Өндірістік қалдық суларды хром қосылыстарынан тазарту әдістері

Қалдық суларды хром қосылыстарынан бірінші кезекте алты валентті хромнан тазарту қажеттілігі оның флора мен фаунаға зиянды әсер етуіне байланысты. Хром (VІ) өндірістік ағындарымен табиғи су көздеріне түсіп, оның өздігінен тазару процессін тежеп қана қоймай, ондағы өсімдіктер, балықтар тағы да басқа жәндіктерді уландырады. Шлам жинағыш тоғандар құрылысы өндірістік сулардың сүзілуін болдырмауынан топырақ және жер асты сулары ластанбайды, бірақ та өндірістік суларды тиімді түрде тазарту қазіргі таңдағы өзекті мәселелердің бірі.

Қазіргі уақытта өндірістік суларды хром қосылыстарынан тазартудың әр-түрлі әдістері өндіріске енгізілген және көптеген ғылыми нәтижелер жинақталған. Оларды жалпы сорбциялық, химиялық (реагенттік), электорхмиялық, флотациялық және биологиялық әдістерге бөлуге болады.

Химиялық әдіс. Өндірістік суларды химиялық әдіспен тазарту өндірістік суға реагент жіберіп, онда ерімейтін қосылыс түзуге негізделген. Түзілген қосылысты су фазасына басқа да әдістермен бөліп алады. (Флотация, фильтрлеу) хром (VІ) және хром (ІІІ) иондарын тотықсыздандыру рН = 2-2,5 болғанда, күкірт газымен жүргізеді. Темір және цинк ионының қатысуымен процестің ұзақтығы 10 минут шамасында. Одан әрі хром (ІІІ) иондары сілтілік гидрооксидімен және жер металлдарымен реакция бойынша тұндырылады:

Содан соң хром гидрооксидінің қойыртпағын көрінетін екі қабатқа бөлінгенге дейін тұндырады. Жоғарғы қабатты нейтралдайды, төменгі қабатта сусыздандырады. Бұл әдістің кемшілігіне өндірістік суды тазартуда, сондай-ақ әрі қарай хром гидрооксидінің сусыз қоспалары үйесінде қолдануда айтарлықтай іске қосу және капиталдық шығындарды талап етеді. Сонымен қатар қосымша жұмыстарды ескеріп гидрооксидтті әдіс 30-80 % тиімділік дәрежемінде хромды өндірістік судан бөліп алады, бұл тазартылған суды канализация жүйесіне жіберу үшін жеткіліксіз. Мұның басты себебі, рН ортасының көрсеткіші әр түрлі болуынан рН белгілі көрсеткішіне дейін шаймалау өндірістік судың көп компанентті жүйесінен хром ионын толықтай тұндыру мүмкін емес. Ал, рН 9,0-9,5 дейін өсуі ауыр металлдар ШРК-ң бірнеше есе өсуіне әкеліп соқтырады. Сондықтан авторлар гидрооксидті әдістің орнына өндірісті суды тазартқанда тек молекулалық мөлшерде күйдіргіш натрий және соданы қосу арқылы хром ионын гидрооксид түрінде тұндыратын карбон тотығын қолдануды ұсынды. Бірақ, өндірістік суды терең тазарту үшін бұндай судың алдыңғы легін реагенттік тазартуды екі сатылы тұзсыздандыру элетродиализ жолымен тазартуды бірлесіп жүргізіп, содан соң ион алмасу әдісімен тазалау тиімді.