5 басылым 18. 09. 2013 ж беттің -сі

1. Глоссарий

3. Практикалық және лабораториялық сабақтар

4. Студенттің өздік жұмысы

1. глоссарий

1.1. Базистік шешім — шешілетін облыс төбесінде орналасқан сызықты программалау есебін шешудің қолайлы шешімі.

1.2. Қолайлы жоспар — шексіздіктер жүйесін қанағаттандыратын шешім.

1.3. Динамикалық программалау — шешімді табу процесі көпэтапты болып табылатындай есеп шешімінің әдісі.

1.4. Ойын – бұл ойынға қатысушылардың арасындағы іс-әрекеті немесе формальды жанжалы.

1.5. Ойыншы — ойын моделіне қатысушы.

1.6. Итерация — алгоритмді өндіру сатысы.

1.7. Сызықты шектеулер коэффициенті — ресурстарды шығындау ресурстары.

1.8. Сызықты программалау (СП)— шектеулер мен мақсат функция сызықты болатын есепті шешу әдісі.

1.9. Модель —зерттеуді жеңілдету үшін құрылған объектінің шартты образы.

1.10. Шектеулер — ресурстар үшін тәуелділікті орнататын теңсіздік.

1.11. Оптималды шешім — қабылданған критерий ең жақсы мәнді қабылдайтын вариант.

1.12. Айнымалы — әр түрлі мәндерді қабылдайтын шама.

1.13. Төлемдік матрица — тікбұрышты кесте.

1.14. Ойын ережесі — қандайда бір мақсатқа жетуге бағытталған ойыншылардың іс-әрекеті.

1.15. Симплекс-әдіс — сызықты программалау есебін шешу әдісі.

1.16. Стратегия — ойын процесінде қалыптасқан жағдайларға байланысты әрбір қадамда ойыншының мінезін анықтайтын ережелер жүйесі.

1.17. Транспорт есебі — біртекті жүктерді бір пункттен берілген сұраныс бойынша екінші пунктке тасымалдаудың экономды жоспары туралы есеп.

1.18. Ойыншы қадамы —іс-әрекеттің қарастырылған ережелерінің біреуін таңдау және жүзеге асыру.

1.19. Мақсат функция — қабылданатын шешім (пайда максимумы, шығын минимумы) сапасын сипаттайтын белгі, оптимизация критерийі.

1.20. Экономикалық-математикалық әдістер — 60-шы жж. басында академик В.С. Немчиновпен енгізілген экономикалық және математикалық пәндер кешенінің атауы.

1.21. Экономикалық-математикалық модель — бұл зерттелетін эономикалық процесс немесе объекті математикалық сипаттау.

1.22. Экономикалық-математикалық модельдеу — экономикалық-математикалық модель құру процесі.

2. Дәрістер

• 
  Модельдеудің негізгі түсініктері.
  
• 
  Модельдің негізгі типтері.
  
• 
  Сызықты программалау есебін жіктеу.
  
• 
  СП есебін жазудың жалпы формасы.
  
• 
  СП есебін жазудың стандартты формасы.
  
• 
  СП есебін жазудың негізгі (канондық) формасы.
  
• 
  Жазудың бір формасынан екіншісіне көшу.
  

Қазiргi кезеңдегi ғылымдардың даму ерекшелiктерiнiнiң бiрi-олардың әр түрлi салаларын зерттеуде математикалық әдiстер кең қолданылуда. Осы курстың негізгі түсінігі болып математикалық модель саналады. Қазіргі уақытта бір-бірінен анықтамасы бойынша айырмашылығы көп "модель" түсінігі көптеп кезігеді. Жалпы жағдайда модель сөзі – бұл нақты объектінің бейнесі. Мұндай бейне ретінде сызбаны, фотографины және т.б. алуға болады.

Сонымен, модель-зерттеуге тиімді болу үшін алынған объектінің шартты образы. Экономикалық-математикалық модельдеу дегеніміз-зерттегелі отырған эономикалық процесстерді немесе құбылысты белгілі бір математикалық өрнектер түрінде бейнелеу немесе сипаттау. Бұл модель экономикалық процесс заңдылықтарын математикалық қатынастардың көмегімен абстрактілі түрде өрнектеу. Экономикалық-математикалық модельдеу процесі-экономикалық математикалық моделдеу (ЭММ) деп аталады.

Әрине, экономикалық объектіні моделдеу және математикалық моделін құру өндірістік процесстердің экономикалық талдауын математикалық анализге әкеліп, және тиімді шешім қабылдауға мүмкіндік береді.

Модельдер екiге бөлiнедi:

• 
  Ақыл-ой моделi: үй схемасы, масштабы т.б.
  
• 
  Физикалық модель: самолет макеті, үй макеті және т.б.
  

1. 
   Зерттеудің мақсаты мен заты талданады.
   
2. 
   Қарастырылып отырған экономикалық жүйеде берілген мақсатқа сәйкес келетін құрылымдық немесе функционалдық элементтер бөлініп, осы элементтердің өте қажет сапалы мінездемелері айқындалады.
   
3. 
   Модель элементтерінің арасындағы өзара байланыс сөзбен, сапалы түрде сипатталады.
   
4. 
   Экономикалық объекттердiң алынған мінездемелеріне символдық белгілеулер енгізіп, олардың арасында өзара байланыстың қаншалықты болуын пішіндеу. Осылайша математикалық модель құру.
   
5. 
   Математикалық модель бойынша есептеулер мен алынған шешімнің талдауы жүргізіледі.
   

Экономико-математикалық моделдерді сонымен қатар уақыт факторының есебіне байланысты былай бөледі: статистикалық (барлық тәуелділіктер бір уақыт мезетіне жатқызылады) және динамикалықе (дамудағы экономикалық жүйені сипаттайды); нақты және жуық; математикалық аппарат түріне байланысты: матрицалық, сызықтық, сызықтық емес, корреляция-регрессиялық және т.б.

Шектеулі ресурстарды тиімді бөлу есептері. Осы топқа жататын экономикалық есептерді математикалық өрнектер түрінде бейнелеу үшін дара өнімді шығаруға қажет әр ресурстың шығыны мен ресурстардың жалпы шектеулі көлемі, дайын өнімдердің жеке өлшемінің бағасы берілуі тиіс.

Өнімді сатқанда пайда максималды болатындай сол өнімді шығару жоспарын құрыңыз.