|
 1. Топырақтың негізгі қасиеттерін ескере отырып ұтымды пайдалану жолдарын анықтаңыз?
|
| бет | 2/3 | | Дата | 16.05.2023 | | өлшемі | 18,55 Kb. | | #42613 |
| 18-19-20 билет19 билет.
1.Қазақстанның жазық территорияларының топырақтары және олардың экологиялық жағдайын сипаттаңыз?
2. Топырақтың негізгі қасиеттерін ескере отырып ұтымды пайдалану жолдарын анықтаңыз?
3. Топырақтың антропогендік бұзылыстары туралы түсінік беріңіз?
1 жауап.
Ауданы 235 млн. га. Қазақстанның жазық аймақтарын, Республиканың қиыр солтүстігін орманды дала белдемi алып жатыр. Негiзiнен бұл жерлер Батыс Сiбiр ойпатында орналасқандықтан жер бетi жазық, ойпатты, сондықтан орманның шайылған сұр топырағы мен шайылған сiлтiсiзденген қара топырағы тән. Бұл аймақтың топырақтары құнарлы, негiзiнен жаздық бидай егiледi. Қалған жерлерiн орман, шабындық пен жайылымдар алып жатыр. Ауданы 400 мың га
Қара топырақтар құрлықтың 6%-ға жуық жерін алып жатыр. Қазақстанның солтүстігінде 6 млн. га жерді, яғни республика жерінің 9,3%-ын қара топырақты белдем алып жатыр. Қара топырақтардың біршама бөлігі Қазақстанның оңтүстік-шығысында, Алтай, Тянь-Шань тауларының орманды дала және дала белдеулерінде орын алған. Бұл жерлерде картоп, бау отырғызылады, тәлімі егін егуге пайдаланылады.
Қара топырақты жерлерді жақсарту үшін оның жыртылған қабатын тереңдетіп, көң, т.б. тыңайтқыштар шашады.
Кең бұталы тұқымдар өскен жасыл масфияларда сұр орман топырақтары пайда болады. Олардың орналасуының табиғи аймағы – қалыпты континенталды климат аумағы. Бұл – күн шуақты күндер саны көп және жауын-шашынның жоқтығы.Олардың қалыптасу шарттары континенталды климат жағдайында ғана оңтайлы болып табылады. Бұл батыс өңірлерінде плюс жеті градустан орташа ауа температурасы және шығысында төрт жарымға дейін. Сондай-ақ, жыл бойы жердің қалыптасуына белгілі бір жауын-шашынның мөлшері әсер этті. Орал тауларының батыс аумақтарында 500-600 мм, ал осы жоталардың шығысында – 300 мм. Сонымэн бірге жауын-шашынның жауын-шашынға және олардың құбылмалылығына тең қатынасы байқалады. Сұр топырақтың топырақтары қалыптасқан аумақта шілде айындағы орташа температура байқалады. Олар 19-20 градус.
2 жауап.
Топырақтың негізгі қасиеті– құнарлылығы деп, оның өсімдіктерді барлық қоректік заттармен жəне ылғалмен қамтамасыз етуін айтады.Топырақ ауылшаруашылығы өндірісінің негізгі өндіргіш күші. Егіншілік, мал шаруашылығының өркендеуі топырақ құнарлылығына тікелей тəуелді. Құнарлы қабаты бір себептерден шайылып кеткен топырақтардың қалпына келуі үшін өте ұзақ уақыт керек.Топырақтық ылғалдың физикалық булануынан болатын өнімсіз жоғалуды болдырмау және ерте көктемде атмосфералық жауын-шашындарды пайдалану тиімділігін арттыру үшін ұсынылған агротехникалық іс-шараларды уақтылы өткізу қажет: ылғалды жабу, сүдігерлік өңдеу арқылы фонды тегістеу. Топырақтағы ылғал қорының деңгейі минералдық тыңайтқыштардың тиімділігіне әсер етеді, себу мерзімдерін таңдауды, ауыл шаруашылығы дақылдарын іріктеуді және оларды ауыспалы егіс алқаптары бойынша орналастыруды айқындайды.Арамшөптермен уақтылы күрес топырақ ылғалын және атмосфералық жауын-шашынның ылғалын өнімді пайдалану тиімділігін арттырады. Арамшөптермен күресу үшін ұзақ себу кезеңінде 4-6 см тереңдікке аралық өңдеу жүргізу тиімді. Топырақты тегістеу және аралық өңдеу үшін арамшөптердің өсуін күту қажет емес. Бұл топырақ ылғалының жоғалуына және топырақтың үстіңгі қабатының құрғауына әкеледі.
Топырақты аралық механикалық өңдеу аз және көпжылдық арамшөптермен күресуден басқа, гессен және швед шыбындарына, шегіртке дүңгіршекгіне және сұр бидай күрекшесіне қарсы профилактикалық іс-шара болып табылады. Бұл операция топырақты қыздырып, өсімдіктерді нитратты азотпен қамтамасыз ету үшін ағымдағы нитрификацияны күшейтеді. Дискілі құралдарды пайдалану топырақ бетінің тозаңдануына және топырақтың үстіңгі қабатының тез құрғауына әкеп соғады.
3.Антропогендік әсердің бір салдары- топырақ жамылғысның қарқынды ластануы. Ластанушылар ролін металдар мен олардың қосылыстары, радиоактивті элементтер, ауыл шарушылығында қолданатын тыңайтқыштар мен улы химикаттар арттыруда.
Тағы бір ластану топырақтың химиялық ластануы — топырақта тірі организмдерге қауіп туғызатын химиялық заттектердің жиналуы. Топырақтың химиялық ластануының көздеріне өнеркәсіптік кәсіп орындардың шығарындылары, көлік, ауыл шаруашылығында қолданылатын шөп жойғылар мен минерал тыңайтқыштар жатады. Өнеркәсіптік кәсіп орындардың құбырлары арқылы атмосфераға шығарылатын ластағыштар жел арқылы 50 км өңірге таралады. Бірақ ластағыштардың негізгі массасы 8—10 км жердегі топыраққа түседі. Мұнай-химиялық завод кешендерінің төңірегіндегі аумақтар қатты ластанады. Көп жағдайда бұл жерлер ауыл шаруашылығына немесе бақ өсіруге пайдалануға жарамайды.
Достарыңызбен бөлісу: |
|
|
