылығы 40 мегабайттық қатты дискіге 100 есе көп информацияны жазып, оның кез-келген үзіндісін оңай табуға және қайта қарауға, өңдеуге болады. Текст өңдеу программалары адамның уақытын алатын жұмыс процестерін айталық, тексті жөндеу, жазудың көлемін өзгерту, жөнделген тексті қайта басу т.б. автоматты түрде орындауға мүмкіндік береді. Бүл әсіресе, ұзақ текстерді жазғанда және оны қағазға басуда уақытты өте аз жұмсауға пайдасын тигізеді. Сондай-ақ кітап шығару баспаларындағы жұмыстарды жеңілдетеді. Мәселен қолмен басатын механикалық жазу машинкаларымен журналистер жұмыс істегенде әрбір грамматикалық, орфографиялық немесе стилистикалық жөндеулер жүргізу үшін біраз уақыт кетіреді. Ал осындай жұмыстарды компьютер арқылы жедел әрі оңай істеуге болатыны белгілі. Әдетте текст өңдеудің принципті түрде екі типі қолданылады. Біріншісі - экрандағы текст бірыңғай көріністе ғана беріліп, оның негізгі бейнесі қағазға түсірілгеннен кейін ғана белгілі болады, ал екіншісінде - экрандағы текст қандай көріністе болса, нәтижесінде де сондай көріністегі текст қағазға басып алынады. Яғни, бұл "нені көрсең, соны аласың" дегенді білдіреді. Тексті өңдеу программаларының негізгі қызметі мынадай жүйеде орындалады. 1. Тексті жадыға жіберу; 2. Редакциялау; 3. Форматқа келтіру; 4. Тексті басу жұмысы. 

Редакциялау жүмысында "мышка" арқылы курсорды жылжыта отырып, командаларды орындауға болатыны түсінікті. Кейбір программалар арқылы текстің жалпы көрінісін, тіпті, типографиялық сапаға дейін көтеруге болатынын өмір көрсетіп отыр. Мұндай жағдайда әртүрлі шрифтілерді қолдануға болады. Машинаның басу құрылысна қажетті арнаулы командалар беріледі. Мәселен, басуды тоқтату, тексті бірнеше дана етіп шығару т.б. Компьютердің жадына информацияны, тексті енгізгеннен кейін, оны автоматты түрде өңдеуге қол жетеді. Бұл ретте автоматтандырылған анықтамалықтарды және автоматтандырылған корректорларды қолдануға болады. Автоматты анықтамалықтар сөздерді дұрыс таңдауға, ауыстыруға мүмкіндік берсе (мысалы, синоним, антонимдерді т.б. табуға), ал автоматты корректор грамматика, орфографияны, тіпті, стилистика элементтерін бақылауға мүмкіндік береді. Компьютер жадындағы сөздіктен әрбір сөздің дұрыс жазылуын салыстырып қарау қиын емес. Редакциялауды автоматтандырғанда текстегі орташа келемдегі сөйлемдерге анализ жасауға да мүмкіндік туады. Бұл орайда программа бойынша текст құрылысының индексі анықталып, кейбір окуға дұрыс келмейтін сөздер мен фрагменттерді бөліп шығару керек және түзету қажет. 

Жалпы бүгінгі журналистикаға қатысы бар тағы бір мәселе - "столдық" баспа жүйесінің пайда болуы екенін бөліп айту жөн. Яғни, бұл баспа жұмысындағы компьютерге қатысы бар жаңа эра деуге болады. Баспа мен типографияға жаңалық ретінде келген осы техникалық жетістік мерзімді баспасөз бен кітап басу ісінде адам еңбегіне көптеген жеңілдіктер әкелді. Компьютерде жаңа арнаулы тіддерді жасап шығару мен лазерлік принтерлердің пайда болуы - типографияға өте жақын сапалы бейнелерді қолдануды қамтамасыз етті. Бұл полиграфиялық баспа жұмыстарына да қатысты еді. Баспа жуйесіне арналған верстка жасау жөнінде (беттерді қаттау) екі негізгі программа түрі бар. Оның бірі - иллюстрация, графикаларды қолдана отырып, шағын материалдар дайындауға арналса, екіншісі -үлкен көлемдегі текстер дайындауға, яғни кітаптар басуға арналған. Бұл орайда процессордың көмегімен және версткаға арналған программалар арқылы басылатын нәрсенің макеті жасалып, басуға беріледі немесе фототерімге жіберіледі. 

Столдық баспа жүйесін қолданатындарды үш категорияға бөлуге болады. Оның біріншісі - бір-екі беттік ондаған, жүздеген дана документтер дайындаушылар болса, екінші категорияға - мыңдаған тиражбен басылатын мақалалар жинақтары, авторефераттар, брошюралар шығаратын үкімет мекемелері, жарнама агенттіктері ұйымдарының жұмыстары жатады. Ал үшінші категорияға - осы алдыңғы айтылғандардан күрделі әрі көлемді түрде жұмыстар орындайтын газет-журналдар редакциялары жатады. Олар мыңдаған тіпті, миллиондаған тиражбен баспасөздерді шығарып отырады. Сөйтіп, компьютердің қазіргі замандағы аса зор мүмкіндігі журналистика өмірінде кеңінен пайдаланылу үстінде.


Өзін-өзі бақылау сұрақтары:
1.АҚШ тележурналистикасының дамуы.
2.АҚШ тележурналистикасының өркендеу кезеңі.
3.АҚШ тележурналистикасының бүгінгі тыныс-тіршілігі.

Ұсынылатын әдебиеттер: 
1.Барманкулов М. Вес мир у вас в квартире. Алматы., 1972.
2.Молдабеков А. Хабардың бес белесі. Алматы., 2000
3.Масғұтов С. Көгілдір экран-өмір айнасы. Алматы., 1976
4.Вачнадзе Г. Весмирное телевидение. Тбилиси., 1989
5.Барманкулов М. Телевидение: деньги или власть. Алматы., 1997
6.Тұрсынов Қ. Көгілдір экран құпиясы. Алматы., 1999
7.Кузнецов Г. ТВ-журналист. Москва., 1980
8.Саппак В. Телевидение и мы. Москва., 1988
9.Амандосов Т. Совет журналистикасының теориясы мен практикасы.
Алматы., 1978
3-дәріс. Канада тележурналистикасының тарихы

1. Канада телевидениесі

2. Канада тележурналистері

3. Канада телебағдарламалары

Канада - Солтүстік Америка құрлығында орналасқан алып мемлекет. Астанасы - Оттава қаласы. Канада өзінің жерінің кең-байтақтығымен ғана емес, сондай-ақ көптеген арктикалық архипелагты аралдарымен ерекшеленеді. Канаданың жағалауларын Атлант мұхиты, Тыных мұхиты және Солтүстік Мұзды мұхит шайып жатыр. Көрші елдерінің ең үлкені АҚШ, одан басқа Даниямен (Гренландия аралы) және Франциямен (Сен-Пьер и Микелон (франц. Saint-Pierre-et-Miquelon) аралдары қауымдастығы) көршілес орналасқан. Канаданың АҚШ-пен шектесетін оңтүстік және Альяскадағы солтүстік батыс шекарасының ұзындығы 8893 км. құрайды. Табиғаты керемет. Ормандар мен таулы аймақтарға, туристік мекендерге толы әлемнің сұлу бір мекені.

Территориясының ауданы 9 984 670 шаршы км.. Оның ішінде құрлықтың жері 9 093 507 шаршы км., сулы жері 891 163 шаршы км.. Канаданың территориясының басым бөлігі жазықтық болып келеді. Канада жерінің аумағы бойынша (суларымен қосақанда) әлемде екінші орынды иеленеді, ал Солтүстік Америка материгінде ең үлкен ел болып табылады. Канада аталған материктің солтүстігін түгелімен алып жатыр деп айтуға болады, тек АҚШ-қа тиесілі Альясканы қоспасақ. Елдің солтүстігіндегі жерлердің көбі Арктикалық аймаққа кіреді. Олжерлерде үнемі мұз жатады немесе екі жылдай уақыт бойы температура нөлден төмен болып сақталады. Канаданың тағы бер географиялық ерекшелігі – әлемдегі ең ұзын жағалау шекара Канадаға тиесілі. Жалпы ұзындығы 202 080 км.-ге тең жағалаулық шекарасы бар. Канаданың таулы аймақтары мен жазық жерлері геологикалық жағынан сезімтал келеді. Жер сілкінісі мен вулкандардың атқылауы қалыпты жағдай. Мигер тауларында және Эдзиза тауларында үлкен жанартаулар (вулкандар) орналасқан.

Канада елі жартылыс ресурстарына (орман, су) аса бай ел болып саналады. Канаданың табиғат ресурстары (мұнай, газ, көмір, калий тұзы, алтын, сирек және түсті металдар, темір және уран кендері, т.б.), ел экономикасын барынша көтеруге  зор ықпалын тигізуде. Оның көп салалы    тау–кен өнеркәсібі бар. Канада калий тұзын жылына (Эстерхейзи, т.б. кендері) жеті млн т–ға дейін өндіріп, дүние жүзінде бірінші орынға шықты. Ал мыс  өндіру жөнінен ол дүние жүзіндегі үшінші мемлекет. Су және орман ресурстарын жан басына шаққанда Канада дүние жүзінде теңдесі жоқ ел. Оның көптеген пайдалы қазбалары игерілуі қиын арктикалық аудандарда жатуына байланысты  әлі тың күйінде. Табиғат жағдайы оның оңтүстігінде ауыл шаруашылығын  біршама дамытуға қолайлы. Ауыл шаруашылығының жетекші саласы мал шаруашылығы болып табылады., сонымен бірге егін шаруашылығы жан–жақты дамыған.  Канада дүниежүзілік бидай экспортының 1/5 бөлігін қамтамасыз етеді.

Канаданың жері үлкен болғандықтан бірнеше климаттық белдеулер бар. Мысалы, ең солтүстік аймағы Арктикалық белдеуде орналасса, одан төменгі жерлері Субарктикалық белдеуде орналасқан. Солтүстіктегі аралдарда үнемі қармен мұз жатады. Ол аймақта тундра бар. Ең суық аймақтар да осында. Ал Британдық Колумбия жерінде жаймашуақ жаз (25 to 30 °C), жауынды маусымдар болады. Бұдан бөлек, солтүстікке жақын орналасқан жерлерде алты ай бойы қар жата береді. Ең төменгі температура ретінде тіркелген көрсеткіш -63˚С (Юкон).

Атабаска (ағылш. Athabasca River, фр. rivière Athabasca) - Канаданың батысындағы өзен. Ұзындығы 1231 км, су жинау алабының ауданы 153 мың км². Жылдық орташа су ағыны мөлшері 900 м³/с (сағасында). Сеңгір таулардың алдыңғы жоталарынан бастау алады. Ұлы жазықтың солтүстік бөлігін кесіп өтіп, Атабаска көлінің батыс жағалауына құяды. Өзен негізінен қар суымен толығады, көктемде тасиды. Желтоқсан – көкек айлары аралығында суы қатып жатады. Маусым айында ериді.

Ниагара (ағыл. Niagara River) - өзен, АҚШ пен Канаданың шекарасын бөліп тұратын, Нью-Йорк штатының батыс бөлігі мен Онторио провинциясының оңтүстік бөлігінің арасында орналасқан. Оның қатты ағысы мен тез сырғуынан ол Солтүстік Америкадағы суэлектрстанциясының ең тамаша көзі саналады. Эри көлі мен Онтарио көлін қосады, ал оның жол бойының орта тұсында Нигара сарқырамасы бар. Өзен жағасында бірдей аталатын екі қала бар (Нигара-Фолс), бірі АҚШ-та, бірі Канадада әрқайсысы өз жағалауында. Эри өзенінен жоғарыға шейін кеме жүзеді. 

2006 жылы жүргізілген санақтың нәтижесі бойынша Канаданың халқының саны 31 612 897 адамды құраған. Негізінен, халықтың басым бөлігі иммигранттардың есебінен артып отырған. Канадалық халықтың этникалық құрамы жағынан ағылшындар алғашқы орында (21%), одан кейінгі орындарда француздар (15,8), шотландықтар (15,2%), ирландиялықтар (13,9%), немістер (10,2%), итальяндар (5%), қытайлар (3,9%) және украиндар (3,6%). Бұлардан бөлек канадалық Аборигендер де бар. Олардың үлес салмағы 3,6% болады. Қазіргі кездегі деректер бойынша Канада халқының саны 34 миллионға жеткен. Канаданың жері ұлан-байтақ болғанымен, халықтың орналасу тығыздығы бойынша ең төменгі көрсеткішке ие елдердің қатарына кіреді. Халықтың орналасу тығыздығының орташа көрсеткіші: бір шаршы км.-ге 3,3 адамнан ғана келеді. Халық көп орналасқан аймақ ретінде Оңтүстік Квебек Сити қаласында және Виндсор қаласында көптеп шоғырланған. Оның себептерінің бірі ретінде бұл аймақтағы түрліше индустрия салаларының дамуын айтуға болады. Осынау аймақ Квебек Сити – Виндсор дәлізі деп аталады. Ол Әулие Лавренция өзенінің бойы мен Ұлы Көлдерді жағалай орналасқан аймақ. Әрбір бесінші канадалық азаматтың туылған жері Канададан тыс аймақтар екен. Елге келуші шет елдік қоныстанушылардың арасында азиялықтардың саны басым. Канадалықтардың басым бөлігі Христиан дінінің өкілдері. Сонымен бірге ешқандай діни топқа жатпайтын адамдардың да саны аз емс екен. Ал мұсылмандардың үлесі елдегі халықтың небары екі пайызын құрайды.

4-дәріс.

Англия тележурналистикасы
АҚШ-та В.К.Зворыкин телевидение саласындағы тәжірибелерін шыңдап жатқанда, Атлант мұхитының бер жағында Англияда Джон Лоджи Берд бастаған бір топ ғалым Нипковтың механикалық дискісін шыңдауды қолға алды. 1925 жылдың 2 қазанында Берд алғаш телебейнеге қол жеткізді. Алайда, ол бейнелерде тек сұлбалар ғана көрініп, ешқандай айқындық болмады. 1926 жылдың 26 қаңтарында Берд Ұлыбританияның корольдік институтының ғалымдары алдында өзінің тәжірибесінің жемісін көрсетіп, таныстырды. Ал, 1927 жылы Корольдік телевизия қоғамын құрылды  да, 1928 жылы 1 наурызда осы қоғамның қамқорлығымен тек телевидениеге арналған «Телевижн» журналы жарыққа шыға бастады. Бердтің бастамасымен айқындылығы отыз жол болатын алғашқы қабылдағыш жасалды. 1929-1931 жылдары мың данадай «Берд теледидарлары» жасалып шығарылды. Ал 1929 жылдан бастап 1935 жылға дейін аз жолды стандартта тарайтын, күнделікті тәжірибелік бағдарламалар беріліп отырды. Осылай, Англия да АҚШ пен Германия сияқты телевизияның жалған көтерілісін бастан кешті.

АҚШ-та электронды жүйенің пайда болуымен Бердтің ойлап тапкан механикалық жүйесінің жетіспеушілігі айқын байқалды. Жаңа жүйе Англияда алғаш рет 1936 жылы тамызда дәстүрлі электронды жүйелер көрмесінде көрсетілді. 1936 жылдың 2 қарашасынан бастап «Би-Би-Си» тұрақты хабарлар тарата бастады. Нақты осы күннен бастап әлемдегі тұрақты телевидение тарихы басталды. Бағдарламалар алты күн бойы екі сағаттан алдын-ала жоспарланған кесте бойынша беріліп, бір күн құрылғыларды тазарту жұмыстарына берілді. Бұл дәстүрді әлемнің көптеген елдерінің телеарналары ұзақ уақыт бойы ұстанды. Аз қаржы жұмсалатынына қарамастан, «Би-Би-Си» бағдарламалары өзінің ерекшелігімен, қызықтығымен, жақсы ойластырылуымен алдыңғы орынды алды. Кейін «Би-Би-Си» соғыс кезінде тоқтаған күнделікті телебағдарламаларды беруді 1946 жылдың маусымында жеңіс шеруін көрсетуімен қайта бастады.

1999 жылы Ұлыбританияның  коммерциялық эфирлік телевидениесінде концентрация мен монополизация жаңа кезеңге қадам басты. Ұлыбританияның мәдениет министрі Крис Смит қыркүйек айында өткен Кэмбридж телефестивалінде сөз сөйлейді. Оның айтуы бойынша, әлемдік сахнада британияның коммерциялық эфирлі телевидениесінің бәсекелестері аз болғандықтан үкімет және жеке меншік БАҚ-ты қоллайды және барлық коммерциялық телевицениені екі, тіпті бір адамның қолына беруге дейін барады.

Коммерциялық эфирлік телевидениедегі жекеменшік концентрацияға деген жол 1993 жылы тазартылған болатын. Сол жылдардағы мәдениет министрі Питер Брук эфирлік телевидениенің лицензияға ие болған адамдарға тағы да бір лицензияны сатып алуға рұқсат еткенін жариялады. Осыдан кейін Лондонда жұмыс күндері шығып тұратын «Карлтон коммьюниюйшнз» эфирлік телевидениесінің ірі британдык коммерциялык компаниясы екендігі Орталық Англияға таралатын «Сентрел телевижн» компаниясынан лицензия сатып аламын деп жариялады. Содан кейін солтүстік «Гранада» компаниясы Лондоңда демалыс күндері шығып тұратын «Лондон Уикэңд Телевижн» компаниясынын лицензиясына ие болды.

Ал электронды «МАИ» концернінің басшысы Лорд Холлик екі лицензияның иесі больш, Оңтүстік Англиядағы «Меридиан» компаниясы және Оңтүстік Шығыс Англиядағы «Англия» компаниясын қолына алды. Британдык коммерциялық эфирлік телевидениедегі жекеменшіктің концентрациясы мен монополизациясының келесі сатысы 1999 жылы парламенттік акт болды. Бұл акт бойынша лицензиялардың шектеусіз сатылуына рұқсат етілді. Бірақ мынадай талап қойылады: бір адамның иелігіндегі арна елдің барлық телеаудиторияның 15%-інен көп болмауы керек және тележарнамадан 25% кіріс түсуі керек. Осылай концентрация процесі әрі қарай дами бастады.

Үш ірі топ құрылды: үш лицензиясы бар (Лондонға, Орталық және Оңтүстік Батыс Англияға) Майкл Гриннің «Карлтон Коммьюниюйшнз» компаниясы;

төрт лицензиясы бар (Лондонға, Солтүстік Солтүстік Шығыс Англияға және Йоркшир ) Гранадада;

үш лицензиясы бар (Оңтүстік Оңтүстік Шығыс Англияға және Уэльске Лорд Холликтің «Юнайтед Ньюс эңд Медиа» компаниясының хабарлары тарады.

Британия Коммерциялық эфирлік телевидениесінің ұлттық эфирінде төртінші «ойыншы» болып Шотландиялық «Скотгиш мидиа» компаниясы кірді. Бұл компания 1998 жылы Солтүстік Шотландиялық «Гремпиен» телекомпаниясының лицензиясына ие болды.

1999 жылы 26 қараша күні Ұлыбританияның телевидения әлеміңде сенсация болды. Бұл үш ірі топтан екі топ құру туралы шешімі жариялаңды. Майкл Гриннің «Карлтон Ю-Кэй продакшнз» және Лорд Холликтің «Юнайтед Ньюс энд Медиа» екеуі бірігіп Ұлыбританияда бұрын-соңды болмаған алып компания құруды жоспарлады. Бірақ бұл істі тез арада Ұлыбритания әділетті сауда бюросы (ОФТ) бақылауға кірісті. Өйткені жаңа алып компания тележарнамаға рұқсат етілген 25% емес, 30 - 40 % кірісті иемденді.

Британдық коммерциялык эфирлік телевидениедегі жекеменшіктің концентрациясы мен монополизациясының жаңаша дамуының  инициаторы Майкл Грин болғаны қызық  Ол бірінші болып «Сентрел Телевижн» лицензиясын сатьш алып, шектен тыс шығьш кетті деп есептелді. Бірақ бақылаушылар оның Лорд Холликпен болатын болашақ қарым-қатынасты ойлай отырып, Майкл Грин болашақ компанияның стратегиясын анықтаумен айналысты. Лорд Холлик күнделікті менеджмент мәселесімен айналысатын тұлға болатынын ресми түрде жариялаған еді. Ол компанияның аты "Карлтон Юнайтед'' деп аталатын болды. Дегенмен, көбісі Холлж сиякты барлық стратегияны Майкл Гриннің қолына беріп қояды дегенге күмәнмен қарады. Өйткені ол Лорд Ставшстің баспасөз компаниясымен қосылғаннан кейін жарты жылдың ішінде оны басшылықтан аластатқан. Осылай екі телекомпанияның бірігуі таң қалдырды. 26 қарашаға дейін журналистерге Грин мен Холлик бірігіп қызмет ету мәселесі туралы келісімшарт жасап жатыр деген хабар таратты. Бірақ кейбір бақылаушылар «Карлтон» мен «Юнайтедтің» қосылуы авантюра емес, заңдылық деп есептеді. Бұл екі компанияға да өз бағдарламаларын нығайтуға мүмкіңдік береді. Осы көрсеткіш бойынша «Карлтон» мен «Юнайтед» бағдарлама шығару уақытына қарамай, британдық телевидение ішіндегі ең әлсіздерінің бірі саналды.  

Екіншіден, 40 миллион фунт стерлингке дейін қаражатты үнемдеп, керексіз шығынды жояды. Ал егер іс жүзеге аспаған жағдайда сахнаға Ұлыбританияның коммерциялык эфирлік телевидениесінің үшінші орынға «Гранада груп» шығады. «Гранада груп» - «Гранада Телевижн» телевизиялық топтамасы Джерри Робинсонның басшылығымен коммерциялық эфирлік телевидение ассоцациясының «Ай - Ти - Ви» бағдарламасының үлкен бөлігін дайындайды. Осы уақытта  Британия телевидениесінің төртінші ірі «ойыншысы» Шотландиялық «Скоттиш Медиа» компаниясы «Джинджер Медиа Груп» компаниясын сатып алады деген сөз тарайды. Бұл компанияның акциясының көбін әйгілі британдық телевидение мен радио жүргізушісі Крис Эванс иемденеді. Бұл компания поп және рок музыкасын беретін ұлттық «Вирджин» радиостанциясының қожайыны «Скоттиш Медиа», «Вирджин» радиосынан басқа да телестудияларға ие. «Джинджер» компаниясын сатып алса, оңда бұл Шотландық телекомпаниясы Ұлыбритания телевидениесінде салмақты үшінші «ойыншының» орнын алуға мүмкіндік туады. Осылай Ұлыбританияның жекеменшік эфирлік телеиндустриясыңда бірінші орын үшін үлкен күрес басталды. Крис Смиттің айтуы бойынша, бұл күрес екі жылдан кейін барлық иңдустрия екі немесе бір адамның қолында болуы мүмкін деген болжам жасайды.

Сараптамалық консолидациялық үрдіс Ұлыбританияның кабельдік телевидениесінде де орын алды. Мұнда да эфирлік телевидениедегі сияқты екі ірі компанияның бірігуі жайлы сөз болады. Бұл «Кэйбл Эңд Уайерлесс Коммьюникэйшнз» және «Телеуэст» телекомпаниялары. «Нэшнл Транскоммьюниюйшнз Лимитед» компаниясы - үшінші «ойыншы» болды. Мұны «Франс Телеком» акционері көтермеледі. Соның көтермелеуімен ол «Кэйбл Эңд Уайерлисспен» бірігуге келісім алды. «Телеуэст» арнасы спутниктік телевидениеге жататын «Флекстек» компаниясымен бірігетіндігін жариялайды.

Выдающийся тележурналист Ларри Кинг известен тем, что взял множество интервью у мировых знаменитостей, при этом его вопросы всегда очень острые, в большинстве случаев он не щадит в эфире своих собеседников. Его авторитет огромен, многие телекомпании мечтают о журналисте такого масштаба. Но Ларри Кинг решил продолжить свою плодотворную деятельность с компанией CNN, в подтверждение этого он недавно подписал с ней новый контракт, согласно которому Кинг стал самым высокооплачиваемым тележурналистом в мире. Такой ведущий ведущий на корпоратив, наверное, был бы не по карману даже самым самостоятельным людям.



По сообщениям The New York Post, новое соглашение между журналистом и телекомпанией подписано сроком на четыре года, при этом зарплата Ларри Кинга равняется пятнадцати миллионам долларов в год. Также знаменитый американский тележурналист будет иметь возможность пользоваться частным самолетом телекомпании СNN для выполнения полетов из своего дома, который расположен в Нью-Йорке, в Лос-Анджелес, чтобы здесь готовить к эфиру собственное ток-шоу.

В качестве нового телеведущего передачи Top Gear было выбрано британского шоумена Kris Evans. Как сообщило 16 июня агентство BBC, следующую серию телепередачи планируется снять в течение ближайшего месяца. С Эвансом был подписан контракт сроком на 3 года. Новый ведущий после своего назначения сказал, что он уже давным-давно и навсегда полюбил программу Top Gear, будет с уважением относиться к достижениям прошлых ведущих и стараться добиться новых вершин в развитии шоу. Крис Эванс придет на смену Джереми Кларксону, создателю этого телешоу, который был уволен со своей должности за избиение продюсера. Благодаря усилиям Кларксона, Top Gear не стала в ряды «сухих» передач о машинах, а вышла в мир как интеллектуальное шоу с элементами юмора, привлек тем самым к себе внимание почти четырехсот миллионов телезрителей. Эванс – малоизвестный за пределами Британии бизнесмен, актер, радио- и телепродюсер. Он был ведущим шоу на канале BBC «Не забудьте свою зубную щетку», «Известный и бесстрашный», «То самое шоу». Известным в Англии Эванс стал после съемок в программе «Большой завтрак». Пресс-служба BBC отметила, что Крис очень любит автомобили, знает толк в телешоу, дружит с Кларксоном, но, в то же время, не является им самим. По всему миру Top Gear приобретала различную форму выхода, но больше всего интерес у зрителя вызывали серии, в которых снимался Джереми Кларксон. Компания BBC еще 25 марта заявила о разрыве контракта с Кларксоном. Приводом к этому стала ссора с Ошином Таймоном, продюсером передачи, которая затем вылилась в потасовку. Кларксон в такой форме выказал свое недовольство в связи с отсутствием горячего завтрака на съемках. Вслед за Кларксоном со съемочной площадки ушли и дополнительные телеведущие – Джеймс Мэй и Ричард Хаммонд, которые сейчас находятся в мировом турне. Их выступление началось 22 мая в Белфасте, продлится в Австралии, Норвегии, Польше, ЮАР и закончится в Лондоне.

В Англии установлен налог на просмотр телевидения. 

В Великобритании существует налог на телевидение, с 2010 года он составляет 145,50 фунтов в год. Его сбор обеспечивает работу общественного телеканала Би-би-си без рекламы. Лицензионный платеж обязаны платить все домохозяйства независимо от способа получения телевизионного сигнала. Все продавцы телевизоров должны сообщать адреса покупателей в специальную базу данных, которую Би-би-си использует для рассылки писем тем, кто уклоняется от уплаты налога.
Сұрақтар:

1. Ұлыбританияның телевидения әлеміңдегі сенсация?

2. Англия телевидениесінің тарихы туралы не білесің?

3. Англия тележурналистері


5-дәріс.

Германия тележурналистикасы



Дәріс сабағының мазмұны:

1. Германия тележурналистикасының дамуы

2. Германия тележурналистикасының өркендеу кезеңі

Германияда 1920 жылдары бұқаралық ақпарат құралдары идеологиялық салада жұмыс жасады. Ірі капиталистер БАҚ-ты көбіне өз мақсаттарына сай қолдануға тырысты. Олар ақпарат құралдарын өз қажеттеріне пайдалана білсе үлкен табыстарға жететінін байқады. Міне, сондықтан да Герамнияда алдымен кино, содан кейін радиохабарлар тарату процестері жедел жүргізілді. Ұлтшыл Германия өкіметі газеттермен қатар, радио мен киноны өз идеологиясы үшін жұмыс жүргіздіріп, қолдарына ұстауға тырысты. Осылайша бұл саяси ұлтшылдық бағытқа радио мен кино екінші дүниежүзілік соғыс кезінде де барынша қызмет етті. 
Радио мен кинодан соң, Германияда көп ұзамай теледидарды қолдануға көп күш жұмсады. Ол үшін тағы да сол ұлтшылдық идея орын алды. Алғашқы байқау хабарлары 1936 жылғы Берлинде өткен Олимпияда ойындар кезінде берілді. Телевидениені Германияда ұйымдастырушылардың белсенді өкілдерінің бірі – «Телефункен» деген фирма болатын. Ол әскери ұлтшылдық-фашистік бағытта хабарлар беріп тұрады. Ал ондай хабарлардың әсері екінші дүниежүзілік соғыстан кейін де Германияның өзі үшін де және басқа кейбір агрессияшыл елдер үшін де көптеген жылдар бойы халықтарға әсер етті.
Германия телевизиясы Германия телеарналары: "Германия Бірінші Телеарнасы", ЦЦФ – Германия екінші телеарнасы, аталған екі арна мемлекеттік болғандықтан ресми, үкіметтік жаңалықтарға баса назар аударады.  Феникс–бұл арна саясат мәселелерін қозғайды, яғни барлық бағдарламалары мен жаңалықтары осы тақырып аясында ғана. АРТЕ – герман- француз мәдениет телеарнасы. НТВ - жаңалықтар арнасы.

ПРО 7, РТЛ және ВОКС телеарналары жеке коммерциялық арналар болып табылады. Германияда телевизия бастауы 50-нші жылдардың басына сәйкес келеді. Бұл жерде телевизия бұқаралық – құқықтық және жеке, аймақтық және аймақтан тыс, толық бағдарламалы және тақырыптық болып бөлінеді. Бұқаралық-құқықтық телевизия 12 жалпыұлттық, 8 жергілікті бағдарлама және 3 трансұлттық бағдарлама (шетелге хабар тарататын телерадиокомпания ретінде "Неміс толқыны", герман-француз арнасы "Арте" және германия-австрия-швейцариялық "3 сат" арнасы) таратады.



Германия телевидениесі.

Германияда тұрақты хабар тарату 1929 ж. басталды. 1936 ж. алғаш рет Мюнхендегі олимпиада ойындарын трансляциялады. 1967 ж. түрлі-түсті теледидар ойлап табылды, бірақ ол тек ауқатты адамдардың үйінен табылды. Коммерциялық телевидение 1984 ж. пайда болды. Ең танымалдары: SAT1, ProSieben, RTL. Бұл арналар әлі күнге дейін бар. «Das Erste» деген 1-арна және ZDF деген 2-арна мемлекеттік болып табылады, мұнда 20.00-ден кейін жарнама көрсетілмейді. Германияда телевидениені бизнес көзіне айналдырып отырған екі концерн бар, олар ProSieben SAT1 MediaAG және RTL. Музыкалық каналдарға VIVA және MTV, спорттық арналарға Euronews және DSF, жаңалық таратуда CNN мен BBC-ді жатқызамыз.

DAS Erste арнасы – қоғамдық телеарна, мемлекет салығы арқылы қаражат табады. Алғашқы эфир 1952 ж. 25 желтоқсанында өтті. Алғашында «Солтүстік-батыс Германия телерадиокомпаниясы» болып құрылған ол 1954 ж. 1 қаңтарынан «Неміс телевидениесі» деген атқа ие болды. 1984 ж. 1 қазанында «Алғашқы неміс телевидениесі», 1996 ж . кейін «Бірінші» болып қысқартылды. Мұнда тек 14.00-ден 20.00-ге дейін, әрқайсысы 3 мин аспайтын, жалпы күніне 20 мин жарнама көрсетіледі. Әдетте бағдарламалар аяқталған соң қойылады, ортасынан үзбейді.

Онлайн Арналары: 3SAT, Alex Berlin TV, ARD Taggesschau, Arte TV, Astro TV, Baden TV.

Германия телевидениесі.

Көрермендер аудиториясының жіктелуі Еуропа елдерінде, соның ішінде Германияда орын алып отыр. Германия телевидениесінде кемінде 3 сағат АҚШ хабарлары беріледі. Бүгінде Германияда 365 лицензиялы телеарна бар.

Кристиан Бейкер (1965 ж. Гамбург) – тележүргізуші, жалпыеуропалық карьерадағы журналист. 1987-1989 ж. Гамбург радиосында стажер ретінде жұмыс істейді. 1989 ж. 24 жасында Бейкер ағылшын тілді алғашқы неміс тележүргізушісі болып, Еуропаның музыкалық телеарнасы MTV Europe-та қызмет атқарады. Ол жерде атақты музыканттар мен әртістерден сұхбат алады. 1995 ж. дейін әртүрлі шоулар ұйымдастырады. 1992-1995 ж. аралығында өзінің жастарға арналған шоуын BRAVO TV арқылы көрсетті.

Кристиан кейінірек медицинаны оқып, зерттеп, RTL арнасынан денсаулық сақтау бағдарламасын ұсынды.

Ол Германиядағы беделді телевизия марапаты – Алтын камера және екі Алтын Оттомен марапатталған.

Көп жылдық үзілістен кейін телевизияға тек 2009 ж. оралды және 2010 ж. «MTV-ден Меккеге дейін: Исламның өмірімді рухтандыруы» деген атпен мемуарын жариялады.

Осы жылы «Мұхаммедпен жігерленген» атты БАҚ компаниясының келбеті болды.

Германия тележурналистикасы.

Германияда тұратын халықтың 98%-ында теледидар бар. Теледидарды қолдану үшін немістер айына немесе жылына белгіленген бір бағаны төлейді. Сонымен қатар Ресей телеарналарына да сұраныстар бар.

Бүгінгі күнгі Германияда ең танымал телеарналар PRO-7, ZDF, RTL, RTL2, ARD, VOX, KABEL 1, SAT.

PRO7 каналында көбіне теле-шоуларды көрсетеді, ол ойын-сауық арнасы болып табылады. Онда көрсететін проблемалары: GALILEO, die SIMPSONS, two and half men, комедиялар мен боевиктер.

Спорт жанкүйерлеріне Sport 1; Eurosport; Sky Sport. Онда спорттық ойындарды көрсетеді.

Егер біреулер тарих және мәдениетпен қызығатын болса, ZDF Kulture, History Channel каналдары бар.

Құлағы естімейтіндерге ARD каналы жұмыс істейді. Онда шоулар, сериалдар, ауа-райы бар және естіп-көрмейтіндерге арналған аудармалар бар.

*** Вещание канала XXHOME: Hier ist mein Zuhause! ведется благодаря технологии IP-TV. Сразу после появления плеера может понадобиться время чтобы провести буферизацию (то есть начать подгружать часть канала) перед началом показа трансляции. 



Для просмотра в полноэкранном режиме кликните дважды мышью на плеере. Все права на вещание телеканала XXHOME: Hier ist mein Zuhause! принадлежат их владельцам.

** Немецкий телеканал Bahn TV дает нам уникальную возможность почувствовать себя машинистами различных типов поездов на различных маршрутах.

Можете себе представить, что регулярные телепередачи появились в Германии ещё в 1929-ом году? Конечно, качество картинки было отнюдь не нынешнее, но всяко интереснее, чем слушать радиоприёмники. Третий Рейх вошёл в историю не только холокостом и поражением в войне. В 1936-ом году нацисты впервые вели телевизионные трансляции с Олимпийских игр в Мюнхене. Цветную картинку немцы начали транслировать в 1967-ом. Поначалу телевизор был скорее люксом, развлечением для богатых. Зато сегодня 95% немцев имеют в хозяйстве телевизионные приёмники.



Частные телевизионные каналы появились в Германии в 1984-ом году, самые известные из них - Sat1, ProSieben и RTL. До этого времени в телевизоре было всего три государственных канала, почти как в СССР - Первый, Второй и Региональный вместо Образовательного. Все эти каналы существуют до сих пор. "Das Erste" - это Первый. Сокращённо он называется ARD. Затем Второй - ZDF от Zweite Deutsche Ferhnsehen. Ну, а третий Региональный в каждой земле свой. В Баден-Вюртемберге это SWR.

Оба государственных канала и все региональные финансируются из тех самых сборов GEZ, о которых я в прошлой статье рассказал. Поэтому после 8 вечера на этих программах не должно быть рекламы. Хотя на самом деле, конечно, бывает, например, в ходе спортивных трансляций с чемпионатов мира по футболу, обзоров Олимпиад и тому подобных событий, в которых картинка продаётся пакетом. Не только наличие рекламы на этих каналах регулируется государством. Они имеют также обязательные квоты на показ новостей, познавательных и развлекательных передач. По вечерам пятниц на третьей кнопке обычно идут различные ток-шоу, когда ведущий вызывает участников на откровенные разговоры. По субботам - шоу-игры или фильмы. Вечером в воскресенье ARD показывает немецкий криминальный сериал "Место преступления", наверное, самый знаменитый после "Деррика". А Первый показывает мыльную оперу "Улица Лип" - "Lindenstraße", который еженедельно в эфире с 1985-ого года!

Для детей в Германии существуют специальные каналы. Моему сыну больше всего нравится государственный канал KIKA. Каждое утро перед школой он смотрит "Передачу со слоном". В этой передаче нарезано ассорти из мультфильмов, детских песенок, ребусов, уроков английского и тому подобное. Эта передача известна также тем, что в ней принимает участие Анке Энгельке - королева немецких комедиантов. Ещё есть частный детский канал SUPER RTL, но он для детей постарше.

Приватные каналы финансируют себя сами за счёт рекламы. В Германии есть два больших медиа-концерна, которые зарабатывают на телевидении. ProSiebenSat1 Media AG находится в Мюнхене. Ему принадлежат 4 телевизионных канала: ProSieben, Sat1, один кабельный канал и новостной N24. Наша семья всем программам предпочитает как раз ProSieben. Этот канал транслирует мой любимый мультсериал Симпсоны, а также очень познавательную передачу "Галилео". Вторая большая фирма, RTL Group, базируется в Кёльне. Этому концерну принадлежат каналы RTL, n-tv, а также частично RTL2, SUPER RTL и VOX.

Кроме этого существует много других каналов, например музыкальные VIVA и MTV, спортивные Euronews и DSF, новостные CNN и BBC. У меня дома телевизионная картинка поступает из кабельной розетки, поэтому никаких антенн на крыше дома нет. Всего в моём распоряжении 36 каналов, но примерно треть из них - телевизионные магазины. Совершенно не понимаю, кто же там покупает их чудо-мясорубки за бешеные деньги и почему все эти каналы так долго существуют?

По кабелю также можно покупать различные платные пакеты программ, в том числе и иностранные. Однажды я подключался к кабельным каналам Premiere, которые теперь куплены Sky, чтобы смотреть футбольную лигу чемпионов. Эта история заслуживает отдельного поста, расскажу как-нибудь.

С моей точки зрения, качество телевизионных передач в Германии довольно приемлемое. Но я не большой любитель посидеть у телевизора, моя стихия - интернет. Тем более, что многие немецкие каналы доступны в сети:

Das Erste, ZDF, WDR 1, n-tv


  • Интернет в Германии от 1&1

  • Как платить за электричество в Германии

  • Налог на немецкое телевидение

  • Фильмы на немецком онлайн

  • Телевизионные башни в Германии


Өзін-өзі бақылау сұрақтары:
1. Германия тележурналистикасының дамуы
2. Германия тележурналистикасының өркендеу кезеңі
3. Германия тележурналистикасының бүгінгі тыныс-тіршілігі.
Ұсынылатын әдебиеттер: 
1. Барманкулов М. Вес мир у вас в квартире. Алматы., 1972.
2. Молдабеков А. Хабардың бес белесі. Алматы., 2000
3. Масғұтов С. Көгілдір экран-өмір айнасы. Алматы., 1976
4. Вачнадзе Г. Весмирное телевидение. Тбилиси., 1989
5. Барманкулов М. Телевидение: деньги или власть. Алматы., 1997
6. Тұрсынов Қ. Көгілдір экран құпиясы. Алматы., 1999
7. Кузнецов Г. ТВ-журналист. Москва., 1980
8. Саппак В. Телевидение и мы. Москва., 1988
9. Амандосов Т. Совет журналистикасының теориясы мен практикасы.
Алматы., 1978.

6-дәріс

Франция тележурналистикасы

Дәріс сабағының мазмұны:

1. Француздардың ақпараттық қоғамы мен теледидары

2. Француз философтары ақпараттық қоғам мен теледидар жайлы.

3. Францияның халықаралық каналдары ТВ 5 және Франс Интернационал каналы (КФИ).

4. Француз тележурналистикасы.

Франциядағы алғашқы баспаханалар Парижде 1470 жылы дүниеге келіп, өзінің бастапқы өнімдерін бере бастады. Газет шығару ісі ХVІІ ғасырда пайда болып, алғашқы газет “Газет француаз” 1604 жылы жарық көрді. Соның ізінше “Француз меркурийі” (1611 жылы) дүниеге келді.

1631 жылы Теофраст Ренодо негізін салған “Газетт” апталық газеті ақпараттарының жан-жақтылығымен, әдеби деңгейінің жоғарылығымен, ұзақ уақыт үзбей шығып тұрғандығымен ерекшеленді. Әлемдегі ең алғашқы журнал Францияда дүниеге келді. “Журналь де саван” деген атпен 1665 жылы жарық көрді. Соның ізінше 1672 жылы дүниеге келген “Меркюр галан” журналындағы тақырыптардың жан-жақтылығы, формаларының әр түрлілігі, кейбір жанрлардың кездесіп қалуы тұрғысынан қазіргі журналдарға ұқсастығын айта кеткен жөн. Франция баспасөз тарихындағы алғашқы жекеменшік журнал Пьер де Шамблен де Маривоның иелігінде “Спектатэр франсэ” (1722) деген атпен жарық көрді. Алғашқы күнделікті газет “Журналь де Пари” (1777) дүниеге келген тұста, Парижде 27 газет шығып тұрған.

1629 жылы король Людовик ХІІІ цензура туралы заң жариялады. Бұл заң бойынша полиция мен цензордың рұқсатынсыз “ештеңе” басылмайтын болды. Дінге, корольге, мемлекетке қарсы дүниелердің басылуына қатаң тыйым салынды. “Баспасөздегі қылмысты істері” бойынша 1660-1756 жылдар аралығында 869 адам (авторлар, баспаханашылар, кітап сатушылар) Бастилияда болып қайтты (Бастилия 1370-82 жж. салынған қорған. 15 ғасырдан бастап мемлекеттік түрме). Ал баспасөзде жіберген кемшіліктері, кінәлары үшін өлім жазасына бұйыру ісі 18 ғасыр соңына дейін жалғасты.

1830 ж. шілде төңкерісі тұсында баспасөздің маңызы зор болды. Демократиялық баспасөздің өрісі кеңейіп, бұқарамен байланысы нығайды. Газеттер қолдан-қолға өтіп жатты. Франция азат болған соң немістерге қызмет еткен газеттердің шығуына тыйым салынып, істері сотқа тапсырылды.

Азат ету кезінде дүниеге келген ІV Республика тұсында (1944 тамыз - 1946 қараша) саяси журналистика жақсы дамыды. Сол кезде өкімет басында тұрған коммунистік, социалистік, католиктік партиялардың қағидаттарына сәйкес келетін солшыл бағыттағы журналистиканың мерейі үстем болды.

Мерзімді басылымдарды топтастырудың критерийлерінің екіұштылығына қарамастан, мынадай ірі бөліктерге немесе салаларға жіктеуге болады:

Өз жазылушыларын саяси, экономикалық, спорттық, қаржылық, діни, мәдени хабарлармен әрі фотоақпараттармен қамтамасыз етеді. Агенттік күніне өз арналары бойынша 600 мың сөз таратады. 125 елде тілшілері бар. Әлемдік ақпарат агенттіктерімен хабар алмасып отырады.

“Франс Прессте” алты тілде хабар тарату жолға қойылған: француз, ағылшын, испан, неміс, португал, араб тілдерінде. Агенттіктің француз тіліндегі қызметі Францияны, теңіздің арғы жағалауындағы елдерді, Еуропаны, Африка елдерін, Канаданы қамтиды. Ағылшын редакциясы АҚШ-қа, Англияға, Канадаға, Австралияға Үндістанға, Пәкістанға, Африканың кейбір бөлігіне, Қиыр Шығысқа хабар таратады.

Франция БАҚ-ның жүйесі жоғары дамыған ел болып табылады. Француз журналистикасы - әлемдегі ең ежелгі мерзімді баспасөздің бай тәжірибесі қалыптасқан сала.

Қазіргі француз теледидары, радиохабары, мерзімді баспасөзі елде қоғамдық пікірді қалыптастыруға елеулі ықпал ететін, түрлі әдіс-тәсілдермен аудиторияның көлемін өзіне аударатын насихаттық қуатты комплекс.


Тележурналдар санының өсуіне орай олардың таралымының өсуі байқалады. Кейінгі жылдары телебасылымдардың жалпы тиражы 34,6 процентке өскен. Ал мына төмендегі кестеден тележурналдар тізімі мен тиражын салыстыруға болады:

«Теле-7 жур»-3.000.000 дана
«Теле-пош»-1.820.000 дана
«Теле-стар»-1.426.846 дана
«Теле-луазир»-1.200.000 дана
«ТВ Кулер»-500.000 дана
«Телемагазин»-341.416 дана
«Теле журнал»-118.111 дана
«Теле гид»-1986 жылдан бері шықпайды.


Француз телебаспасөзінің жетекшісі - «Теле-7 жур» (Телевидение-7 дней) апталығы – 1960 жылдан бастап шығады. Ол жалпы ұлттық және шеткері теледидар мен радиолардың бағдарламаларын жариялауға негізделді. 70-жылдардың соңынан бастап, бұл басылымның күрт өрлеуі байқалады. 80-жылдары оның тиражы қауырт өсті. Коммерциялық теледидардың дамуы, соған орай жаңа тележурналдардың пайда болуы бұл басылымға кері әсерін тигізген жоқ. «Теле-7 жур» бұрынғыша «Ашетт» тресіне үлкен пайда әкелетін алдыңғы қатарлы басылым болып отыр. Теледидарлық басылымдар ішінде көлемі жөнініен екінші орын алатын «Теле пош» қалыптасу жолында ұзақ жолдан өтті. 1960 жылы «көңіл көтеретін» баспасөздің королі Дел Дюка осы басылымды шығаруды қолға алды. Басылымның аты екі-үш рет өзгергенімен 1966 жылдан бастап, бұрынғы атауымен кіші немесе қалтаға салып жүргенге ыңғайлы форматта шығарылған. Сондықтан бұл журналды жолға алып шығуға, үйден тыс жерлерде де оқуға болады.

**Францияның кабельдік және спутниктік телевидениені, 2006 жылғы сандық телевидение. Францияның көңіл көтеру телевидениесі. «Loft story» (француздық вариант «Big Brother») хабары. Жалпы ұлттық мемлекеттік төрт каналдар: Франс-2, Франс-3, Арта (франко-германиялық мәдениет каналы), бесінші (білім беруші канал). Үш жекеменшік жалпыұлттық канал: ТФ1, М6 және Плюс каналы (ақылы канал). Францияның халықаралық каналдары ТВ5 және Франа Интернационал Каналы (КФИ).

Францияда телерадионың дамуы.

А. Лапов пен Г. Маркони құрастырған электромагнитті толқын арқылы ақпарат тасымалдау амалы байланыстың жаңа құралы радионың  дүниеге келуіне себепші болды. Бұл тек қана радиоқабьщдағыштардың аз ғана санымен түсіндірілмеді сонымен қатар, алғашқы жылдары радиоқұралдарының жетіспеушілігінен ақпарат беру тек қана кодпен жазылған түрде жүзеге асты. Телеграфтағы секілді нүкте мен сызықшаға дейінгі берілген мәтіндерді аудара алатын Морзе жүйесі қоданылды. Радионың бұқаралық ақпарат құралы ретіңдегі рөлі мен маңызы бірінші дүниежүзілік соғыс карсаңында артты.

1906 жылы америкаңдық Ли Де Форест радиоқұрылғыларда қолданылатын дыбыстық хабарламаларды, музыканы, шулы эффектілерді жіберуді іске асыратын аудиоэлектро вакуумдық лампаны ойлап тапты. 1908 жылы өнертапқыш алғаш рет музыкалы бағдарламаларды ұйымдастырды. Ол радиосигналдар Париж қаласындағы Эйфил мұнарасынан жіберілген хабарламалар болатын, радиусы 500 мильге дейін тарады. Ұзақ қолданыстан дами түскен электрондьіқ-вакуумдьіқ лампалар радиотехникада ақпаратты және радионың сазды ресурстарының маңызыдылығын артуына, калың көпшіліктің ради мүмкіндігіне қызығушылығының тууына себепші болды. Әлемнің бірнеше елдеріне радио тыңдармаңдардың жүрегінен жол таба білді.

Бірінші дүниежүзілік соғыс кезінде екі аралық армия мен ВМС кемелерін радибайланыспен қамтамасыз етті, соңдай-ақ алғашқы радио берілімдер үгіт-насихат мақсатыңда және жаудың жалған хабарлары радио қабылдағыштардың маңызының артуына септігін тигізді. Радио хабарламаның техникалық базасы жетіле түсті. Бірінші дүниежүзілік соғыстан кейін экспериментальді бағдарламалар саны өсе түсіп, ол біршама радио тыңдармандардың мекен-жайларына жіберіліп отырды. Әртүрлі елдердің баспасөзінде радионы насихаттау кеңінен жүргізіліп, бұл қалың көпшіліктің қызығушылығының артуына себеп болды. Шетелдік тыңдармандарға бағьпталған бағдарламалар бастапқыда Еуропалық державалардың тілінде тарады. 1927 жылы Гшаңдия теңіздің ар жағыңдағы өз иелікгеріне арнап хабар жүргізе бастады. 1931 жылы француздықтар да теңіздің ар жағындағы жерлеріне хабар жіберу мақсатыңда Бразилияда, 1964 жылға дейін қызмет атқарған радиобағаналар орнатты. Осылай, Африкаға арналған француздық радиохабарлар тарады.

Франциядағы алғашқы тәжірибелерді Рене Бартелеми лабораториясы жүргізіп, 1929 жылы алғаш көпшілік алдыңда телесеанс өткізген аз жолды телеқабылдағыш ойлап табады. 1931 жылы 14 сәуірде Рене Бартелеми зертханасынан электр мектебіне қашықтығы алғашқы телебағдарлама берілді. Бейнелер өте ебедейсіз еді. Англия мен Германиядағы тәжірибелердің қаркыңды жұмысына қарап француз басшылығы да телевидениені қол астына алды. Бартелеми Париж телевидениесінің бірінші студиясы бастаған Гренель көшесіңдегі ғимаратты алды. Кейін ғалымдар катодты трубкаларда жұмыс істейтін тетеқабылдағыштар жасап, айналымды 180 жолға дейін күшейтті. 1934 жылы далада ең алғаш түсірілім жасалды. Гренель көшесінен қабылдағыштар мен антенналар орналасқан Эйфель мұнарасына дейін коаксиалды кабель жүргізеді. 1935 жылдан бастап күнделікті бағдарламалар уақыты салыстырмалы түрде реттеліп - бұл жыл тарихта Фрацдиядағы телевидениенің өмірге келуінің ресми күні болып есептеледі. Париж студиясы кабаре, цирктерден хабарлар беріп отырды. Студиядағы бағдарламаларға «Пари шераның» жетекші актерлерімен бишілері қатысты. Прожекторлардың күні бойы жанып тұруынан студиядағы температура жұмыс соңыңда 35 градуска дейін жететін, алайда, оған ешкім көңіл бөлмейтін, ал актерлер гонарарсыз жұмыс істейтін болған. 1936 жылдан бастап Зворыкин иноскопын тәжірибеде сынай бастаған француз ғалымдары бейненің көрінісін 455 жолға дейін көтерді.

2000 жылы Франция телевидениесінің жалпы дамуы теңденциясында аса күрделі өзгерістер болған жок, Сонғы үлгідегі технология телекоммунациялық жүйелердің, мультимедиалық жүйелер мен үлен көре алмаушылық, бәсекелестік, жеке телекомпаниялардың өсуіне әкеп соқты. Олар халықаралық деңгейде шығуды көздеп отыр. Мемлекеттік телевидение де көп уақыттан бері тоқырауды бастан кешуде. Ол қаржы жағдайын жақсартып, аудиториясын ұстап қалуға тырысқанмен еш нәтиже шықпайды. Спутиктік және кабельдік телевидиниенің ауқымды дамуы барысыңда "ТФ-1" атты жекеменшік арна елдегі ең танымал телеарна болып қала берді.

Бүгінгі таңда көрермендердің 40%-і ең сенімді ақпарат көзі деп "ТФ-1" есептейді. Ал оның басты бәсекелесі "Франс-2" тек көрерменнің 20%-ьш ғана иеленеді екен. Арна аудиториясының негізін 50-ден кейінгі эйелдер құрайтын көрінеді. Ендігі уақытта "ТФ-1" өзінің "нысанасы" етіп жанұяны қоюды мақсат етті. Көп көңіл 52-минуттық сериалдарға бөлінеді. "ТФ-1" көбіне спорттық бағдарламаларды сатып алуға тырысады. Сонымен ол Пекинде өтетін Олимпиадалық ойындарды тренсляциялауға асығып, футболдан 2002 жылғы әлем чемпионатынан көрсету үшін белсенді түрде күрес жүргізеді, себебі, жарнамадан түсетін пайда көп.



Қазақстан мен Франция арасындағы кино мен телевидение саласындағы ынтымақтастық та жақсы жағынан көрсете білді. Личный кабинет Сбербанк Онлайн - это удобное управление банковскими счетами дистанционно, с любой точки мира где есть интернет.

жүктеу 2,14 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау