2 дәріс Дәріс тақырыбы: Ежелгі физика Дәріс жоспары Ежелгі Физика

жүктеу 38,23 Kb. бет 5/7 Дата 13.02.2023 өлшемі 38,23 Kb. #41280

Атомистиканың пайда болуы. Ежелгі гректердің азапты ойлары Ғалам құрылған элементтердің тұжырымдамасын алдыңғы қатарға шығарды. Бұл тұжырымдаманы алғаш Эмпидокл (шамамен б.з.д. 490-430 ж.ж.) ұсынды, ол Сицилия аралындағы Акрагант қаласында тұрған. Эмпидокл төрт нақты элементтерді жорамалдады, дәлірек айтсақ: от, ауа, су және жер. Бұл элементтер өмірлік болып тұрып, біріктіру және бөлу жолдары арқылы олар саны мен шамасы жағынан өзгереді. Эмпидокл бойынша заттардың алуан түрлілігі төрт түрлі элементтің үйлесуінен сәйкестендірілген, ал табиғаттағы өзгерістердің себебін өзіне тартатын және өзінен кері итеретін күштердің әрекеті деп санады, Эмпидокл мұндай әрекеттерді - Махаббат пен Өшпенділік деп атаған. Эмпидокл сақталудың жалпы бастауын нақтылықпен орнатты. «Ешнәрсе ештеңеден пайда болмайды және ол еш себепсіз жоғалып кетпейді». Қазіргі физикада іргелі рөл ойнайтын сақталу заңдарының тарихы Эмпидоклдың осы тұжырымдамасынан бастау алған. Б.з.д. V ғасырдан бастап грек ғылымы орталығы Афиныға көшті. Мұнда алғашқы ғылыми мектептер, даналық ұстаздары пай болды. Афиныда өнер мен әдебиет жоғары дәрежеге жетті. Перикл дәуірінде атақты Акрополь құрылды, әйгілі мүсінші Фидиенің басшылығымен мүсіндер тұрғызылды, грек драматургі Софокл трагедиялар жазды және осы трагедиялар грек театрларының сахналарында қойылды, Аристофон ойдан комедиялар жазды. Грек ғылымының көрнекті өкілдері Афиныға келді. Математик Геппократ, философ, әрі физик Анаксагор (шамамен б.з.д. 500-420 ж.ж.) осында оқыған. Египеттіктер және гректер ғажайып табиғатты Ай, Күн, планеталар мен жұлдыздар деп есептеді, ал Анаксагор Афиныдан қуылып, өмірі Кіші Азияда аяқталды. Анаксагор атомистиканың негізін қалаушылар Ливкипп пен Демокриттің (шамамен б.з.д. 460-370ж.ж.) замандасы болған. Барлық денелер Жеке бөлшектер – атомдардан тұрады деген ілім Ежелгі Грецияда IV ғасырда пайда болды. Грек философы Демокрит барлық заттар адам көзіне көрінбейтін ұсақ бөлшектерден - атомдардан тұрады деп ұсынды. Демокрит Абдера қаласында туылған. Демокриттің көп саяхаттағандығы жайлы мәліметтер сақталған, ол Египетте, Вавилонда, Персияда болған және ғылымның әр саласынан көптеген туындылар жазған. Бірақ оның туындылары бізге жетпеген және оның туындылары жайлы басқа авторлардың кітаптарынын білеміз. Демокрит теорияларының негізгі ережелері физика және философия бойынша көптеген қазіргі кітаптарда сол бір сөзбен қолданылады. Демокрит ережелері төмендегідей: 1. Ештеңеден ешнәрсе пайда болмайды. Бар нәрсе жойылып кетпейді. Барлық өзгерістер бөлшектердің бірігуі мен жіктелуі салдарынан болады. 2. Себепсіз ештеңе болмайды, бірақ барлығы да қандай да бір негіздеме мен қажеттіліктен туындайды. 3. Атомдар мен бос кеңістіктерден басқа ештеңе жоқ, басқаларының барлығы тек көзқарас. 4. Атомдар саны жағынан шексіз және пішіні жағынан шексіз әртүрлі. Шексіз кеңістік арқылы мәңгі құлау кезінде жылдам құлайтын үлкен атомдар кішкентай атомдармен соғылады; осының салдарынан қаптал қозғалыстар, құйындар пайда болады және біреулері басқаларымен бірге немесе біреулері басқаларынан кейін қайта жоғалып кетіп жатады. 5. Заттардың арасындағы айырмашылық олардың атом сандарының, шамасының, пішінінің және атомдардың орналасу тәртібінің айырмашылығынан болады; атомдардың арасында сапалық айырмашылықтар болмайды. Атомда ешқандай «ішкі күйлер» жоқ; олар бір – біріне қысым және соққы жолдары арқылы әсер етеді. 6. Жан жіңішке, тегіс және домалақ атомдардан тұрады. Бұл атомдар ең көшпелі және денеге енген атомдардың қозғалысы өмірлік құбылыстарды туғызады. Ғасырлардан өткен атомдық ілім идеализммен қатал күреске төтеп беріп, барлық қазіргі жаратылыстанудың негізі болды. Атомистердің ілімі – монистикалық ілім, бұлар арқылы материя мен қозғалыс – болмыстың негіздері. жүктеу 38,23 Kb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз