1 требования к структуре умк дисциплины

 
 
111 
1 Виханский О.С., Наумов А.И. Менеджмент: Учебник.- 3-е изд. – М.: Экономист, 2004. – 
528 с. 
2 Герчикова И.Н. Менеджмент. – М.: Банки-Биржи, 1999.  
3 Бердалиев К.Б. Менеджмент. Курс лекций. -  Алматы: Экономика, 2005 
4 Бердалиев К.Б. Основы управления экономикой Казахстана. – Алматы: КазГАУ, 1998.  
7 Кубаев К.Е. Теория и практика менеджмента.– Алматы, Қазақ әдебиеті, 2005 
6 Кэмпбелл Д. И др. Стратегический менеджмент: Уч. пособие / Пер. с англ. Н.И. Алмазовой. 
– М.: Проспект, 2003. – 336 с. 
 
 
9-тақырып. Ҧйымдастыру менеджмент функциясы ретінде 
 
1.Ҧйымдастыру функциясының мазмҧны мен олардың негізгі қағидалары. 
2.Басқару қызметін ҧйымдастыру ерекшеліктері мен тҥрлері 
 
1.Ұйымдастыру функциясының мазмұны мен олардың негізгі қағидалары. 
 
Функция  -  жӛнелтудi,  әрекеттi  бiлдiретiн  латын  сӛзi.  Басқаруда  жекеленген 
функцияларды  бӛлiп  кӛрсету  -  ӛндiрiс  пен  оны  ҧйымдастырудың  кҥрделiлiгiн 
туғызатын объективтi процесс.  
Басқару функцияларының жүйелi жиынтығы басқару процесiн құрайды. 
Ғылыми басқару саласының кӛрнектi ӛкiлi Ф.Тейлор басқару функциялары қатарына: 
-  мақсатты анықтау; 
-  құралдарды таңдау және әзiрлеу; 
-  нәтиженi бақылау. 
Ал әкiмшiлiк басқару мектебiнiң ӛкiлi А.Файоль: 
-  болжамдау; 
-  жоспарлау; 
-  ұйымдастыру; 
-  жарлық беру; 
-  үйлестiру және бақылау. 
Сонымен  қатар  кәсiпорында  орын  алатын  операциялар  жиынтығы  турасынан  келесi 
функцияларды анықтаған: 
-  техникалық функция (ӛндiрiс); 
-  сауда-саттық функциясы;  
-  есеп жүргiзу функциясы; 
-  қаржылық функциясы; 
-  әкiмшiлiк функциясы. 
Басшылардың  тікелей  басқарушылық  әрекетін  белгілейтін  операциялық  басқару  теориясы 
бойынша функциялар; жоспарлау‚ ұйымдастыру‚ кадрлармен жұмыс жасау‚ басшылық және 
лидерлік‚ бақылау болып жіктелінеді. 
Дамыған  нарықтық  қатынастармен  бәсеке  жағдайында  кәсіпкерлік  басқару  маңызды  орын 
алады.  Осы  белгі  бойынша  іскерлік  басқарудың    функциялары  болып  дамыту‚  маркетинг‚ 
ӛндіру және шаруашылықты басқару табылады. 
Басқару  функцияларын  жіктеу  бір  қатар  белгілерге  байланысты  болып  отыр.  Басқару 
функцияларын  ғылыми  түрде  топтастыру  басқару  процессін  белгілі-бір  тиімді    қалыпқа 
келтіруге мүмкіндік береді және басқару еңбегінің озық тәжірибесін таратуды жеңілдетеді. 

 
 
112 
Функциялар  басқарудың  мәні  мен  мазмұнын  құрайды.  Басқару  функциясы  -  бұл  басқару 
процессінің функциясы болып табылады. 
Функция  -  бұл  басқарудың  обьективті  құрастырушысы.  Ал  басқару  -  функциялардың 
жиынтығының  іске  асуы.  Функцияның  обьективті  құрамына  кез  келген  иерархиялық 
деңгейлер‚ кез келген ӛндіріс ерекшеліктері кезінде басқаруға тән. Осыдан барып кез келген 
деңгейдегі басқарудың сапалы бір тектілігі шығады. 
 
2  Басқару қызметін ҧйымдастыру ерекшеліктері мен тҥрлері 
Кез  келген  деңгейдегі  және  кез  келген  жүйедегі  басқарушылық  әрекеттердің  үлкен‚  күрделі 
жиынтығын‚  басқарудың  тұйық  циклін  құрайтын‚  функцияның  қатаң  шектелген  тізіміне 
енгізуге болады; 
-  басқару шешімдерін қабылдау; 
-  басқару шешімдерін қабылдау; 
-  шешімдерді жүзеге асыру; 
-  бақылау. 
Басқарудың  кез  келген  функциясы  болашақта  дифференцияға  ұшырауы  мүмкін.  Келесі 
кестеде басқару функцияларының классификациясы келтірілген (Кесте 2 ). 
Нақты экономикалық обьектідегі басқару функцияларын жүзеге асыру шешуі тиіс міндеттерді 
орындаумен байланысты. 
Ұсынылып  отырған  классификация  функция  теориясына  анықтылықты  енгізуге  және 
экономикалық  обьектілермен  басқаруды  жтілдірудің  тәжірибелік  міндеттерін  шешу  кезінде 
әдістемелік  негіз  ретінде  қызмет  етуі  мүмкін.  Осыны  есепке  ала  отырып‚  мысалы  басқару 
құрылымын жетілдіру жолдары‚ ұйыммен басқарудың автоматтандырылған жүйесін құрудың 
әдістемелік негізін және тағы басқаларды қарастырғаны жӛн. 
Басқару  процессінің  негізгі  тӛрт  функциясы  белгілі  болды.  Олар;  жоспарлау‚  ұйымдастыру‚ 
мотивация және бақылау. 
1.  Жоспарлау  ұйым  алдындағы  мақсаттар  мен  оларды  тиімді  жүзеге  асырудың  жолдарын 
анықтайтын басқару әрекеті болып табылады. 
Ұйымдағы жоспарлау  екі  себептің әсерінен туындайтын жеке құбылыс  емес. Біріншіден‚ 
кейбір ұйымдар мақсатқа жеткеннен кейін жұмысын тоқтады‚ ӛйткені олар бастапқыда сол 
кӛздеген мақсаты үшін құрылады. Екінші себеп‚ жоспарлау үздіксіз жүзеге асырылуы  тиіс 
- бұл болашақтағы тұрақты белгісіздік. 
2.  Ұйымдастыру  жоспардың  орындалуын  қамтамасыз  етуге  тиісті  ұйымдық  құрылымды 
құрады.  Ұйым  мақсаттарын  басқаруда  басшылар  ӛкілеттіктермен  жауапкершілікті 
қолданады.  Басқарудың  басты  міндеттерінің  бірі  -  ұйым  мақсатына  жету  барысында 
адамдық  ресурстарды  тиімді  пайдалану.  Басшы  кӛзделген  нәтижеге  тиімді  жету  үшін 
жұмысты дұрыс үйлестіріп‚ адамдарға жүктелген міндеттерді орындата білуі тиіс. 
3.    Мотивация.  Ӛз  шешімін  жүзеге  асыру  үшін  басшы  мотивацияның  негізгі  қағидаларын 
қолданады. Тиімді ынталандыру үшін басшылар ішкі қозғаушы күштерді‚ қажеттіліктермен 
сыйлық  жүйесін  қолдануы  мүмкін.  Басшылар  ыналандыруды‚  іштей  талаптанудың  іске 
асуы‚ үнемі ӛзгеріп тұратын күрделі жиынтық қажеттілігінің нәтижесі деп түсінеді. 
4.    Бақылау  -  стандарттар  белгілеу.  Бұл  мақсатты  дәл  анықтау  ‚  мұның  ӛзі  белгіленген 
уақыт  аралығында  жүзеге  асуы  тиіс.  Оның  ӛзі  жасаған  жоспарға  неізделеді.  Екіншіден. 
Белгілі  бір  кезеңде  жеткен  жетістіктің  ӛлшемін  білу  және  жетістікті  күтілетін  нәтижемен 
салыстыру.