2-китап indd

154
Біз Заңды бұрмалап, орындамағандарға жаза қолдану қажет деп 
білеміз. Ол қандай жаза болады? Әлі шешілген жоқ. Тіл туралы Заңды 
заңмен қорғау қажет. Мынадай жағдайды айта кетуге тура келеді. Біз 
тілге байланысты Заңды, не тілді пайдаланатын адамдарды қорлауға 
төзіп келдік, қазір сол арқылы бүкіл халықты қорлауға төзіп отырмыз. 
Баспасөзде жазылғанындай, биыл құрылыста жұмыс істейтін, орысша 
тіл білмейтін ауыл қызы кезекті еңбек демалысына шықпақшы болады. 
Ол арызды орысша жаза алмайды. Оның тікелей бастығы корей жігіті 
оған арызды орысша жаз, мен айтып тұрайын деп сол қызға «Прошу 
за 1990 год дать мне по ушам» деп жаздырады. Директорға осы 
қағазды апарса, оның төңірегіндегі көптеген адамдар қарқылдап күліп, 
өздерінше мәз болады. Қыз жылап шығып кетеді. Бұл жерде қыздың 
азаматтық намысына, арына тиіп отыр. Осыған байланысты «Қазақ 
тілі» қоғамы тарапынан осы мәселені соттың шешіміне ұсынбақшы 
болып отырмыз.
Қазақша жазылған өтінішті түсінбеймін деп лақтырып 
жіберетіндер әлі бар. Дүкендерге, дәріханаларға барғанда да жауап 
бермейтіндер көп. Сондықтан тіл туралы Заңды Заң арқылы қорғау 
қажет дейміз.
– Жақында қабылданған республика егемендігі туралы декларация 
жобасына орыс тілі ресми тіл болсын деп енгіздік, сессияға ұсынылар 
шақта бұл бап алынып қалды. Астанада өтіп жатқан Қазақ ССР 
Жоғарғы Советінің сессиясының күн тәртібінде тағы да тіл мәселесі 
қойылмақшы. Бұ жөнінде не айтар едіңіз?
– Декларация жобасын жасаушы ғалымдарды осы жөнінде 
сұрағанымызда, біз жасаған нұсқада ол жоқ еді, газетке берер жерде біреу 
қосыпты, кім қосқаны белгісіз дейді. Осы бір ауыз сөз республикадағы 
халықтардың қаншама талқысына түсіп, айтыс туғызды. Елдің шекісуіне, 
айтысуына әкеліп соқтырды. Сондықтан да оны кейінге қалдырды. 
Сессияда 34–35 мәселе ретінде тіл мәселесі қаралмақшы. Оңнан да, 
солдан да шабуылға шығатындар мемлекеттік тілмен ресми тіл қатар 
тұруы керек дейді. Ресми тіл деп орыс тілі алынуы тиіс деген уәж айтады.
Егер біз екі тілді мемлекеттік тіл есебінде қатар қойып пайдаланатын 
болсақ, онда тұлпар мен мәстекті арбаға қатар жеккенмен пара-пар болады. 
Өйткені, орыс тілі өмірдің елуден астам саласында пайдаланылады. Ал қазақ 
тілі он шақты салада ғана қызмет көрсетеді. Сондықтан бұлай етуге жол 
беруге болмайды. Қазақ тіліне қамқорлық керек. Сессияның назар аударатын 
мәселесі ретінде біз де пікірімізді айттық. Халық, көпшілік мұндай мәселеге 

155
белсенді араласқаны мақұл. Тікелей сессияға өз тілегін өзінің атынан 
немесе коллективтік түрде жазып отырса ешбір артықтығы жоқ.

жүктеу 2,63 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: