Қазақстан жасыл экономика жолында

Қазақстан жасыл экономика жолында 

Соңғы  жылдары  экология  мәселелері  үнемі  елдің  назарында.  Олар  әртүрлі 

әлемдік  симпозиумдарда,  ғылыми  конференцияларда  одан  басқа  әлемдік 

державалардың басшылары басқосқанда кеңінен талқыланады. 

Біз үнемі климаттың өзгеруі, Жер атмосферасының ластануы, ормандардың 

кесілуі  және  басқа  экологиялық  мәселелер  жөнінде  газет  беттерінен  және 

журналдардан,  теледидар  экрандарынан,  интернет  сайттарынан  оқимыз 

және естиміз. Жағдай еш өзгермей жатыр деп айтуға да болмайды. Көптеген 

елдер Киот хаттамасына қол қойып, оның нормаларын қатаң ұстануда. 

 

Соған қарамастан, адамдардың Жер экологиясына негативті әсері жалғасып 

және  ол  қайғылы  одан  қоса  тұрақты  салдарға  жиі  әкеліп  жатыр. 

Адамдардың денсаулығы нашарлап, бұрын адам баласы естімеген ауруларға 

кезігіп, су және энергия ресурстартарының тапшылығы байқалып отыр. 

Өкінішке  орай,  экология  мәселелері  және  оның  барлық  аймақтар  дамуына 

қандай қауіпті әсері болатындығын Қазақстанда өте жақсы біледі. Біздің ел 

кеңес  кезінен  бастап,  Аралдың  құрғап  кетуі  және  Семей  полигоны  сияқты 

экологиялық  мәселелерді  бастан  кешті.  Адамдардың  тікелей  қатысуымен 

және  су  ресурстарын  негізді  қолданбауы  салдарынан  теңіз  құрғап  қалды. 

Қызылорда  облысының  тұрғындары  экологиялық  баланстың  бұзылуы 

салдарынан  және  негізсіз  шаруашылық  қызмет  еткеннен,  қорқынышты 

жайттарды өз бастарынан кешті. 

Осы  аталған  мәселелерге  қарамастан,  Қазақстан  әрқашан  экологиясы 

жайлы ел деп саналатын, орасан зор территория өнеркәсіп аймақтарын бір-

бірінен  алыс  орналастыруға  мүмкіндік  берді,  сондықтан,  олардың 

экологияға әсері сиректетіліп, соншалықты қауіпті болған жоқ. Бақытымызға 

орай,  республикамызда  әлі  де  адамзат  қолы  тимеген  жерлер  сақталған. 

Өнеркәсіптің  даму  қарқыны,  еліміздің  өсуі  мен  болжанған  ресурстар 

тапшылығы,  еліміздің  Үкіметін,  экологиялық  мәселелерді  жаңаша  қарауға 

және Қазақстанды жасыл экономикаға өтуіне итермеледі. 

 

Жасыл экономика бұл экономикалық теориядағы жаңа бағыттардың бірі. Ол 

табиғи ресурстарды «табиғи капитал» ретінде қарастырады. Осындай тәсіл, 

экономиканың  табиғатпен  байланысын  және  қолдану  принциптерін 

өзгертеді  де,  ол  мынадай  шекті,  қорландыру  және  табиғи  ресурстарды 

жұмсау 

деген 

терминдерді 

анықтайды. 

Жасыл  экономика  теориясы  үш  негізгі  принциптерге  негізделеді: 

Шектелген кеңістікте ықпал етуді шексіз ұлғайту мүмкін емес; 

Шектелген  ресурстар  жағдайында  шексіз  ұлғайып  жатқан  талаптардың 

қанағаттандырылуын 

сұрау 

мүмкін 

емес; 

жер бетіндегі барлығы өзара байланыста болады. 

Қазіргі  таңда  дүниежүзінің  көптеген  елдері  жасыл  экономика  принципін 

қабылдаған.  Осы  мемлекеттердің  экономикалық  даму  саясаты  өнеркәсіптік 

өндіріс  өсімін  оңтайландыруға  және  қоршаған  ортаға  үнемді  көзқарасқа 

негізделеді. 

2013  жылдың  1  маусымында  Қазақстан  Президенті  Н.Назарбаев  Қазақстан 

Республикасы  «жасыл  экономикаға»  өту  Тұжырымдамасы  жөніндегі 

Жарлыққа қол қойды: 

Қазақстан  Республикасының  «жасыл  экономикаға»  өтуін  қамтамасыз  ету 

мақсатында 

қаулы 

етемін: 

1.  Қазақстан  Республикасының  «жасыл  экономикаға»  өту  туралы 

Тұжырымдаманы 

бекітемін 

(әрі 

қарай 

– 

Тұжырымдама) 

2. 

Республика 

Үкіметіне 

1)  Тұжырымдаманы  жүзеге  асырудағы  іс-шаралардың  жоспарын  бекіту; 

2)  Осы  Жарлықтан  шығатын  басқа  да  іс-шараларды  қабылдау. 

3.  Қазақстан  Республикасының  Үкіметіне,  Қазақстан  Республикасының 

Президентіне тікелей бағынатын және есеп беретін мемлекеттік органдарға, 

Астана  және  Алматы  қалаларының  әкімдеріне,  облыстардың  әкімдеріне: 

1) Тұжырымдаманы басшылыққа ала отырып жұмыс істеу және оның жүзеге 

асырылуындағы 

іс 

шараларды 

қабылдау; 

2)  Мемлекеттік  жоспарлау  жүйесі  Тұжырымдама  бойынша  қабылданатын 

құжаттардың 

келесілімін 

қамтамасыз 

ету 

4.  Осы  Жарлықтың  орындалуын  бақылау  Қазақстан  Республикасының 

Президент 

Әкімшілігіне 

жүктеледі. 

5. Осы Жарлық қол қойған сәттен бастап өз күшіне енеді. 

Қазақстан 

Республикасының 

Президенті 

Н.НАЗАРБАЕВ 

Президенттің  Жарлығында  үнемі  Қазақстан  Республикасының  «жасыл 

экономикаға»  өту  жөніндегі  Тұжырымдамасына  сілтеме  беріледі.  Нақты  іс 

шараларды анықтап қарайтын, жүзеге асыру қабылданған кезде ол еліміздің 

экономикалық дамуын әлемдік экологиялық талаптарға және стандарттарға 

негіздеп  жасауға  мүмкіндік  беретін  өте  үлкен  және  кешенді  құжат  болып 

табылады. 

Мен осы құжаттың толық мәтінін өзімнің блогыма қоямын. Бұл тек экология 

саласындағы  мамандардың  қадала  қарайтын  немесе  оқитын  мәселесі  емес, 

сонымен  қатар,  кәсіпкерлер,  мемлекеттік  қызметкерлер  тағы  басқа 

қарапайым 

азаматтардың 

да 

назарында 

болуына 

лайық. 

Осы  Тұжырымдаманы  жүзеге  асыру  үш  кезеңнен  тұрады  және  қолда  бар 

құжаттар 

бойынша 

негізделеді: 

2013-2020 

жылдарға 

арналған 

агроөнеркәсіптік  кешенді  дамыту  бағдарламасы  «Агробизнес-2020»,  2010-

2014 жылдарға арналған ҚР ГПФИИР, 2011-2020 жылдарға арналған білімді 

дамыту мемлекеттік бағдарламасы, территорияларды дамыту бағдарламасы, 

мемлекеттік  органдардың  стратегиялық  жоспарларын,  2010-2014  жылдарға 

арналған  «Жасыл  даму»  салалық  бағдарламасы  тағы  басқа  салалық 

бағдарламалар. 

 

Одан  бөлек,  2014-2020  жылдарға  арналған  су  ресурстарын  басқару 

бағдарламасын 

дайындау 

жоспарланып 

жатыр 

Іс-шаралар  қатары  -  тұжырымдаманың  ең  негізгі  ережелерінің  бірі,  олар 

қабылданғанда  энергия  тиімділігі  маңызды  жоғарылауына  және  өндірісте 

энергия 

жұмсалымының 

төмендеуіне 

алып 

келеді. 

Тұжырымдамада  бекітілген  баламалы  және  қайта  қалпына  келетін  энергия 

көздерін  дамыту  Қазақстанда  өтетін  ЭКСПО-2017  ның  басты  идеясымен 

үндесіп 

жатыр. 

Ұсынылған  жоспар  бойынша,  біздің  энергосебет  2030  жылға  қарай,  11%  -

жел  және  күн  көздерінен,  8%  -атом,  10%  -  гидро,  21%  -  газ  бен  49%  - 

көмірден  тұратын  болады. Ал,  2050  жылға  қарай,  жел  және  күн  көздерінің 

үлесі 39% дейін өседі, АЭС мен ГЭС үлесі 14%, газ станциялары 16% , және 

қалған 

31% 

көмір 

станцияларынан 

құралады. 

Осындай  тәсіл,  қайта  қалпына  келмейтін  ресурстарды  елеулі  түрде 

үнемдеуге  және  қатты  жанармаймен  жұмыс  істейтін  станциялар, 

атмосфераға шығаратын қауіпті қоқыстар жағдайын елеулі түрде жақсартуға 

мүмкіндік  береді,  Тағы  бір,  Тұжырымдамада  қозғалған  маңызды 

мәселелердің 

бірі 

– 

су 

ресурстарын 

сақтау 

және 

үнемдеу. 

Мамандардың  болжауынша,  біздің  елдегі  судың  тым  тапшылығы  бұл  21 

ғасырдың  сұрақтары  болуы  мүмкін.  Президентіміз  «Қазақстан  -2050»  атты 

Халыққа  Жолдауында  нақты  осы  мәсәлеге  ерекше  назар  аударғаны  босқа 

емес. Көптеген мамандардың болжамдарына сүйенсек, 2030 жылға қарай су 

ресурстарының  тапшылығы  14  млрд  текше  метрге  дейін  су  құрауы  мүмкін. 

Осы  қиындықты  жеңу  үшін,  барлық  жерге  су  сақтайтын  технологияларды 

қолдану,  өнеркәсіптік  және  тұрмыстық  қолданыста  судың  жұмсалуын 

төмендету, табиғи су қоймаларын ластауға жол бермеу ұсынылады. Әрине, 

Тұжырымдаманы  жүзеге  асыру  үшін  бюджеттік  шығыстарды  ұлғайту  және 

жалпы сомасы, Тұжырымдамада қарастырылған барлық іс шараларға қажет 

болатын жеке инвестицияларды тарту қажет, 2050 жылға дейін орташа, жыл 

сайын 3,2 миллиард АҚШ доллары. Шамамен бұл бюджеттен 1% баламалы, 

осы  қаражаттың  едәуір  бөлігі  инвестициялардан  тартылады  деп 

жоспарланған,  ал  осы  Тұжырымдаманың  жүзеге  асуы  жаңа  өнеркәсіп 

салаларын  құруға  және  қосымша  500  мың  жаңа  жұмыс  орындарын  беруге 

мүмкіндік береді – жасыл экономикаға өту толығымен дер кезіндегі орынды 

шешім 

болып 

табылады. 

Экология  мәселесі  баршамызға  ортақ  мәселе,  мемлекет  көптеген  оңтайлы 

Жарлықтар  шығаруы  немесе  ғаламдық  Тұжырымдамаларды  жүзеге  асыруы 

мүмкін.  Осы  ұйғарымдар  жағдайды  өзгертуі  немесе  Қазақстандағы 

экологиялық  ахуалды  жақсартуы  мүмкін  бірақ  тағы  бір  кішкене;  жеке 

экология 

бар. 

Әрбір  Қазақстан  азаматы  қазіргі  таңда  жеке  үйлер,  аулалар  мен  көшелер 

экологиясы  болсын,  айналасындағы  жағдайға  өзі  жауапты  екенін  сезінуі 

тиіс. 

«Шағын  істер»  принципін  қолдана  отырып,  қазіргі  таңда  біз  экологиялық 

жағдайлардың  жақсаруына  үлкен  үлес  қоса  аламыз.  Су,  электр  энергиясы 

мен басқа да ресурстарды үнемдеу тек қана қоғамдық пайда әкеліп қоймай, 

отбасылық 

бюджеттің 

сақталуына 

жол 

ашады. 

Демалыс  кезінде  табиғатқа  ұқыпты  қарау,  өз  ауласында  тазалық  сақтау  – 

табиғатты  сақтау  барысында  біз  мемлекеттің  мойнына  ауыстыратын 

қарапайым 

шындық. 

Көптеген 

елдерде 

азаматтардың 

қарапайым 

экологиялық  нормаларды  сақтауы  саналы  міндетке  айналған.  Өкінішке 

орай, біз үшін бұл нормалар фомалды және міндетті емес болып табылады. 

Егер біз Қазақстанды ұрпақ үшін сақтап қалғымыз келсе, еліміздің өсуі мен 

өркендеуі  туралы  ойлайтын  болсақ,  әрқайсысымыз  өзіміздің  санамызды 

өзгертіп, қоршаған ортаға көзқарасты өзгертуіміз керек.