31.Ғылыми таным әдістерінің жіктелуіныің құрылымы

жүктеу 28,21 Kb.

бет	3/3
Дата	31.01.2023
өлшемі	28,21 Kb.
	#41082

1 2 3

этика 31-40

әдіснама – зерттеу үдерісі туралы ілім ретінде де түсіндіріледі. Ғылыми танымда әдіснамалық талдаудың әр түрлі деңгейлері көрсетіледі.
Әдебиеттерде әдіснамалық талдау үдерісі төрт деңгейлік иерархия түрінде беріледі:1) философиялық әдіснама, яғни, таным мен жалпы ғылымның категориялық құрылымы негізінде педагогикалық зерттеу мәнін, оның әдіснамалық іргетасын білдіретін және белгілі бір әлем сипаты тұрғысынан педагогикалық зерттеу нәтижелерінің танымал түсіндірмесіне қатысты жалпы қағидалар жатады;
2) жалпы ғылымилық әдіснама, жалпы ғылымилық қағидалар мен зерттеу формаларын қамтиды (жүйелілік, кибернетикалық, кешенді, бағдарламалы-мақсаттық секілді жалпы ғылымилық әдістер, идеалдау, модельдеу секілді жалпы ғылыми рәсімдер мен тәсілдер және т.б қатысады). 3) нақты ғылымилық әдіснама педагогика ғылымының зерттеу әдістері, зерттеу қағидасы мен рәсімдерінің жиынтығынан тұрады. Педагогикалық зерттеу барысында бір мәнді түсінуге қажетті психология, әлеуметтану және т.б ғылымдардың және педагогиканың ұғымдық-түсініктік аппараттының бірегейлігін қамтамасыз етеді; 4) зерттеудің әдістемесі және техникасы (технология), яғни, бір сипатты және шынайы
эмпирикалық материал жинап, оны алғашқы талдау үшін қажетті болатын рәсімдері жиынтығы.
37.Зерттеу мәдениеті шарттарының түрлері
Ғылыми этиканың принциптері түрлі тәсілдерден – ғылыми әдістерді ұқыпсыз қолданудан немесе деректерді ұқыпсыз құжаттаудан, қасақана бұрмалау немесе алдау сияқты елеулі ғылыми қылмыстардан бұзылуы мүмкін.Ғылыми этиканың бұзылуы төмендегі жағдайларда байқалады: - маңызды ғылыми қарым-қатынаста әдейі немесе аса ұқыпсыздықтың нәтижесінде жалған мәлімдеме жасалғанда; - авторлық құқық бұзылғанда; - басқа адамдардың ғылыми жұмысына өзгенің зиян келтіруінде. Осыған сәйкес ғылыми этиканы елеулі түрде бұзу ретінде мынадай әрекеттер қаралуы мүмкін: Жалған мәлімдеме. 1. Деректерді фабрикациялау; 2. Деректерді бұрмалау, мысалы: а) деректерді жасырын іріктеу және жағымсыз нәтижелерден бас тарту арқылы; б) суреттермен немесе иллюстрацияларды өзгерту жолымен. 3. Қолдау алуға өтінім-хатта немесе өтінімде (грант өтінімінде) қате өтініштер болған жағдайда. Авторлық құқықтың бұзылуы. 1. Авторлық құқықпен қорғалатын басқа автордың жұмыстарына, елеулі ғылыми жаңалықтарға, гипотезаларға, теорияларға немесе зерттеу әдістеріне қатысты: а) авторлық мәтіндерді рұқсатсыз пайдалану (плагиат); б) зерттеу әдістері мен идеяларды ұрлау; в) ғылыми авторлықты немесе тең құқылы авторлықты иемдену (оларды негізсіз иемдену); г) мазмұнның бұрмалануы; д) рұқсатсыз жариялау немесе үшінші тұлғалардың әлі жарияланбаған жұмыстарға, олжаларға, гипотезаларға, теорияларға немесе ғылыми әдістерге қол жеткізуі.
38.Ғылыми зерттеу іс-әрекетінің негізгі тәсілдері мен түрлері
Ғылыми зерттеу әдісі– объективті шындықты тану тәсілі. Әдіс ісәрекеттердің, тәсілдердің, операциялардың белгілі бір реттілігін білдіреді. Оқытылатын объектілердің мазмұнына байланысты жаратылыстану әдістері мен әлеуметтік-гуманитарлық зерттеу әдістері ерекшеленеді. Таным деңгейіне байланысты әдістер келесідей болып бөлінеді: эмпирикалық, теориялық және метатеоретикалық деңгейлер. Эмпирикалық деңгей әдістеріне бақылау, сипаттау, салыстыру, есеп, өлшеу, сауалнамалық сұрау, әңгімелесу, тестілеу, эксперимент, модельдеу және т.б. жатады. Теориялық деңгей әдістеріне аксиоматикалық, гипотетикалық, формализация, абстрагирлеу, жалпы логикалық әдістер (талдау, синтез, индукция, дедукция, аналогия) және т.б. жатады. Метатеоретикалық деңгейдің әдістері диалектикалық, метафизикалық, герменевтикалық және т.б. болып бөлінеді. Қолдану саласы мен ортақтасу дәрежесіне байланысты әдістерді ажыратады: - барлық ғылымдарда және танымның барлық кезеңдерінде әрекет ететін жалпылама (философиялық); - жалпы ғылыми, олар: гуманитарлық, жаратылыстану және техникалық ғылымдарда қолданыла алады; - жеке, өзара туыс ғылымдар үшін; - арнайы, нақты ғылым, ғылыми таным саласы үшін қолданылатындар.
39.Ғылыми зерттеу үдерісінің кезеңдерінің құрылымы
Ғылыми зерттеу көбінесе үш жұмыс кезеңін қамтиды.
Бірінші кезең қамтиды:
- ғылыми мәселе мен тақырыпты таңдау;
- зерттеу объектісі мен мәнін, мақсаттары мен негізгі міндеттерін анықтау;
- зерттеу гипотезасын әзірлеу.
Екінші кезең қамтиды:
- зерттеу жүргізу әдістерін таңдау және әдістемесін әзірлеу;
- тікелей ғылыми зерттеудің арнайы процестері;
- алдын ала қорытындыларды қалыптастыру, оларды апробациялау және нақтылау;
- қорытындылар мен практикалық ұсыныстарды негіздеу.
Үшінші кезең қорытынды болып табылады. Ол алынған ғылыми-зерттеу нәтижелерін практикаға енгізу негізінде құрылады. Ғылыми-зерттеу жұмысы ғылыми есеп, диссертация, журнал мақаласы, баяндама немесе монография түрінде ресімделеді.
Ғылыми зерттеу келесі кезеңдердің кейбірін немесе барлығын қамтуы мүмкін: бақылау, проблемаларды анықтау, тергеу (жоспарлау, дәлелдемелерді бағалау), гипотезаны тұжырымдау, эксперимент (гипотезаны тексеру), бағалау және талдау.
Ғылыми зерттеулердегі ең маңызды процесс - нәтижелерді бағалау. Бұл бағалауды ғылыми топтар объективті түрде жүргізеді және нәтижелерді маңызды қаттылық пен сенімділікпен қамтамасыз етеді.
Кейіннен нәтижелер конференцияларда, ғылыми кеңестерде баяндамалар жасау арқылы жарияланады немесе индекстелген журналдарда жарияланады. Барлық ғылыми зерттеулер түрлендіруге жататындығын есте ұстаған жөн.
40.Ғылыми-зерттеу мәдениетінің түсінігі мен құрылымы
Ғылыми зерттеулер қолданбалы ғылымдар саласында жүзеге асырылып, ғылыми-зерттеу құрылымын құрайтын қадамдар сериясы болып табылады.Ғылыми зерттеу құрылымы жағынан 5 этаптан тұрады: Алғашқы гипотеза болжам, Мәселенің туындауы, Теориялық зерттеу жүргізу, Тәжірибе жүргізу,Ұсыныс пен шешім қабылдау.
Гипотеза - бұл ғылыми ұсыныс, қандай да бір фактілерді, құбылыс пен үрдістерді түсіндіруге, оларды мойындау немесе жоққа шығарудан тұрады.Ғылыми гипотеза, тек зерттеу объектісін алдын ала талдау нәтижесінде ғана тұжырымдалуы мүмкін болады.
Мәселе - бұл зерттеуге теориялық немесе практикалық рұқсатты талап ету мәселесін қарауға тиiс міндет болып табылады. Сондықтан, мәселе - бұл қазірдің өзінде ғылым мен қоғамның қажеттіліктерін дамыту барысында пайда болған белгілі зат.Мәселелер - бұрынғы нәтижелерінен туындайды. Әзірге белгісіз, және жаңа заңдарды немесе бұрын алған білімдерін іс жүзінде қолдану түбегейлі жаңа әдісін алу мүмкіндігін ұсыну емес, ол объективті білім. Кез келген проблема ажырамайтын екі элементтерден тұрады.
Ғылыми зерттеудің негізгі компоненттері: зерттеудің өзектілігі және мәселесі, тақырыбы, объектісі, пәні, мақсаты, міндеттері, болжамы, зерттеу әдістері, теориялық маңыздылығы, практикалық мәні болып табылады.
Зерттеудің өзектілігі, көкейтестілігі – жауабын іздейтін ғылымдағы сұрақ немесе зерттеліп отырған құбылыстың белгісіз жағын құру. Дәл осы мәселені дәл осы уақытта зерттеу не үшін қажет деген сұраққа жауап береді.
Зерттеу тақырыбы — зерттеу мәселесі мен аспектілерінің анық, қысқа берілуі. Тақырып сол қоғамның объективті талаптарына, сұраныстарына жауап бере алатындай болуы керек. Нені зерттеумен айналысамыз деген сұраққа жауап береді.
Зерттеу объектісі – іздену аймағы. Оған педагогикалық жүйе, құбылыс, үдеріс (тәрбиелеу, білім беру, даму, жеке тұлғаны қалыптастыру, ұжым жатады). Бұл зерттеуде не нәрсе қарастырылады, ғылыми таным үрдісі неге бағытталған деген сұраққа жауап береді.
Зерттеу пәні – объектінің ішін ізденудегі аспектісі, зерттеліп отырған құбылыстың таралу үдерісі, элементі, байланысы, қатынастарының жиынтығы. Тақырыппен сәйкес келіп, тұжырымдау бойынша соған ұқсас болып келеді.
Зерттеудің мақсаты – зерттеліп отырған мәселенің себеп-салдар байланыстарын және және заңдылықтарын айқындау, теориясы мен әдістемесін ұсыну. Қандай нәтижеге жетуді көздеймін, қорытынды не болады деген сұрақтар төңірегінде құрылады.
Зерттеу міндеттері – зерттеу мақсатының бөлшектенуі, зерттеу, анықтау, айқындау, қорытындылау, нақтылау, ұсыну, тәжірибелік жұмыста тексеру тұрғысында құрылады. Мақсатқа жету үшін не істеу керек деген сұраққа жауап береді.
Зерттеудің болжамы – педагогика ғылымындағы өзекті мәселенің теориялық және практикалық жағын талдау негізінде шешімін алдын ала болжау. Зерттеуші болжамында жаңаны алдын ала көре алатындай болуы керек. Зерттеу болжамы егер…, онда…, өйткені… деген ұғымдармен байланысып құрылады.
Жоғарыда аталған ғылыми жұмыстың компоненттері бір-бірімен тығыз байланыста болуы қажет. Зерттеу аппараты дұрыс құрылмаған жағдайда, дұрыс ғылыми нәтиже алынбайды.

жүктеу 28,21 Kb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3