Темперамент жене мшезда тану, адамдардыц
цажетш аныцтау
Темперамент жене мшез туралы не б1лу1м1з керек.
Темперамент жене мшез адамныц ем1ршдеп жагдай-
ларга табиги типтж
ecepi
жене сол есердщ айналадагы
ортага ыцпалы. Осы касиет адамдардыц
6ip-6ipiMeH
карым-
катынасына есер етедь
acipece
адамдар
6ipiH-6ipi
таны-
май алгаш Kepin турган кезде.
Темперамент типтер1 ер адамныц динамикалык мен-
пйкта дараезгешелшта жэне жумыс жасауда баска адам-
дармен карым-катынасы, эмоционалдык сез1мдег1 жэне
кимыл-козгалысындагы езгешел1ктерд1 аныктайды.
Темпераменттщ эр типше уйренш, олардыц эр 6ipeyimn
эзгешелштерш ажыратып, адамдармен карым-катына-
сындагы козу шапшацдыгын бьпуге болады. Адамдар
дыц мшез-кулкындагы айырмашылыгы темперамент
аркылы айкын кершш турады. Оныц ыкпалымен адамдар
карым-катынас жасауда баскалармен йкер карым-каты-
нас жасауга болады.
55
Темперамент - б у л адамныц динамикальщ ерекш елж -
тер1мен цимы л-цозгалы сы н аньщтаса, а л м ш ез - адам
ны ц саналы турде ж асаган ерекеттер1, ем1рдеп к а ж е й
ж ене ойлаган ic -эрекетш аньщтайды. М ш ез бен темпера
мент адам жасы улкей ген сайын турацтайды.
Адам дарды ц м ш езд ер ш щ
6ip-6ipiHe
сейкес келмеу1
ара-цатынасын курделенд
ipin
, циын проблем альщ жаг-
дай тугы зады. Сондьщтан адамдармен царым-цатынас-
тыц дурыс болуы
yniiH
езщ н щ м1нез1цмен катар айналац-
дагы адамдардыц м ш езш тани б1лу мацызды. Айналада-
гы ларды ц ки м ы л-эр екей б1здщ мшез1м1збен тж елей бай
лан ы сты ж эне оларды ц э р е к е й б1здщ мшез1м1зге есер
етеда. М ун ы бш мей олардыц эрекетш дурыс багалай ал-
маймыз ж ене
ce6enci3
наразы льщ бшдорш ед ш етй зд ш
керсету1м1з м ум кш . Осыдан ер адам баска адамдардыц
м ш езш ен
repi
ез м ш езш жете б1лу1 керек.
Тем перам ент пен м ш ездщ цандай езара байланысы
бар?
Оларды ц арасында езара байланы с бар, 6ipaK о л 6ip
ж акты ж эн е ж ай байланы с емес. М ш ез бен темперамент
6ip-6ipiMeH тш елей байланы сты деу кате,
6ipaK
олардыц
арасында м улд е байланы с ж ок та емес. М ш езд щ калып-
тасуы ж эне соныц ]_шшде адамныц ерш-ж1герш калып-
тасты ру оцай ти едь
BipaK
кейде карама-карсы жагдай-
ла р да болады . Я гн и ж у й к е ж у й е й элс1з адамда
epiK-
ж1гер1 ж аксы цалыптасса, ж уй к е ж у й е й к у п т дам ы
ган адамдарда ерш-ж1гер э л й з болады. А дам ны ц м ш езш
темпераментней байланы сты ра отырып, мектеп кабыр-
гасына деш н цалыптастырады.
Адам негурлы м улкей ш , eMip тэж1рибес1 молайган сай
ын оныц MiHeei мен темперамент! арасындагы байланы
сы со гу р л ы м тем ендей ту се д ь 14-15 ж ас аралы гы нда
темпераменттщ барльщ непздер1 калыптасып турактал-
ганда, темпераментке царамастан мш ез езгере бередо.
Тем перам ент пен м ш ездщ даму кезецш анъщтауга
бола ма?
А дамны ц
eMip
теж1рибесше суйене отырып, б у л сурац-
ца ж ауап беретш болсак, онда ж ауабы мы з кате болады ,
56
ce6e6i адамдар кеп жагдайда н е т аныктау керек екенш
бшмейдо. Темперамент пен мшез непздер1 адамдар аркы
лы бйпнбейдо, ол ездерш щ ерекшелштер1 туралы м элЬ
метт1 баска жолмен алады, ягни езш щ ic-ерекетше айна-
ладагы ортаныц есер1мен салыстыру аркылы. Адам езЬ
Hin 0Mip тэж!рибесш толы к жинактай алмай, сол сияк
ты ез мш езш де толы к б1ле алмайды. Гы лы мга суйене
отырып, бершген суракка жауап беретш болсак, онда жа-
уабымыз дурыс болады. Психологиялык тест колдана оты
рып, ез мшезщ мен темпераменйндо танып бшугеболады.
Кептеген темперамент пен мшез турлер1 ете кеп, ал егер
оныц берш аныктай аламын деп максат койсак, оган узак
уакыт кетедь Бакытымызга орай онын бшле кажет1 жок.
Темперамент жене мш ездщ ец басты нёйздерш е токта-
луымызга болады.
К,андай темперамент жэне м т ез тцрлерш бш угш з
керек жэне неге?
Ец алдымен, темпераменттщ жалпы турш аныктай 6i-
лу!м1з керек. Ягни адам кандай темперамент тишне ж а
тады, сангвиник пе, елде холерик, флегматик немесе ме
ланхолик пе? Адамныц мшез1 туралы б1здщ ез niKipiMi3
болуы керек, соныц inriHfle, адамдардыц карым-цатына-
сы. Д е л мшез 6iTici, адамдардыц б1ртшдеп калыптаскан
карым-катынасына байланысты. Адамдардыц карым-
катьгаасына есер ететш ерекше мшез 6hicTepi бар. Булар -
Кауш тену, устамсыздык, адамдармен карым-катынас
жасаудагы каж еттйпктер ж ене адамныц эм оциялы к
Калпы. Осы мшез 6iTicTepiH тани отырып, айналада бо
латы н 1с-ерекеттерд1 алдын-ала карастыруга болады.
Сонымен катар мшез б т с т е р ш багалай отырып, адамныц
жалпы жеке структурасы мен оныц типтж ем1рдеш жаг-
дайларын тани 6iny мацызды болып саналады.
Темперамент тцрлёрг мен мшез 6imicmepin дцыту-
дыц adicmepi.
Темперамент турлер1 мен мшез б т с т е р ш окудыц кеп
теген едштерш 4 топка белуге болады.
1-топ - адамдардыц жуйке ж уйей мен темперамент
арасындагы байланысты биту едйп. Олардыц кемепмен
57
адамзат ж у й к е ж у й е с ш щ ж ен е тем п ерам ен ттщ тум а
ерекш елш терш аньщтайды.
2-топ - сурауш ы лардан турады. Адамдарды ц тем пе
рамент турлер1 мен оны ц практикальщ
ic-epeKeTi
ж ене
ем1рдег1 ж агдай л ар.
3-топ — ед1сше - ер турл1 адамдардыц м ш ез 6iTicTepi
нацты зерттеуге кемектесетш сурацтар, оларды ц кунды-
лы гы мен дам у к е зе щ н щ м ш ездем есш е жатады.
4-топ - ед1сше - адамдардыц ж еке ц уры лы м ы туралы
теорияльщ теста л ер жатады. Олар адамныц ж еке даму са-
пасын сол сурацтарга сейкес аньщтауга мумкщцпс бередъ
Б у л бел1мде ж еке адамныц мацызды мш ез 6iTicTepi, олар
ды багалау ед1стер1 берш ген.
А да м ны ц психи кал ы ц цалпына ди агноз цою adici.
А дам ны ц психикальщ ж ене дене куры лы сы на тускен
кушта ж ене к е щ л -к у М мен б е л с е н д ш т , типтш сез1мш
багапауга койылатын - диагностикалык едас. Ciere 30 пар
царама-царсы магынадагы адамныц ер турл1 м ш ез-ц ул-
цын суреттейтш мел1мет берш ген. Баганадагы берш ген
eK i
м е л 1 м е т т щ
ц а й с ы с ы
с1 зд щ
п с и х и к а л ы ц
ж агдайы цы зга сейкес келедо, соны белгшейс1з. С ол жак;
баганадагы цалы п - Kepi эмоционалдьщ цалыпца сейкес
келед1, ал оц жацтагы - цалы пты эмоционалдьщ цалы-
пца сейкес келед1.
Е кеуш е сейкес келм ей тш калы п 0 болы п ж иналады .
Баганадагы алы нган мел1мет, мел1мет белгш енген саны-
мен сейкес к елед ь
1
. Х а л - ж а г д а й ы м ш а м а л ы
Х а л - ж а г д а й ы м ж а ц с ы
2
.
6
з
1
м д
1
э л с х з с е з ш е м ш
©
3
i м д i к у ш т
1
с е з ш е м ш
3
. С ы л б ы р
Б е л с е н д
1
4
. Ц о з г а л ы с ы м а з
К о з г а л г ы ш
5
. КенД лс^ з
К е ц
1
л д
1
6
. К е н
1
л - к у й
1
ш а м а л ы
К е в д л - к у т ж а к с ы
7
. Ш а р ш а г а н
Ж у м ы с к е р
58
8. влм з
Куш-цуаты мол
9. Жай
Шапшад
10. Колынан ic келмейдо
1скер
11. Бацытсыз
Бакытты
12. Тунерген
0M ipre
риза
13. ПТягпырянкы
Жинакы
14. Ауру
Сау
15. Ынтасыз
Ынталы
16. Кецш белмеу
Кещ л белу
17. Сылбыр
К ещ лк уш кетерщш
18. Кайгылы
Куанышты
19. Шаршаган
Демалган
20. 0л1 жок;
Элд1
21. Маужыраган
Цуатты
22. Сондай демалгым келш тур
Сондай жумыс
icT eriM
келш
тур
23. Кобалжулы
Салмакты
24. Пессимист
Оптимист
25. Шыдамсыз
Шыдамды
26. Босац
Тын
27. Ойлауы киын
Ойлауы жендл
28. Уцьшсыз
Укыпты
29. Y
hutih
узген
У м т н узбеген
30. Наразы
Риза
59
Цорытындылау
30 пар мвл1мет 3 топка он-оннан бэлшедь Осы баган-
дарга катысты адамныц 3 психикалык белсендшт, кещл
куш аныкталады.
Багандар арасындагы мел1меттердщ реттж санын бшу
осылар болып табылады:
1, 2, 7, 8,13,14,19, 20, 25, 26 - хал-жагдай.
3, 4, 9,10,15, 16, 21, 22, 27, 28 -белсецгц.
5,
6
, 11,12,17,18, 23, 24, 29, 30 - кенДл-куйь
Барльщ психикалык жагдайдыц калыпты упайы
Достарыңызбен бөлісу: |